prognoza oddziaływania na środowisko planu urządzenia lasu
advertisement
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA D OD Ł W B IAŁ ZI A YM ST BIAŁOSTOCKA OK U WYKONAWCA: BIURO URZĄDZANIA LASU I GEODEZJI LEŚNEJ ODDZIAŁ W BIAŁYMSTOKU BIAŁYSTOK 2010 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Wykonano na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku Białystok 2010 Wykonawca Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku ul. Lipowa 51, 15-424 Białystok tel. (85) 652 21 08, faks (85) 748 19 07 e-mail: [email protected] Prognozę opracowali: inż. Stanisław Krętowski – taksator specjalista Marzanna Siemieńczuk – opracowanie kartograficzne Leonarda Romanowicz – opracowanie kartograficzne mgr inż. Jacek Ksepko – opracowanie informatyczne Nadzór nad opracowaniem mgr inż. Adam Majer – starszy inspektor nadzoru i kontroli 2 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA SPIS TREŚCI Strona 1. WSTĘP ................................................................................................................................ 7 1.1. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ................................................................. 7 1.2. Wykaz stosowanych skrótów i terminów .................................................................. 12 2. INFORMACJE OGÓLNE ................................................................................................ 14 2.1. Podstawy formalno-prawne, zakres i cel prognozy ................................................... 14 2.2. Metody zastosowane przy sporządzeniu prognozy .................................................... 18 2.3. Zawartość planu ......................................................................................................... 20 2.4. Główne cele planu ...................................................................................................... 24 2.5. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia planu .................................... 26 2.6. Powiązanie planu urządzenia lasu z innymi dokumentami ....................................... 29 2.7. Metody analizy skutków realizacji postanowień planu oraz częstotliwość jej przeprowadzania ........................................................................................................ 31 2.8. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ................. 31 3. OPIS, ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA ................................................... 31 3.1. Ogólna charakterystyka obszaru nadleśnictwa .......................................................... 31 3.1.1. Położenie nadleśnictwa ......................................................................................... 31 3.1.2. Lesistość ................................................................................................................ 33 3.1.3. Dominujące funkcje lasu....................................................................................... 34 3.2. Walory przyrodniczo-leśne nadleśnictwa .................................................................. 36 3.2.1. Geomorfologia i gleby .......................................................................................... 36 3.2.2. Wody ..................................................................................................................... 38 3.2.3. Klimat ................................................................................................................... 38 3.2.4. Typy siedliskowe lasu ........................................................................................... 40 3.2.5. Drzewostany ......................................................................................................... 40 3.3. Formy ochrony przyrody występujące na gruntach nadleśnictwa ............................. 45 3.3.1. Rezerwaty przyrody .............................................................................................. 46 3.3.2. Parki krajobrazowe ............................................................................................... 47 3.3.3. Obszary chronionego krajobrazu .......................................................................... 49 3.3.4. Obszary Natura 2000 ............................................................................................ 50 3.3.5. Pomniki przyrody.................................................................................................. 58 3.3.6. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ................................................................... 59 3 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 3.4. Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem ......................................................................................................... 74 3.4.1. SOO PLH 200006 „Ostoja Knyszyńska” ............................................................. 74 3.4.2. OSO PLB 200003 „Puszcza Knyszyńska” ........................................................... 86 3.4.3. SOO PLH 200008 „Dolina Biebrzy” .................................................................... 93 3.4.4. OSO PLB 200006 „Ostoja Biebrzańska” ........................................................... 100 3.5. Grunty przeznaczone do zalesienia .......................................................................... 103 3.6. Określenie obszarów potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody a gospodarką leśną ................................................................................................... 103 3.7. Istniejące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji planu . 104 3.8. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji planu ............ 104 4. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PLANU NA ŚRODOWISKO I OBSZARY NATURA 2000 ............................................................................................................... 107 4.1. Przewidywane oddziaływanie planu na środowisko ................................................ 107 4.1.1. Oddziaływanie na różnorodność biologiczną ..................................................... 108 4.1.2. Oddziaływanie na ludzi....................................................................................... 109 4.1.3. Oddziaływanie na rośliny, w szczególności na gatunki chronione..................... 110 4.1.4. Oddziaływanie na zwierzęta, w szczególności na gatunki chronione ................ 113 4.1.5. Oddziaływanie na wodę ...................................................................................... 126 4.1.6. Oddziaływanie na powietrze ............................................................................... 127 4.1.7. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi ............................................................... 128 4.1.8. Oddziaływanie na krajobraz ............................................................................... 128 4.1.9. Oddziaływanie na klimat .................................................................................... 129 4.1.10. Oddziaływanie na zasoby naturalne.................................................................... 129 4.1.11. Oddziaływanie na dobra kultury materialnej ...................................................... 131 4.2. Przewidywane oddziaływanie planu na obszar Natura 2000 ................................... 133 4.2.1. Przewidywane oddziaływanie planu na siedliska przyrodnicze ......................... 134 4.2.2. Analiza zaproponowanych GTD i składów upraw w porównaniu do naturalnego składu gatunkowego siedlisk leśnych ................................................................. 144 4.2.3. Przewidywane oddziaływanie planu na specjalny obszar ochrony - gatunki ..... 146 4.2.4. Przewidywane oddziaływanie planu na obszar specjalnej ochrony ptaków ....... 147 4.3. Grunty wyłączone z użytkowania ............................................................................ 150 4.4. Przewidywane oddziaływanie planu na integralność obszarów Natura 2000 ......... 151 5. ROZWIĄZANIA I WNIOSKI DO PLANU ................................................................... 152 4 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 5.1. Przewidywane rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływań planu na środowisko ........................................................................... 152 5.2. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zastosowanych w planie, uzasadnienie ich wyboru oraz opis metod oceny wyboru ................................................................... 154 6. LITERATURA ................................................................................................................ 156 7. ZAŁĄCZNIKI................................................................................................................. 157 7.1. Spis tabel .................................................................................................................. 157 7.2. Spis rycin.................................................................................................................. 159 7.3. Powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych lasu i gatunków panujących wg stanu na 01.01.2016r .................................................. 15961 MAPY (w załączeniu) 1. Mapa rozmieszczenia siedlisk przyrodniczych w obszarach Natura 2000 na tle planowanego użytkowania rębnego, zalesień i zmian przeznaczenia gruntów (w układzie obrębów leśnych) 2. Mapa rozmieszczenia gatunków stanowiących przedmioty ochrony w obszarach Natura 2000 na tle planowanego użytkowania rębnego, zalesień i zmian przeznaczenia gruntów (w układzie obrębów leśnych) 5 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 1. WSTĘP 1.1. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Podstawą do sporządzenia Prognozy jest umowa zawarta między Biurem Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku, a Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Białymstoku, na sporządzenie Prognozy oddziaływania Planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka na środowisko. Podstawą prawną wykonania Prognozy jest Ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska, oraz ocenach oddziaływania na środowisko i wynikający z tej ustawy obowiązek uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości Prognozy. Przy sporządzaniu Prognozy zastosowano głównie metody analiz przestrzennych polegające na analizie danych zamieszczonych w Planie a w szczególności w opisach taksacyjnych, bazach danych i na warstwach numerycznych. Dane o występowaniu gatunków uzyskano z nadleśnictwa, danych PTOP, inwentaryzacji LP i BULiGL, danych zebranych podczas prac terenowych i materiałów publikowanych i niepublikowanych. Ocenę wyników analiz oparto głównie na wiedzy eksperckiej oraz informacjach zawartych w stosownych publikacjach naukowych. Przyjęto zasadę, że prezentacja wyników analiz ma formę macierzy. Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka zawiera treści wymagane w Instrukcji urządzania lasu z 2003 r. Składa się z: Elaboratu - czyli opisu ogólnego nadleśnictwa zawierającego wyniki inwentaryzacji stanu lasu, ocenę gospodarki nadleśnictwa w ubiegłym 10-leciu, planu na kolejne 10-lecie oraz zestawień tabelarycznych i wykazów; Programu ochrony przyrody zawierającego opis środowiska przyrodniczego oraz metod jego ochrony i modyfikacji zaplanowanych zabiegów gospodarczych pod kątem ochrony przyrody; planów, zawierających plany cięć rębnych, przedrębnych i hodowli (w formie wykazu); map o różnej treści i skali. Główne cele planów urządzenia lasu zawarte są w Instrukcji urządzenia lasu. W Nadleśnictwie Czarna Białostocka głównym celem Planu jest zachowanie ekosystemu leśnego przy możliwie jak największym zróżnicowaniu biologicznym, oraz zapewnienie równowagi między wszystkimi spełnianymi przezeń funkcjami lasu. Cel ten jest realizowany przez ustalone cele szczegółowe. 7 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Do głównych celów ochrony środowiska, w zakresie objętym Planem (czyli w zakresie prowadzenia gospodarki leśnej), ustalonych na różnych szczeblach, należy spełnianie wymogów określonych w dyrektywach unijnych (siedliskowej i ptasiej), konwencjach (o ochronie różnorodności biologicznej, bońskiej, berneńskiej), programach (Polityka leśna państwa, Krajowy program zwiększania lesistości, Krajowa strategia ochrony i zachowania różnorodności biologicznej). Plan jest powiązany z różnymi innymi dokumentami obejmującym obszar nadleśnictwa, w tym głównie planami urządzenia lasu sąsiednich nadleśnictw, planami zagospodarowania przestrzennego, planami ochrony itp. W toku analizy nie stwierdzono, aby był możliwy do wykazania negatywny łączny wpływ na środowisko ustaleń Planu i wymienionych dokumentów. Nadleśnictwo Czarna Białostocka obejmuje powierzchnię 25997,21 ha gruntów Skarbu Państwa, położonych na terenie jednego województwa, dwu powiatów i czternastu gmin. Grunty w zarządzie nadleśnictwa są podzielone na 3 obręby: Czarna Białostocka, Kumiałka, Złota Wieś. Lesistość w granicach zasięgu nadleśnictwa wynosi 25,7%. Około 19,6% powierzchni lasów nadleśnictwa to lasy ochronne i rezerwaty, pozostałe to lasy o głównej funkcji gospodarczej. Głównym gatunkiem tworzącym drzewostany jest sosna - jej udział w lasach wynosi ok. 50%. Gleby i siedliska występujące na terenie nadleśnictwa zaliczane są raczej do ubogich, choć dość duży jest udział gleb brunatnych i płowych. Powierzchnia drzewostanów ponad 100-letnich wynosi 2932,90 ha, co stanowi 11,9% powierzchni leśnej nadleśnictwa Klimat regionu cechuje krótki okres wegetacji, długi okres zalegania pokrywy śnieżnej, późne wiosenne i wczesne jesienne przymrozki, maksimum opadów przypadające na okres letni oraz dominacja wiatrów z sektora zachodniego. Nie stwierdzono, aby Plan mógł oddziaływać negatywnie transgranicznie na środowisko. Na terenie nadleśnictwa znajdują się 4 rezerwaty przyrody (Taboły, Jesionowe Góry, Starodrzew Szyndzielski, Budzisk,). Powierzchnia łączna tych rezerwatów wynosi 1087,29 ha, (na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka zajmują powierzchnię 974,94 ha co stanowi około 3,7% powierzchni ogólnej nadleśnictwa). W zasięgu nadleśnictwa znajdują się 4 obszary Natura 2000 o powierzchni w zasięgu nadleśnictwa 19386,12 ha. Obszary OSO i SOO w dużym stopniu ze soba się pokrywają. Ponadto w zasięgu nadleśnictwa znajdują się jeden obszar chronionego krajobrazu, jeden park krajobrazowy, 86 pomników przyrody (na gruntach nadleśnictwa) oraz 16 stref ochrony gatunkowej ptaków. Stwierdzono też 8 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA występowanie chronionych gatunków: 112 - roślin, 15 - bezkręgowców, 4 - ryb, 12 - płazów, 5 - gadów, 143 - ptaków i 26 - ssaków. Nie stwierdzono, aby działania zapisane w Planie miały negatywny wpływ na cele ochrony rezerwatu, obszarów chronionego krajobrazu oraz pomników przyrody. Wpływ ustaleń Planu na obszary Natura 2000 oraz chronione gatunki rozpatrywany był osobno. Obszary potencjalnie objęte znaczącym oddziaływaniem to tereny przewidziane do przedsięwzięć w rozumieniu odpowiedniego rozporządzenia Rady Ministrów oraz obszary Natura 2000. Plan nie zawiera zapisów wyznaczających ramy do późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, natomiast może zawierać zapisy których realizacja może wpływać na obszary Natura 2000. Do głównych problemów ochrony środowiska na tym terenie zaliczono: brak planów ochrony, brak dokładnych inwentaryzacji, brak jednoznacznych wytycznych odnośnie postępowania na siedliskach przyrodniczych. Brak realizacji Planu niesie za sobą skutki społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Przede wszystkim sporządzanie Planu jest wymogiem ustawowym, z którego nie można zrezygnować. Brak realizacji Planu może spowodować niekontrolowane użytkowanie zasobów drzewnych, ograniczenie dostarczania na rynek odnawialnego surowca jakim jest drewno, opóźnienie w procesach przebudowy drzewostanów, zarastanie siedlisk nieleśnych itp. W ramach oddziaływania ustaleń Planu na środowisko przeanalizowano: oddziaływanie na różnorodność biologiczną na 3 poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym - w Planie zamieszczono zapisy pozwalające zminimalizować ryzyko obniżenia różnorodności biologicznej poprzez stosowanie właściwych naturalnych składów gatunkowych, pozostawianie drzew o nietypowych cechach, ochronę stanowisk i siedlisk gatunków; oddziaływanie na rośliny i zwierzęta - przeprowadzono analizy dla grup gatunków: a) „naturowe”, b) chronione rzadkie, c) chronione częste. Generalnie nie stwierdzono, aby zapisy Planu w połączeniu z ich modyfikacjami zamieszczonymi w programie ochrony przyrody mogły powodować istotne zagrożenie dla tych gatunków. Pewne zagrożenia zostały wykazane, ale Plan przewiduje ich ograniczenie również na poziomie realizacji; 9 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA oddziaływanie na wodę - ustalenia Planu nie wpływają negatywnie na wody znajdujące się na terenie nadleśnictwa; oddziaływanie na powietrze - nie stwierdzono negatywnego wpływu zapisów Planu na powietrze atmosferyczne; oddziaływanie na krajobraz - w ochronie krajobrazu mają pomóc zaplanowane w programie ochrony przyrody wskazania dotyczące pozostawiania kęp i biogrup na zrębach, stosowania stref ekotonowych, kształtowanie granicy polno-leśnej; oddziaływanie na klimat - gospodarka leśna poprzez promowanie trwałego rozwoju lasów w Polsce sprzyja zachowaniu korzystnego wpływu lasów na klimat, akumulację CO2 oraz zapobieganie powstawaniu pożarów (jako czynnika uwalniającego CO2); oddziaływanie na zasoby naturalne - głównym celem planowania urządzeniowego jest zapewnienie trwałości i ciągłości użytkowania zasobów przyrodniczych, głównie odnawialnego surowca, jakim jest drewno. Nie stwierdzono aby ustalenia Planu mogły oddziaływać negatywnie na inne zasoby naturalne; oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej - ponieważ na gruntach nadleśnictwa takie obiekty nie występują (zabytki) lub występują sporadycznie (inne obiekty kultury materialnej, kapliczki, krzyże), a ustalenia Planu nie odnoszą się w żaden sposób do tych obiektów, nie stwierdzono negatywnego wpływu na te elementy. Osobnym analizowanym i ocenianym zagadnieniem jest wpływ ustaleń Planu na gatunki będące obiektem ochrony w obszarach Natura 2000, oraz na siedliska przyrodnicze. Na terenie nadleśnictwa wystepują 4 obszary Natura 2000. Po przeprowadzeniu licznych analiz stwierdzono, że Plan nie wpływa negatywnie na ten obszar. Plan w swych ustaleniach nie narusza również zasady zachowania integralności obszaru Natura 2000. Chronione przez zapisy planu w podobny sposób są zarówno stanowiska gatunków na terenie obszaru jak i poza nim co zapewnia zachowanie spójności czynników wewnętrznych i wewnętrznych. Mając na względzie potrzeby ochrony siedlisk „naturowych” w całym ich zasięgu występowania, dokonano również analizy wpływu Planu na zachowanie tych siedlisk. 10 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Na terenie nadleśnictwa nieleśne siedliska „naturowe” zajmują 168,55 ha. W miejscach występowania tych siedlisk nie zaprojektowano zabiegów, które mogłyby naruszyć ich stan lub spowodować ich zanik. „Naturowe” siedliska leśne zajmują w nadleśnictwie 5732,84 ha. Są to: grądy (9170), bory i lasy bagienne (91D0), łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe, i jesionowe (91E0) oraz łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (91F0). Część powierzchni tych siedlisk planowana była do użytkowania i zabiegów pielęgnacyjnych, jako normalne drzewostany gospodarcze, lub lasy ochronne. Po przeanalizowaniu rodzaju i powierzchni zaprojektowanych zabiegów uznano, że działania te nie będą miały istotnie negatywnego wpływu na stan siedlisk „naturowych” na terenie nadleśnictwa. W programie ochrony przyrody zostały zawarte zapisy, umożliwiające modyfikację tradycyjnych sposobów gospodarowania w celu zachowania właściwego stanu tych siedlisk. W odniesieniu do terenów projektowanych do odnowienia, a uznanych jako leśne siedliska „naturowe” przeanalizowano również zgodność projektowanych składów gatunkowych odnowień z naturalnymi typami lasu (wg J. M. Matuszkiewicza 2007). Po przeprowadzonych analizach nie stwierdzono zasadniczych rozbieżności między projektowanymi składami odnowień oraz gospodarczymi typami drzewostanów a naturalnymi składami gatunkowymi lasu na tych siedliskach. W związku z powyższym uznano, że ustalenia Planu nie wpływają negatywnie na siedliska „naturowe”. Analizę rozwiązań alternatywnych i wybór najkorzystniejszego wariantu przeprowadzono podczas całego procesu planistycznego. Wariantowanie terminowe i technologiczne było rozpatrywane głównie na etapie tworzenia zapisów w programie ochrony przyrody, natomiast wariantowanie lokalizacyjne - na etapie tworzenia planów cięć rębnych i przedrębnych. Ponadto wybór najodpowiedniejszych sposobów zagospodarowania i innych elementów Planu odbywał się podczas komisji techniczno-gospodarczych, w których brali udział również przedstawiciele społeczeństwa. Generalnym wnioskiem z niniejszej Prognozy jest to, że Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka nie wpływa znacząco negatywnie na środowisko, w tym również na cele ochrony i integralność obszarów Natura 2000. 