00_Poczatkowe tom 2.p65 - Oncology in Clinical Practice
advertisement
Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych POLSKA UNIA ONKOLOGII Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych Onkologia w Praktyce Klinicznej 2007; 3 (supl C): 467–743 Część II Praca zbiorowa Redakcja: Maciej Krzakowski Krzysztof Herman Jacek Jassem Wiesław Jędrzejczak Jerzy R. Kowalczyk Maria Podolak-Dawidziak Marian Reinfuss Gdańsk 2007 ONKOLOGIA W PRAKTYCE KLINICZNEJ Dwumiesięcznik Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej www.opk.viamedica.pl Redaktor Naczelny/Editor-in-Chief prof. dr hab. med. Marek Pawlicki Przewodniczący Rady Naukowej/Scientific Board President prof. dr hab. med. Maciej Krzakowski Zastępca Redaktora Naczelnego/Deputy Editor dr med. Krzysztof Krzemieniecki Rada Naukowa/Scientific Board prof. dr hab. med. Witold Bartnik prof. dr hab. med. Andrzej Hellmann prof. dr hab. med. Jerzy Hołowiecki prof. dr hab. med. Jacek Jassem prof. dr hab. med. Arkadiusz Jeziorski prof. dr hab. med. Radzisław Kordek prof. dr hab. med. Marek Krawczyk prof. dr hab. med. Tadeusz Orłowski prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski prof. dr hab. med. Aleksander Skotnicki prof. dr hab. med. Jan Steffen prof. dr hab. med. Tadeusz Robak doc. dr hab. med. Jan Walewski prof. dr hab. med. Marek Wojtukiewicz prof. dr hab. med. Jan Zieliński Redaktorzy Działów/Editorial Board Chirurgia onkologiczna prof. dr hab. med. Krzysztof Herman Diagnostyka biochemiczna prof. dr hab. med. Jan Kulpa Diagnostyka obrazowa prof. dr hab. med. Jerzy Walecki Ginekologia onkologiczna prof. dr hab. med. Jan Kornafel Opieka paliatywna dr med. Jerzy Jarosz Leczenie wspomagające prof. dr hab. med. Maria Podolak-Dawidziak Medycyna rodzinna dr med. Janusz Meder Onkohematologia prof. dr hab. med. Krzysztof Warzocha Onkologia kliniczna dr med. Piotr Siedlecki Patologia prof. dr hab. med. Włodzimierz Olszewski Radioterapia doc. dr hab. med. Andrzej Kawecki Statystyka dr Ryszard Szydło (Londyn) Redaktor Prowadzący/Managing Editor Justyna Łapińska Opinie prezentowane w artykułach nie muszą być zgodne z opiniami Redakcji Opinions presented in the articles not necessarily represent the opinions of the Editors Onkologia w Praktyce Klinicznej (ISSN 1734–3542) jest czasopismem wydawanym 6 razy w roku przez „Via Medica sp. z o.o.” sp.k. ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk tel.: (058) 320 94 94, faks: (058) 320 94 60 e-mail: [email protected], [email protected], http://www.viamedica.pl, wap.viamedica.pl Onkologia w Praktyce Klinicznej (ISSN 1734–3542) is published six times a year by ”Via Medica sp. z o.o.” sp.k. ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk, Poland tel: (+48 058) 320 94 94, fax: (+48 058) 320 94 60 e-mail: [email protected], [email protected], http://www.viamedica.pl, wap.viamedica.pl Adres Redakcji: Instytut Onkologii w Krakowie ul. Garncarska 11, 31–115 Kraków tel.: (012) 423 10 34, faks: (012) 423 15 89 Editorial Address: Instytut Onkologii w Krakowie ul. Garncarska 11, 31–115 Kraków tel: (012) 423 10 34, faks: (012) 423 15 89 Prenumerata: W roku 2008 cena prenumeraty (6 numerów) dla instytucji z Polski wynosi 180 zł (z zagranicy: 200 EUR), dla prenumeratorów indywidualnych z Polski — 90 zł (z zagranicy: 80 EUR). Istnieje możliwość zamówienia pojedynczego numeru ([email protected]). Wpłaty, z czytelnym adresem, należy przesyłać na konto: VM Media sp. z o.o. VM Group sp.k., Fortis Bank Polska SA oddz. Gdańsk 24 1600 1303 0004 1007 1035 9150 Zamówienia drogą elektroniczną: www.opk.viamedica.pl Subscription Rates: The subscription price for 2008 (6 issues) is 180 PLN for institutions and 90 PLN for individual subscribers from Poland and 200 EUR for foreign institutions and 80 EUR for foreign individual subscribers. The above prices are inclusive of regular postage costs. Payment should be made to: VM Media sp. z o.o. VM Group sp.k., Fortis Bank Polska SA, Gdańsk, Poland, Acc.: 24 1600 1303 0004 1007 1035 9150; SWIFT: PPABPLPK Single issues, subscriptions orders and requests for sample copies should be send to e-mail: [email protected] Electronic orders option available at: www.opk.viamedica.pl Reklamy: należy kontaktować się z Via Medica, tel.: (058) 326 78 20; [email protected] Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam. Wszelkie