Między agresją a asertywnością

Między agresją
a asertywnością
Dorota Smoleń
Potoczna obserwacja i badania psychologiczne wykazują,
że dzieci bardzo wcześnie odczuwają potrzebę kontaktu
z rówieśnikami. Niestety , te z nich, które w dotychczasowym swym
życiu przyzwyczaiły się stosować agresywne sposoby zachowania,
w odpowiedzi na różne sytuacje konfliktowe, mogą być częściej niż
inne narażone na niepowodzenie przy próbach nawiązywania
kontaktów z rówieśnikami w szkole i poza nią. Jeśli nie nauczą się,
w miarę wcześnie, reagować w sposób społecznie aprobowanyzachowania te utrwalą się na stałe w ich osobowości. Karanie takich
zachowań nie odnosi większego skutku, zwiększa zagrożenie, podnosi
napięcia emocjonalne i w rezultacie pogłębia występowanie zachowań
niepożądanych. Właściwe oddziaływanie wychowawcze powinno
polegać na oduczaniu zachowań niepożądanych, czyli uczeniu dzieci
stosowania innych rodzajów zachowań w sytuacjach, w których
dotychczas zachowywały się agresywnie.
Ponieważ zjawisko agresji nie omija i naszych uczniów,
zainteresowałam się różnego rodzaju scenariuszami zajęć
przygotowującymi dzieci do radzenia sobie z tym problemem.
Z pośród nich wybrałam jeden, który nieco zmodyfikowałam
treściowo. Być może spodoba się również Państwu i zostanie
wykorzystany np. w czasie lekcji wychowawczej.
Scenariusz zajęć dla klas IV – VI
Temat:
Między agresją a asertywnością.
Cele zajęć:
 poznanie podstawowych wiadomości na temat różnych
zachowań człowieka ;
 zrozumienie różnicy pomiędzy zachowaniami agresywnymi,
asertywnymi a uległymi.
Pomoce :
kolorowe baloniki, gumki lub tasiemki, „słoneczka” – komplet 3
sztuki dla każdego ucznia /minki wyrażające zachowania uległe,
agresywne i asertywne/.
Przebieg zajęć:
1. Zabawa wprowadzająca „Baloniki”
Każdy uczeń dostaje balonik i gumkę lub tasiemkę. Dzieci
nadmuchują baloniki i za pomocą gumki przymocowują je do kostek
prawych nóg. Następnie chodząc po sali mają za zadanie niszczyć
baloniki swych kolegów / przydeptując je/ ale tak, aby swój
zachować nietknięty. Zabawa kończy się, gdy wszystkie baloniki
pękną.
☺ Po zakończeniu zabawy uczniowie siadają w kole i odpowiadają
na pytania nauczyciela:
 Jak czułeś się kiedy pękł twój balon ?
 Co wtedy zrobiłeś ?
 Jak czułeś się niszcząc balon kogoś innego ?
2. Rozmowa na temat różnych zachowań
W życiu codziennym zachowujemy się bardzo różnie w stosunku do
innych ludzi. Często nie wiemy jak się zachować w danej sytuacji
i wówczas zachowujemy się niegrzecznie, nie myślimy o tym co czują
inni, albo też nie robimy tego, co chcielibyśmy zrobić naprawdę, bo
ulegamy wpływom różnych ludzi np. naszych kolegów lub koleżanek.
☺ Nauczyciel pyta uczniów czy mogą podać przykłady takich
sytuacji z własnego doświadczenia. /Dzieci podają różne przykłady
swoich zachowań/.
☺ Nauczyciel pyta: - Jak myślicie co jest ważne w kontaktach
z innymi osobami ?
Wynikiem tej rozmowy powinno być stwierdzenie uczniów :
Nasze zachowanie powinno być takie, by pomogło osiągnąć nam to,
czego pragniemy, co chcemy osiągnąć, ale nie kosztem innych ludzi.
3. Uczniowie wspólnie z nauczycielem próbują określić jakie
rodzaje zachowań dzieci występują najczęściej i czym się
charakteryzują :
○ podczas zachowań uległych – lekceważymy swoje prawa, nie
myślimy o swoich potrzebach, zachowujemy się wbrew swojej woli,
robimy to czego nie chcemy robić, czujemy się z tym źle;
○ podczas zachowań agresywnych - lekceważymy prawa innych
ludzi, upokarzamy ich, chcemy być zawsze górą, używamy wyzwisk lub
siły;
○
podczas zachowań asertywnych - wyrażamy swoje zdanie,
bronimy swoich praw, dążymy do tego co dla nas jest ważne, ale
zwracamy uwagę na to co mówią i myślą inni.
4. Scenka sytuacyjna
Nauczyciel prosi uczniów by zamknęli oczy i wyobrazili sobie siebie
w następującej sytuacji :
Kolega prosi cię, żebyś mu pomógł po lekcjach odrobić zadanie
domowe, z którym ma problem. Właściwie to po lekcjach chciałeś iść
szybko do domu, bo w telewizji nadawano twój ulubiony serial, ale w
końcu postanowiłeś mu pomóc. Kiedy przyszedłeś do jego klasy,
kolegi jeszcze tam nie było. Czekasz na niego i wciąż myślisz o tym,
że spóźnisz się na film. Kolega pojawia się po 20 minutach. Bawił się
z innymi na boisku. Nie miał zegarka i przegapił koniec przerwy
między lekcjami.
 Jak zachowasz się w takiej sytuacji, co powiedziałbyś koledze,
jak poczułby się kolega ?
☺ Nauczyciel zapisuje na tablicy reakcje uczniów bez określenia ich
charakteru.
☺ Każdy uczeń otrzymuje komplet „słoneczek” z minkami.
Nauczyciel omawia reakcje zapisane na tablicy, a dzieci pokazując
odpowiednie „słoneczko”
przyporządkowują je poszczególnym
rodzajom zachowań / agresywnym, asertywnym, uległym/.
- zachowanie asertywne
-
zachowanie agresywne
-
zachowanie uległe
5. Praca w parach – odgrywanie przez dzieci omówionej sytuacji
z zastosowaniem stwierdzeń uległych, agresywnych i
asertywnych.
6. Omówienie jak czuli się jako „koledzy” i „spóźnieni koledzy”
w każdym rodzaju zakończeń scenki.
 Podsumowanie ćwiczenia : - Które zachowania są najlepsze ?
/ zachowania asertywne/.
7. Rysunek człowieka asertywnego
 Nauczyciel wspólnie z uczniami tworzy wizerunek człowieka
asertywnego .
potrafi mówić
►
swoich uczuciach
potrafi rozwiązywać
◄ sytuacje konfliktowe
bez używania agresji
pewny siebie ►
ma własne ►
przekonania
◄ wie czego chce
jest sobą niezależnie
◄ od oczekiwań innych
ludzi
▲
w swych dążeniach zwraca
uwagę na uczucia innych
ludzi
Literatura:
red.Marianna Charzyńska- Gula, Środowiskowy program wychowania
zdrowotnego w szkole podstawowej i ponadpodstawowej. Scenariusze
zajęć w klasach IV-VI. Szkoła podstawowa, Komisja Profilaktyki
Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Lublin 1997.