11 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 1.2. Wykaz stosowanych skrótów i terminów W niniejszej Prognozie zastosowano zwroty i skróty wymagające bliższego objaśnienia. I KTG I Komisja Techniczno-Gospodarcza (obecnie Komisja Założeń Planu -KZP). Narada z udziałem społeczeństwa, Zleceniodawcy oraz Wykonawcy planu urządzenia lasu, przed rozpoczęciem prac nad planem, mająca na celu ustalenie wytycznych do sporządzania planu. II KTG II Komisja Techniczno-Gospodarcza (obecnie Narada Techniczno-Gospodarcza -NTG). Kolejna narada mająca na celu ocenę gospodarki nadleśnictwa w ubiegłym 10-leciu oraz przyjęcie zaproponowanych ustaleń planu urządzenia lasu odnośnie gospodarki na bieżące 10-lecie RDOŚ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska OSO Obszar Specjalnej Ochrony (ptaków) SOO Specjalny Obszar Ochrony (siedlisk) DP Dyrektywa Ptasia DS Dyrektywa Siedliskowa (habitatowa) DSZ Dyrektywa Szkodowa SOOŚ Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko - postępowanie w sprawie ustalenia wpływu projektów, programów, strategii na środowisko a w szczególności na obszary Natura 2000 OCHK Obszary Chronionego Krajobrazu PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich KPZL Krajowy Program Zwiększania Lesistości SDF Standardowy Formularz Danych Baza danych Baza w formacie .mdb (MS Access) zawierająca szczegółowe dane opisu lasu wykonanego w trakcie prac nad planem urządzenia lasu, zawierająca również planowane zabiegi gospodarcze. Baza ta jest po zatwierdzeniu planu importowana do bazy SILP w Nadleśnictwie SILP System Informatyczny Lasów Państwowych - baza danych i oprogramowanie służące bieżącej pracy, planowaniu i kontroli w Nadleśnictwie IUL Instrukcja urządzania lasu. Dokument branżowy wprowadzony zarządzeniem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, określający sposób wykonania oraz zawartość planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa a także sposób przeprowadzania konsultacji społecznych w trybie Komisji TechnicznoGospodarczych. IOL Instrukcja ochrony lasu. Wytyczne i zasady wykonywania ochrony drzewostanów przed działaniem szkodliwych czynników. Opisuje metody zapobiegania, wykrywania i zwalczania gradacji owadów, zagrożeń powodowanych przez grzyby itp. ZHL Zasady hodowli lasu. Zestaw wytycznych dla leśnictwa, w randze instrukcji 12 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA zatwierdzonej zarządzeniem Dyrektora Generalnego LP, zawierający opis czynności i sposobów postępowania w różnych aspektach gospodarki leśnej. Zawiera opis sposobów zagospodarowania lasu, rębni oraz kryteriów ich stosowania, sposoby prowadzenia pielęgnacji lasu, zasady postępowania przy odnawianiu lasu itp. GTD Gospodarczy typ drzewostanu - określa przyszły (w wieku dojrzałości drzewostanu) skład gatunkowy. Najczęściej zapisywany jest np. w postaci So-Db, co oznacza, że dojrzały drzewostan powinien składać się głównie z dębów z udziałem sosny. WDN Wyłączony drzewostan nasienny GDN Gospodarczy drzewostan nasienny HCFV High Conservation Value Forests (lasy o szczególnych walorach przyrodniczych) FSC Forest Stewardship Council WZS Wiejski Zespół Specjalistyczny Rb I Rębnia zupełna. Zgodnie z ZHL jest to sposób zagospodarowania lasu polegający na usunięciu drzewostanu na całej powierzchni obejmującej maksymalnie 4 ha, w celu wprowadzenia gatunków światłożądnych, zgodnych z siedliskiem. Rb II Rębnia częściowa. Zgodnie z ZHL jest to sposób zagospodarowania lasu polegający na wycinaniu drzewostanu stopniowo, poprzez klika rozłożonych w czasie cięć przerzedzających stopniowo drzewostan. Rębnię tę stosuje się w celu odnowienia naturalnego gatunków cienioznośnych, rosnących w formie w miarę jednolitych drzewostanów, lub w celu stopniowego odsłaniania występującego pod okapem drzewostanu w miarę równomiernego odnowienia gatunków cienioznośnych (db, bk itp.) Rb III Rębnia gniazdowa. Jest to sposób zagospodarowania lasu polegający na wycinaniu drzewostanu w formie gniazd, w celu wprowadzenia na nie gatunków cienioznośnych, oraz usuwaniu po pewnym okresie czasu reszty drzewostanu w celu wprowadzenia gatunków światłożądnych. Rb IV Rębnia stopniowa. Polega na stosowaniu w drzewostanie różnego rodzaju cięć, zależnie od wewnętrznego zróżnicowania siedliskowego, występujących gatunków drzew a także obecności i wieku młodego pokolenia. Rębnia ma na celu otrzymanie w efekcie lasu o zróżnicowanej strukturze wiekowej, przestrzennej i gatunkowej. CW Czyszczenia wczesne - zabiegi wykonywane w uprawach i młodnikach w celu poprawy jakości rosnącego drzewostanu. CP Czyszczenia późne - zabiegi wykonywane zasadniczo w drzewostanach w wieku między 10 a 20 lat w celu usunięcia z drzewostanów niekorzystnych składników. TW i TP Trzebieże wczesne i późne wykonywane w drzewostanach starszych, w celu poprawy jakości drzewostanu, usuwaniu elementów szkodliwych i poprawianiu warunków wzrostu cennych składników drzewostanów. ZHL Zasady Hodowli Lasu 13 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA GIS System Informacji Geograficznej Siedliska i Siedliska i gatunki wymienione w Załączniku I lub II Dyrektywy Siedliskowej gatunki a także Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, dla których ochrony tworzy się obszary „naturowe” Natura 2000. Plan Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka na okres 01.01.200631.12.2015. Prognoza Prognoza oddziaływania na środowisko planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka. 2. INFORMACJE OGÓLNE 2.1. Podstawy formalno-prawne, zakres i cel prognozy Prognoza oddziaływania na środowisko - zwanej dalej Prognozą - sporządzono na podstawie umowy zawartej w dniu 17.03.2010 r. w Białymstoku pomiędzy działającym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa Dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku - Ryszardem Ziemblickim, a Dyrektorem Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Warszawie, reprezentowanym przez Jerzego Małyszko. Przedmiotem Prognozy jest plan plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka - zwany dalej Planem. Jest to podstawowy dokument regulujący prowadzenie gospodarki leśnej na terenie nadleśnictwa. Obowiązek sporządzania planu urządzenia lasu wynika wprost z Ustawy z 28 września 1991 r. o lasach [Dz. U. 1991 nr 101 poz. 444], która w art. 7.1. stwierdza: „Trwale zrównoważoną gospodarkę leśną prowadzi się według planu urządzenia lasu”. Plan urządzenia lasu wg Art. 6.1.6. wspomnianej ustawy jest to: „Podstawowy dokument gospodarki leśnej opracowywany dla określonego obiektu, zwierający opis i ocenę stanu lasu oraz cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki leśnej”. Obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów „polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie (…) leśnictwa (…) opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko”, lub planów „których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000” [Art. 46 Ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko [Dz. U. z 2008 nr 199 poz. 1227 - zwanej dalej ustawą OOŚ]. Z Art. 51 ustawy OOŚ, wynika, że organ sporządzający plan wykonuje Prognozę zawierającą elementy: 14 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. Prognoza określa, analizuje i ocenia: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: - różnorodność biologiczną, - ludzi, - zwierzęta, - rośliny, - wodę, - powietrze, - powierzchnię ziemi, - krajobraz, - klimat, - zasoby naturalne, - zabytki, 15 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA - dobra materialne, - z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy. Prognoza przedstawia: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Prognozę sporządzono dla Planu, który w trakcie wejścia w życie ustawy OOŚ był w trakcie realizacji. Niemożliwe było, zatem, przyjęcie pełnej procedury sporządzania planu wg ustawy OOŚ, zwłaszcza w zakresie przeprowadzenia konsultacji społecznych. Konsultacje te odbyły się według trybu ustalonego dotychczas w ramach ustaleń wewnętrznych, zgodnie z Instrukcją urządzania lasu, podczas I i II KTG. Protokoły z obu KTG zostały dołączone do Planu. Podstawą prawną opracowania niniejszego dokumentu są: - Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199 z 2008 r., poz. 1227), - Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 92 z 2004 r. poz. 880 wraz z późniejszymi zmianami), - Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. 2007 nr 75 poz. 493), - Ustawa o ochronie środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. nr 62 z 2001 r., poz. 627), - Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. nr 89 z 1994 r., poz. 414), 16 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA - Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 maja 1989 r. (Dz. U. nr 30 z 1989 r., poz. 163), - Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz. U. nr 16 z 1995 r., poz. 98), - Ustawa Prawo łowieckie z dnia 18 grudnia 1995 r. (Dz. U. nr 147 z 1995 r., poz. 713), - Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r. (Dz. U. nr 147 z 1991 r., poz. 1226), - Ustawa o ochronie dóbr kultury z dnia 15 lutego 1962 r. (Dz. U. nr 10 z 1962 r., poz. 48), - Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. nr 257 z 2004 r., poz. 2573), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 października 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. nr 198 z 2008 r., poz. 1226), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny występowania szkody w środowisku (Dz. U. nr 82 z 2008 r., poz. 501), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. 2004 nr 220, poz. 2237), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. 2004 nr 168, poz. 1764), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. 2004 nr 168, poz. 1765), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. 2005 nr 94, poz. 795), Uwzględniono też następujące akty prawa krajowego: - Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. nr 101 z 1991 r., poz. 444 wraz z późniejszymi zmianami Dz. U. nr 157 z 2005 r. poz. 1315, - Polityka Ekologiczna Państwa z dnia 10 maja 1991 r. (M. P. Nr 18 z 1991 r., poz. 118), 17 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA - Polityka Leśna Państwa z dnia 22 kwietnia 1997 r; prawa wspólnotowego: - Dyrektywa Rady 79/409/UE z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (wraz z późniejszymi zmianami), - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk dzikiej fauny i flory (wraz z późniejszymi zmianami), - Dyrektywa Rady 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzanym środowisku naturalnemu, - Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; porozumień międzynarodowych: - Konwencja o różnorodności biologicznej - przyjęta 5 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro - ratyfikowana przez Polskę 18 stycznia 1996 r., - Konwencja Berneńska - konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk - sporządzona 19 września 1979 r. w Bernie, - Konwencja Bońska - konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt (sporządzona 29 czerwca 1979 r. w Bonn - w Polsce weszła w życie w 1995 r.), - Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego przyjęta 16 listopada 1972 r. w Paryżu. 2.2. Metody zastosowane przy sporządzeniu prognozy Sporządzanie Prognozy wymaga zastosowania wielu metod analiz i oceny. Podstawową metodą jest zbiór dostępnych informacji o terenie. Zgodnie z Art. 52. ustawy OOŚ, „informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko powinny być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu”. Pierwszym krokiem było, zatem zebranie informacji o dostępnych danych na temat występowania i lokalizacji gatunków i siedlisk będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000, położonych w granicach nadleśnictwa oraz innych danych opisujących stan środowiska przyrodniczego. Część tych informacji została zebrana podczas prac nad Planem; zostały one zamieszczone 18 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA w częściach opisowych Planu: elaboracie, programie ochrony przyrody a także w opisie taksacyjnym lasu. Są to informacje o występowaniu siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt itp. Aktualna wiedza na temat tych siedlisk i gatunków jest wynikiem prowadzonych inwentaryzacji przyrodniczych. Większość danych o siedliskach pochodzi z inwentaryzacji przeprowadzonej w 2007 r. przez Lasy Państwowe. Informacje o chronionych gatunkach, uzyskano z danych nadleśnictwa na podstawie inwentaryzacji przyrodniczych obszarów Natura 2000 i certyfikacji lasów, planów ochrony rezerwatów przyrody, inwentaryzacji przyrodniczych gmin oraz innych źródeł: głównie danych zawartych w SDF dla obszarów Natura 2000, wyników pracy WZS, danych organizacji przyrodniczych i wyników obserwacji własnych (prace siedliskowe, Program Ochrony Przyrody dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka). Ponieważ głównym elementem prognozy wpływu na środowisko są zaplanowane zabiegi gospodarcze, zapisane w Planie w formie szczegółowych wskazań, co i gdzie powinno być wykonane, podstawową metodą analizy wpływu tych zabiegów na środowisko jest porównanie w układzie przestrzennym rozmieszczenia zaplanowanych zabiegów z danymi o elementach środowiska przyrodniczego. Analizę tę przeprowadzono w dwóch postaciach: porównanie przestrzenne za pomocą technik GIS, zestawienie danych w tabelach, uzyskanych z bazy danych zawierającej informacje o planowanych zabiegach. Techniki GIS umożliwiły wykonanie przestrzennych analiz rozmieszczenia zaplanowanych zabiegów w odniesieniu do lokalizacji wybranych obiektów przyrodniczych takich jak: miejsca występowania gatunków ptaków, siedliska przyrodnicze, obiekty chronione itp. W pierwszej kolejności dokonano wytypowania obszarów zainteresowania, czyli znanych stanowisk występowania gatunków będących celem ochrony obszaru Natura 2000, siedlisk przyrodniczych, stanowisk rzadkich gatunków roślin i zwierząt, obszarów będących potencjalnymi siedliskami bytowania gatunków ptaków. Na tak wytypowane obszary zostały nałożone mapy (warstwy) zaplanowanych zabiegów. W ten sposób zostały wytypowane potencjalne obszary konfliktowe, które zostały następnie szczegółowo przeanalizowane pod kątem rodzaju wykonywanego zabiegu i stopnia wpływu tego zabiegu na określony gatunek, siedlisko itp. Dla wytypowanych obszarów konfliktowych zostały wykonane tabele pomocnicze w formie wykazów i zestawień sumarycznych. Tabele te uzyskano w wyniku kwerend do bazy danych nadleśnictwa. Zawierały one wykazy wydzieleń leśnych w ramach określonych 19 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA obszarów konfliktowych z wyszczególnionymi rodzajami zabiegów oraz powierzchnią tych zabiegów. Uzyskane wykazy i zestawienia były analizowane i oceniane a wyniki tych analiz zostały wyszczególnione w macierzach danych. Zabiegi pogrupowano następująco: rębnie (z podziałem na formy rębni), cięcia pielęgnacyjne (TP, TW i CP) i pozostałe zabiegi w uprawach (odnowienia, pielęgnacje i CW). Należy jednak zaznaczyć, że ogólna powierzchnia zaplanowana do zabiegów nie wynika wprost z sumy powierzchni tych trzech grup, ponieważ zabiegi w uprawach dotyczą w przeważającej większości tej samej powierzchni na której wykonywane są rębnie. Tak więc łączna powierzchnia zaplanowanych zabiegów to w zasadzie powierzchnia dwóch pierwszych grup: rębni i cięć pielęgnacyjnych. Oceny poszczególnych parametrów środowiska oraz wpływu Planu na te parametry polegały głównie na ocenie eksperckiej, wynikającej z przeprowadzonych wcześniej analiz i uzyskanych tabel i zestawień. W ramach Prognozy, zostały przywołane zestawienia i tabele zamieszczone w programie ochrony przyrody i elaboracie. W większości przypadku odwoływano się do tabeli i zapisów Planu, bez ich szczegółowego przytaczania w Prognozie ze względu na konieczność zachowania logicznego układu oraz spójności opracowania. Przy określaniu wymagań ekologicznych oraz zagrożeń dla poszczególnych gatunków i siedlisk korzystano głównie z publikacji MŚ „Poradniki ochrony siedlisk i gatunków przewodnik metodyczny”. W przypadku ustalania naturalnych składów gatunkowych drzewostanów w ramach zbiorowisk leśnych oparto się na pracy „Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski” pod red. J. M. Matuszkiewicza. 2.3. Zawartość planu Zawartość Planu określa Instrukcja urządzania lasu (IUL). Ogólne wytyczne zamieszczone w IUL mogą być następnie uszczegóławiane i modyfikowane w trakcie KTG. Plan składa się z następujących części składowych: 1. dane inwentaryzacji lasu, 2. analiza gospodarki leśnej w minionym okresie, 3. program ochrony przyrody, 4. część planistyczna. Części te zawarte są w następujących tomach: 20 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Elaborat w skład którego wchodzą: 1. ogólny opis nadleśnictwa, zawierający charakterystykę lasów, 2. zestawienia zbiorcze danych inwentaryzacyjnych (raporty w formie tabel i wykazów), 3. analiza gospodarki leśnej w minionym okresie gospodarczym, 4. podstawy gospodarki przyszłego okresu, w tym cele i zasady trwale zrównoważonej gospodarki leśnej w lasach wielofunkcyjnych, oraz przewidywane sposoby ich realizacji, 5. określenie etatów cięć użytkowania głównego, 6. zestawienie i opisanie zadań z zakresu użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego), 7. zestawienie i opisanie zadań z zakresu hodowli lasu, w tym zalesień gruntów przeznaczonych do zalesienia, odnowienia lasu oraz pielęgnowania upraw i młodników, 8. określenie kierunkowych zadań z zakresu ochrony lasu, w tym ochrony przeciwpożarowej, 9. określenie kierunkowych zadań z zakresu gospodarki łowieckiej, 10. określenie potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej, w tym dotyczących turystyki i rekreacji. Program ochrony przyrody nadleśnictwa obejmujący: 1. kompleksowy opis stanu przyrody w nadleśnictwie, z uwzględnieniem lasów innych form własności w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa, 2. podstawowe zadania z zakresu ochrony przyrody i sposoby realizacji tych zadań, 3. mapę walorów przyrodniczo-kulturowych. Szczegółowe dane inwentaryzacyjne są zebrane dla każdego obrębu w oddzielny tom, w skład którego wchodzą: 1. opis taksacyjny lasu, 2. zestawienie i tabele zbiorcze. Osobnym tomem dla każdego obrębu są plany zawierające: 1. wykaz projektowanych cięć rębnych, 2. wykaz projektowanych cięć przedrębnych, 3. wykaz wskazań gospodarczych w zakresie hodowli lasu. 21 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Niezbędnym elementem składowym Planu są mapy tematyczne w różnej skali: 1. mapy gospodarcze w skali 1:5000, 2. mapa przeglądowa drzewostanów w skali 1:20000, 3. mapa przeglądowa cięć rębnych w skali 1:20000, 4. mapa przeglądowa siedlisk w skali 1:20000, 5. mapa przeglądowa ochrony przeciwpożarowej w skali 1:50000, 6. mapa sytuacyjna obszaru w granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa w skali 1:50000, 7. mapa sytuacyjno-przeglądowa funkcji lasu w skali 1:50000, 8. mapa przeglądowa gospodarki łowieckiej w skali 1:50000, 9. mapa sytuacyjno-przeglądowa walorów przyrodniczo-kulturowych nadleśnictwa w skali 1:50000. Najbardziej istotnym elementem Planu, podlegającemu ocenie wpływu na środowisko, są zaprojektowane zadania i wskazania gospodarcze. Zadania gospodarcze są wynikiem podsumowania wszystkich prac w nadleśnictwie z danego zakresu i są elementem wyszczególnionym w decyzji Ministra Środowiska o zatwierdzeniu Planu, są więc elementem obligatoryjnym do wykonania, lub nie do przekroczenia. Natomiast wskazania gospodarcze są propozycją wykonania pewnych czynności w każdym konkretnym wydzieleniu, w celu osiągnięcia założeń i celów Planu. Poziom szczegółowości zaprojektowanych czynności jest różny. Prawidłową ocenę wpływu na środowisko można przeprowadzić, znając poziom szczegółowości każdego rodzaju czynności, z jakim zostały one zapisane w Planie. Tabela 1. Przedstawienie stopnia szczegółowości wskazań gospodarczych, zadań i innych ustaleń Planu. Szczegółowość Rodzaj zabiegu informacji lub zapisu zapisana w planie w Planie urządzenia lasu Etat cięć użytków rębnych i przedrębnych Dla całego nadleśnictwa Możliwe negatywne oddziaływanie Opis Możliwe do stwierdzenia w przypadku zatwierdzenia Określa maksymalną etatu znacznie możliwą do pozyskania przekraczającego miąższość drewna w całym możliwości przyrostowe okresie obowiązywania drzewostanów Planu. oznaczałoby to negatywny wpływ na zasoby przyrody 22 Skala (% pow. nadl.) 100% PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Szczegółowość Rodzaj zabiegu informacji lub zapisu zapisana w planie w Planie urządzenia lasu Etat pielęgnowania drzewostanów Odnawianie Rębnia I Rębnia II, III i IV Składy gatunkowe upraw Zalesienia Usuwanie posuszu Melioracje wodne Możliwe negatywne oddziaływanie Opis Skala (% pow. nadl.) Określa powierzchnię przewidzianą do Dla całego pielęgnowania, jaką trzeba 100% nadleśnictwa obligatoryjnie wykonać w 10-leciu. Odnawianie drzewostanów wiąże się z ich uprzednim Negatywne - w przypadku użytkowaniem. Grunt leśny, Do konkretnego stosowania składów w myśl ustawy o lasach 6,10% wydzielenia gatunkowych zupełnie powinien być w ciągu 5 lat niezgodnych z typem lasu od wycięcia, odnowiony Skład gatunkowy upraw wynika z ustaleń KTG Znacząco negatywne Użytkowanie rębnią I wiąże w przypadku niektórych się z usunięciem 95% gatunków i siedlisk, powierzchni drzewostanu zależnie od liczby (maksymalnie do 4 ha). Do konkretnego stanowisk. Pozytywne Sposób zagospodarowania 1,71% wydzielenia w przypadku niektórych został przyjęty ze względu na gatunków (np. lerka) typ siedliskowy lasu oraz i siedlisk (np. murawy gospodarczy typ drzewostanu napiaskowe) i aktualny skład gatunkowy Negatywne w przypadku Do konkretnego 13,08% realizacji rębni w okresie Rębnie II-V wydzielenia lęgowym Zapis odnoszący się nie do konkretnego Negatywne - w przypadku Zaplanowane dla każdego wydzielenia, ale stosowania składów TSL składy gatunkowe są 100,00% do typów gatunkowych zupełnie realizowane w terenie siedliskowych niezgodnych z typem lasu podczas odnawiania lasu lasu w ramach GTD Znacząco negatywne Do konkretnego w przypadku zalesiania Brak zalesień na terenie wydzielenia siedlisk nieleśnych nadleśnictwa z załącznika I DS Negatywne, jeżeli cały Ogólny zapis posusz jest usuwany, bądź W planie zapisane są 100,00% dotyczący całego usuwane drzewa są zalecenia wynikające nadleśnictwa miejscem występowania z Instrukcji ochrony lasu gatunków „naturowych” Brak zadań z zakresu Do konkretnego Negatywne w przypadku melioracji wodnych na wydzielenia stałego odwadniania terenie nadleśnictwa Brak spodziewanego wpływu wielkości etatu na środowisko 23 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Szczegółowość Rodzaj zabiegu Skala informacji Możliwe negatywne lub zapisu Opis (% pow. zapisana w planie oddziaływanie w Planie nadl.) urządzenia lasu Zasadniczo Zapisy różnego typu: Zalecenia ogólne zapisy, Zapisy z Programu pozostawianie martwego zamieszczone w pewnych ochrony przyrody mają na drewna, ochrona stanowisk 100,00% w Programie przypadkach celu łagodzenie wpływu roślin przed przypadkowym ochrony odniesienie do gospodarki leśnej na zniszczeniem, pozostawianie przyrody konkretnych środowisko kęp drzewostanu itp. wydzieleń 2.4. Główne cele planu Wg IUL do głównych celów i zadań urządzania lasu należą: 1) inwentaryzacja i ocena stanu lasu, w tym gleb, siedlisk i drzewostanów oraz określenie i kształtowanie naturalnych relacji między nimi, 2) rozpoznanie walorów przyrodniczych w lasach oraz opracowanie programu ochrony przyrody dla nadleśnictwa, 3) rozpoznanie funkcji lasu w powiązaniu z zagospodarowaniem przestrzennym, 4) dokonanie podziału lasów - wg pełnionych funkcji i przyjętych celów gospodarowania - na gospodarstwa (w tym: specjalne, lasów ochronnych oraz lasów wielofunkcyjnych z dominującą funkcją produkcyjną - zwanych dalej lasami gospodarczymi), z wyróżnieniem drzewostanów do przebudowy, dla potrzeb regulacji użytkowania głównego, optymalizacji etatów użytkowania rębnego i przedrębnego oraz realizacji długookresowych i średniookresowych celów hodowlanych, 5) określenie długo- i średniookresowych hodowlanych i technicznych celów gospodarki leśnej dla urządzanego obiektu, umożliwiających formułowanie celów doraźnych w poszczególnych drzewostanach, 6) projektowanie pożądanej struktury gatunkowej, wiekowej i przestrzennej lasu oraz budowy piętrowej drzewostanów, 7) kształtowanie wielkości i struktury zapasu produkcyjnego w urządzanej jednostce, w ramach gospodarstw, obrębów leśnych i w całym nadleśnictwie, 8) ustalenie etatów cięć użytkowania rębnego i przedrębnego, 9) ustalenie możliwości lokalizacji etatu cięć użytkowania rębnego w wielkości przyjętej za optymalną, 10) ustalenie zadań gospodarczych na 10. lecie i określenie sposobów ich realizacji, 24 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 11) określenie kierunkowych zadań z zakresu ochrony lasu, w tym ochrony przeciwpożarowej, 12) ustalenie kierunkowych zadań z zakresu gospodarki łowieckiej w lasach, 13) określenie potrzeb w zakresie remontów i budowy infrastruktury technicznej, w tym dotyczących turystyki i rekreacji, zobrazowanie przestrzenne (wizualizacja) urządzanego obiektu, funkcji lasu, wyników inwentaryzacji oraz zadań gospodarki leśnej, 14) sporządzenie ogólnego opisu lasów, w tym danych dotyczących: warunków przyrodniczych i ekonomicznych, analizy gospodarki leśnej w minionym okresie, celów i zasad gospodarki przyszłej, projektowanych sposobów realizacji gospodarki leśnej, zadań na najbliższe dziesięciolecie oraz programu ochrony przyrody dla nadleśnictwa. Wszystkie te zagadnienia zostały podjęte w Planie, uwzględnione i omówione z różną szczegółowością. Cele Planu zostały podane w elaboracie w rozdziale 3.1. Celem podstawowym, zdefiniowanym w Planie jest zachowanie ekosystemu leśnego przy możliwie jak największym zróżnicowaniu biologicznym, oraz zapewnienie równowagi między wszystkimi koniecznymi funkcjami lasu. Pozostałe cele szczegółowe to: rozpoznanie i ustalenie głównych funkcji lasu, ustalenie rozmiaru i lokalizacji działań gospodarczych, tak aby w aspekcie długookresowym zachować trwałość zasobów leśnych, rozpoznanie walorów przyrodniczych oraz zaproponowanie postępowania gospodarczego, uwzględniającego wymogi ochrony tych walorów, celem średniookresowym Planu, jest zapewnienie osiągania przez drzewostany kolejnych faz rozwojowych jak najbardziej zgodnych z naturalnym cyklem rozwoju ekosystemu leśnego z jednoczesnym zapewnieniem jak najlepszej jego jakości, celem długookresowym określonym w Planie, jest utrzymanie ekosystemu leśnego w stanie dynamicznej równowagi, stabilnego i spełniającego możliwie wiele funkcji. Jest to realizowane przez określenie gospodarczych typów drzewostanów (celu hodowlanego) jako podstawowego wyznacznika dalszego planowania, oraz przez dobór właściwych sposobów zagospodarowania lasu. Wymienione powyżej cele Planu mają być realizowane poprzez: 25 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA stopniowe dostosowywanie składów gatunkowych biocenoz leśnych do warunków biotopu w trakcie naturalnych bądź kierowanych procesów przebudowy, skuteczną ochronę cennych elementów flory i fauny, w szczególności opisanych w programie ochrony przyrody obszarów i obiektów prawnie chronionych oraz obiektów nieobjętych ochroną prawną, a cennych i ważnych dla zachowania różnorodności biologicznej, zabezpieczenie takiej ilości zasobów leśnych, która zapewnia prawidłową relację między zapotrzebowaniem rynku na ekologiczny surowiec - drewno, a zapewnieniem trwałego przyrostu zasobów leśnych. Trzeba to realizować poprzez wyważenie wielkości pozyskania w stosunku do przyrostu oraz przestrzeganie zoptymalizowanych etatów użytkowania, preferowania, w ekonomicznie i przyrodniczo uzasadnionych przypadkach, naturalnego procesu odnawiania lasu oraz zalesiania gruntów nieleśnych, a także jak najpełniejszego wykorzystywania naturalnych procesów zachodzących w drzewostanach, w lasach ochronnych wykonywanie zabiegów w sposób zapewniający zachowanie dominującej, ochronnej funkcji lasu, uwzględnianie, na każdym etapie prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki, społecznych i ochronnych zapotrzebowań. 