prawa zastrzeżone, włącznie z tłumaczeniem na języki obce. Żaden fragment tego czasopisma zarówno tekstu, jak i grafiki nie może być wykorzystywany w jakiejkolwiek formie. W szczególności zabronione jest dokonywanie reprodukcji oraz przekładanie na język mechaniczny lub elektroniczny, a także utrwalanie w jakiejkolwiek postaci, przechowywanie w jakimkolwiek układzie pamięci oraz transmitowanie, czy to w formie elektronicznej, mechanicznej czy za pomocą fotokopii, mikrofilmu, nagrań, skanów bądź w jakikolwiek inny sposób, bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy. Prawa wydawcy podlegają ochronie przez krajowe prawo autorskie oraz konwencje międzynarodowe, a ich naruszenie jest ścigane pod sankcją karną. Czasopismo indeksowane w Index Copernicus (3,71) i CAS. Za prenumeratę czasopisma Onkologia w Praktyce Klinicznej przysługuje 5 pkt edukacyjnych* Nakład: 2000 egzemplarzy Advertising: For details on media opportunities within this journal please contact the advertising sales department, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk, Poland, tel: (+48 58) 326 78 20; e-mail: [email protected] The Editors accept no responsibility for the advertisement contents. All rights reserved, including translation into foreign languages. No part of this periodical, either text or illustration, may be used in any form whatsoever. It is particularly forbidden for any part of this material to be copied or translated into a mechanical or electronic language and also to be recorded in whatever form, stored in any kind of retrieval system or transmitted, whether in an electronic or mechanical form or with the aid of photocopying, microfilm, recording, scanning or in any other form, without the prior written permission of the publisher. The rights of the publisher are protected by national copyright laws and by international conventions, and their violation will be punishable by penal sanctions. Indexed in Index Copernicus and CAS. Print run: 2000 copies *Na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia z dnia 6 października 2004 r. w sprawie sposobów dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. 04.231.2326 z dnia 22 października 2004 r.) Copyright © 2007 Via Medica i Polska Unia Onkologii Autorzy Prof. dr hab. med. Anna Balcerska Akademia Medyczna w Gdańsku Dr hab. med. Walentyna Balwierz Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie Dr hab. med. Mariusz Bidziński Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Maria Bieniaszewska Akademia Medyczna w Gdańsku Dr med. Ewa Bień Akademia Medyczna w Gdańsku Prof. dr hab. med. Wojciech Biernat Akademia Medyczna w Gdańsku Dr med. Jerzy Z. Błoński Uniwersytet Medyczny w Łodzi Dr hab. med. Barbara Bobek−Billewicz Centrum Onkologii — Instytut w Gliwicach Prof. dr hab. med. Andrzej Borówka Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie Prof. dr hab. med. Jan Bręborowicz Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Dr hab. med. Krzysztof Bujko Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Alicja Chybicka Akademia Medyczna we Wrocławiu Dr med. Emilia Cisarż Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu Dr hab. med. Tomasz Demkow Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Anna Dmoszyńska Akademia Medyczna w Lublinie Prof. dr hab. med. Michał Drews Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Prof. dr hab. med. Jadwiga Dwilewicz−Trojaczek Akademia Medyczna w Warszawie Dr med. Rafał Dziadziuszko Akademia Medyczna w Gdańsku Dr med. Dariusz Dziedzic Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Prof. dr hab. med. Jacek Fijuth Uniwersytet Medyczny w Łodzi Dr med. Krzysztof Gawrychowski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Bogdan Gliński Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr med. Joanna Góra−Tybor Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Łodzi Prof. dr hab. med. Andrzej Hellmann Akademia Medyczna w Gdańsku Prof. dr hab. med. Krzysztof Herman Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr med. Maciej Hilgier Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Jerzy Hołowiecki Śląska Akademia Medyczna w Katowicach Dr med. Jerzy Jarosz Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Barbara Jarząb Centrum Onkologii — Instytut w Gliwicach Prof. dr hab. med. Jacek Jassem