2.5. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia planu Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Ustawie OOŚ Art. 51. Pkt. 2.2.d. dokumentami międzynarodowymi, istotnymi z punktu widzenia realizacji Planu są: Konwencja o bioróżnorodności - celem konwencji jest ochrona światowych zasobów różnorodności biologicznej: „w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz ekosystemami” - czyli na 3 poziomach. W aspekcie praktycznym wyraża się to „jednakowym” traktowaniem wszelkich ekotypów gatunków, ochroną siedlisk ubogich, o niewielkiej liczbie gatunków, które wcześniej nie były traktowane jako równorzędne z siedliskami bogatymi w gatunki. Konwencja Berneńska - celem konwencji jest ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk. 26 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Konwencja Bońska - o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt. Na poziomie Wspólnoty Europejskiej brak jest szczegółowych wytycznych dotyczących prowadzenia gospodarki leśnej w poszczególnych krajach członkowskich. Unia Europejska określa natomiast zasady postępowania w dziedzinie ochrony przyrody. Podstawowym aktem prawnym w którym przywołano konieczność „wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego” jest Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. W dokumencie tym w Art. 6 jest mowa o tym, że: „Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Wspólnoty, o których mowa w artykule 3, w szczególności w celu wspierania stałego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska naturalnego”. Aktami prawa wprowadzającymi w życie ustalenia Traktatu są Dyrektywy. W zakresie ochrony przyrody, na terenie nadleśnictwa mają zastosowanie głównie trzy dyrektywy. Są to wspomniane już poprzednio Dyrektywa Ptasia (DP), Dyrektywa Siedliskowa (DS) oraz Dyrektywa Szkodowa (DSZ). Celem Dyrektywy Ptasiej jest zapewnienie ochrony gatunków ptaków lęgowych oraz migrujących na terenie Wspólnoty Europejskiej. W Dyrektywie wyszczególnione są gatunki, dla których ochrony tworzone są Obszary Specjalnej Ochrony (OSO). Na obszarze nadleśnictwa znajdują się dwa Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (Puszcza Knyszyńska i Ostoja Biebrzańska) oraz dwa Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (Ostoja Knyszyńska i Dolina Biebrzy). Ich szczegółowe kryteria tworzenia oraz włączenie do europejskiej sieci Natura 2000 opisano w Dyrektywie Siedliskowej. Oprócz tych obszarów, w granicach nadleśnictwa znajdują się zinwentaryzowane siedliska przyrodnicze oraz gatunki wymienione w załączniku I DP oraz załącznikach I i II DS do obu dyrektyw. Gatunki i siedliska te zostały opisane w Programie ochrony przyrody oraz wyszczególnione w niniejszej Prognozie. Dyrektywa Szkodowa określa sposoby postępowania oraz zapobiegania skutkom szkody w środowisku. W zakresie ujętym Planem, dyrektywa odnosi się do szkody jako „mierzalnej, negatywnej zmiany w zasobach naturalnych lub mierzalnego osłabienia użyteczności zasobów naturalnych”. Szkoda oznacza również „szkodę wyrządzoną gatunkom chronionym i w siedliskach przyrodniczych, które stanowią dowolną szkodę mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony takich siedlisk lub gatunków”. 27 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Sporządzanie Prognozy jako elementu procedury oceny oddziaływania na środowisko jest dążeniem do ustalenia, czy i w jaki sposób ustalenia Planu mogą naruszać zapisy DSZ. Dokumentami krajowymi w których określono cele ochrony środowiska istotne z punktu widzenia Planu są: Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Jest do dokument określający ogólne cele prowadzenia polityki państwa w zakresie ochrony przyrody i wdrażania idei zrównoważonego rozwoju. W ustaleniach w zakresie gospodarki leśnej Polityka…odnosi się głównie do 4 problemów: 1) zalesiania gruntów zgodnie z Krajowym programem zwiększania lesistości, przy uwzględnieniu wymogów ochrony przyrody; 2) trzymania lub przywracanie zdolności retencyjnych lasów; 3) dostosowania składów gatunkowych drzewostanów do siedliska; 4) zwiększania różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych. Polityka leśna Państwa z 1997 r. Dokument wyznaczający ogólne ramy prowadzenia gospodarki leśnej a szczególnie w okresie jej przechodzenia z modelu surowcowego na model „proekologicznej i zrównoważonej ekonomicznie, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej”. Jest to realizowane przez szereg działań, z których najważniejsze to: 1) zwiększanie zasobów drzewnych w tym lesistości; 2) poprawę stanu i ochronę lasu tak, aby mogły one w szerszy sposób spełniać różnorodne funkcje; 3) zwiększanie różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych oraz różnorodności ekosystemów w kompleksach leśnych; 4) opracowanie i wdrożenie programu odbudowy małej retencji wodnej; 5) uregulowanie stanu zwierzyny do poziomu niezagrażającego celom hodowli i ochrony lasu; 6) zapewnienia w oparciu o ustawę o ochronie przyrody, ustawę o lasach oraz ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych ochrony wszystkim lasom a szczególnie najcenniejszym ekosystemom oraz kluczowym i rzadkim elementom biocenoz leśnych. Krajowy program zwiększania lesistości. Aktualizacja 2003 r. Dokument planistyczny określający cele, zasięg i sposób powiększania powierzchni leśnej 28 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA kraju, w początkowych założeniach do ok. 30% w 2020 r. i 33% w 2050 r. Program operuje gminą jako podstawową jednostką, dla której określone wskaźniki preferencji zalesienia. Gminy położone w zasiesu administracyjnym nadleśnictwa znalazły się na dość niskich pozycjach w rankingu preferencji zalesieniowych. Realizacja KPZL napotyka jednak na coraz większe problemy, związane głównie z podażą gruntów pod zalesienie (wejście w życie PROW, uwarunkowania przyrodnicze). Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej. Dokument opracowany jako efekt wdrażania w życie Konwencji z Rio (konwencja o różnorodności biologicznej). Realizację ustaleń Strategii... prowadzi się poprzez: 1) uwzględnianie potrzeb ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej podczas zalesiania gruntów rolnych; 2) zachowanie pełni zmienności drzew leśnych; 3) pełne oparcie gospodarki leśnej na racjonalnych podstawach przyrodniczych; 4) skuteczna ochrona i umiarkowane użytkowanie ekosystemów wodnobłotnych w lasach; 5) ukształtowanie stref przejścia (ekotonów) na skrajach lasu; 6) ochrona obszarów wrażliwych (w tym obszarów górskich) na zmiany sposobu gospodarowania, w szczególności w zakresie gospodarki leśnej; 7) zapewnienie ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej w procedurach urządzania, zagospodarowania i ochrony lasu; 8) skuteczna ochrona i umiarkowane użytkowanie różnorodności biologicznej w lasach niepaństwowych; 9) skuteczna edukacja przyrodniczo-leśna społeczeństwa. 2.6. Powiązanie planu urządzenia lasu z innymi dokumentami Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Ustawie OOŚ Art. 51. Pkt. 2.1.a. Plan jest dokumentem wykazującym słabe powiązanie z innego typu dokumentami. W największym stopniu ustalenia Planu wiążą się z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego sporządzanymi dla gmin. W planach tych określane są m.in. obszary przeznaczone do zalesienia. 29 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Plan nie przewiduje obecnie zalesiania gruntów stanowiących własność skarbu Państwa w zarządzie Nadleśnictwa Czarna Białostocka, wobec tego ustalenia planów zagospodarowania nie mają odniesienia do zapisów Planu. Innego typu dokumentami planistycznymi powiązanymi z Planem są plany ochrony dla form ochrony przyrody wynikające z Ustawy o ochronie przyrody. W obszarze oddziaływania Planu są to 4 rezerwaty przyrody, jeden park krajobrazowy oraz 4 obszary Natura 2000. Dla rezerwatu Taboły ustanowiono plan ochrony, natomiast pozostałe rezerwaty nie posiadają planów ochrony ani aktualnych zadań ochronnych. Powiązane z Planem są niewątpliwie plany urządzenia lasu dla nadleśnictw sąsiadujących głównie poprzez ustalenie granicy pomiędzy nadleśnictwami. Zapisy w Planie dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka w żadem sposób nie odnoszą się do sąsiednich nadleśnictw, podobnie jak zapisy planów innych nadleśnictw nie odnoszą się wprost do Nadleśnictwa Czarna Białostocka. W dniu rozpoczęcia sporządzania niniejszej Prognozy, żaden z planów urządzenia dla nadleśnictwa sąsiadujących z Nadleśnictwem Czarna Białostocka nie posiadał przeprowadzonej SOOŚ. Dla nadleśnictw: Czarna Białostocka, Knyszyn, Dolidy, Supraśl i Krynki SOOŚ jest przeprowadzana równocześnie. Grunty Nadleśnictwa Knyszyn, Dojlidy i Krynki, dla których sporządzano plany urządzenia lasu i są przeprowadzane SOOŚ, nie sąsiadują bezpośrednio z gruntami Nadleśnictwa Czarna Białostocka, wobec czego nie stwierdza się, aby zapisy tych planów, oraz ustalenia SOOŚ, mogły w powiązaniu ze sobą wpływać znacząco negatywnie na środowisko. Nadleśnictwo Supraśl graniczy bezpośrednio na obszarze Puszczy Knyszyńskiej z Nadleśnictwem Czarna Białostocka, wobec czego niektóre zapisy w planach mogą wpływać negatywnie na środowisko. Dla pozostałych dokumentów i opracowań, które przeanalizowano, nie stwierdzono związków między ustaleniami Planu a ustaleniami dokumentów oraz nie stwierdzono, aby istniało zagrożenie wystąpienia negatywnego skumulowanego oddziaływania na środowisko. Nadleśnictwo położone jest na terenie jednego województwa, 2 powiatów i 14 gmin, z czego obszary natura 2000 znajdują się na terenie 10 gmin: Czarna Białostocka - miasto, Czarna Białostocka - obszar wiejski, Dąbrowa Białostocka, Janów, Korycin, Nowy Dwór, Sokółka, Suchowola - miasto, Suchowola - obszar wiejski, Wasilków. Obecnie żadna z tych gmin nie ma ustanowionego planu zagospodarowania przestrzennego, obejmującego całość obszaru gminy. Sporządzane są natomiast plany zagospodarowania dla pojedynczych działek 30 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA i fragmentów gmin, zazwyczaj w momencie planowania inwestycji. Plany te nie dotyczą, zatem gruntów Nadleśnictwa Czarna Białostocka, które obejmuje plan urządzenia lasu. 2.7. Metody analizy skutków realizacji postanowień planu oraz częstotliwość jej przeprowadzania Skutki realizacji postanowień planu powinny być monitorowane w cyklu 5 letnim. Organem uprawnionym dotychczas do kontroli i monitoringu realizacji Planu oraz gospodarki leśnej jest Inspekcja LP. Kontrole kompleksowe prowadzone były po 5 i 10 latach obowiązywania Planu. Proponuje się wobec tego aby zakres tej kontroli został poszerzony o: kontrolę okresu przeprowadzonych zabiegów w konkretnych drzewostanach w stosunku do terminu wskazanego w Planie lub Prognozie jako optymalny, zmianę powierzchni lasów wg pełnionych funkcji, zmiany powierzchni lasów wg kategorii użytkowania. 2.8. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko Ustawa OOŚ Art. 51. Pkt. 2.1.d wskazuje na przeprowadzenie analizy możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko. Nadleśnictwo Czarna Białostocka położone jest w bezpośredniej styczności z granicą państwa. Ze względu na lokalny i miejscowy charakter działań zapisanych w Planie, nie stwierdza się, aby możliwe było transgraniczne oddziaływanie Planu na środowisko. 3. OPIS, ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA Szczegółowe opisanie stanu środowiska na terenie nadleśnictwa znajduje się w Elaboracie, Programie ochrony przyrody oraz w Elaboracie siedliskowym. W niniejszej Prognozie przytoczono jedynie najbardziej istotne informacje dotyczące opisywanego nadleśnictwa. 3.1. Ogólna charakterystyka obszaru nadleśnictwa 3.1.1. Położenie nadleśnictwa Nadleśnictwo Czarna Białostocka położone jest we wschodniej części województwa podlaskiego, między 22º56’ a 23º44’ długości geograficznej wschodniej oraz między 53º13’ i 53º43’ szerokości geograficznej północnej. Nadleśnictwo dzieli się na trzy obręby: Czarna Białostocka - 6 leśnictw, Kumiałka 10 leśnictw i Złota Wieś - 5 leśnictw. Administracyjnie nadleśnictwo położone jest na terenie 31 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA województwa podlaskiego, dwóch powiatów (białostocki i sokólski) i czternastu gmin. Siedziba nadleśnictwa znajduje się w mieście Czarna Białostocka przy ulicy Marszałkowskiej. Od północy Nadleśnictwo Czarna Białostocka graniczy z Biebrzańskim Parkiem Narodowym. Granica wschodnia to granica państwa z republiką Białoruś. Na południu sąsiadem jest Nadleśnictwo Krynki i Nadleśnictwo Supraśl. W części zachodniej graniczy z Nadleśnictwem Knyszyn i Dojlidy. Tabela 2. Charakterystyka regionu Gmina (całe gminy) Powierzch nia w ha Ludność Powierzch nia lasów ogółem w ha 1 2 3 4 Województwo podlaskie Powiat sokólski Miasto Dąbrowa Białostocka BBiałostocka Dąbrowa Białostocka BBiałostocka Janów Korycin Kuźnica Białostocka Nowy Dwór Sidra Miasto Sokółka Sokółka Miasto Suchowola Suchowola Razem Powiat białostocki Miasto Czarna Białostocka Czarna Białostocka Wasilków Razem Ogółem Powierzchnia lasów Nadleśnictwa Czarna Białostocka w 5ha Lesistość 6 2264 24131 20784 11732 13341 12088 17396 1861 29501 2595 22994 158687 6289 6850 4469 3561 4312 2859 3994 19234 7839 2320 5228 66955 63,6 4027,0 6757,9 865,3 2698,6 1647,7 3134,8 70,0 6118,3 441,5 2225,6 28050,3 1944,76 6106,23 16,79 1186,26 582,55 1418,07 7,97 1249,92 24,43 592,53 13129,51 2,8 16,7 32,5 7,4 20,2 13,6 18,0 3,8 20,7 17,0 9,7 17,7 1428 19226 9902 30556 189243 9722 2039 3594 15355 82310 766,0 14520,9 5242,1 20529 48579,3 738,02 10877,56 655,51 12271,09 25400,60 53,6 75,5 52,9 67,2 25,8 Zgodnie z regionalizacją przyrodniczo-leśną IBL zamieszczoną w Zasadach hodowli lasu z 2002 roku lasy Nadleśnictwa Czarna Białostocka znajdują się w: Krainie II - Mazursko-Podlaskiej, Dzielnicy 5 - Wysoczyzny Białostockiej, Obręby Czarna Białostocka i Złota Wieś znajdują się w Mezoregionie 5c – Puszczy Knyszyńskiej, natomiast obręb Kumiałka położony jest w Mezoregionie 5b- Wzniesień Sokólsko-Białostockich. 32 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA W podziale fizyczno-geograficznym Polski Kondrackiego 2001 omawiany obszar określają następujące jednostki: Megaregion: Europa Wschodnia (8) Prowincja: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski (84) Podprowincja: Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie (843) Makroregion: Nizina Północnopodlaska (843.3) Mezoregion: Wysoczyzna Białostocka (843.33) Wzgórza Sokólskie (843.34) Według podziału geobotanicznego (Szafer, Pawłowski 1972) teren Nadleśnictwa Łomża (część północna i wschodnia) położony jest w: Obszarze Eurosyberyjskim, Prowincji Środkowoeuropejskiej, Dziale Północnym, Krainie Białowiesko-Knyszyńskiej, Okręgu Północnopodlaskim. 3.1.2. Lesistość W pokryciu powierzchni zdecydowanie dominują lasy, na drugim miejscu są role. Lesistość w granicach nadleśnictwa wynosi 25,8% i waha się w gminach od 2,8% w gminie miejskiej Dąbrowa Białostocka do 75,5% w gminie Czarna Białostocka. 33 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 1. Lesistość gmin [%] w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa. 80 70 60 50 40 30 20 10 Wasilków Czarna Białostocka Miasto Czarna Białostocka Suchowola Miasto Suchowola Sokółka Miasto Sokółka Sidra Nowy Dwór Kuźnica Białostocka Korycin Janów Dąbrowa Białostocka Miasto Dąbrowa Białostocka 0 3.1.3. Dominujące funkcje lasu W gospodarce leśnej wyróżnia się zasadniczo trzy grupy lasów o odmiennych dominujących funkcjach. Są to: 1. Lasy gospodarcze, w których dominująca jest funkcja gospodarcza, przy zachowaniu ciągłości spełniania przez las pozostałych funkcji, 2. Lasy ochronne - o dominującej funkcji ochronnej ale z zapewnieniem możliwości racjonalnego użytkowania, 3. Lasy rezerwatowe - położone na terenie rezerwatów przyrody. W poniższej tabeli przedstawiono powierzchnię lasów ochronnych i kategorie ochronności przyjęte w planie urządzenia lasu zgodnie z Decyzją Ministra Środowiska. 34 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 3. Zestawienie funkcji lasu i kategorii ochronności Kategoria lasu Obręb Czarna Białostocka Obręb Kumiałka Obręb Złota Wieś 1 2 3 4 364,99 1164,98 78,19 1631,00 465,04 1162,17 - cenne fragmenty przyrody 14,68 8,18 - w miastach i wokół miast - wyłączone drzewostany nasienne i drzewostany zachowawcze - szczególnym znaczeniu dla obronności Państwa 460,32 Nadleśnictwo Czarna Białostocka Powierzchnia leśna w ha REZERWATY Lasy ochronne, w tym 31,88 27,18 5 908,22 3958,15 22,86 50,03 510,35 25,88 84,94 27,04 27,04 - ostoje zwierząt chronionych - wodochronne - wyłączone powierzchnie badawcze i doświadczalne Lasy gospodarcze 4992,72 9914,11 5015,76 19922,59 Razem 6522,69 11623,30 6642,97 24788,96 43,06 208,00 100,55 351,61 588,00 635,34 985,71 2209,05 752,30 752,30 Ryc. 2. Udział lasów nadleśnictwa wg dominujących kategorii ochronnych. 100% 90% 80% lasy gospodarcze 70% 60% 75,50 76,54 85,30 lasy ochronne 80,37 rezerwaty 50% 40% 30% 20% 17,50 17,86 10% 0% 5,60 obręb Czarna Białostocka 15,97 14,03 0,67 7,00 obręb Kumiałka obręb Złota Wieś 35 3,66 Nadleśnictwo PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 3.2. Walory przyrodniczo-leśne nadleśnictwa 3.2.1. Geomorfologia i gleby Budowa geomorfologiczna Wysoczyzny Białostockiej ma charakter polodowcowy i powstała podczas zaniku lądolodu zlodowacenia środkowopolskiego. Głównym czynnikiem morfogenetycznym na tym obszarze był zespół procesów nazywany deglacjacją arealną lub strefową. Omawiany obszar został ukształtowany w stadiale północno-mazowieckim (stadiał Mławy) zlodowacenia środkowopolskiego. Maksymalny zasięg lądolodu tego stadiału przebiegał na północ od doliny Narwi, a miejscami ją przekraczał. Pola i stożki sandrowe występujące pospolicie na obszarze Puszczy Knyszyńskiej mają charakter sandrów wysoczyznowo-dolinnych, powstałych w wyniku sedymentacji piasków, wynoszonych przez wody roztopowe, wypływające z zamierających płatów lodowca i osadzające transportowany materiał w dolinach i zgłębieniach terenu. Dawna powierzchnia sandrów jest obecnie rozczłonkowana przez liczne suche dolinki i cieki wodne. Większe obszary sandrów znajdują się na przedpolu moreny świętojańskiej między Kamionką i Michałowem, w dorzeczu Słoi w dolnym jej biegu oraz w okolicy Rybnik, Czarnej Białostockiej i Wierzchlesia. Powierzchnia moreny dennej i sandrów jest urozmaicona przez liczne formy wytopiskowe. Są to stosunkowo duże misy wytopiskowe, których dno wypełniają torfy np. misa środkowej Sokołdy. Mniejszymi formami wytopiskowymi są owalne lub okrągłe zagłębienia terenu tzw. „oczka polodowcowe”. Występują one dość licznie i ze względu na nieprzepuszczalne podłoże, które stanowią najczęściej iły, gliny lub pyły, wypełnione są często wodą z opadów. Opisane formy wytopiskowe powstały w wyniku topnienia brył martwego lodu, co miało miejsce w okresach ociepleń (tzw. interstadiałach). Wytapianie się brył martwego lodu prowadziło do zaklęśnięcia się terenu i jego zabagnienia. Inną formą akumulacji lodowcowej są kemy i moreny martwego lodu. Występują one w postaci pagórków, wzgórz i stoliw na zapleczu stref moren czołowych. Duże pola kemowe występują na zapleczu wału Krynicko - Świętojańskiego w okolicy Studzianek. Są to rozległe, płaskie wzgórza o charakterze stoliw. Zbudowane są one z poziomo i regularnie warstwowanych piasków i mułków, czasami z domieszką żwirków. Na powierzchni kemów występuje z reguły pokrywa żwirowa o miąższości do 2 metrów. Z analizy sedymentologicznej wynika, że kemy powstały w wyniku akumulacji typu deltowego w zamkniętych zbiornikach wodnych, wypełnionych osadami przynoszonymi od strony lodowca. 36 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ozy, które powstają podczas przepływu wód w subglacjalnych tunelach, tworzą południkowo rozciągające się pagórki lub wały o wysokości 5-10 metrów Łącznie w Nadleśnictwie Czarna Białostocka największą grupą gleb jeśli chodzi o zajmowaną powierzchnię jest typ gleb rdzawych (14527,22 ha i 55,8%), a w nim podtypy gleb rdzawych brunatnych i rdzawych właściwych zajmujących w sumie 53,0% areału obiektu. Znaczny udział powierzchni stanowią również gleby brunatne, zajmujące 4065,06 ha (15,6%), oraz gleby płowe - 1981,81 ha (7,6%). Spośród gleb charakterystycznych dla siedlisk bagiennych najczęściej spotykanym typem są gleby torfowe zajmujące 1357,25 ha (5,5% powierzchni). Zauważalny udział w powierzchni obiektu mają ponadto typy gleb: pararędzin (3,8%), bielicowych (2,8%), murszowych (2,6%) i murszowatych (2,0%). Najmniej licznie reprezentowane są typy gleb: mułowych, deluwialnych, urbanoi industrioziemnych, arenosoli i czarnych ziem. Powierzchnie przez nie zajmowane nie przekroczyły w sumie 1% areału gleb nadleśnictwa. Uszeregowanie typów gleb obiektu Nadleśnictwa Czarna Białostocka pod względem zajmowanej powierzchni przedstawia poniższe zestawienie oraz w sposób graficzny ryc. 3. Tabela 4. Powierzchniowy udział typów gleb w nadleśnictwie Czarna Białostocka w układzie malejącym (według prac siedliskowych). Typ gleby Powierzchnia [ha] Udział [%] Gleby rdzawe (RD) Gleby brunatne (BR) Gleby płowe (P) 14527,22 4065,06 55,8 Gleby torfowe (T) 1357,25 994,92 714,46 666,90 529,00 1981,81 Pararędziny (PR) Gleby bielicowe (B) Gleby murszowe (M) Gleby murszowate (MR) Gleby gruntowoglejowe (G) Gleby opadowoglejowe (OG) Czarne ziemie (CZ) Arenosole (AR) Gleby industrioziemne i urbanoziemne (AU) Gleby deluwialne (D) Gleby mułowe (MŁ) Grunty nieklasyfikowane 37 486,17 408,08 135,68 36,55 34,15 21,39 2,07 36,67 15,6 7,6 5,5 3,8 2,8 2,6 2,0 1,8 1,5 0,6 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 3. Udział powierzchni [%] typów gleb w Nadleśnictwie Czarna Białostocka (wg operatu siedliskowego stan na 01.01.2006r.) opadowoglejowe; 1,5% gruntowoglejowe; 1,8% bielicowe; 2,8% murszowate; 2,0% inne; 0,2% murszowe; 2,6% torfowe; 5,5% deluwialne; 0,1% arenosole; 0,1% pararędziny; 3,8% czarne ziemie; 0,6% brunatne; 15,6% płowe; 7,6% rdzawe; 55,8% 3.2.2. Wody Przez obszar Nadleśnictwa Czarna Białostocka przepływają rzeczki: Stary Bród, Kamienna, Czarna, Jałówka, Migówka, Bartoszycha i jej dwa niewielkie dopływy. Bartoszycha bierze swój początek z licznych źródlisk położonych w południowo-zachodniej części obrębu Złotej Wsi. Większe rzeki w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa lub na jego granicy, to zasilające wody Narwi: Biebrza, Brzozówka, Sokołda i Supraśl, także będąca dopływem Niemna Losośna. Na terenie lasów jak i na gruntach przyległych znajduje się szereg zagłębień odgrywających rolę naturalnych zbiorników retencyjnych. W nadleśnictwie wykopano sporo sztucznych zbiorników. Największe z nich zjadują się w Czarnej Białostockiej i Kundzinie. W zarządzie nadleśnictwa zainwentaryzowano również 87 obszarów źródliskowych mających niebagatelne znaczenie dla urozmaicenia terenów leśnych i podniesienia retencyjności ekosystemów. 3.2.3. Klimat Według podziału Polski na regiony klimatyczne na podstawie średniej rocznej frekwencji dni z różnymi typami pogody A. Wosia (1994) obszar ten leży w całości w regionie XII - Mazursko-Podlaskim. 38 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Klimat regionu cechuje długi okres zalegania pokrywy śnieżnej, późne wiosenne i wczesne jesienne przymrozki, maksimum opadów przypadające na okres letni oraz dominacja wiatrów z sektora zachodniego. W sumie warunki klimatyczne w tej części kraju są niekorzystne. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6,8ºC. Okres wegetacyjny jest krótki. Rozpoczyna się w końcu pierwszej dekady kwietnia i kończy się w trzeciej dekadzie października. Trwa więc około 195-200 dni. Na terenie nadleśnictwa od października do marca dominują wiatry południowozachodniego a od kwietnia do września północno-zachodnie i zachodnie. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 2,8 m/s. Średnia wielkość opadów atmosferycznych w wyniosła 593 mm i oscylowała od 459 mm do 805 mm rocznie. Opady przeważają w półroczu ciepłym (kwiecień-wrzesień), stanowiąc wtedy 62% sumy rocznej. Maksimum przypada na miesiące letnie (czerwiecsierpień), minimum na luty. Opady śniegu stanowią średnio 21-22% sumy rocznej opadów. Pokrywa śnieżna w północno-wschodniej Polsce występuje od początku listopada do końca kwietnia i ma charakter nietrwały (powodowany śródzimowymi odwilżami). W rejonie Białegostoku pokrywa śnieżna zalega średnio 81 dni (minimalnie 36, maksymalnie 132). Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej dla sezonu zimowego wynosiła w Białymstoku od 8 do 80 cm. Ryc. 4. Diagram pluwiotermiczny dla Stacji Meteorologicznej w Białymstoku w latach 1991-2007 o C średnia temperatura [ºC] 20,0 73 średnia opadów [mm] 73 69 70 18,3 63 15,0 16,0 17,3 59 61 60 12,9 10,0 37 50 12,3 43 43 7,4 7,6 35 [mm] 80 38 38 5,0 40 30 2,0 1,4 20 0,0 I II -2,5 -2,2 III IV V VI VII VIII IX X XI XII 10 -1,9 -5,0 0 39 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 3.2.4. Typy siedliskowe lasu Ryc. 5. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasu (wg operatu siedliskowego stan na 01.01.2006r.) BMw; 238,03; 0,94% BMb; OlJ; Ol; Bb; 256,41; 427,7; 269,57; 161,46; 1,01% LMb; 1,69% 1,07% 0,64% Lw; 913,23; LMw; 834,89; 3,61% 555,26; 3,30% 2,20% Bśw; 465,08; 1,84% BMśw; 4516,5; 17,86% Bw; 15,87; 0,06% Lśw; 8097,17; 32,02% LMśw; 8538,76; 33,76% Zarówno w obrębach jak i całym nadleśnictwie dominują siedliska świeże (ponad 85% wszystkich siedlisk), zdecydowanie mniej jest siedlisk bagiennych (ok. 8%), najmniej zaś siedlisk wilgotnych (ok. 6%). W nadleśnictwie największą powierzchnię zajmują świeże siedliska mezotroficzne i eutroficzne - las mieszany świeży (LMśw) stanowi 33,76% ogółu wszystkich siedlisk, a razem z lasem świeżym (Lśw - 32,02%) zajmuje już około 65,8% powierzchni. Najmniej jest siedlisk oligotroficznych: borów wilgotnych (Bw - 0,06%), borów bagiennych (Bb - 0,64%), borów mieszanych wilgotnych (BMw – 0,94%), borów mieszanych bagiennych (BMb - 1,01%) a także olsów jesionowych (OlJ - 1,07%). Siedliska wilgotne zajmują niewielką powierzchnię w skali nadleśnictwa, a największy wśród nich areał posiada las wilgotny (Lw - 3,30%). 3.2.5. Drzewostany Głównym gatunkiem tworzącym drzewostany w nadleśnictwie jest sosna, która stanowi 49,93% powierzchni. Znaczną powierzchnię zajmują drzewostany z panującym dębem (20,20%), brzozą (11,26%), świerka (10,27) oraz olszy (5,78%). Udział pozostałych gatunków wynosi około 2,5% udziału powierzchni leśnej. W ostatnim dziesięcioleciu znacznie spadł udział świerka, główną przyczyną tego była gradacja kornika drukarza. 40 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 6. Udział % powierzchni gatunków panujących w lasach nadleśnictwa (wg Planu Urzadzenia Lasu stan na 01.01.2006r) Św; 10,27% Db; 20,20% Md; 0,29% Js; 0,26% Gb; 1,36% Brz; 11,26% So; 49,93% Ol; 5,78% Lp; 0,06% Os; 0,27% Wz; 0,12% Db.c; 0,04% Kl; 0,16% W nadleśnictwie dominują drzewostany składające się z trzech i więcej gatunków. Stosunkowo mało jest drzewostanów jednogatunkowych. Wszystkie grupy wiekowe drzewostanów charakteryzują podobnymi proporcjami co do liczby gatunków drzew. Taki rozkład gatunkowy świadczy o dużym bogactwie gatunkowym. Każda z wyróżnionych kategorii (dwu-, trzy- i więcej gatunkowych) zajmuje mniej więcej tą samą powierzchnię w każdej grupie wiekowej, co świadczy o trwającym różnicowaniu się składów gatunkowych drzewostanów w trakcie prowadzonych cięć rębnych. Ryc. 7. Udział powierzchni drzewostanów wg bogactwa gatunkowego i wieku (wg Planu Urzadzenia Lasu stan na 01.01.2006r) 100% 90% 80% 2708,08 3655,19 2322,08 70% cztero- i więcej gatunkowe 60% 3642,54 50% 2011,47 2219,08 trzygatunkowe 40% dwugatunkowe 30% 20% 1265,15 2382,09 1893,22 jednogatunkowe 10% 910,18 1388,45 drzewostany do 40 lat drzewostany 40-80 lat 278,04 0% drzewostany ponad 80 lat Istotną cechą lasów nadleśnictwa jest ich zróżnicowanie wiekowe. Na ogół przyjęło się, aby określać je na podstawie wieku gatunku panującego pod względem udziału 41 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA w drzewostanie, zestawiając powierzchnię takich drzewostanów wg tzw. „klas i podklas wieku”. Jedna klasa to 20-letni przedział a podklasa - 10-letni. Zróżnicowanie wiekowe lasów nadleśnictwa jest duże. Największy udział mają drzewostany w wieku od 31 do 50 lat. Łącznie stanowią one 27,1% powierzchni leśnej. Znaczący jest również udział najstarszych drzewostanów – VI klasa i wyzej, które zajmują ok. 15% powierzchni. Ryc. 8. Powierzchnia [ha] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku (wg Planu Urzadzenia Lasu stan na 01.01.2006r) . ha 6000 16,01 505,82 1504,05 1686,42 1419,82 1856,44 2123,85 IVa 2933,61 2014,52 1674,40 113,39 1000 980,27 2000 1244,25 3000 IIIb 2995,96 4000 3720,15 5000 KDO KO VII i starsze VI Vb Va IVb IIIa IIb IIa Ib Ia niezalesiona 0 Cenne drzewostany na terenie nadleśnictwa to przede wszystkim: Drzewostany na siedliskach przyrodniczych, zaliczane do tzw.: „siedlisk naturowych”. Tabela 5. Siedliska przyrodnicze z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej występujące na gruntach nadleśnictwa w rozbiciu na stan wykształcenia i zachowania siedliska przyrodniczego (wg inwentaryzacji z 2007r.) Lp. Kod typu siedliska przyrodniczego 1 2 1 9170 2 91D0 Powierzch Typ siedlisk przyrodniczych nia ogółem [ha] 3 grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (GalioCarpinetum, Tilio-Carpinetum) bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, 42 Stan zachowania A B C 4 5 6 7 3822,01 130,10 3547,30 144,61 976,01 322,53 586,31 67,17 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lp. Kod typu siedliska przyrodniczego 1 2 3 91E0 4 91F0 Powierzch Typ siedlisk przyrodniczych nia ogółem [ha] Stan zachowania A B C 4 5 6 7 620,24 151,57 429,92 38,75 Łęgowe lasy dębowowiązowo-jesionowe (FicarioUlmetum) 314,58 23,02 259,65 31,91 Razem 5732,84 627,22 4823,18 282,44 3 Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne)* łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinosae-incanae, olsy źródliskowe)* * siedliska priorytetowe Ogółem siedliska „naturowe” z załącznika I DS. zajmują na terenie nadleśnictwa 5901,39 ha, z czego siedliska leśne zajmują 5732,84 ha. Tylko niewielka część z tych siedlisk (5,0%) zaliczona została do stanu C, czyli siedlisk o złym stanie. Gro siedlisk leśnych jest w stanie B lub A. Zajmują one 5450,40 ha, czyli 95,0% powierzchni leśnych siedlisk „naturowych”. Wyróżnik stanu jest tu o tyle istotny, że w przypadku siedlisk ze stanu C, gdzie drzewostan jest albo bardzo młody (poniżej 40 lat) albo z udziałem gatunków obcych powyżej 5%, zaplanowane zabiegi w zasadzie są albo zabiegami pielęgnującymi młody drzewostan albo, w przypadku starszych drzewostanów, zmierzają do ich przebudowy. Dlatego zasadniczą analizę wpływu zabiegów zaprojektowanych w Planie na siedliska przyrodnicze przeprowadzono dla siedlisk w stanie A lub B. Powyższe tabela zawierają zestawienia powierzchni siedlisk z załącznika I DS, zinwentaryzowanych przez nadleśnictwo. Drzewostany ponad 100 letnie. Drzewostany ponad 100-letnie w Nadleśnictwie Czarna Białostocka zajmują 2932,90 ha. Gatunkiem panującym w drzewostanach ponad 100-letnich w Nadleśnictwie Czarna Białostocka jest głównie sosna zwyczajna. Drzewostany z panującą sosną zajmują powierzchnię 1691,03 ha, co stanowi 57,7% powierzchni wszystkich drzewostanów ponad 100-letnich. Znaczący udział wśród drzewostanów ponad 100-letnich ma również dąb (582,89 ha – 19,9%) i świerk (308,91 ha – 10,5%). Udział drzewostanów ponad 100 lat wynosi 11,9% powierzchni leśnej. 43 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 9. Powierzchnia drzewostanów w ha według gospodarstw i gatunków panujących drzewostanów ponad 100-letnich(wg Planu Urzadzenia Lasu stan na 01.01.2006r)* ha 1600 8,34 73,82 91,37 1400 170,35 1200 Kl 353,54 Js 1000 Brz 3,92 800 600 51,14 Gb 102,72 Św Db 224,3 Ol 894,06 90,05 400 So 0,62 200 373,48 1,62 261,69 135,50 0 18,43 26,3 Specjalne Lasy ochronne Gospodarstwo Gospodarstwo Gopodarstwo zrębowe przer.-zrębowe przebudowy * uwzględniono drzewostany ponad 100-letnie w KO i KDO Drzewostany nasienne Drzewostany te zostały wyznaczone ze względu na wysokie wartości jakości cech wzrostowych a także naturalne lokalne pochodzenie. Służą do uzyskiwania materiału do siewu nasion, który jest wykorzystywany w procesie odnawiania lasu. Na terenie nadleśnictwa wytypowano 5 wyłączonych drzewostanów nasiennych (WDN) o łącznej powierzcni 84,94 ha. Wyznaczono je w drzewostanach sosnowych, debowych oraz brzozowych. Według stanu na 01.01.2006r. w Nadleśnictwie Czarna Białostocka wyznaczono 118 gospodarczych drzewostanów nasiennych (GDN) o łącznej powierzchni 974,28 ha. Są to głównie drzewostany sosnowe ale także drzewostany złożone z innych gatunków drzew. WDN tym różnią się od GDN że te pierwsze zasadniczo nie są użytkowane rębnie, natomiast GDN w momencie służą jako źródło nasion do momentu uzyskania przez nie dojrzałości rębnej. Zainwentaryzowano również 13 sztuk drzew doborowych (So 9szt., Brz 3szt., Ol 1szt.) 44 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Drzewostany zaliczone do tzw.: HCVF Forest Stewardship Council (FSC) jest niezależną, pozarządową organizacją non -profit, powołaną w celu promowania odpowiedzialnego użytkowania zasobami leśnymi na całym świecie. Założona w 1993 roku, jako odpowiedź na obawy o globalne wylesianie, FSC jest powszechnie uważana za jedną z najważniejszych inicjatyw w ostatniej dekadzie na całym świecie w celu promowania odpowiedzialnego zarządzania lasami. FSC to międzynarodowe stowarzyszenie użytkowników składające się z różnych grup przedstawicieli ekologicznych i społecznych, handlu drewnem i zawodów leśnych, lokalnych organizacji społecznych, korporacji i organizacji certyfikacji produktów leśnych z całego świata. FSC ma unikalną strukturę zarządzania, która opiera się na zasadach uczestnictwa, demokracji i sprawiedliwości. Powierzchnię poszczególnych kategori HCVF w Nadleśnictwie Czarna Białostockaprzedstawia tabela 6. Tabela 6. Wykaz kategorii lasów HCVF wyznaczonych w Nadleśnictwie Czarna Białostocka kategoria HCVF nazwa kategorii powierzchnia w ha HCVF-1.1 Obszary w granicach rezerwatów przyrody bez 884,53 zabiegów ochronnych HCVF-1.1.1 Obszary w granicach rezerwatów przyrody z 41,46 zabiegami ochronnymi ujętymi w "Planie ochrony rezerwatu" HCVF-1.1.2 Obszar parku krajobrazowego 11394,79 HCVF-1.2 Ostoje rzadkich i ginących gatunków 1296,99 HCVF-2.1 Kompleksy leśne odgrywające znaczącą rolę w 19880,36 krajobrazie HCVF- 3.1 Ekosystemy skrajnie rzadkie i ginące, 525,52 marginalne z punktu widzenia gospodarki leśnej HCVF-3.2 Ekosystemy rzadkie i zagrożone w skali Europy 478,14 HCVF-4.1 Lasy wodochronne 2300,23 3.3. Formy ochrony przyrody występujące na gruntach nadleśnictwa Występujące na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka formy ochrony przyrody obrazuje poniższe zestawienie. 45 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 7. Zestawienie form ochrony przyrody w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa. Rodzaj obiektu Liczba Powierzchnia ogólna Pow. w zarządzie n-ctwa 1 2 3 5 Rezerwat przyrody 4 1087,29 974,94 Parki Krajobrazowe 1 74447,00 11250,00 Otulina parku krajobrazowego 1 52255,00 5570,00 Obszary chronionego krajobrazu 1 38433,00 342,84 Obszary Natura 2000 - OSO 2 288099,56 13471,96 Obszary Natura 2000 - SOO 2 257290,66* 18904,98* Pomniki przyrody 86 Ochrona gatunkowa - strefy ochrony 16 485,05 *obszary Natura 2000 OSO i SOO pokrywają się swoim zasięgiem 485,05 3.3.1. Rezerwaty przyrody Tabela 8. Wykaz rezerwatów przyrody na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka Powierzchnia w ha Nazwa Leśnictwo Ogółem Leśna Niele śna 302,44 284,73 17,71 375,50 364,99 9,60 79,74 217,26 974,94 78,19 180,31 908,22 1,55 10,26 39,12 Polanki, Buksztel, Budzisk Wilcza Jesionowe Góry Jama Starodrzew Szyndzielski Bogusze Budzisk Budzisk Razem Taboły Grunty poza LP Rok powołania 2001 0,91 26,69 27,60 1987 1990 1987 Na terenie Nadleśnictwa znajduje się cztery rezerwaty przyrody: Powierzchnia łączna rezerwatów wynosi 974,94 ha, w tym: Rezerwat „Taboły” - celem ochrony jest zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej ze zbiorowiskami boru mechowiskowego i boru świerkowo-torfowiskowego. Leży on na obszarze jednego z większych w Puszczy Knyszyńskiej basenów wytopiskowych. Centrum misy zajmują torfy brzezinowo-murszowe, a na jej obrzeżach zalegają mursze. Zbiorowiska mają naturalny charakter z niewielkimi śladami działalności człowieka. Powierzchnia rezerwatu wynosi 302,44 ha. 46 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Rezerwat „Jesionowe Góry”- utworzony w celu zachowania naturalnych zbiorowisk Puszczy Knyszyńskiej i ich bioróżnorodności. Teren rezerwatu charakteryzuje duża zmienność szaty roślinnej. Występują tu leśne zbiorowiska gradowe, borowe i bagienne oraz zbiorowiska nieleśne. Powierzchnia rezerwatu wynosi 375,50 ha. Rezerwat „Starodrzew Szyndzielski” - powołany w celu zachowania unikatowego fragmentu Puszczy Knyszyńskiej, porośniętego ciepłolubnym lasem sosnowo-świerkowodębowym o charakterze grądu miodownikowego. Prócz naturalnych zbiorowisk leśnych, chroni się tu również zagrożone i rzadkie gatunki zwierząt (np. krogulec, muchołowka mała, dzięcioł średni), roślin (np. groszek wschodniokarpacki, lilia złotogłów, arnika górska) oraz grzybów. Powierzchnia rezerwatu wynosi 79,74 ha. Rezerwat „Budzisk” - celem ochrony jest fragment Puszczy Knyszyńskiej z naturalnymi zbiorowiskami leśnymi, torfowiskowymi, łąkowymi i źródliskowymi. Przedmiotem ochrony są również stanowiska rzadkich gatunków zwierzat (np. dzięcioł trójpalczasty, orlik krzykliwy, kropiatka, derkacz), roślin (np. storczyki, widłaki, rosiczka okragłolistna, arnika górska), porostów (np. Arthothelium ruanideum, Chaenotheca phaeccephala, Phyctis agalaea). Powierzchnia rezerwatu to 329,61 ha. W granicach Nadleśnictwa Czarna Białostocka znajduje się 217,26 ha natomiast 112,35 ha znajduje się w Nadleśnictwie Supraśl. 3.3.2. Parki krajobrazowe Na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka znajdują się jeden park krajobrazowy: Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej imienia Profesora Witolda Sławińskiego został powołany uchwałą nr XXVI/172/88 WRN w Białymstoku z dnia 24 maja 1988 r. Wcześniej na tym samym obszarze funkcjonował Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Knyszyńskiej utworzony w 1986 r., który wskutek zastąpienia go przez wyższą formę ochrony przyrody zawiesił swoją działalność. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej (PKPK) obejmuje swym zasięgiem grunty należące do siedmiu nadleśnictw: Czarna Białostocka, Dojlidy, Knyszyn, Krynki, Supraśl, Waliły i Żednia. Jego powierzchnia wynosi 74447 ha. Wokół Parku na mocy Rozporządzenia Wojewody Białostockiego nr 3/98 z dnia 20 maja 1998 r. ustanowiono otulinę o powierzchni 52255 ha. PKPK posiada wybitnie leśny charakter, ponieważ chroni główną i najcenniejszą 47 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA część Puszczy Knyszyńskiej, jednego z największych, zwartych kompleksów w Polsce, którego wiele fragmentów zachowało jeszcze naturalny charakter. Rzeźba terenu Puszczy jest bardzo zróżnicowana a deniwelacje względne dochodzą do 80 m. Przeważnie występują tu odosobnione wzniesienia terenowe otoczone rozległymi obniżeniami, w których często znajdują się doliny rzeczne. Walorem puszczy jest około 450 wypływów wód podziemnych w postaci źródlisk, źródeł, młak i wysięków. Puszczańskie źródła zasilają czyste śródleśne strumienie i rzeczki lub rozległe tereny podmokłe wykazujące się wysokim stopniem naturalności. Liczne torfowiska oraz przewaga drzewostanów iglastych podkreślają odrębny, borealny charakter Puszczy Knyszyńskiej. Różnorodności form geomorfologicznych towarzyszy duże bogactwo przyrody ożywionej. „Operat ochrony flory w PKPK” pod redakcją Andrzeja Czerwińskiego podaje, że na terenie Puszczy Knyszyńskiej występują: 844 gatunki roślin naczyniowych, 198 gatunków mszaków i 280 gatunków porostów, wśród których można znaleźć wiele gatunków chronionych, rzadkich, zagrożonych lub cennych dla nauki. Ryc. 10. Położenie PKPK i jego otuliny na tle zasięgów administracyjnych nadleśnictw puszczańskich 48 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Fauna omawianego terenu jest znacznie słabiej zbadana, ale nie mniej bogata. Według „Operatu ochrony fauny w PKPK” autorstwa Wojciecha Staręgi w Parku występują: 44 gatunki ssaków, 166 gatunków ptaków, 5 gatunków gadów, 12 gatunków płazów, 533 gatunki chrząszczy, 90 gatunków motyli dziennych i 380 gatunków pająków. Omawiany teren spełnia bardzo ważną rolę jako ostoja ptaków o znaczeniu ponad regionalnym. Schronienie znajdują tu również chronione gatunki ssaków, takie jak ryś, wilk, żubr i koszatka. W Puszczy występuje wiele starodrzewi, niektóre drzewostany sięgają wieku 170 lat. Sosna wykształca tutaj szczególnie cenny ekotyp sosny supraskiej, zwanej też sosną masztową, z egzemplarzami o wysokości przekraczającej 35 m i dobrej jakości technicznej. Jednocześnie Puszcza Knyszyńska spełnia bardzo ważną rolę „lokalnych płuc” dla miasta Białystok, gdyż tak rozległy kompleks leśny poprzez zjawisko fotosyntezy oddziałuje bardzo korzystnie na warunki klimatyczne tej aglomeracji. Najcenniejsze przyrodniczo fragmenty PKPK zostały objęte ochroną rezerwatową. Na terenie Parku i w jego otulinie zostało powołanych 21 rezerwatów przyrody. Na mocy Rozporządzenia nr 22/01 Wojewody Podlaskiego z dnia 9 sierpnia 2001 r. został ustanowiony „Plan ochrony Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej imienia Profesora Witolda Sławińskiego”. Generalnym jego ustaleniem jest teza, że działalność gospodarcza i życie społeczne rozwijane na obszarze Parku nie mogą spowodować pomniejszenia lub utraty wartości Parku i odwrotnie, mieszkańcy Parku nie mogą doznawać ograniczeń standardu życia z powodu wprowadzonych reżimów ochronnych wartości przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. W granicach PKPK znajduje się 11250 ha gruntów będących w zarządzie Nadleśnictwa Czarna Białostocka (43,27% powierzchni nadleśnictwa), dodatkowe 5570 ha (21,43%) gruntów Nadleśnictwa położonych jest w otulinie Parku. 3.3.3. Obszary chronionego krajobrazu Wzgórza Sokólskie Obszar ten znajduje się na wschód od Puszczy Knyszyńskiej. Rozciągnięty jest wzdłuż granicy polsko-białoruskiej od Krynek do okolic Bobrownik. Zajmuje powierzchnię 38433 ha. Cechuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu (polodowcową) podobną do Suwalszczyzny. Najwyższe wzniesienia - na wschód od Sokółki – Wojnowskie Góry dochodzą do 235 m. n.p.m. Cześć południowa to wschodnie obrzeża Puszczy Knyszyńskiej 49 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA z licznymi zalesieniami gruntów porolnych. Cześć północna to tereny o większym rozdrobnieniu kompleksów leśnych z większym udziałem terenów rolniczych. Mozaika polno-leśna urozmaicona rzekami m.in.: Słoja, Świsłocz; torfowiskami oraz malownicza rzeźba terenu nadaje uroku tej krainie. Dodatkowo mieszanina historyczno – kulturowa, tygiel narodowości i wyznań miały olbrzymi wpływ na ten „dziki wschód”. Egzystują tu obok siebie bez konfliktów katolicy, prawosławni, muzułmanie kiedyś również żydzi. Każde z tych wyznań zostawiło po sobie jakieś ślady m.in. w postaci świątyń - kościołów, meczetów, cerkwi, synagog, które pięknie się wpisują w tradycyjną drewnianą architekturę tych stron. W skład obszaru chronionego wchodzi 342,84 ha gruntów zarządzanych przez nadleśnictwo. 