Akademia Medyczna w Gdańsku Lek. Janusz Jaszczyński Centrum Medyczne Diagnosiva w Krakowie Prof. dr hab. med. Arkadiusz Jeziorski Uniwersytet Medyczny w Łodzi Prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Akademia Medyczna w Warszawie Dr med. Zbigniew Kaczmarek Polskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej Dr med. Ewa Kalinka−Warzocha Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie Dr hab. med. Andrzej Kawecki Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr hab. med. Bernarda Kazanowska Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Andrzej Kiejna Akademia Medyczna we Wrocławiu Dr med. Marek Kiełbiński Akademia Medyczna we Wrocławiu Dr med. Piotr Kołodziejczyk Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Prof. dr hab. med. Jan Kornafel Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Maria Korzon Akademia Medyczna w Gdańsku Prof. dr hab. med. Jan Kotarski Akademia Medyczna w Lublinie Prof. dr hab. med. Jerzy R. Kowalczyk Akademia Medyczna w Lublinie Dr hab. med. Teresa Kowalska Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr hab. med. Romuald Krajewski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Marek Krawczyk Akademia Medyczna w Warszawie Prof. dr hab. med. Maciej Krzakowski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Kazimierz Kuliczkowski Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Jan Kulig Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Prof. dr hab. med. Paweł Lampe Śląska Akademia Medyczna w Katowicach Dr med. Janusz Legutko Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Dr med. Aleksandra Łacko Akademia Medyczna we Wrocławiu Dr med. Elżbieta Łuczyńska Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Prof. dr hab. med. Tomasz Mazurkiewicz Akademia Medyczna w Lublinie Dr med. Janusz Meder Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Dawid Murawa Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu Prof. dr hab. med. Paweł Murawa Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu Prof. dr hab. med. Marek P. Nowacki Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Wojciech Nowak Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Dr med. Jadwiga Nowak−Sadzikowska Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr med. Dorota Nowakowska Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Zbigniew Nowecki Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Włodzimierz Olszewski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Tadeusz Orłowski Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Prof. dr hab med. Marek Pawlicki Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Prof. dr hab. med. Maria Podolak−Dawidziak Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Wojciech Polkowski Akademia Medyczna w Lublinie Dr med. Stefan Popadiuk Akademia Medyczna w Gdańsku Prof. dr hab. med. Tadeusz Popiela Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Dr med. Witold Prejzner Akademia Medyczna w Gdańsku Prof. dr hab. med. Andrzej Prokurat Szpital Uniwersytecki w Bydgoszczy Prof. dr hab. med. Marian Reinfuss Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr hab. med. Piotr Richter Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Prof. dr hab. med. Tadeusz Robak Akademia Medyczna w Łodzi Prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski−Śliż Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Dr med. Maryna Rubach Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr hab. med. Włodzimierz Ruka Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Andrzej Rutkowski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Piotr Rutkowski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr hab. med. Joanna Rymaszewska Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Izabela Rzepka−Górska Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie Dr hab. med. Witold Rzyman Akademia Medyczna w Gdańsku Prof. dr hab. med. Krystyna Sawicz−Birkowska Akademia Medyczna we Wrocławiu Dr med. Elżbieta Senkus−Konefka Akademia Medyczna w Gdańsku Dr med. Marek Sierżęga Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Prof. dr hab. med. Krzysztof Składowski Centrum Onkologii — Instytut w Gliwicach Dr med. Iwona Skoneczna Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Aleksander B. Skotnicki Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Dr