3.3.4. Obszary Natura 2000 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) i Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) Ostoja Knyszyńska – PLH 200006 Ostoja znajduje się w północno - wschodniej Polsce, na Podlasiu. Obszar obejmuje rozległy kompleks leśny Puszczy Knyszyńskiej. Powierzchnia ostoi wynosi 136084,43 ha. W Nadleśnictwie Czarna Białostocka ostoja ta zajmuje powierzchnię 18780,74 ha co stanowi 72,2 % powierzchni nadleśnictwa. W ostoi tej znajduje się wiele fragmentów lasów o naturalnym charakterze. Powierzchne leśne porozcinane są przez użytkowane rolniczo doliny niewielkich rzek i polany. Bardzo zróżnicowana rzeźba terenu i mozaika siedlisk decyduje o dużych walorach krajobrazowych tego terenu. Osobliwością Puszczy Knyszyńskiej są liczne źródliska. Istnieje tu ponad 450 wypływów wód podziemnych w postaci źródeł, młak i wysięków. Występują tu również tereny podmokłe i torfowiska. W Puszczy dominują drzewostany iglaste. Największe powierzchnie porastają bory mieszane. Lasy liściaste to przede wszystkim grądy, olsy, sosnowo - brzozowe lasy bagienne, a w dolinach rzecznych łęgi. W południowo - wschodniej części ostoi zachowały się nieliczne na tych terenach oligotroficzne jeziora - Gorbacz i Wiejki. 50 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Na uwagę zasługuje zniszczone eksploatacją torfu, ale wciąż cenne, torfowisko wysokie Gorbacz oraz torfowisko Machnacz. Na terenie ostoi stwierdzono 12 rodzajów siedlisk przyrodniczych cennych z punktu widzenia Wspólnoty m.in. bory i lasy bagienne, łąki użytkowane ekstensywnie i torfowiska wysokie. Teren ten charakteryzuje się bogatą florą z istotnym udziałem gatunków borealnych i górskich. Występuje tu 6 gatunków roślin cennych dla ochrony przyrody w Europie. Wśród tych ostatnich jest m.in. rzepik szczeciniasty (Agrimonia pilosa), dla którego Ostoja Knyszyńska jest jednym z najważniejszych miejsc występowania w Polsce. W uroczyskach Gorbacz i Machnacz występują dwie spośród zaledwie kilku znanych w Polsce populacji chamedafne północnej (Chamaedaphne calycullata), rośliny uważanej za relikt glacjalny. Ryc. 11. Zasięg obszaru Natura 2000 „Ostoja Knyszyńska”. Faunę o charakterze puszczańskim reprezentują m. in. duże drapieżniki - wilk i ryś. Na terenie ostoi występuje jedno z pięciu wolno żyjących stad żubra w Polsce. W sumie Puszcza jest ostoją 43 gatunków zwierząt cennych dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy. Obszar ten jest również ważną ostoją ptasią o randze europejskiej, oraz miejscem z jedynym w Polsce znanym stanowiskiem motyla - modraszka (Eroides). „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 SOO „Dolina Biebrzy” zajmuje powierzchnie 121002,65 ha. Na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka jej powierzchnia wynosi 124,24 ha, co stanowi zaledwie 51 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 0,5% powierzchni całego nadleśnictwa. Ostoja „Dolina Biebrzy” to szerokie, płaskie obniżenie terenu wypełnione torfem, położone od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów poniżej sąsiadujących wysoczyzn: Grodzieńskiej, Sokólskiej, Goniądzkiej, Wysokomazowieckiej i Kolneńskiej. Dolinę otaczają wysoczyzny morenowe, z wyjątkiem północy i północnego wschodu, gdzie wchodzą do niej sandry: Augustowski, Rajgrodzki i Ełcki. Wyróżnia się w niej trzy niższe jednostki geomorfologiczne zwane basenami: północny - obejmujący dolinę na wschód od Sztabina, środkowy - od Sztabina do Osowca i trzeci, południowy - od Osowca do ujścia Biebrzy do Narwi. Baseny rozdzielone są przewężeniami doliny o szerokości ok. 1 km. Obszar obejmuje także Basen Wizny. Ryc. 12. Zasięg obszaru Natura 2000 „Dolina Biebrzy”. Dominującymi siedliskami w obszarze są siedliska mokradłowe: zalewane wodami rzecznymi lub podtapiane wodami podziemnymi torfowiska niskie ze zbiorowiskami turzycowymi i turzycowo-mszystymi, corocznie zalewane wodami rzecznymi mułowiska i torfowiska porośnięte szuwarami właściwymi, bagienne olsy, okresowo zalewane przyrzeczne równiny madowe oraz odwodnione i zagospodarowane torfowiska ze zbiorowiskami łąkowymi. Torfowiska znajdujące się w ostoi są największym, prawie niezmienionym kompleksem torfowisk dolinowych w Europie Środkowej i Zachodniej. Koryto rzeki Biebrzy z licznymi meandrami i starorzeczami w różnym stadium zarastania ma naturalny charakter. 52 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Rezultatem naturalnego charakteru rzeki są rozległe, coroczne zalewy. Długo utrzymujące się zalewy, jak też zasilanie wodami podziemnymi sprawia, że duże obszary torfowisk objęte są czynnym procesem torfotwórczym, a zbiorowiska torfowiskowe ciągną się kilometrami. Z powodu silnego uwilgotnienia, a tym samym trudnego dostępu, były one przez stulecia użytkowane w sposób bardzo ekstensywny. Dolina Biebrzy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem siedlisk. Spośród 15 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, występujących w ostoi, największy udział powierzchniowy posiadają szczególnie cenne torfowiska przejściowe i trzęsawiska (Caricion lasiocarpae, Caricetum appropinquatae), zajmując ponad 6000 ha, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Molinietum caerulae - ok. 3000 ha oraz bory i lasy bagienne - ponad 1700 ha. Najbardziej naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi doliny Biebrzy są zbiorowiska leśne: bory bagienne, bór bagienny mechowiskowy, olsy, a także mszary i niektóre zbiorowiska szuwarowe. Naturalność doliny wyraża się też w dobrze wykształconej (zwłaszcza w Basenie Południowym) poprzecznej i podłużnej strefowości ekologicznej. Występuje tu 6 gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, m. in. najbogatsza w Polsce populacja obuwika pospolitego. W dolinie Biebrzy występuje pięć gatunków ssaków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, w tym jeden z rzadkich i szczególnie zagrożonych w Polsce gatunków nietoperzy - nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme). Kolonia zimowa tego gatunku w Twierdzy Osowiec jest aktualnie największą w kraju. Dolina Biebrzy jest również bardzo ważną w skali kraju ostoją bobra i wydry. Sama rzeka ma bogatą ichtiofaunę z różanką i minogiem ukraińskim. Należy ponadto podkreślić obecność bogatej populacji zagrożonego gatunku motyla - przeplatki maturna. Jest to jeden z najważniejszych obszarów dla ochrony tego gatunku w Polsce. Łącznie odnotowano tu obecność 21 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Gatunki roślin i zwierząt wymienione w tabeli 20 z motywacją D to gatunki prawnie chronione w Polsce. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) Na terenie państw Unii Europejskiej podstawą do typowania terenów do ochrony w ramach obszarów specjalnej ochrony ptaków sieci Natura 2000 są ostoje ptaków (IBA). Kryterium stosowanym do waloryzowania europejskich Obszarów Specjalnej Ochrony jest szczególnie liczne występowanie ptaków należących do jednej z siedmiu grup: 53 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA C1 - ranga nadawana obszarom, na których występują gatunki w odpowiedniej liczbie (co najmniej 1% lęgowej populacji krajowej); C2 - ranga nadawana obszarom, na których występują koncentracje gatunków zagrożonych w państwach Unii Europejskiej - występuje co najmniej 1% populacji ptaków szlaku wędrówkowego lub co najmniej 1% unijnej populacji gatunku zagrożonego w skali Unii (gatunki z listy Załącznika I lub gatunki wędrowne Art. 4.2. DP); C3 - ranga nadawana obszarom, na których występują koncentracje gatunków wędrownych niezagrożonych w państwach Unii Europejskiej - występuje co najmniej 1% populacji ptaków szlaku wędrówkowego gatunku wędrownego niezagrożonego w Unii (gatunki z Art. 4.2. DP, nieobjęte Załącznikiem I) lub co najmniej 1% określonej populacji (np. krajowej lęgowej, krajowej zimującej itp.) co najmniej 1 gatunku z grupy ptaków wodno-błotnych; kryterium to obejmuje przede wszystkim tereny wodno-błotne o znaczeniu międzynarodowym (Konwencja RAMSAR, kryterium 6); obejmuje ono także gatunki ptaków nie włączone przez definicje Konwencji RAMSAR do grupy wodno- -błotnych, jednakże związane ultymatywnie z siedliskami podmokłymi i użytków zielonych, zgodnie z sugestią zawartą w opracowaniu Heath i Evans (2000); C4 - ranga nadawana obszarom, na których występują gatunki gromadne w dużych koncentracjach - występuje co najmniej 20 000 osobników ptaków wodno-błotnych, jednego lub większej liczby gatunków i/lub co najmniej 10 000 par jednego lub wielu wędrownych gatunków ptaków morskich; dotyczy wszystkich terenów wodnobłotnych o znaczeniu międzynarodowym, zinwentaryzowanych zgodnie z kryterium 5 Konwencji RAMSAR; C5 - ranga nadawana obszarom, na których gatunki gromadne występują w dużych koncentracjach podczas wędrówki - regularnie występuje na wędrówce co najmniej 5000 osobników bocianów białych, co najmniej 3000 żurawi lub co najmniej 3000 ptaków drapieżnych (należących do różnych gatunków); C6 - ranga nadawana obszarom, na których występują gatunki zagrożone w państwach Unii Europejskiej (gatunki Załącznika I DP). Jako poziom minimum należy przyjąć 1% krajowej lęgowej populacji gatunku lub 0,1% populacji geograficznej; C7 - obszary wyznaczone na podstawie innych kryteriów ornitologicznych podobnych, lecz nie równych kryteriom C1- C6. W polskiej bazie OSO - Natura 2000 zastosowano wszystkie wymienione wyżej kryteria. Kryterium C7 użyto np. w przypadkach gatunków z Załącznika I, które występują 54 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA w Polsce stosunkowo licznie i w rozproszeniu, ale lokalnie nie osiągają liczebności 1% populacji krajowej (np. derkacz czy bocian biały), albo których liczebność zbliża się do progu 1%, albo są bardzo trudne do policzenia, a wiadomo, że na danym terenie występują w dużym zagęszczeniu (w porównaniu z innymi terenami). Puszcza Knyszyńska – PLB 200003 Ostoja znajduje się w północno - wschodniej Polsce. Obszar obejmuje rozległy kompleks leśny Puszczy Knyszyńskiej. Powierzchnia ostoi wynosi 139590,23 ha. W Nadleśnictwie Czarna Białostocka ostoja ta zajmuje powierzchnię 13347,72 ha co stanowi 51,3 % powierzchni nadleśnictwa. Walorem Puszczy są liczne źródliska oraz czyste strumienie i rzeczki. Rzeźba terenu jest bardzo zróżnicowana, deniwelacje względne dochodzą do 80 m. Ryc. 13. Zasięg obszaru Natura 2000 „Puszcza Knyszyńska”. Bytuje tu co najmniej 38 gatunków ptaków będących przedmiotem ochrony na obszarach Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO), wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. 14 z nich to gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: błotniak łąkowy, błotniak zbożowy, bocian czarny, trzmielojad, orlik krzykliwy, gadożer, cietrzew, dubelt, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, puchacz, sowa błotna, włochatka i kraska. 55 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA „Ostoja Biebrzańska” – PLB 200006. Ostoja zajmuje powierzchnie 149 929,14 ha. Utworzona ostoja pokrywa częściowo się z ostoją ptaków o nazwie „Dolina Biebrzy” (Biebrza River Valley) o kodzie PL044. Ostoja „Dolina Biebrzy” leży w Kotlinie Biebrzańskiej na obszarze Niziny Północnopodlaskiej. Kotlina Biebrzańska stanowi rozległe zatorfione obniżenie terenu, otoczone wysoczyznami morenowymi i równinami sandrowymi. Jest to obecnie największy kompleks dobrze zachowanych torfowisk niskich w środkowej Europie. Ostoja obejmuje najbardziej wartościową pod względem przyrodniczym część tego regionu od ujścia Sidry po Narew. Ryc. 14. Zasięg obszaru Natura 2000 „Ostoja Biebrzańska”. W Dolinie Biebrzy wyróżnia się trzy baseny - górny (powyżej Rutkowszczyzny), środkowy (między Rutkowszczyzną i Osowcem) oraz dolny (między Osowcem i ujściem Biebrzy do Narwi). Główną rzeką ostoi jest Biebrza - typowa meandrująca rzeka nizinna o powolnym przepływie wody, płynąca naturalnym korytem na prawie całej swej długości. Większe jej dopływy to Sidra, Netta z Kanałem Augustowskim, Brzozówka, Ełk z Jegrznią, Kanał Rudzki prowadzący wody Ełku i Wissa. Przeprowadzone tu w przeszłości prace melioracje doprowadziły do całkowitego lub częściowego osuszenia dużych fragmentów bagien biebrzańskich, szczególnie w basenie środkowym i górnym oraz na wschodnich obrzeżach basenu dolnego. Podejmowane w przeszłości próby osuszenia basenu dolnego nie 56 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA przyniosły rezultatu, ponieważ spływ wód jest tutaj hamowany przez stożek napływowy Narwi. Biebrza i dolne odcinki jej dopływów regularnie wylewają w okresie wiosennym. Z wylewami rzeki związany jest strefowy układ roślinności, szczególnie dobrze widoczny w basenie dolnym. Strefa regularnych i długotrwałych zalewów zajmuje właściwą dolinę madową Biebrzy, z jej licznymi starorzeczami i mozaikowym układem wzniesień i obniżeń terenu. Porastają ją bardzo zróżnicowane zbiorowiska szuwarowe, głównie wielkoturzycowe, mannowe, mozgowe i trzcinowe. Kolejna strefa o regularnych, ale krótszych zalewach, zajmuje przylegające do doliny torfowiska, które porastają głównie wysokie turzycowiska kępkowe. Dalej rozciąga się strefa doliny, która tylko z rzadka jest zalewana wodami rzecznymi. Mimo to utrzymuje się tu bardzo silne zabagnienie wskutek podsiąkania wód podziemnych napływających do kotliny z otaczających ją wysoczyzn. Na terenach o zmiennej wilgotności, umiarkowanie wilgotnych i podsuszonych występują bogate zbiorowiska ziołoroślowe i cenne łąki trzęślicowe. Lasy, które zajmują tu ok. 1/4 powierzchni ostoi, rosną zarówno na gruntach podmokłych (olsy porzeczkowe i torfowcowe, łęg olszowo-jesionowy, subborealna brzezina bagienna, bór bagienny i borealna świerczyna na torfie), jak też na gruntach mineralnych (bory i grądy). Na całym terenie ostoi występują różne zarośla wierzbowe, w tym wierzby lapońskiej i brzozy niskiej. Bagna Biebrzańskie od wielu stuleci wykorzystywane były w sposób ekstensywny, jako łąki i pastwiska. Jednak już od kilkudziesięciu lat postępuje tu proces wycofywania się rolnictwa z obszarów najbardziej podmokłych i niedostępnych, które wskutek sukcesji roślinnej w coraz większym stopniu zarastają krzewami i młodym lasem. Osadnictwo jest stosunkowo słabo rozwinięte w dolinie. Koncertuje się ono głównie na większych wzniesieniach, gdzie istnieje możliwość zakładania pól uprawnych, oraz na obrzeżach doliny. Obszar jest wpisany na listę obszarów Konwencji Ramsar. Występuje, co najmniej 36 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, oraz 23 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje tu ok. 170 gatunków ptaków. Niezwykle ważna ostoja wielu gatunków ptaków, szczególnie wodno-błotnych i drapieżnych, które osiągają tu rekordowe liczebności. W okresie lęgowym obszar zasiedla powyżej 15% populacji krajowej (kryterium C3 i C6) następujących gatunków ptaków: czapla biała (PCK), dubelt (PCK), kulik wielki (PCK), orlik grubodzioby (PCK), orzełek włochaty (PCK), podróżniczek (PCK), sowa błotna (PCK) i wodniczka (PCK); obszar zasiedla powyżej 2% lęgowej populacji krajowej (C3, C6) następujących gatunków: gęgawa, bąk (PCK), błotniak łąkowy, błotniak stawowy, błotniak 57 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA zbożowy (PCK), gadożer (PCK) (nieregularnie), bocian czarny, cietrzew (PCK), dzięcioł białogrzbiety (PCK), kropiatka, krwawodziób, łabędź krzykliwy, orlik krzykliwy (PCK), puchacz (PCK), żuraw, wodnik, zielonka i rycyk; obszar zasiedla, co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: batalion (PCK), bączek (PCK), bocian biały, derkacz, rybitwa czarna, trzmielojad i biegus zmienny (schinzii, PCK). W stosunkowo wysokich ilościach (C7) występują:), kania czarna (PCK), rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa białowąsa (PCK). W okresie wędrówek występuje, co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3) bataliona. Zimą występuje ponad 50 bielików, co stanowi ponad 2% populacji szlaku wędrówkowego gatunku. Dolina Biebrzy jest najważniejszą w Polsce i Unii Europejskiej ostoją wodniczki i orlika grubodziobego. Największą liczebność w Polsce, i jedną z największych w Unii Europejskiej, osiągają tu również: błotniak stawowy, cietrzew, derkacz, dubelt, uszatka błotna, kropiatka i rybitwa czarna. Jest to również jedno z najlepszych miejsc lęgowych rybitwy białoskrzydłej, jednak jej populacja wykazuje bardzo silne wahania związane ze zmiennym poziomem wody w dolinie. Przystępują tu do lęgów również inne ptaki drapieżne (chociaż w mniejszych liczebnościach): kania czarna, kania ruda, bielik i błotniak zbożowy. Sporadycznie przystępują tu do lęgów: gadożer, orzeł przedni i orzełek 3.3.5. Pomniki przyrody Na gruntach zarządzanych przez Nadleśnictwo Czarna Białostocka występuje 86 obiektów uznanych za pomniki przyrody: 56 pojedynczych drzew, 3 grupy drzew, 1 aleja, 25 pojedynczych głazów narzutowych, 1 grupa głazów narzutowych (2szt.), Wykaz pomników przyrody z określeniem lokalizacji, aktów ustanowienia i krótkim opisem zamieszczono w „Programie ochrony przyrody”. Informację o pomnikach również umieszczono w opisach taksacyjnych oraz oznaczono na odpowiednich mapach tematycznych dołączonych do planu urządzenia lasu. 58 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 3.3.6. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt Pełna lista gatunków chronionych i rzadkich występujących na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka nie jest znana ze względu na brak specjalistycznych opracowań florystycznych i faunistycznych, obejmujących całą powierzchnię Nadleśnictwa. Dane przedstawione w „Programie ochrony przyrody” są wynikiem obserwacji dokonanych przez pracowników BULiGL Oddział w Białymstoku w trakcie terenowych prac urządzeniowych oraz informacji uzyskanych od pracowników Nadleśnictwa, w tym zebranych podczas inwentaryzacji w 2007 r. siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt w aspekcie sieci Natura 2000 oraz dodatkowo ze standardowych formularzy danych Natura 2000. Ze względu na brak szczegółowego występowania poszczególnych gatunków roślin i zwierząt nie przedstawiono w zestawieniach dokładnej ich lokalizacji. Tabela 9. Zestawienie gatunków podlegających ochronie gatunkowej i rzadkich na terenie nadleśnictwa Grupa organizmów Gatunki objęte ochroną ścisłą Gatunki objęte ochroną częściową w tym: Razem Gatunki wymienione w załącznikach Dyrektyw EU* Gatunki ujęte w Czerwonych Księgach Liczba gatunków zlokalizowanych na gruntach nadleśnictwa 1 2 3 4 5 6 - 3 - - - 11 - - - 8 - 1 10 16 - 1 Rośliny naczyniowe 3 11 8 6 61 15 74 4 27 Bezkręgowce 14 - 14 7 - Ryby 4 - 4 4 Płazy 12 - 12 2 - Gady 5 - 5 - - Ptaki 141 - 141 84 - Ssaki 26 - 26 5 - Grzyby Porosty Paprotniki i widłaki Mszaki *Gatunki z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej i z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej Rośliny i grzyby chronione Dostępne dane wskazują, że na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka występuje 114 gatunków roślin i grzybów,objętych prawną ochroną, w tym: 89 – ścisłą i 25 - częściową. 59 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 10. Gatunki roślin objęte ochroną ścisłą występujące na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka L.p. Nazwa łacińska 1 Adenophora liliifolia Nazwa polska Lokalizacja Rośliny naczyniowe Dzwonecznik wonny Obręb Złota Wieś: 98d, 2 Agrimonia pilosa Rzepik szczeciniasty 3 Anemone sylvestris Zawilec wielkokwiatowy 4 Aquilegia vulgaris Orlik pospolity 5 Arnica montana Arnika górska 6 Aruncus sylvestris Parzydło leśne Obręb Kumiałka: 12k,17c, 35d, 51f, 56a, 463b,c,d,f,h, 464d, 466a,b, 467a, Obręb Złota Wieś: 31f, 32f, 83b, 166k, 211a, lasy mieszane i liściaste, rzadki skraje rozległych kompleksów leśnych, rzadki Obręb Kumiałka: 430d, Obręb Złota Wieś: 153d, 186b, 190g, 202r bory sosnowe oraz lasy mieszane, rzadka lasy liściaste, miejsca cieniste i wilgotne 7 Betula humilis Brzoza niska torfowiska przejściowe i niskie 8 Botrychium lunaria Podejźrzon księżycowy wrzosowiska, murawy bliźniaczkowe 9 Botrychium multifidium Podejźrzon rutolistny 10 Bromus benekenii 11 Carex chordorrhiza Status ochronny wrzosowiska, murawy bliźniaczkowe Polska czerwona księga roślin EN zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Stokłosa Benekena torfowiska przejściowe i wysokie Turzyca strunowa 60 Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA L.p. Nazwa łacińska Nazwa polska Lokalizacja 12 Carex limosa Turzyca bagienna 13 Carex loliacea Turzyca życicowa borealne świerczyny bagienne 14 Cephalanthera rubra Buławnik czerwony ObrębZłota Wieś:73a Chamedafne północna Obręb Czarna Białostocka: 130k Pomocnik baldaszkowy bory sosnowe i mieszane, rzadko ObrębKumiałka: 394b, Obreb Złota wieś: 225n, 226d, 227a, 15 Chamaedaphne calyculata 16 Chimaphilla umbellata 17 Corallorhiza trifida Żłobik koralowy lasy iglaste silnie ocienione 18 Cypripedium calceolus Obuwik pospolity 19 Dactylorhiza fuchsii Kukułka Fuchsa Obręb Złota Wieś: 153l,164a, 175h,j, 179c, 190k, 202m,t, 203f, 204a,b, 20 Dactylorhiza incarnata Kukułka krwista żółtawa Obręb Kumiałka: 319t, 61 Status ochronny Polska czerwona księga roślin LR niższego ryzyka, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce R- rzadkie Polska czerwona księga roślin EN zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce E wymierającykrytycznie zagrożony Polska czerwona księga roślin EN zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin EN zagrożone PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA L.p. Nazwa łacińska Nazwa polska Lokalizacja 21 Dactylorhiza maculata Storczyk plamisty 22 Daphne mezereum 23 Dianthus arenarius 24 Digitalis grandiflora 25 Drosera rotundifolia 26 Epipactis atrorubres 27 Epipactis palustris 28 Epipactis helleborine 29 Galanthus nivalis 30 Goodyera repens 31 Hepatica nobilis lasy liściaste i mieszane, częsty ObrębKumiałka: 95a, murawy kserotermiczne, Goździk piaskowy dąbrowy świetliste bory świeże i mieszane, rzadka Naparstnica zwyczajna Obręb Kumiałka: 141i, 142c,h, Obręb Złota Wieś: 134a, 161i Obręb Czarna Białostocka: Rosiczka okrągłolistna 157b, 158a, Obręb Kumiałka: 382z, Kruszczyk rdzawoczerwony Wawrzynek wilczełyko torfowiska niskie, lasy łęgowe Kruszczyk błotny Lista roślin zagrożonych w Polsce R- rzadkie Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone lasy liściaste, miejsca prześwietlone wilgotne lasy z dużą zawartością próchnicy Obręb Złota Wieś:46f, Tajęża jednostronna 162j,m, 208a, lasy mieszane i liściaste, pospolita Obręb Kumiałka: 46k, 60a, 65a,77f, 92i,j, 94a,b, 95a,f, Przylaszczka pospolita 96c, 97h, Obręb Złota Wieś: 43a,b, 45a, 70b, 83l, 110a,b,c, 111d, 112d, 113b, 125f, 141c, 165c, Kruszczyk szerokolistny Śnieżyczka przebisnieg Polska czerwona księga roślin EN – zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone 32 Hammarbya paludosa Wątlik błotny 33 Jovibarba sobolifera 34 Laserpitium latifolium Rojownik pospolity murawy piaskowe Okrzyn szerokolistny Groszek dąbrowa świetlista, wschodniokarpacki ciepłolubne zarośla 35 Lathyrus laevigatus Status ochronny Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone 62 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA L.p. Nazwa łacińska Nazwa polska 36 Ledum palustre Bagno zwyczajne 37 Lilium martagon Lilia złotogłów 38 Linnaea borealis Zimoziół północny 39 Liparis loeselli Lokalizacja bory bagienne, torfowiska wysokie, częsta Obręb Czarna Białostocka: 224k, ObrębKumiałka:96f,h, 383j, Obręb Złota Wieś:138b, 147b, bory mieszane i lasy grądowe, niezbyt często Obręb Czarna Białostocka: 144i, ObrębZłotaWieś:153d,173h, 179k, 202r, bory świerkowe, rzadki Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Lipiennik Loesela 40 Listera cordata 41 Listera ovata Listera sercowata Listera jajowata Miodownik 42 Melittis melissophyllum melisowaty 43 Neottia nidus-avis Gnieźnik leśny 44 Nuphar lutea Grążel żółty 45 Orchis latifolia Storczyk szerkolistny 46 Pedicularis sceptrumcarolinum 47 Platanthera bifolia Status ochronny świerczyna na torfie wilgotne lasy, rzadko lasy mieszane, dość częsty Obręb Złota Wieś:70b, 111b, Obręb Złota Wieś: 202m, Starorzecza, oczka wodne Obręb Kumiałka: 319t, 378i, torfowiska niskie i przejściowe Gnidosz królewski Podkolan biały 48 Platanthera chlorantha Podkolan zielonawy bory mieszane i grądy, rzadki Obręb Czarna Białostocka: 119h, Obręb Złota Wieś: 45g, 150g, Obręb Złota Wieś: 70b, 49 Polemonium coeruleum Wielosił błękitny torfowiska niskie i przejściowe, 50 Pulsatilla patens Obręb Złota Wieś: 84b, Sasanka otwarta 63 Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin LR niższego ryzyka, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin LR niższego ryzyka, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA L.p. Nazwa łacińska 51 Pulsatilla pratensis Nazwa polska Lokalizacja Sasanka łąkowa skraje borów i upraw sosnowych 52 Salix lapponum Wierzba lapońska 53 Salix myrtilloides Wierzba borówkolistna 54 Swertia perennis Niebielistka trwała 55 Succisella inflexa Czarcikęsik kluka 56 Saxifraga hirculus Skalnica torfowiskowa 57 Trollius europaeus. Pełnik europejski 58 Thesium ebracteatum. 59 Vinca minor 60 Viola epipsila podmokłe łąki, torfowiska niskie Status ochronny Polska czerwona księga roślin EN – zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin EN – zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce R- rzadkie Lista roślin zagrożonych w Polsce Vnarażone Polska czerwona księga roślin VU narażone, Lista roślin zagrożonych w Polsce R- rzadkie Polska czerwona księga roślin EN – zagrożone, Lista roślin zagrożonych w Polsce E wymierającykrytycznie zagrożony wilgotne łąki, obrzeża ciepłolubnych lasów Leniec bezpodkwiatowy Barwinek pospolity ObrębZłota Wieś:135d, 143l, Obręb Czarna Białostocka: 130d,g, 131a, Fiołek torfowy 64 Polska czerwona księga roślin CR krytycznie zagrożony,Lista roślin zagrożonych w Polsce Ewymierające PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA L.p. Nazwa łacińska 61 Viola ulginosa Nazwa polska Lokalizacja Status ochronny Polska czerwona księga roślin CR krytycznie zagrożony,Lista roślin Fiołek bagienny Paprotniki i widłaki 1 Ophioglossum vulgatum Nasięźrzał pospolity 2 Polypodium vulgare Paprotka zwyczajna 3 Matteucia struthiopteris Pióropusznik strusi 4 Lycopodium clavatum Widłak goździsty 5 Lycopodium annotinum Widłak jałowcowaty 7 Diphasium Widlicz spłaszczony complanatum Diphasium tristachyum Widlicz cyprysowy 8 Huperzia selago Widłak wroniec 1 Paludella squarrosa Mszar krokiewkowaty 2 Sphagnum palustre 6 3 4 5 6 1 2 3 1 2 3 4 Obręb Kumiałka: 340i,m, 398x, Obręb Złota Wieś: 225n, Obręb Kumiałka:96c, Obręb Złota Wieś: 57c, 84b, 162l, 163m, 174h, 189d, 206a, Obręb Kumiałka: 394b, Obręb Złota Wieś: 208a, Obręb Kumiałka: 323k, Obręb Złota Wieś: 164b, 190c, Mszaki Polska czerwona lista roślin Vnarażone Polska czerwona lista roślin Vnarażone Torfowiec błotny torfowiska przejściowe Torfowiec świerczyny na torfowiskach, Sphagnum girgensohni Girgensohna częsty Sphagnum Torfowiec sosnowe bory bagienne magellanicum magellański Torfowiec Sphagnum fimbriatum torfowiska przejściowe frędzlowaty Torfowiec sosnowe bory bagienne, Sphagnum recurvum zakrzywiony częsty Grzyby Morchella esculenta Smardz jadalny Sromotnik Phallus impudicus lasy liściaste bezwstydny u podstawy pni drzew Sparassis crispa Szmaciak gałęzisty iglastych Obręb Złota Wieś: 73a, Porosty Usnea hirta Brodaczka kępkowa Obręb Złota Wieś: 73a, Usnea filipendula Brodaczka zwyczjna 105z, 111b, Cladonia sylvatica Chrobotek leśny Cladonia rangiferina Chrobotek reniferowy 65 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA L.p. Nazwa łacińska Nazwa polska Lokalizacja Status ochronny Obręb Czarna Białostocka: 30d, 38f 39b, 45a, 159f, 160c,Obręb Złota Wieś: 70a, 147h, 159f, 180i, 5 Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik 6 7 8 9 10 11 Ramalina fraxinea Ramalina farinacea Ramalina pollinaria Platismatia glauca Imshaugia aleurites Hypogymnia tugulosa Odnożyca jesionowa Odnożyca mączysta Odnożyca opylona Płucnik modry Popielak pylasty Pustułka rurkowata Tabela 11. Gatunki roślin objęte ochroną częściową występujące na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka L.p. Nazwa łacińska Nazwa polska 1 11 Allium ursinum Asarum europaeum Aulacomnium palustre Calliergonella cuspidata Climacium dendroides Convallaria majalis Evernia prunastri Frangula alnus Galium odoratum Hedera helix Helichrysum arenarium Czosnek niedźwiedzi Kopytnik pospolity Próchniczek błotny Mokradłoszka zaostrzona Drabik drzewkowaty Konwalia majowa Mąkla tarniowa Kruszyna pospolita Przytulia wonna Bluszcz pospolity Kocanki piaskowe 12 Hierochloe australis Turówka leśna 13 Hylocomium splendens Menyanthes trifoliata Nymphaea alba Gajnik lśniący Bobrek trójlistkowy Grzybienie białe Pleurozium schreberi Polytrichum commune Polytrichum strictum Primula officinalis Ptilium crista-castrensis Rhytidiadelphus triquetrus Rokietnik pospolity Płonnik pospolity Płonnik cienki Pierwiosnka lekarska Piórosz pierzasty Ribes nigrum Sphagnum squarrosum Thuidium tamariscinum Viburnum opulus Porzeczka czarna Torfowiec nastroszony Turowiec tamaryszkowy Kalina koralowa 2 3 4 5 6 7 8 9 10 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Fałdownik szeleszczący 66 Status ochronny Lista roślin zagrożonych w Polsce R- rzadkie PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria). Granicznik płucnik Lobaria pulmonaria jest porostem zasługującym na szczególną uwagę. Licznie dawniej występujący porost zaczął szybko wymierać, poddając się wpływowi szybko rozwijającego się przemysłu. Przez intensywną gospodarkę leśną, zaczęła się również zmienia struktura gatunkowa drzewostanów, gdzie bogate drzewostany liściaste (związane z siedliskami, lasowymi, łęgowymi i olsowymi), zaczęły być wypierane przez monokultury iglaste. Obecnie Lobaria pulmonaria występuje tylko w większych kompleksach leśnych, takich jak Puszcza Białowieska, Puszcza Borecka czy Puszcza Knyszyńska na starych drzewach liściastych, najczęściej na klonie, jaworze, jesionie, grabie, lipie, dębie i buku, zwykle w wieku powyżej 80 lat (najchętniej 150-200 lat). Biorąc pod uwagę duże znaczenie tego gatunku, jak również innych gatunków epifitycznych, dla bioróżnorodności Puszczy Knyszyńskiej teren Nadleśnictwa Czarna Białostocka w 2002 roku objęto Programem ochrony granicznika płucnika w Polsce północno-wschodniej. Wyznaczając 8 stref ochronnych wokół stanowisk Lobaria pulmonaria (zgodnie z załącznikiem nr 4 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną określającym gatunki, dla których wymagane jest ustalenie stref ochrony ich ostoi lub stanowisk). Obecnie (wg stanu na 31.12.2009 r.) na terenie nadleśnictwa funkcjonuje 9 stref obejmujących 13 drzew. Zwierzęta chronione Na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka stwierdzono obecność 205 gatunki zwierząt objętych prawną ochroną, w tym 15 owadów, 4 ryby, 12 płazów, 5 gadów, 143 ptaki i 26 ssaków. Dane odnośnie lokalizacji poszczególnych gatunków nie są pełne, na mapach zaznaczono jedynie znane stanowiska. Według danych na terenie nadleśnictwa stwierdzono występowanie: 1 miejsce występowania wydry, 1 miejsce występowania zgniotka cynobrowego, 38 miejsc występowania bobra europejskiego. 14 miejsc występowania orlika krzykliwego 1 miejsce występowania kani rudej 2 miejsca występowania bociana czarnego 67 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 12. Chronione gatunki zwierząt występujące na terenie nadleśnictwa Czarna Białostocka: Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 1 2 3 Nazwa polska Nazwa łacińska OWADY Biegacz skórzasty Carabus coriaceus Czerwończyk nieparek Lycaena dispar Czerwończyk fioletek Lycaena helle Mieniak strużnik Apatura ilia Mieniak tęczowiec Apatura iris Modraszek eroides Polyommatus eroides Paź królowej Papilio machaon Pogrzybica Oxyporus mannerheimii Poczwarówka zwężona Vertigo angustior Przeplatka maturna Hypodryas maturna Szlaczkom szafraniec Colias myrmidone Trzmiel kamiennik Bambus lapidaries Trzmiel rudy Bombus pasquorum Trzmiel ziemny Bombus terrestris Zgniotek cynobrowy Cujunus cinnaberinus RYBY Boleń Aspius aspius Koza Colitis taenia Piskorz Misgurnus fossilis Różanka Rhodeus sericeus amarus PŁAZY Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus Kumak nizinny Bombina bombina Żaba moczarowa Rana arvalis Żaba jeziorkowa Rana lessonae Żaba śmieszka Rana ridibunda Żaba trawna Rana temporaria Ropucha paskówka Bufo calamita Ropucha szara Bufo bufo Ropucha zielona Bufo viridis Rzekotka drzewna Hyla arborea Traszka grzebieniasta Triturus cristatus Traszka zwyczajna Triturus vulgaris GADY Jaszczurka zwinka Lacerta agilis Jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara Padalec zwyczajny Anguis fragilis Zaskroniec Natrix natrix Żmija zygzakowata Vipera berus PTAKI Batalion Philomachus pugnax Bąk Botaurus stellaris Bączek Ixobrychus minutus 68 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lp. 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Nazwa polska Bekas Biegus zmienny Bielik Błotniak łąkowy Błotniak stawowy Błotniak zbożowy Bocian biały Bocian czarny Brodziec samotny Ciemiówka Cietrzew Czajka Czamogłówka Czyżyk Derkacz Drozd śpiewak Droździk Dubelt Dudek Dzierzba gąsiorek Dzięcioł białogrzbiety Dzięcioł czarny Dzięcioł duży Dzięcioł średni Dzięcioł trójpalczasty Dzięcioł zielonosiwy Dzięcioł zielony Dzięciołek Dziwonia Dzwoniec Gadożer Gajówka Gąsiorek Gil Grubodziób Jarząbek Jarzębatka Jaskółka brzegówka Jaskółka dymówka Jaskółka oknówka Jastrząb Jerzyk Kania czarna Kania ruda Kapturka Kawka Kobuz Nazwa łacińska Gallinago gallinago Calidris alpina Haliaeetus albicilla Circus pygargus Circus aeruginosus Circus cyaneus Ciconia ciconia Ciconia nigra Tringa ochropus Sylvia communis Tetrao tetrix Vanellus vanellus Parus montanus Carduelis spinus Crex crex Turdus philomelos Turdus iliacus Gallinago media Upupa epops Lanius collurio Dendrocopus leucotos PCK- NT Dryocopus martius Dendrocopos major Dendrocopos medius Picoides tridactylus PCK - VU Picus canus Picus Viridis Dendrocopos minor Carpodacus erythrinus Carduelis chloris Circaetus gallicus Sylvia borin Laniu collurio Pyrrhula pyrrhula Coccothraustes coccothraustes Bonasa banasia Sylvia nisoria Riparia riparia Hirundo rustica Delichon urbica Accipiter gentilis Apus apus Milvus migrans PCK - NT Milvus milvus PCK - NT Sylvia atricapilla Corvus monedula Falko subbuteo 69 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lp. 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 Nazwa polska Kopciuszek Kos Kowalik Kraska Krętogłów Krogulec Kropiatka Kruk Krzyżodziób świerkowy Kukułka Kulczyk Kwiczoł Lelek Lerka Łabędź krzykliwy Łabędź niemy Łozówka Makolągwa Mewa mała Muchołówka białoszyja Muchołówka mała Muchołówka szara Muchołówka żałobna Mysikrólik Myszołów Orlik krzykliwy Ortolan Orzechówka Orzeł przedni Orzełek włochaty Paszkot Pełzacz leśny Perkoz rdzawoszyi Piecuszek Piegża Pierwiosnek Pleszka Pliszka siwa Pokląskwa Pokrzywnica Potrzeszcz Potrzos Puchacz Puszczyk Raniuszek Remiz Rokitniczka Rudzik Nazwa łacińska Phoenicurus ochruros Turdus merula Sitta europaea Coriacas garrulus PCK - CR Jynx torquilla Accipiter nisus Porzana porzana Corvus corax Loxia curyirostra Cuculus canorus Serinus serinus Turdus pilaris Caprimulgus europaeus Lullula arborea Cygnus cygnus Cygnus olor Acrocephalus palustris Carduelis cannabina Larus minutus Ficedula albicollis Ficedula parwa Muscicapa striata Ficedula hypoleuca Regulus regulus Buteo buteo Aquila pomarina PCK - LC Emberiza hortulana Nucifraga caryocatactęs Aquila chrysaetos Hieraoetus pennatus PCK - CR Turdus viscivorus Certhia familiaris Podiceps grisegena Phylloscopus trochilus Sylvia curruca Phylloscopus collybita Phoenicurus phoenicurus Motacilla alba Saxicola rubetra Prunella modularis Emberiza calandra Emberiza schoeniculus Bubo bubo PCK - NT Strix aluco Aegithalos caudatus. Remiz pendulinus Acrocephalus schoenobaenus Erithacus rubecula 70 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lp. 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 1 Nazwa polska Rybitwa białoczelna Rybitwa białowąsa Rybitwa rzeczna Rybitwa czarna Rybołów Sierpówka Sieweczka rzeczna Sikora czubata Sikora modra Sikora sosnówka Sikora uboga Sikora bogatka Siniak Skowronek polny Słowik szary Sójka Sóweczka Strumieniówka Strzyżyk Sowa błotna Sóweczka Szczygieł Szpak Świergotek drzewny Swiergotek łąkowy Świergotek polny Świerszczak Świstunka Świstunka zielonawa Trzciniak Trzcinniczek Trzmielojad Trznadel Turkawka Uszatka Wilga Wodniczka Włochatka Wrona Zaganiacz Zielonka Zięba Zimorodek Zniczek Żuraw Bóbr europejski Nazwa łacińska Sterna albifrons Sterna hybridus Sterna hirundo Chlidonias niger Pandion haliaetus Streptopelia decaocto Charadrius dubius Parus cristatus Parus caeruleus Parus ater Parus palustris Parus major Columba oenas Alauda arvensis Luscinia luscinia Garrulus glandarius Glaucidium passerinum Locustella fluviatilis Troglodytes troglodytes Asio flammeus Glaucidium passerinum Carduelis carduelis Sturnus vulgaris Anthus trivialis Anthus pratensis Anthus campestris Locustella naevia Phylloscopus sibilatrix Phylloscopus trochiloides Acrocephalus arundinaceus Acrocephalus scirpaceus Pernis apivorus Emberiza citrinella Streptopelia turtur Asio otus Oriolus oriolus Acrocephalus paludicola Aeogolius funereus PCK - LC Corvus corone Hippolais icterina Porzana parwa Fringilla coelebs Alcedo atthis Regulus ingicapillus Grus grus SSAKI Castor fiber 71 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lp. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Nazwa polska Borowiec wielki Gacek wielkouch Gronostaj Jeż wschodni Jeż zachodni Karlik malutki Karlik większy Koszatka Kret Łasica Mopek Mroczek późny Mroczek posrebrzany Nocek rudy Nocek łydkowłosy Nornica ruda Orzesznica Ryjówka aksamitna Ryjówka malutka Ryś Rzęsorek rzeczek Smużka leśna Wiewiórka Wilk Wydra Nazwa łacińska Nyctalus noctula Plecotus auritus Mustela erminea Erinaceus concolor Erinaceus europaeus Pipistrellus pipistrellus Pipistrellus nathusii Dryomys nitedula Talpa europaeas Mustela nivalis Barbastella barbastellus Eptesicus serotinus Verpertilio murinus Myotis daubetoni Myotis dasycneme Clethrinomys glareolus Muscardinus avellanarius Sorex araneus Sorex minutus Felix lynx PCK - NT Neomys fodiens Sicista betulina Sciurus vulgaris Canis lupus PCK - NT Lutra lutra (Kolorem czerwonym oznaczono gatunki z „Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt”) Wiele gatunków zwierząt występujących na obszarze Nadleśnictwa Czarna Białostocka znajduje się w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt”. Opracowanie to jest wzorowane na wydawnictwie Światowej Unii Ochrony „IUCN Red Data Book” i zawiera gatunki zwierząt uznane za zanikające, silnie zagrożone wyginięciem, rzadkie i narażone na wyginięcie. Spośród gatunków opisanych w tej publikacji na terenie nadleśnictwa występują te, które w zestawieniu powyżej są zaznaczone czerwonym kolorem, po nazwie łacińskiej napisano skrót PCK (Polska Czerwona Księga Zwierząt) i kategorię zagrożenia według tej księgi: CR - gatunki skrajnie zagrożone, których liczebność w stanie dzikim zmalała w kraju do poziomu krytycznego; VU - gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie ze względu na postępujący spadek liczebności populacji; NT - gatunki niższego ryzyka, ale bliskie zagrożenia, przejawiające oznaki spadku liczebności i wymagające specjalnego nadzoru; 72 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA LC - gatunki niewykazujące na razie regresu populacji i nienależące do zbyt rzadkich. Gatunki Natura 2000 występujące na terenie Nadleśnictwa. Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej obejmuje 159 taksonów i 4 całe rodzaje kręgowców oraz 134 gatunki bezkręgowców (m.in. 38 gat. chrząszczy, 37 gat. motyli, 11 gat. ważek, 33 gat. mięczaków). Spośród nich do fauny Polski zaliczanych jest 49 taksonów kręgowców (gatunków i podgatunków) i 42 gatunki bezkręgowców – w sumie 91 taksonów, w tym 13 priorytetowych. W tej liczbie są 22 taksony (11 kręgowców i 11 bezkręgowców). W trakcie inwentaryzacji stwierdzono 3 gatunki roślin, 1 gatunek bezkręgowca, 1 gatunek płaza, 5 gatunki ssaków i 3 gatunki ptaków. Tabela 13. Lista gatunków z Załącznika II występujących na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka Lp. Gatunek Kod Natura 2000 Liczba stanowisk 1477 1939 4068 5 19 1 1086 1 1188 4 1308 1337 1355 1361 1352* 1 46 2 teren nadleśnictwa teren nadleśnictwa A074 A089 A030 1 13 2 Rośliny 1 2 3 Sasanka otwarta Rzepik szczeciniasty Dzwonecznik wonny Bezkręgowce 4 Zgniotek cynobrowy Płazy 5 Kumak nizinny Ssaki 6 7 8 9 10 Mopek Bóbr europejski Wydra Ryś Wilk 11 12 13 Kania ruda Orlik krzykliwy Bocian czarny Ptaki Strefy ochrony Załącznik nr 5 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. określa gatunki dziko występujących zwierząt, dla których wymagane jest ustalenie stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania. Na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka aktualnie zatwierdzonych jest 16 stref obejmujące ochroną miejsca lęgowe ptaków. 73 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 14. Gatunki ptaków dla których ustalono strefy ochrony Lp Gatunek chroniony Liczba stref Powierzchnia ochrony ścisłej Powierzchnia ochrony częściowej 1 2 3 4 5 1 Orlik krzykliwy 13 101,60 256,00 2 Kania ruda 1 7,82 12,49 3 Bocian czarny 2 3,44 108,55 3.4. Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem Trwale zrównoważona gospodarka leśna nie powinna znacząco oddziaływać na obiekty chronione oraz na środowisko. Jednakże w celu upewnienia się, czy podstawowy dokument planistyczny z zakresu leśnictwa, jakim jest plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka nie zawiera zapisów, których realizacja może znacząco wpłynąć na środowisko, określono na jakie elementy tego środowiska, lub jakie obszary może nastąpić takie oddziaływanie. Po analizie Planu ustalono: Plan nie zawiera zapisów wyznaczających ramy do późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Nie stwierdzono, aby w Planie istniały zapisy dotyczące projektowania przedsięwzięć wymienionych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r., w sprawie określenie rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko. W Planie zawarte są natomiast wskazania gospodarcze dotyczące prowadzenia gospodarki leśnej również na terenach leśnych objętych ochroną w postaci obszarów Natura 2000. Działania te mogą, ale nie muszą istotnie wpływać na obszary Natura 2000. Aby określić przewidywany wpływ zapisów Planu na obszary Natura 2000, dokonano poniżej opisu ich stanu na dzień 1 stycznia 2010. 3.4.1. SOO PLH 200006 „Ostoja Knyszyńska” Powierzchnia ogólna ostoi wynosi 136084,43 ha. Grunty Nadleśnictwa Czarna Białostocka położone na terenie ostoi zajmują powierzchnię 18780,74 ha, co stanowi 72,2% ogólnej powierzchni nadleśnictwa. Na terenie obszaru stwierdzono występowanie 12 rodzajów siedlisk wymienionych w Załączniku I i 7 gatunków roślin wymienionych w Załączniku II. Występuje co najmniej 74 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 38 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 17 gatunków innch zwierząt wymienionych w Załączniku II. Tabela 15. Typy siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Kod % Względna Stan Ocena Reprezentatywność pokrycia powierzchnia zachowania ogólna Nazwa siedliska Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe 0,41 B (Molinion) Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i 6430 Ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia 0,05 A sepium) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane 6510 9,11 A ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Torfowiska wysokie z roślinnością 7110 0,03 A torfotwórczą (żywe) Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz 7120 zdolne do naturalnej i stymulowanej 0,14 B regeneracji Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 7140 (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio0,16 A Caricetea) Obniżenia na podłożu torfowym z 7150 0,01 A roślinnością ze związku Rhynchosporion Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o 7230 0,06 B charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Grąd środkowoeuropejski i 9170 subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio- 9,72 A Carpinetum) Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosiBetuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi91D0 Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno 3,63 A girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, 91E0 1,30 A Populetum albae, Alnenion glutinosaeincanae, olsy źródliskowe) Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe 91F0 1,17 B (Ficario-Ulmetum) (wg SDF dla „Ostoja Knyszyńska „- PLH200006, data aktualizacji 2006-11-30) 6410 C B C C A C C B C C A A C B B C A A C A A C B B C A A B A A C A A C B B Tabela 16. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Populacja Przelotna A030 Ciconia nigra (bocian czarny) <15p D A031 R D A072 Ciconia ciconia (bocian biały) Pernis apivorus (trznadel) <100p D A074 Milvus milvus (kania ruda) 1p D A075 Haliaeetus albicilla (bielik) 1p D 75 Stan zachowania Izolacja Ogólnie PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Populacja Kod Migrująca Nazwa Rozrodcza A080 A081 A082 A084 A089 A094 Circaetus gallicus (gadożer) Circus aeruginosus (błotniak stawowy) Circus cyaneus (błotniak zbożowy) Circus pygargus (błotniak łąkowy) Aquila pomarina (orlik krzykliwy) Pandion haliaetus (rybołów) A119 Bonasa banasia (jarząbek) Porzana porzana (kropiatka) A122 Crex crex (derkacz) A127 Grus grus (żuraw) A154 Gallinago media (dubelt) A104 A193 A197 A215 Sterna hirundo (rybitwa rzeczna) Chlidonias niger (rybitwa czarna) Bubo bubo (puchacz) Ocena znaczenia obszaru Zimująca Populacja Przelotna 1p? D V D V D V D < 50 p D V D 1001-10000 D V D R D < 20 p D 15–30 m D P D P D 2-4 p D 1-5 p D 0-2 p D A222 Glaucidium passerinum (sóweczka) Asio flammeus (sowa błotna) A223 Aegolius funereus (włochatka) < 60 p D A224 C D A229 Caprimulgus europaeus (lelek) Alcedo atthis (zimorodek) V D A231 Coracias garrulus (kraska) V D V D C D C D 15-25 p D 20-50 p D C D C D R D C D C D A217 A234 A236 A238 A239 A241 A246 A255 A307 A320 A321 Picus canus (dzięcioł zielonosiwy) Dryocopus martius (dzięcioł czarny) Dendrocopos medius (dzięcioł średni) Dendrocopos leucotus (dzięcioł białogrzbiety) Picoides tridactylus (dzięcioł trójpalczasty) Lullula arborea (lerka) Anthus campestris (świergotek polny) Sylvia nisoria (jarzębatka) Ficedula parva (muchołówka mała) Ficedula albicollis (muchołówka białoszyja) 76 Stan zachowania Izolacja Ogólnie PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Populacja Przelotna A338 Lanius collurio (gąsiorek) C D A379 Emberiza hortulana (ortolan) R D A409 Tetrao tetrix (cietrzew) R D Stan zachowania Izolacja Ogólnie (wg SDF dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) Objaśnienia: Populacja Zastosowanie tego kryterium polega na oszacowaniu wielkości populacji danego gatunku lub jej zagęszczenia w stosunku do populacji krajowej w 3 przedziałach wartości: A: > 15 - 100 %, B: > 2 - 15 %, C: > 0 - 2 %. D - populacja nieistotna Stan zachowania A: doskonały stan zachowania = elementy zachowane w doskonałym stanie, niezależnie od możliwości renaturyzacji B: dobry stan zachowania = elementy zachowane w dobrym stanie, niezależnie od możliwości renaturyzacji = elementy zachowane w przeciętnym stanie lub nawet częściowo zdegradowane, ale renaturyzacja łatwa C: przeciętny lub zubożały stan zachowania = wszystkie inne kombinacje Izolacja A - populacja (prawie) izolowana, B - populacja nie izolowana, ale występująca na peryferiach zasięgu gatunku, C - populacja nie izolowana, w obrębie rozległego obszaru występowania. Ocena ogólna Wartość tę ocenia się wg trzystopniowej skali: A - znakomita, B - dobra, C - znacząca. Tabela 17. Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie P C B C C P D P C A C B 1352 Canis lapus (wilk) 40-45i B B C B 1355 Lutra lutra (wydra) P C B C B 1361 Lynx lynx (ryś) 8i B B B B 20-25 i B B B B Rozrodcza Barbastella barbastellus (mopek) Myotis dasycneme 1318 (nocek łydkowłosy) łydkowłosy) Castor fiber 1337 (bóbr europejski) 1308 2647 Bison bonasus (żubr) Zimująca Przelotna (wg SDF dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) 77 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 18. Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Stan zachowania Populacja Przelotna Bombina bombina P (kumak nizinny) (wg SDFłydkowłosy) dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) 1188 Izolacja Ogólnie D Tabela 19. Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Populacja Kod Migrująca Nazwa Rozrodcza 1130 Aspius aspius (boleń) Rhodeus sericeus amarus (różanka) Misgurnus fossilis 1145 (piskorz) 1134 Ocena znaczenia obszaru Zimująca Populacja Przelotna P D P D P C Stan zachowania Izolacja Ogólnie B C B (wg SDF dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) Tabela 20. Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie C B C C C B C B A B B A B C C B C B C B A C A A Przelotna Vertigo angustior 1014 (poczwarówka zwężona) P zwężona) Lycaena dispar 1060 (czerwończyk nieparek) P nieparek) mannerheimii Oxyporus 1924 (pogrzybnica) P Colias myrmidone 4030 (szlaczkom szafraniec) R szafraniec) Lycaena helle 4038 (czerwończyk fioletek) R Polyommatus eroides 4042 (modraszek eroides) R (wg SDFeroides) dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) Tabela 21. Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Ocena znaczenia obszaru Kod Nazwa 1437 Thesium ebracteatum (leniec bezpodkwiatowy) Populacja 1477 Pulsatilla patens (sasanka otwarta) 78 Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie P C B C B P C A C A PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 1528 Saxifraga hirculus (skalnica torfowiskowa) P C B C C 1902 Cypripedium calceolus (obuwik pospolity) P D 1903 Liparis loeselii (lipiennik Loesela) Agrimonia pilosa 1939 (sierpowiec błyszczący) P C B C C P A A C A 4068 Adenophora lilifolia (dzwonecznik wonny) P D (wg SDF dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) Tabela 22. Inne ważne gatunki zwierząt i roślin występujące w SOO „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 Nazwa łacińska Dryomys nitedula Eptesicus serotinus Erinaceus europaeus Muscardinus avellanarius Mustela nivalis Myotis daubentonii Neomys fodiens Nyctalus noctula Pipistrellus nathusii Plecotus auritus Sicista betulina Sorex araneus Sorex minutus Vespertilio murinus Anguis fragilis Bufo bufo Bufo calamita Bufo viridis Hyla arborea Lacerta agilis Natrix natrix Pelobates fuscus Triturus vulgaris Vipera berus Apatura ilia Apatura iris Papilio machaon Anemone sylvestris Arnica montana Botrychium lunaria Botrychium multifidum Bromus benekenii Nazwa polska SSAKI koszatka mroczek późny jeż zachodni orzesznica łasica nocek rudy rzęsorek rzeczek borowiec wielki karlik większy gacek brunatny smużka leśna ryjówka aksamitna ryjówka malutka mroczek posrebrzany PŁAZY I GADY padalec zwyczajny ropucha szara ropucha paskówka ropucha zielona rzekotka drzewna jaszczurka zwinka zaskroniec zwyczajny grzebiuszka ziemna traszka zwyczajna żmija zygzakowata BEZKRĘGOWCE mieniak strużnik mieniak tęczowiec paź królowej ROŚLINY zawilec wielkokwiatowy arnika górska podejźrzon księżycowy podejźrzon rutolistny stokłosa Benekena 79 Populacja Motywacja P P P P P P P P P P P P P P A C C C C C C C C C C C C A P P P P P P P P P P C C C C C C C C C C P P P A A A V C R V R D C D D D PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Nazwa łacińska Carex limosa Cephalanthera rubra Chamaedaphne calyculata Corallorhiza trifida Cystopteris fragilis Dactylorhiza incarnata Dactylorhiza maculata Dactylorhiza majalis Digitalis grandiflora Diphasium complanatum Diphasium tristachyum Epipactis atrorubens Epipactis palustris Festuca altissima Goodyera repens Hammarbya paludosa Homalothecium lutescens Huperzia selago Laserpitium latifolium Lilium martagon Listera cordata Listera ovata Lycopodium annotinum Lycopodium clavatum Matteucia struthiopteris Morchella esculenta Nuphar lutea Nymphaea alba Ophioglossum vulgatum Paludella squarrosa Phallus impudicus Platanthera bifolia Platanthera chlorantha Polemonium coeruleum Polypodium vulgare Pulsatilla pratensis Ribes nigrum Salix lapponum Salix myrtilloides Senecio paludosus Succisella inflexa Trollius europaeus Viburnum opulus Viola epipsila Nazwa polska turzyca bagienna buławnik czerwony chamedafne północna żłobik koralowy paprotnica krucha kukułka krwista kukułka plamista kukułka szerokolistna naparstnica zwyczajna widlicz spłaszczony widlicz cyprysowy kruszczyk rdzawoczerwony kruszczyk błotny kostrzewa leśna tajęża jednostronna wątlik błotny goryczuszka wczesna widłak wroniec okrzyn szerokolistny lilia złotogłów listera sercowata listera jajowata widłak jałowcowaty widłak goździsty pióropusznik strusi smardz jadalny grążel żółty grzybienie białe nasięźrzał pospolity mszar krokiewkowaty sromotnik bezwstydny podkolan biały podkolan zielonawy wielosił błękitny paprotka zwyczajna sasanka łąkowa porzeczka czarna wierzba lapońska wierzba borówko listna starzec bagienny czarcikęsik kluka pełnik wiosenny kalina koralowa fiołek błotny Populacja P V V V R R R R R C V V Motywacja A A A A D D D D D D A D R R C V R R P R P R C R V P R P P R P P P R R V P V V R R P P C A D D A D D D D D D C C D D D D D D D D D A D D D A A D A D D A (wg SDF dla „ Ostoja Knyszyńska” - PLC200006, data aktualizacji 2006-11-30) 80 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA W celu charakterystyki stanu środowiska w obrębie obszaru „Ostoja Knyszyńska” przedstawiono syntetyczne dane o obszarze wynikające z informacji zamieszczonych w Planie. Przedmioty ochrony Przedmiotami ochrony w SOO są siedliska i gatunki, dla których w SDF-ie określono znaczenie ogólne jako A, B, C. Na gruntach Nadleśnictwa podczas inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w Lasach Państwowych w 2007 roku zlokalizowano następujące typy siedlisk przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony w obszarze „Ostoja Knyszyńska”: górskie i niżowe murawy bliźniaczkowe, zmiennowilgotne łaki trzręślicowe, niżowe świeże łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska wysokie (żywe i zdegradowane), torfowiska przejściowe, grąd subkontynentalny, bory bagienne, świerczyna bagienna, lasy bagienne, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe oraz łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Tabela 23. Typy siedlisk będących przedmiotem ochrony w SOO Ostoja Knyszyńska na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka Kod Nazwa siedliska Ocena znaczenia ogólnego wg SDF 1 2 3 4 5 6 6230 górskie i niżowe murawy biżniaczkowe (Nardion- płaty bogate florystycznie) - - 1 0,05 6410 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) C 0,41 1 1,26 C 9,11 10 20,62 A 0,03 1 0,25 B 0,14 2 2,50 A 0,16 20 23,56 A 9,72 440 2096,43 16 19,62 14 21,66 11 9,36 6510 7110 7120 7140 9170-a 91D0-1 91D0-2a 91D0-5 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Tilio –Carpinetum) Bory bagienne (Vaccinio uliginosiBetuletum pubescentis) Bory bagienne (Vaccinio uliginosiPinetum) Bory i lasy bagienne (Sphagno girgensohnii-Piceetum) % pokrycia Ogólna pow. Liczba w całym siedliska pododdz. obszarze (ha) A A A 81 3,63 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lasy bagienne (brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, 91E0b Populetum albae, Alnenion glutinosaeincanae, olsy źródliskowe) Łęgowe lasy dębowo-wiązowo91F0 jesionowe (Ficario-Ulmetum) Razem 91D0-6 A 18 18,64 A 1,30 27 27,64 B 1,17 144 154,28 705 2395,87 Ryc. 15. Powierzchnia typów siedlisk będących przedmiotem ochrony w SOO Ostoja Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka 2096,43 ha 91F0 91E0b 91D0-6 91D0-5 91D0-2a 91D0-1 9170-a 7140 6510 19,62 21,66 9,36 18,64 27,64 0,25 2,50 23,56 7120 20,62 7110 1,26 6410 154,28 0,05 6230 2100 1900 1700 1500 1300 1100 900 700 500 300 100 -100 Gatunki panujące Udział gatunków iglastych w granicach PLH „Ostoja Knyszyńska” w zasięgu Nadleśnictwa Czarna Białostocka wynosi 55,0% i jest mniejszy o 5,5% w stosunku do lasów całego nadleśnictwa. Największy udział w drzewostanach nadleśnictwa ma sosna, zajmująca 44,5% powierzchni nadleśnictwa. Sosna jest głównym gatunkiem borów, borów mieszanych i lasów mieszanych. Duży jest udział dębu zajmujący 23,9% powierzchni, głównie na siedliskach Lśw i LMśw. Trzecim gatunkiem na obszarze „Ostoi Knyszyńskiej” na gruntach nadleśnictwa jest brzoza. Występuje głównie na siedliskach wilgotnych i bagiennych i zajmuje 12,2% powierzchni drzewostanów. Udział świerka w budowie drzewostanów „Ostoi Knyszyńskiej” wynosi 10,5%. Występuje on prawie na wszystkich siedliskach, jednak głównie na siedliskach LMśw oraz na siedliskach wilgotnych (BMw, LMw). 82 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 16. Udział % gatunków panujacych drzew w lasach PLH Ostoja Knyszyńska Św 10,5% Md 0,1% Db 23,9% So 44,5% Os 0,2% Tp 0,0% Ol 6,2% Kl 0,2% Wz 0,2% Gb 1,7% Brz 12,2% Js 0,3% Struktura wiekowa Ryc. 17. Powierzchnia [ha] oraz udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku w lasach PLH Ostoja Knyszyńska 3000 ha 14,6% 13,8% 2700 2400 2100 10,2% 9,2% 1800 9,1% 8,8% 7,8% 7,4% 1500 1200 5,7% 5,6% 900 3,0% 600 300 1,8% 1,6% 0,9% 0,1% 0,3% 0,1% W strukturze wiekowej lasów PLH „Ostoja Knyszyńska” w zasięgu Nadleśnictwa Czarna Białostocka dominują drzewostany w IVb i IIIa klasy wieku. Zajmują one 28,4% powierzchni. Drzewostany ponad stuletnie występują na 11,3% powierzchni gruntów zalesionych (bez KO i KDO). 83 KDO KO VIII i st. VII VI Vb Va IVb IVa IIIb IIIa IIb IIa Ib Ia inne płaz., hal. 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Typy siedliskowe lasu Ryc. 18. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasów PLH Ostoja Knyszyńska Lśw; 7575,69; 40,1% Bw; 1,31; 0,0% BMw; 73,82; 0,4% LMw; 241,2; 1,3% Lw; 429,54; 2,3% Bb; 162,94; 0,9% BMb; 241,07; 1,3% LMb; 888,02; 4,7% BMśw; 2074,79; 11,0% LMśw; 6581,85; 35,0% OlJ; 235,44; 1,3% Ol; 318,78; 1,7% Na gruntach nadleśnictwa stanowiących „Ostoję Knyszyńską” dominują siedliska świeże (86,1% ogólnej powierzchni). Zdecydowanie mniejszy jest udział siedlisk bagiennych (9,9%) oraz wilgotnych (4,0%). Największą powierzchnię zajmuje Lśw, który stanowi 40,1% ogółu wszystkich siedlisk. Nieco mniej jest mezotroficznych siedlisk świeżych - LMśw (35,0%). Wśród siedlisk bagiennych największą powierzchnię zajmują lasy mieszane bagienne – 4,7%. Najmniej jest siedlisk wilgotnych, wśród których największą powierzchnię zajmuje las wilgotny (Lw – 2,3%). 84 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 19. Udział powierzchniowy gatunków panujących w typach siedliskowych lasu w PLH Ostoja Knyszyńska 100% 90% Wz 80% Kl Md 70% Lp 60% Gb Ol 50% Os 40% Db 30% Brz 20% So Św 10% 0% BMśw LMśw Lśw Bw BMw LMw Lw Bb BMb LMb Ol OlJ Drzewostany ponad 100-letnie Gatunkiem panującym w drzewostanach ponad 100-letnich w zasięgu PLH „Ostoja Knyszyńska” jest głównie sosna zwyczajna. Drzewostany z panującą sosną zajmują 58,3% powierzchni wszystkich drzewostanów ponad 100-letnich. Ryc. 20. Udział powierzchniowy według gatunków panujących w drzewostanach ponad 100letnich w PLH Ostoja Knyszyńska ha 1800 1655,11 1500 1200 900 521,66 600 306,06 300 4,54 98,17 145,01 Gb Brz 99,74 8,34 0 So Św Db Js 85 Ol Kl PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 3.4.2. OSO PLB 200003 „Puszcza Knyszyńska” Powierzchnia ostoi PLB 200003 Puszcza Knyszyńska wynosi 139590,23 ha, (w tym 13347,72 ha w zasięgu nadleśnictwa, co stanowi 51,3% ogólnej powierzchni nadleśnictwa). Występuje tu co najmniej 38 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 14 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Poniżej przedstawiono dane z SDF dotyczące siedlisk i gatunków zwierząt i roślin z OSO „Puszcza Knyszyńska”. Tabela 24. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG „Puszcza Knyszyńska” PLB 200003 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie C C C B C B B C C Przelotna A030 Ciconia nigra (bocian czarny) 14-17 p C A031 Ciconia ciconia (bocian biały) >15-25 p D A072 60-70 p B A074 Pernis apivorus (trzmielojad) Milvus milvus (kania ruda) 0-1 p D A075 Haliaeetus albicilla (bielik) 1p C A080 Circaetus gallicus (gadożer) Circus aeruginosus (błotniak stawowy) Circus cyaneus (błotniak zbożowy) Circus pygargus (błotniak łąkowy) Aquila pomarina (orlik krzykliwy) 0-1 p D 1p D 1p C B B C 15-25 p C B C C 51-53 p B B C B P D 0-4 p C B C C > 8-40 m D 0-4 p C B C C 15-30 m B B B B P? D P? D 2-5 p C B C C P D 0-2 p C B B C B C C B C C A081 A082 A084 A089 A119 Bonasa bonasia (jarząbek) Porzana porzana (kropiatka) A122 Crex crex (derkacz) A127 Grus grus (żuraw) A154 Gallinago media (dubelt) A104 A197 Sterna hirundo (rybitwa rzeczna) Chlidonias niger (rybitwa czarna) A215 Bubo bubo (puchacz) A193 A222 Glaucidium passerinum (sóweczka) Asio flammeus (sowa błotna) A223 Aegolius funereus (włochatka) 10-20 p C A224 Caprimulgus europaeus (lelek) 2p D A229 Alcedo atthis (zimorodek) 20-25 p C A217 86 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Populacja Kod Migrująca Nazwa Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie 0-1 p C B C C P D P D P D 15-20 p B B C B 20-30 p B B B B B C B Rozrodcza A231 A234 A236 A238 A239 A241 Coracias garrulus (kraska) Picus canus (dzięcioł zielonosiwy) Dryocopus martius (dzięcioł czarny) Dendrocopus medius (dzięcioł średni) Dendrocopus leucotus (dzięcioł białogrzbiety) Picoides tridactylus (dzięcioł trójpalczasty) Ocena znaczenia obszaru Zimująca Przelotna A246 Lullula arboreta (lerka) P D A255 Anthus campestris (świergotek polny) P D A307 Sylvia nisoria (jarzebatka) 0-1 p D P D P D A321 Ficedula parva (muchołówka mała) Ficedula albicollis (muchołówka białoszyja) A338 Lanius collurio (gąsiorek) 10 p D A379 Emberzia hortulana (ortolan) 0-1 p D A409 Tetrao tetrix (cietrzew) 135-170m B A320 (wg SDF dla „Puszcza Knyszyńska” - PLB200003, data aktualizacji 2007-01-17) Za gatunki kwalifikujące obszar i stanowiące cele ochrony w ramach obszaru zostały uznane 17 gatunków, zaś 20 gatunków otrzymało ocenę ogólną D. Dane o występowaniu tych gatunków na terenie nadleśnictwa są niepełne. Bocian czarny preferuje kompleksy leśne o znacznej powierzchni. Optymalne warunki to: trudno dostępne obszary podmokłe i zabagnione. Na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka znane są dwa miejsca gniazdowania bociana czarnego. Trzmielojad zasiedla głownie stare drzewostany liściaste i mieszane, głównie w wiekszych kompleksach leśnych. Bielik jest gatunkiem związanym ze środowiskiem wodnym. Gnieździ się prawie we wszystkich typach lasów. Błotniaki: zbożowy i łąkowy preferują tereny otwarte, zwłaszcza torfowiska i użytki zielone w dolinach rzecznych z niską roślinnością oraz wokół zbiorników wodnych. Orlik krzykliwy gniazduje w lasch liściastych i mieszanych, położonych w bliskim sąsiedztwie mokradeł, wilgotnych łąk lub użytków rolniczych z śródpolnymi zabagnieniami. 87 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gnieździ się zarówno w dużych kompleksach leśnych, jak też na terenach półotwartych. Na terenie nadleśnictwa stwierdzono występowanie 14 gniazd orlika krzykliwego. Kropiatka zamieszkuje tereny zalewowe, starorzecza oraz tereny bagienne w dolinach rzek. Optymalne siedliska to torfowiska niskie z szuwarami turzycowymi wysokimi, z mozgą, manną, tatarakiem i skrzypami. Żuraw - inwentaryzowany był podczas powszechnej inwentaryzacji prowadzonej przez LP w latach 2006-2007 oraz podczas inwentaryzacji BULiGL z 2007 r. Określono wówczas tzw.: „strefy funkcjonalne” gatunku, które obejmują miejsca lęgowe i żerowiska. W dalszych analizach wpływu projektowanych zabiegów na stan gatunku skupiono się na wytypowanych strefach funkcjonalnych, oraz wyznaczonych dodatkowo siedliskach potencjalnych gatunku (olsy, łęgi, łąki wilgotne i bagienne, torfowiska itp.). Dubelt – zasiedla tereny bagienne, zarówno otwarte jak i z krzewami i dzrewami, a także skraje i wnętrza lasów brzozowych, olszowych i zarośła wierzbowe, a także niezbyt podmokłe łąki. Sowa błotna - gatunek związany z terenami otwartymi i półotwartymi w sąsiedztwie wody, czasami spotykany na powierzchniach zrębowych. Na terenie nadleśnictwa nie stwierdzono miejsca gniazdowania gatunku. Zimorodek jest ściśle związany z wodą. Zasiedla głównie zadrzewione odcinki linii brzegowej. Kraska zasiedla tereny otwarte, gdzie dominuje tradycyjne ekstensywne rolnictwo. Siedliska lęgowe kraski to: pastwiska, ugory z kępami lub alejami starych drzew dziuplastych. Unika z reguły kompleków leśnych. Dzięcioł białogrzbiety jest silnie zależny od butwiejącego drewna (zwałaszcza liściastego miękkiego). Zajmuje głównie starsze drzewostany liściaste i mieszane. Dzięcioł trójpalczasty zamieszkuje stare bory i bory mieszane, a także wilgotne drzewostany (łęgi, olsy, rzadziej grądy), głównie z udziałem świerka. Wymaga dla żerowania i gnieżdzenia obecności martwych (świerkowych) drzew w drzewostanach z dużym udziałem świerka w późnych fazach rozwojowych. Puchacz preferuje siedliska o bogatej i zróżnicowanej strukturze w pobliżu terenów otwartych. Włochatka jest gatunkiem związanym ze starymi borami sosnowo-świerkowymi z dużym udziałem świerka. 88 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Cietrzew występuje najczęściej w kompleksach leśnych na podmokłych terenach, sąsiadujących z powierzchniami otwartymi lub półotwartymi: łąki, uprawy leśne, bagnami, nieużytkami. W celu charakterystyki stanu środowiska w obrębie obszaru OSO „Puszcza Knyszyńska” przedstawiono syntetyczne dane o obszarze wynikające z informacji zamieszczonych w Planie. Tabela 25. Typy siedlisk będących przedmiotem ochrony w OSO Puszcza Knyszyńska na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka Kod Nazwa siedliska Liczba pododdz. Ogólna pow. siedliska (ha) 1 2 3 5 1 0,01 59 80,13 9 5,29 324 1500,86 16 24,75 45 135,71 199 629,43 45 94,72 273 486,69 96 138,85 1067 3096,44 6230 6510 7140 9170 91D0-1 91D0-2 91D0-5 91D0-6 91E0b 91F0 górskie i niżowe murawy biżniaczkowe (Nardion- płaty bogate florystycznie) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea) Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Tilio –Carpinetum) Bory bagienne (Vaccinio uliginosiBetuletum pubescentis) Bory bagienne (Vaccinio uliginosi-Pinetum) Bory i lasy bagienne (Sphagno girgensohnii-Piceetum) Lasy bagienne (brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinosaeincanae, olsy źródliskowe) Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) Razem Gatunki panujące Udział gatunków iglastych w granicach PLB „Puszcza Knyszyńska” w zasięgu Nadleśnictwa Czarna Białostocka wynosi 66,1% i jest większy o 5,6% w stosunku do lasów całego nadleśnictwa. Największy udział w drzewostanach nadleśnictwa ma sosna, zajmująca 54,4% powierzchni nadleśnictwa. Sosna jest głównym gatunkiem borów, borów mieszanych i lasów mieszanych. 89 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Duży jest też udział brzozy (13,9%) i świerka (11,7). które występują praktycznie na wszystkich rodzajach siedlisk. Znaczący udział powierzchniowy ma również dąb (9,7%), który charakterystyczny jest dla Lśw. Ryc. 21. Udział gatunków drzew w lasach PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka Md 0,0% So 54,4% Św 11,7% Db 9,7% Kl 0,3% Lp 0,1% Os 0,2% Gb 1,5% Brz 13,9% Ol 7,6% Js 0,4% Wz 0,2% Struktura wiekowa Ryc. 22. Powierzchnia [ha] oraz udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku lasach PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ha 2000 15,2% 1800 12,4% 1600 10,9% 1400 9,2% 8,5% 1200 7,9% 8,5% 7,9% 1000 5,8% 800 4,3% 600 3,6% 2,5% 400 200 1,6% 1,3% 0,1% 0,2% 0,1% Struktura wiekowej lasów PLB „Puszcza Knyszyńska” w zasięgu Nadleśnictwa Czarna Białostocka jest w miarę równomierna i oscyluje w poszczególnych klasach około 15%. Nieznacznie średnią przekraczają drzewostany w IVklasie wieku, które zajmują 24,4% 90 KDO KO VIII i st. VII VI Vb Va IVb IVa IIIb IIIa IIb IIa Ib Ia inne płaz., hal. 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA powierzchni. Drzewostany ponad stuletnie występują na 11,4% powierzchni gruntów zalesionych (bez KO i KDO). Typy siedliskowe lasu Ryc. 23. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasów w PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka BMw 60,07 0,5% Lśw 3947,72 30,3% Bw 1,31 0,0% LMw Lw 201,43 279,47 1,6% 2,2% Bb 136,50 1,1% BMb 205,18 1,6% LMb 883,43 6,8% Ol 241,37 1,9% OlJ 227,25 1,8% Bśw 81,32 0,6% BMśw 2400,62 18,5% LMśw 4303,23 33,1% Na gruntach nadleśnictwa stanowiących PLB „Puszcza Knyszyńska” dominują siedliska świeże (82,5% ogólnej powierzchni). Zdecydowanie mniejszy jest udział siedlisk bagiennych (13,2%) oraz wilgotnych (4,3%). Największą powierzchnię zajmuje LMśw, który stanowi 33,1% ogółu wszystkich siedlisk. Nieco mniej jest oligotroficznych siedlisk świeżych - BMśw (18,5%). Wśród siedlisk bagiennych największą powierzchnię zajmują lasy mieszane bagienne – 6,8%. Najmniej jest siedlisk wilgotnych, wśród których największą powierzchnię zajmuje las mieszany wilgotny (Lw – 2,2%). 