med. Jerzy Skuciński Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Prof. dr hab. med. Jan Steffen Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr hab. med. Andrzej Stelmach Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Prof. dr hab. med. Witold Szyfter Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Prof. dr hab. med. Edward Towpik Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr n. fiz. Hanna Tchórzewska Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Donata Urbaniak−Kujda Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Krzysztof Urbański Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr med. Marek Ussowicz Akademia Medyczna we Wrocławiu Prof. dr hab. med. Krystyna de Walden−Gałuszko Akademia Medyczna w Gdańsku Dr hab. med. Jan Walewski Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Prof. dr hab. med. Krzysztof Warzocha Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie Dr med. Ewa Wesołowska Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Dr med. Wacław Wilk Centrum Onkologii — Instytut w Krakowie Dr med. Dorota Wójcik Akademia Medyczna we Wrocławiu Dr med. Renata Zaucha Akademia Medyczna w Gdańsku Dr med. Joanna Zdziarska Uniwersytet Jagielloński — Collegium Medicum w Krakowie Prof. dr hab. med. Jan Zieliński Centrum Onkologii — Instytut w Warszawie Wykaz najczęściej stosowanych skrótów AA — glejak anaplastyczny (anaplastic astrocytoma) ABSCT — autologiczne przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych (autologous blood stem cell transplantation) ACP — Amerykańskie Towarzystwo Patologii (American College of Pathology) ACR — Amerykańskie Towarzystwo Radiologii (American College of Radiology) APTT — aktywowany czas częściowy tromboplastyny (activated partial thromboplastin time) ASCO — Amerykańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (American Society of Clinical Oncology) ASTRO — Amerykańskie Towarzystwo Radioterapii i Onkologii (American Society of Therapeutic Radiology and Oncology) ACTH — hormon adrenokortykotropowy (adrenocorticotropic hormone) ATL — chłoniak anaplastyczny T−komórkowy (anaplastic T−cell lymphoma) ADCC — cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał (antibody−dependent cell−mediated cytotoxicity) ATRA — tretynoina AFAP — zespół gruczolakowatej polipowatości rodzinnej z opóźnioną ekspresją (attenuated familial adenomatous polyposis) AFP — a−fetoproteina AIDS — zespół nabytego niedoboru odporności (acquired immunodeficiency syndrome) AJCC — Amerykańskie Towarzystwo do Walki z Rakiem (American Joint Committee on Cancer) b−hCG — podjednostka b ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (beta human chorionic gonadotropin) BAC — biopsja aspiracyjna cienkoigłowa BIRADS — system badania piersi (Breast Imaging Reporting and Data System) BL — chłoniak Burkitta (Burkitt’s lymphoma) BMD — gęstość mineralna kości (bone mineral density) BMT — przeszczepienie szpiku kostnego (bone marrow transplantation) ALCL — anaplastyczny chłoniak wielkokomórkowy (anaplastic large−cell lymphoma) CASC — zespół wyniszczenia nowotworowego z towarzyszącym osłabieniem i jadłowstrętem (cancer anorexia−cahexia syndrome) ALIP — nieprawidłowo zlokalizowane skupiska blastów (abnormally localized immature precursor) CEA — antygen rakowo−płodowy (carcino−embryonic antigen) ALL — ostra białaczka limfoblastyczna (acute lymphoblastic leukaemia) AML — ostra białaczka szpikowa (acute myelogenous leukaemia) CEL — przewlekła białaczka eozynofilowa (chronic eosinophilic leukaemia) CML — przewlekła białaczka szpikowa (chronic myelogenous leukaemia) ANLL — ostra białaczka nielimfoblastyczna (acute non−lymphocytic leukaemia) CMML — przewlekła białaczka mielomonocytowa (chronic myelomonocytic leukaemia) APL — ostra białaczka promielocytowa (acute promyelocytic leukaemia) CMV — wirus cytomegalii (cytomegalovirus) CR — odpowiedź całkowita (complete response) CRTH — chemioradioterapia (chemoradiotherapy) CS — stopień zaawansowania klinicznego (clinical stage) CTH — chemioterapia DCIS — przewodowy rak in situ (ductal carcinoma in situ) DFS — przeżycie wolne od choroby (disease−free survival) DIC — zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (disseminated intravascular coagulation) DLBCL — rozlany chłoniak z dużych komórek B (diffuse large B−cell lymphoma) DRP — drobnokomórkowy rak płuca EBMT — Europejska Grupa ds. Transplantacji Szpiku i Krwi (European Group for Blood and Marrow Transplantation) EBRT — napromienianie wiązką zewnętrzną (external−beam radiotherapy) EBUS — ultrasonografia przezoskrzelowa (endobronchial ultrasonography) EBV — wirus Epsteina−Barr (Epstein−Barr virus) ED — stadium choroby rozległej (extensive disease) EEG — elektroencefalografia (electroencephalography) EFS — przeżycie wolne od zdarzeń (event−free survival) EGF — naskórkowy czynnik wzrostu (epidermal growth factor) EGFR — receptor naskórkowego czynnika wzrostu (epidermal growth factor receptor) EICNHL — Europejska Grupa ds. Leczenia Nieziarniczych Chłoniaków u Dzieci (European Intergroup Cooperation on Childhood Non−Hodgkin−Lymphoma) ELND — wybiórcze usunięcie węzłów chłonnych (elective lymph node dissection) EORTC — Europejska Organizacja Badań i Leczenia Raka (European Organization for Research and Treatment of Cancer) ER — receptor estrogenowy (estrogen receptor) ET — nadpłytkowość samoistna (essential thrombocythemia) EUS — ultrasonografia endoskopowa (endoscopic ultrasonography) FA — fosfataza alkaliczna FAB — klasyfikacja FAB (French−American−British classification) FAG — fosfataza alkaliczna granulocytów FAP — zespół gruczolakowatej polipowatości rodzinnej (familial adenomatous polyposis) FCC — rodzinnie występujący rak jelita grubego (familial colorectal cancer) 18FDG−PET — badanie pozytonowej tomografii emisyjnej ze znakowaniem fluorodezoksyglukozą (17−fluorodeoxyglucose−positron emisson tomography) FIGO — Międzynarodowa Federacja Położników i Ginekologów (International Federation of Gynecology and Obstetrics) FISH — badanie fluoroscencyjnej hybrydyzacji in situ (fluorescence in situ hybridization) FSH — hormon folikulotropowy (folliculotropic hormone) FUO — gorączka nieznanego pochodzenia (febrile of unknown origin) G — stopień histologicznego zróżnicowania (grade) GBM — glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme) G−CSF — czynnik pobudzający wzrost kolonii granulocytów (granulocyte colony−stimulating factor) HNPCC — dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością (hereditary nonpolyposis colon cancer) GEP NET — żołądkowo−jelitowo−trzustkowe guzy neuroendokrynne (gastroenteropancreatic neuroendocrine tumours) HNSCC — rak płaskonabłonkowy głowy i szyi (head and neck squamous cell carcinoma) GGTP — gamma−glutamylotranspeptydaza (gamma−glutamyl transpeptidase) GIST — nowotwór podścieliska układu pokarmowego (gastrointestinal stromal tumour) GTD — ciążowa choroba trofoblastyczna (gestational trophoblastic disease) GTV — obszar uwidocznionego guza nowotworowego (gross tumour volume) GvL — przeszczep przeciwko białaczce (graft versus leukemia) GVM — przeszczep przeciwko szpiczakowi (graft versus myeloma) HBI — radioterapia połowy ciała (hemi−body irradiation) HBV — wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus) HCV — wirus zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus) HD — choroba Hodgkina (Hodgkin disease) HDR — wysoka moc dawki (high−dose rate) HER2 — ludzki receptor naskórkowego czynnika wzrostu typu 2 (human epidermal growth factor receptor type 2) HES — zespół hipereozynofilowy (hypereosinophilic syndrome) HIV — ludzki wirus upośledzenia odporności (human immunodeficiency virus) HL — chłoniak Hodgkina (Hodgkin’s lymphoma) HPF — pole w dużym powiększeniu (high−power field) HPV — wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus) HSCT — przeszczepienie macierzystych komórek krwiotwórczych (hematopoietic stem cell transplatation) HTH — hormonoterapia HTLV1+ — ludzki wirus białaczki z komórek T (human T−cell lymphotropic virus) IA — inhibitor aromatazy IDSA — Amerykańskie Towarzystwo Chorób Zakaźnych (Infectious Diseases Society of America) IF−RT — radioterapia okolic pierwotnie zajętych (involved−field radiotherapy) IHC — immunohistochemia (immunohistochemistry) IMRT — napromienianie z modulacją intensywności dawki (intensity−modulated radiotherapy) IPS — międzynarodowy wskaźnik prognostyczny (International Prognostic Score) IPSID — choroba immunoproliferacyjna jelita cienkiego (immunoproliferative small intestinal disease) ISS — międzynarodowy system stopnia zaawansowania (International Staging System) JMML — białaczka mielomonocytowa wieku dziecięcego (juvenile myelomonocytic leukemia) KKCz — koncentrat krwinek czerwonych KKP — koncentrat krwinek płytkowych KT — komputerowa tomografia (computed tomography) MF — ziarniniak grzybiasty (mycosis fungoides) LCIS — zrazikowy rak in situ (lobular carcinoma in situ) MGUS — gammopatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu (monoclonal gammapathy of determined significance) LD — stadium choroby ograniczonej (limited disease) LDH — dehydrogenaza mleczanowa (lactate dehydrogenase) LDR — niska moc dawki (low−dose radiotherapy) LH — hormon luteotropowy (luteotropic hormone) LGL — białaczka z dużych ziarnistych limfocytów T (T−cell large granular lymphocyte leukemia) LND — wycięcie węzłów chłonnych (lymph node dissection) LP−HD — typ chłoniaka Hodgkina z przewagą limfocytów (lymphocyte predominance Hodgkin’s lymphoma) M — przerzut (metastasis) MAB — maksymalna blokada androgenowa (maximal androgen blockade) MALT — tkanka limfoidalna związana z błonami śluzowymi (mucosa−associated lymphoid tissue) MASCC — Międzynarodowe Stowarzyszenie Leczenia Wspomagającego Nowotworów (Multinational Association for Supportive Care in Cancer) MCL — chłoniak z komórek płaszcza (mantle−cell lymphoma) MDS — zespoły mielodysplastyczne (myelodysplastic syndromes) MEN1 — zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 (multiple endocrine neoplasia type 1) MEN2 — zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2 (multiple endocrine neoplasia type 2) MIBG — metajodobenzylguanidyna znakowana jodem MMG — mammografia (mammography) MPV — średnia objętość płytek krwi (mean platelet volume) MR — magnetyczny rezonans (magnetic resonanse) MRD — minimalna choroba resztkowa (minimal residual disease) MRLND — zmodyfikowane radykalne wycięcie węzłów chłonnych (modified radical lymph node dissection) MRSA — metycylinooporny szczep gronkowca złocistego (methicillin−resistant staphylococcus aureus) MTR — współczynnik śródpiersiowo−piersiowy (mediastinum−thoracic ratio) MUGA — angiokardiografia techniką bramkową (multiple gated angiography) MM — czerniak (malignant melanoma) MTM — mięsaki tkanek miękkich MW — makroglobulinemia Waldenströma N — węzeł chłonny (node) NBL — nerwiak zarodkowy (neuroblastoma) NCI — Narodowy Instytut Raka (National Institute of Cancer) NDRP — niedrobnokomórkowy rak płuca NFZ — Narodowy Fundusz Zdrowia NHL — chłoniak nieziarniczy (non−Hodgkin’s lymphoma) NHL−B — chłoniak nieziarniczy wywodzący się z linii B−komórkowej (B cell non Hodgkin lymphoma) PNET — prymitywne nowotwory neuroektodermalne (primitive neuroectodermal tumours) NHL−T — chłoniak nieziarniczy wywodzący się z linii T−komórkowej (T cell non Hodgkin lymphoma) PgR — receptor progesteronowy (progesterone receptor) NK — limfocyt naturalnie zabijający (natural killer) NPC — rak nosogardła (nasopharyngeal cancer) NSE — enolaza neurospecyficzna (neurospecific enolase) NR — brak odpowiedzi (no reponse) OMF — osteomielofibroza OS — całkowite przeżycie (overall survival) OUN — ośrodkowy układ nerwowy PAC — punkcja aspiracyjna cienkoigłowa PB — krew obwodowa (peripheral blood) PBL — przewlekła białaczka limfocytowa PBN — przewlekła białaczka neutrofilowa PBSz — przewlekła białaczka szpikowa PR — odpowiedź częściowa (partial response) PSA — antygen specyficzny prostaty (prostate specific antigen) PTH — parathormon PTLU — chłoniaki z obwodowych komórek T nieokreślone (peripheral T−cell lymphoma, unspecified) PV — czerwienica prawdziwa (łac. polycythemia vera) RA — niedokrwistość oporna (na leczenie) (refractory anemia) RAEB — oporna (na leczenie) niedokrwistość z nadmiarem blastów (refractory anemia with excess blasts) RAEBT — oporna (na leczenie) niedokrwistość z nadmiarem blastów w okresie transformacji (refractory anemia with excess blasts in transformation) RBC — krwinki czerwone (red blood count) PCNSL — pierwotne chłoniaki ośrodkowego układu nerwowego (primary central nervous system lymphoma) RC — przeszczep ze zredukowanym kondycjonowaniem PCR — reakcja łańcuchowej polimerazy (polymerase chain reaction) RGK — rak gruczołu krokowego PDGFR — receptor płytkopochodnego czynnika wzrostu (platelet derived growth factor receptor alpha) PDGFRA — receptor płytkopochodnego czynnika wzrostu typu alfa (platelet derived growth factor receptor alpha) PET — pozytonowa tomografia emisyjna (positron emission tomography) PLT — płytki krwi (platelets) RCTH — radiochemioterapia (radiochemotherapy) RLND — radykalne wycięcie węzłów chłonnych (radical lymph node dissection) RMS — mięsak prążkowanokomórkowy (rhabdomyosarcoma) RPLND — zaotrzewnowa limfadenektomia (retroperitoneal lymph node dissection) RTG — rentgenografia RTH — radioterapia SCPTL — chłoniak T−komórkowy tkanki podskórnej (subcutaneous panniculitis−like T−cell lymphoma) SD — choroba stabilna (stable disease) SRCH — stereotaktyczna radiochirurgia SRF — stereotaktyczna radiochirurgia frakcjonowana SS — zespół Sezary’ego (Sezary syndrome) T — guz (tumour) TA−GVHD — „przeszczep przeciw biorcy” w następstwie przetoczenia (transfusion−associated graft−versus−host disease) TBI — radioterapia całego ciała (total−body irradiation) TENS — przezskórna stymulacja elektryczna (transcutaneous electrical nerve stimulation) TNM — guz/węzeł/przerzut (tumor−node−metastases) T−PLL — T−komórkowa białaczka prolimfocytowa (T−cell prolymphocytic leukemia) TTF−1 — tarczycowy czynnik transkrypcyjny typu 1 (thyroid transcription factor type 1) TTP — małopłytkowa plamica zakrzepowa (thrombotic thrombocytopenic purpura) TUR — resekcja przezcewkowa (transurethral resection) UICC — Międzynarodowa Unia ds. Nowotworów (franc. Union Internationale Contre le Cancer) USG — ultrasonografia VAS — skala wzrokowo−analogowa (visual analogue scale) VEGF — czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (vascular endothelial growth factor) VEGFR — receptor czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (vascular endothelial growth factor receptor) VHL — zespół von Hippel−Lindau VIP — wazoaktywny peptyd jelitowy (vasoactive intestinal peptide) TPN — żywienie pozajelitowe (total parenteral nutrition) VRE — enterokoki oporne na wankomycynę (vacomycin−resistant enterococci) TRALI — ostra poprzetoczeniowa niewydolność oddechowa (transfusion−related acute lung injury) VRS — skala słowna (verbal rating scale) TRUS — ultrasonografia przezodbytnicza (transrectal ultrasonography) TSH — hormon tyreotropowy (thyroid stimulating hormone) WBC — krwinki białe (white blood count) WHO — Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization) WW — węzeł wartowniczy Spis treści Część I Nowotwory nabłonkowe narządów głowy i szyi ............................................. 1 Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego ............................................. 33 Nowotwory złośliwe płuca i opłucnej ......................................................... 67 Rak przełyku .......................................................................................... 91 Nowotwory żołądka, brodawki Vatera, jelita cienkiego, trzustki, wątroby, przewodów żółciowych i pęcherzyka żółciowego .......................... 105 Rak jelita grubego ................................................................................ 151 Rak piersi ............................................................................................ 179 Ginekologia onkologiczna ...................................................................... 223 Nowotwory układu moczowo−płciowego ................................................... 265 Rak tarczycy ......................................................................................... 295 Wybrane nowotwory układu wewnątrzwydzielniczego ................................. 319 Czerniak skóry (melanoma malignum) .................................................... 331 Mięsaki kości ....................................................................................... 357 Mięsaki tkanek miękkich u dorosłych ..................................................... 369 Nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST) ....................... 381 Nowotwory o nieznanym umiejscowieniu pierwotnym ................................ 389 Leczenie wspomagające ....................................................................... 401 Leczenie bólów nowotworowych ............................................................. 445 Nowotwory u kobiet w ciąży ................................................................... 457 Część II Nowotwory układów krwiotwórczego i limfoidalnego .................................. 467 Nowotwory wieku dziecięcego ................................................................ 583