91 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 24. Udział powierzchniowy gatunków panujących w typach siedliskowych lasu w PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka 100% 90% Wz 80% Kl Md 70% Lp 60% Gb Ol 50% Os 40% Db 30% Brz 20% So Św 10% 0% Bśw BMśw LMśw Lśw Bw BMw LMw Lw Bb BMb LMb Ol OlJ Drzewostany ponad 100-letnie Gatunkiem panującym w drzewostanach ponad 100-letnich w zasięgu PLB „Puszcza Knyszyńska” jest głównie sosna zwyczajna. Drzewostany z panującą sosną zajmują 69,1% powierzchni wszystkich drzewostanów ponad 100-letnich. Ryc. 25. Udział powierzchniowy według gatunków panujących w drzewostanach ponad 100letnich w PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ha 1500 1343,64 1200 900 600 264,72 300 94,01 19,77 30,30 Ol Db Js 98,17 84,57 Gb Brz 8,34 0 So Św 92 Kl PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 26. Powierzchnia typów siedlisk będących przedmiotem ochrony w OSO Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ha 1500,86 1600 1400 1200 1000 800 629,43 486,69 600 400 135,71 80,13 91F0 91E0b 91D0-6 91D0-5 91D0-2a 91D0-1 9170-a 7140 138,85 94,72 24,75 5,29 6510 0 0,01 6230 200 3.4.3. SOO PLH 200008 „Dolina Biebrzy” Fragment SOO PLH200008 „Dolina Biebrzy” w Nadleśnictwie Czarna Białostocka zajmuje 124,24 ha, co stanowi 0,5% powierzchni nadleśnictwa. Obszar położony jest w szerokim, płaskim obniżeniu terenu, wypełnionym torfem. Teren charakteryzuje się nieznaczną deniwelacją sięgającą 24 m. Siedliskami dominującymi na tym obszarze są siedliska mokradłowe zalewane wodami rzecznymi lub podtapiane wodami podziemnymi torfowiska niskie ze zbiorowiskami turzycowymi i turzycowomszystymi, a także corocznie zalewane wodami rzecznymi mułowiska i torfowiska porośnięte szuwarami właściwymi, bagienne olsy, okresowo zalewane przyrzeczne równiny madowe oraz odwodnione i zagospodarowane torfowiska ze zbiorowiskami łąkowymi. Tabela 26. Typy siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” PLH 200008 Kod 3150 3160 3270 Nazwa siedliska Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne Zalewane muliste brzegi rzek % Względna Reprezentatywność pokrycia powierzchnia 0,15 A 0,20 D 0,00 A 93 Stan Ocena zachowania ogólna C A A C A A PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Kod 4030 6120 6230 6410 6430 6510 7110 7140 7230 9170 91D0 91F0 % Względna Reprezentatywność pokrycia powierzchnia Nazwa siedliska Suche wrzosowiska (CallunoGenistion, Pohlio-Callunion, CallunoArctostaphylion) Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowososnowe bagienne lasy borealne) Łęgowe lasy dębowo-wiązowojesionowe (Ficario-Ulmetum) Stan Ocena zachowania ogólna 0,00 D 0,36 C C A C 0,00 A C B C 2,77 B C B B 0,04 A C A A 0,54 B C B B 0,11 A C A A 5,93 A C A A 2,50 A B A A 1,25 A C A A 1,62 A B A A 0,08 D Tabela 27. Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 Populacja Kod Migrująca Nazwa Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie C B C B B B C B >1000i B A C A P C B C B P C A C A Rozrodcza 1352 Barbastella barbastellus (mopek) Myotis dasycneme (nocek łydkowłosy) Castor fiber (bóbr europejski) Canis lupus (wilk) 1355 Lutra lutra (wydra) 1308 1318 1337 Ocena znaczenia obszaru Zimująca P P 30-40 i 94 Przelotna PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 28. Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie Przelotna 1166 Triturus cristatus (traszka grzebieniasta) P C A C A 1188 Bombina bombina (kumak nizinny) P C A C A Tabela 29. Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/ w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 Populacja Kod Ocena znaczenia obszaru Migrująca Nazwa Rozrodcza Zimująca Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie Przelotna 1098 Eudontomyzon spp. P B B B B 1130 Aspius aspius (boleń) P C B C B P C B C B P C B C B P C A C B Rhodeus sericeus amarus (różanka) Misgurnus fossilis 1145 (piskorz) 1134 1149 Cobitis taenia (koza) Tabela 30. Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 Populacja Kod Migrująca Nazwa Populacja Stan zachowania Izolacja Ogólnie P A B A A P C B C B R B B C B Rozrodcza Hypodryas maturna (przeplatka maturna) Lycaena dispar 1060 (czerwończyk nieparek) Lycaena helle 4038 (czerwończyk fioletek) 1052 Ocena znaczenia obszaru Zimująca Przelotna Tabela 31. Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 Ocena znaczenia obszaru Kod Nazwa Populacja Drepanocladus vernicosus 1393 (sierpowiec błyszczący) Thesium ebracteatum 1437 (leniec bezpodkwiatowy) 95 Populacja P D P D Stan zachowania Izolacja Ogólnie PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ocena znaczenia obszaru Kod Nazwa Populacja 1477 Pulsatilla patens (sasanka otwarta) Populacja P Stan zachowania Izolacja Ogólnie D Tabela 32. Inne ważne gatunki zwierząt i roślin Nazwa Populacja Motywacja P P P P P P P C C C C C C C P P P P P C C C C C P P A C P P P A A A P P P P P P P P P P P P P P P P P P A A A A A A A A A A A D A A A A A D SSAKI Alces alces Eptesicus serotinus Muscardinus avellanarius Myotis nattereri Neomys fodiens Plecotus auritus Sicista betulina PŁAZY I GADY Bufo viridis Hyla arborea Lacerta agilis Rana arvalis Vipera berus RYBY Chondrostoma nasus Silurus glanis BEZKRĘGOWCE Hirudo medicinalis Maculinea arion Parnassius mnemosyne ROŚLINY Baeothryon alpinum Camelina alyssum Carex buxbaumii Carex chordorrhiza Carex disperma Carex globularis Carex limosa Carex loliacea Carex stenophylla Cephalanthera rubra Coeloglossum viride Convallaria majalis Corallorhiza trifida Cyperus flavescens Dactylorhiza fuchsii Dactylorhiza incarnata ssp. ochroleuca Dactylorhiza maculata Dactylorhiza majalis 96 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Nazwa Dianthus arenarius Diphasiastrum complanatum Diphasiastrum tristachyum Dracocephalum ruyschiana Epipactis atrorubens Epipactis helleborine Epipactis palustris Eriophorum gracile Gladiolus imbricatus Goodyera repens Gymnadenia conopsea Hierochloe australis Hierochloe odorata Iris aphylla Orchis palustris Oxycoccus microcarpus Platanthera bifolia Salix lapponum Schoenus ferrugineus Schoenus nigricans Succisella inflexa Swertia perennis Trollius europaeus Viburnum opulus Viola epipsila Viola stagnina Populacja Motywacja P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P D D A A D D A A D D D A A A A A D A A A A A D D A A (wg SDF dla Ostoja „Dolina Biebrzy” – PLH 280008, data aktualizacji 2007-01-17) W celu charakterystyki stanu środowiska w obrębie obszaru „Dolina Biebrzy” przedstawiono syntetyczne dane o obszarze wynikające z informacji zamieszczonych w Planie. Przedmioty ochrony Przedmiotami ochrony w SOO są siedliska i gatunki, dla których w SDF-ie określono znaczenie ogólne jako A, B, C. Na gruntach Nadleśnictwa podczas inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w Lasach Państwowych w 2007 roku zlokalizowano następujące typy siedlisk przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony w obszarze „Dolina Biebrzy”: górskie i niżowe murawy bliźniaczkowe oraz niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie. 97 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 33. Typy siedlisk będących przedmiotem ochrony w SOO Dolina Biebrzy na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka Kod Nazwa siedliska Liczba pododdz. Ogólna pow. siedliska (ha) 6230 górskie i niżowe murawy biżniaczkowe (Nardion- płaty bogate florystycznie)* 1 0,05 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 1 2,10 2 2,15 Razem Gatunki panujące Udział gatunków iglastych w granicach PLH „Dolina Biebrzy” w zasięgu Nadleśnictwa Czarna Białostocka wynosi 97,4% i jest większy o 36,9% w stosunku do lasów całego nadleśnictwa. Ryc. 27. Udział panujących gatunków drzew w PLH 200008 „Dolina Biebrzy” na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka Św 0,3% Db 0,9% Brz Ol 0,3% 1,4% So 97,1% Dominującym gatunkiem w drzewostanach nadleśnictwa jest sosna, która zajmuje 97,1% powierzchni nadleśnictwa. Sosna jest głównym gatunkiem siedlisk świeżych: borów, borów mieszanych i lasów mieszanych. 98 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Struktura wiekowa W strukturze wiekowej lasów SOO w ostoi „Dolina Biebrzy” w zasięgu Nadleśnictwa Czarna Białostocka dominują młode drzewostany w Ib i IIa klasie wieku zajmujące w sumie 60,5% powierzchni. Drzewostanów ponad stuletnich brak. Ryc. 28. Powierzchnia [ha] oraz udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku w PLH 200008 „Dolina Biebrzy” na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka ha 40 35 30 25 20 15 28,7% 31,8% 10 3,2% IVa 3,1% IIIb IIIa IIb Ib IIa 2,0% Ia 0 18,9% 12,3% 5 Typy siedliskowe lasu Ryc. 29. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasów w PLH 200008 „Dolina Biebrzy” na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka Bśw 53,41 72,6% OlJ 0,24 0,3% LMb 0,39 0,5% LMw 1,15 1,6% BMw 3,35 4,6% Lw 0,84 1,1% 99 Lśw 1,11 1,5% LMśw 3,34 4,5% BMśw 9,77 13,3% PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Na gruntach nadleśnictwa stanowiących SOO „Dolina Biebrzy” dominują siedliska świeże (91,9% ogólnej powierzchni), wśród których największy udział ma Bśw (72,6%). Siedliska wilgotne zajmują 7,3%, natomiast siedlisk bagiennych jest zaledwie 0,8%. 3.4.4. OSO PLB 200006 „Ostoja Biebrzańska” Fragment OSO PLB200006 „Ostoja Biebrzańska” w Nadleśnictwie Czarna Białostocka zajmuje 124,24 ha, co stanowi 0,5% powierzchni nadleśnictwa. Obszar obejmuje rozległe, zatorfione obniżenie terenu, otoczone wysoczyznami morenowymi i równinami sandrowymi. Tabela 34. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG „Ostoja Biebrzańska” – PLB 200006 Populacja Kod Migrująca Nazwa Rozrodcza A021 Botaurus stellaris (bąk) Ocena znaczenia obszaru Zimująca Przelotna Populacja Stan Izolacja Ogólnie zachowania 27-20m B A C B A022 Ixobrychus minutus (bączek) 7p C A C C A030 Ciconia nigra (bocian czarny) 24-26p B A C B 0-1p D A072 Pernis apivorus (trzmielojad) 28-35p B A C B A073 Milvus migrans (kania czarna) 0-1p D A074 Milvus milvus (kania ruda) 0-3p D A075 Haliaeetus albicilla (bielik) 4-6p D A080 Circaetus gallicus (gadożer) 1-2p A B B B 170-296 A A C A A082 Circus cyaneus (błotniak zbożowy) 2-15p A A C A A084 Circus pygargus (błotniak łąkowy) 97p A A C A A089 Aquila pomarina (orlik krzykliwy) 40-53p B A C B A090 Aquila clanga (orlik grubodzioby) 10-15p A A A A A091 Aquila chrysaetos (orzeł przedni) 0-1p D A092 Hieraaetus pennatus (orzełek włochaty) 0-2p D 300-1500p A A C A 27-80p B A C B A122 Crex crex (derkacz) 1200-2000 A A C A A 127 Grus grus (żuraw) 170-274p B A C B 2-10f D 400-480m A A B A 0-3p D A038 Cygnus cygnus (łabędź krzykliwy) A081 Circus aeruginosus (błotniak stawowy) A119 Porzana porzana (kropiatka) A120 Porzana parva (zielonka) A151 Philomachus pugnax (batalion) A154 Gallinago media (dubelt) A177 Larus minutus (mewa mała) 100 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Populacja Kod Migrująca Nazwa Rozrodcza A193 Sterna hirundo (rybitwa rzeczna) Ocena znaczenia obszaru Zimująca Przelotna Populacja Stan Izolacja Ogólnie zachowania 42-50p D 8p D 1-150p B A C B 200-700p A A C A A215 Bubo bubo (puchacz) 24-35p B A C B A 222 Asio flammeus (sowa błotna) 24-25p A A C A A229 Alcedo atthis (zimorodek) 0-10p D A231 Coracias garrulus (kraska) 0-3p D 70-80p B A C B A236 Dryocopus martius (dzięcioł czarny) 150-200p D A238 Dendrocopos medius (dzięcioł średni) Dendrocopos leucotos (dzięcioł A239 białogrzbiety) Picoides tridactylus (dzięcioł A241 trójpalczasty) A246 Lullula arborea (lerka) 75-90p D 80-110p A A A A 1p D 150-300p D A255 Anthus campestris (świergotek polny) 40-100p D A294 Acrocephalus paludicola (wodniczka) 2726-2742m A A A A A320 Ficedula parva (muchołówka mała) 250-350p D A379 Emberiza hortulana (ortolan) Calidris alpina schinzii (biegus A466 zmienny) 50-100p D 2-4p D A195 Sterna albifrons (rybitwa białoczelna) A196 Chlidonias hybridus (rybitwa białowąsa) A197 Chlidonias niger (rybitwa czarna) A234 Picus canus (dzięcioł zielonosiwy) wg SDF „Ostoja Biebrzańska” – PLB 200006 Objaśnienia: Populacja Zastosowanie tego kryterium polega na oszacowaniu wielkości populacji danego gatunku lub jej zagęszczenia w stosunku do populacji krajowej w 3 przedziałach wartości: A: > 15 - 100 %, B: > 2 - 15 %, C: > 0 - 2 %. D - populacja nieistotna Stan zachowania A: doskonały stan zachowania = elementy zachowane w doskonałym stanie, niezależnie od możliwości renaturyzacji B: dobry stan zachowania = elementy zachowane w dobrym stanie, niezależnie od możliwości renaturyzacji = elementy zachowane w przeciętnym stanie lub nawet częściowo zdegradowane, ale renaturyzacja łatwa C: przeciętny lub zubożały stan zachowania = wszystkie inne kombinacje Izolacja A - populacja (prawie) izolowana, B - populacja nie izolowana, ale występująca na peryferiach zasięgu gatunku, C - populacja nie izolowana, w obrębie rozległego obszaru występowania. Ocena ogólna Wartość tę ocenia się wg trzystopniowej skali: 101 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA A - znakomita, B - dobra, C - znacząca. Duża ilość gatunków otrzymało ocenę ogólną D. 22 gatunki zostały uznane za gatunki kwalifikujące obszar i stanowiące cele ochrony w ramach obszaru. Dane o występowaniu tych gatunków na terenie nadleśnictwa są niepełne. Bąk, bączek, kropiatka, rybitwa białowąsa i czarna, zielonka i wodniczka są gatunkami związanymi z środowiskiem wodnym. Trzmielojad - nie stwierdzono występowania tego gatunku na terenie nadleśnictwa. Błotniaki: stawowy, zbożowy i łąkowy preferują tereny otwarte, zwłaszcza torfowiska i użytki zielone w dolinach rzecznych oraz wokół jezior. Gadożer - na terenie nadleśnictwa nie odnotowano miejsca gniazdowania. Derkacz - jest to gatunek siedlisk łąkowych, nie związany z lasami. Ponieważ jednak obszar obejmuje w przeważającej części grunty nadleśnictwa, należy się spodziewać, że jakaś część populacji tego gatunku znajduje się również na gruntach nadleśnictwa. Dubelt - jest to gatunek występujący w obrębie łąk i bagien. Sowa błotna - gatunek związany z terenami otwartymi i półotwartymi w sąsiedztwie wody, czasami spotykany na powierzchniach zrębowych. Na terenie nadleśnictwa nie stwierdzono miejsca gniazdowania gatunku. Dzięcioł zielonosiwy i białogrzbiety - Gatunki zależące bardzo silnie (zwłaszcza dzięcioł białogrzbiety) od butwiejącego i martwego drewna, głównie miękkiego drewna drzew liściastych. Żuraw - inwentaryzowany był podczas powszechnej inwentaryzacji prowadzonej przez LP w latach 2006-2007 oraz podczas inwentaryzacji BULiGL z 2007 r. Określono wówczas tzw.: „strefy funkcjonalne” gatunku, które obejmują miejsca lęgowe i żerowiska. W dalszych analizach wpływu projektowanych zabiegów na stan gatunku skupiono się na wytypowanych strefach funkcjonalnych, oraz wyznaczonych dodatkowo siedliskach potencjalnych gatunku (olsy, łęgi, łąki wilgotne i bagienne, torfowiska itp.). Prawdopodobnie ze względu na trudność z identyfikacja orlika grubodziobego na terenie nadleśnictwa nie odnotowano występowania gatunku. Kolejne gatunki stwierdzone w granicach obszaru to: bocian czarny, orlik krzykliwy, kania ruda oraz bielik Dla tych gatunków wyznacza się strefy ochrony, które obejmują miejsca gniazdowania tych gatunków. W „Ostoi Biebrzańskiej” na terenie Nadleśnictwa nie odnotowano gniazdowania wyżej wymienionych gatunków. 102 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Obszary „Doliny Biebrzy” i „Ostoi Biebrzańskiej” w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Czarna Białostocka pokrywają się ze sobą w całości, dlatego odstąpiono charakterystyki stanu środowiska. 3.5. Grunty przeznaczone do zalesienia W planie urządzenia lasu nie wykazano gruntów do zalesienia. 3.6. Określenie obszarów potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody a gospodarką leśną Potencjalne miejsca lub obszary gdzie może nastąpić istotna kolizja między zapisami planu urządzenia lasu a wymogami ochrony przyrody to w odniesieniu do głównych celów ochrony obszarów Natura 2000: zaplanowanie użytkowania rębnego w miejscach, gdzie znajdują się stanowiska gatunków zwierząt lub roślin, bez podania sposobów ochrony stanowiska lub siedliska gatunku podczas zabiegów, zaplanowanie użytkowania w sposób zmieniający właściwą dla danego gatunku strukturę wiekową i gatunkową drzewostanów, zamieszczenie w zapisów Planie (bądź brak takich zapisów) uszczegóławiających sposoby prowadzenia gospodarki leśnej w miejscach szczególnie istotnych dla danego gatunku, będącego przedmiotem ochrony w ramach obszaru Natura 2000. Oddziaływanie planu na pozostałe elementy środowiska przyrodniczego jest również rozpatrywane w zakresie: w jaki sposób przyjęte składy gatunkowe upraw i gospodarcze typy drzewostanów korelują z naturalnymi składami drzewostanów w ramach poszczególnych siedlisk przyrodniczych z załącznika I DS, w jaki sposób zaplanowane zabiegi wpływają na populację pozostałych gatunków ptaków, roślin i zwierząt, zwłaszcza gatunków z załącznika I DP lub załączników I i II DS, w jaki sposób zapisy Planu wpływają na pozostałe elementy środowiska przyrodniczego. 103 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 3.7. Istniejące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji planu Do problemów ochrony przyrody istotnych z punktu widzenia sporządzania Planu oraz jego realizacji należy wymienić: brak planów ochrony, lub planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000. Obszar nadleśnictwa objęty jest w znacznej części obszarami „Ostoja Knyszyńska” i „Puszcza Knyszyńska”, w znikomym stopniu stopniu „Dolina Biebrzy” i „Ostoja Biebrzańska”. Brak planu ochrony utrudnia zarówno planowanie jak i realizacje planu urządzenia lasu, brak szczegółowych i oficjalnych wytycznych dotyczących sposobów ochrony poszczególnych gatunków lub typów siedlisk w postaci programów ochrony zatwierdzanych prze Ministra Środowiska, brak dokładnej wiedzy o występowaniu niektórych gatunków. Jedynym sposobem rozwiązania tego problemu jest ponowna inwentaryzacja tych miejsc pod kątem siedlisk Natura 2000 i podjęcie zabiegów gospodarczych zgodnych z wynikami tejże inwentaryzacji. 3.8. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji planu Plan urządzenia lasu jest dokumentem, którego obowiązek sporządzania raz na 10 lat dla każdego nadleśnictwa, nakłada ustawa o lasach. Tak więc nie można zaniechać ani sporządzania planu urządzenia lasu ani zaprzestać jego realizacji. Planowanie urządzeniowe oraz jego realizacja jest ważnym elementem trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Brak Planu urządzenia lasu przyczyniłby się do niekontrolowanego korzystania z zasobów leśnych oraz możliwego zniszczenia wielu cennych elementów środowiska przyrodniczego. Negatywne będą również skutki ekonomiczne i społeczne. Do skutków społecznych wynikających braku realizacji planu należałoby przede wszystkim ograniczenie rynku pracy. Zaniechanie realizacji planu wiązałoby się z koniecznością zwolnień w wielu firmach związanych z przetwórstwem drewna. Ekonomiczne skutki to przede wszystkim straty w gospodarce narodowej, w której udział rynku drzewnego jest dość duży. 104 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA W odniesieniu do przyrodniczych skutków braku realizacji Planu trzeba wspomnieć o konieczności jak najszerszego wykorzystywania w procesach gospodarczych surowców odnawialnych. Drewno, którego pozyskanie odbywa się w zasadzie wyłącznie w nadleśnictwach, w tym Nadleśnictwie Czarna Białostocka należy do grupy surowców odnawialnych, a dotychczasowa gospodarka leśna, oparta o plany urządzenia lasu, sprzyja powiększaniu się zasobów drzewnych w skali kraju, umożliwiając tym samym szersze ich wykorzystanie. W przypadku znacznych ograniczeń w pozyskiwaniu drewna, spodziewać się należy wzrostu popytu na inne surowce np. materiały sztuczne, plastyki, metale w meblarstwie, czy węgiel w domowych kotłowniach. Szersze wykorzystanie tworzyw sztucznych niesie ze sobą groźne konsekwencje w postaci zanieczyszczeń powietrza emitowanych podczas ich produkcji i przetwórstwa oraz problemów związanych z ich późniejszą utylizacją. Brak realizacji planu może w znacznym stopniu przyczynić się do pogorszenia się stanu zdrowotnego lasu. Przegęszczenie drzewostanów przyczynia się nie tylko do pogorszenia jakości surowca drzewnego i zwiększenia zagrożenia pożarowego, ale ma również duży wpływ na stan zdrowotny drzew. W drzewostanach takich jest dużo drzew osłabionych, które przegrywając konkurencję z silniejszymi osobnikami tego samego gatunku lub gatunkami o lepszej strategii życiowej, stają się siedliskiem szkodników owadzich i grzybów patogenicznych. Zręby zupełne są dogodnym siedliskiem dla naziemnych roślinożerców i gryzoni, zwłaszcza myszy i norników. Odsłonięta powierzchnia, a zwłaszcza zachwaszczona, gdzie rośliny runa stanowią dobrą osłonę i dodatkowo źródło pokarmu, może przyczynić się do lokalnego zwiększenia liczebności gryzoni. Ze względu na dużą ilość pożywienia zręby mogą być także atrakcyjnym miejscem dla drapieżników. Brzegi zrębów i upraw wykorzystywane są przez nietoperze, jako miejsca zdobywania pożywienia. Korzystają z tych łowisk szczególnie duże gatunki, którym trudno latać i manewrować w gęstym lesie. Istnienie zrębów jest ważnym elementem ochrony niektórych ptaków np. skowronka borowego Lullula arborea. Minimalna wielkość powierzchni otwartej, która determinuje występowanie jednej pary tego gatunku wynosi około 0,5 ha1. Także gatunki drapieżne np. sowy chętnie przesiadują na skrajach zrębów wypatrując tam pożywienia. Przerzedzenie drzewostanów w wyniku zabiegów pielęgnacyjnych takich jak czyszczenia i trzebieże sprzyja występowaniu dużych ssaków drapieżnych zwłaszcza wilka. 1 Rutkowski P. 2009 „Natura 2000 w leśnictwie” Ministerstwo Środowiska, Warszawa. 105 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Złożona i zróżnicowana struktura pionowa drzewostanu w rębniach złożonych sprzyja gatunkom wspinającym się na drzewa np. myszom czy popielicowatym. Przerzedzone w wyniku długotrwałych cięć drzewostany ułatwiają lot małym nietoperzom. Ponad to rębnie gniazdowe i stopniowe wprowadzają dodatkowy, cenny dla owadów element zróżnicowania strukturalnego - niewielkie płaty z częściowo lub całkowicie zdjętą osłoną koron. Pojawiająca się tam roślinność porębowa to często rośliny obficie kwitnące, dostarczające nektaru i pyłku. Z tych zasobów korzystają nie tylko zapylacze, ale również dorosłe formy owadów pasożytniczych. Ich larwy są w stanie skutecznie atakować i kontrolować owady roślinożerne, w tym również groźne szkodniki lasu2. Brak zabiegów gospodarczych może spowodować zmniejszenie dopływu światła do dna lasu, co w konsekwencji spowoduje ustąpienie światłożądnych gatunków roślin chronionych np. sasanki otwartej Pulsatilla patens. Znaczna część zespołów leśnych wykształciła się pod wpływem działalności ludzkiej. Zaniechanie zabiegów gospodarczych może spowodować daleko posunięte zmiany w strukturze pionowej jak i poziomej zespołów leśnych oraz przyczynić się do zubożenia gatunkowego. Utrzymać odpowiednią strukturę lasu można jedynie przez stosowanie zabiegów gospodarczych. Zastosowanie rębni i odnowienie powierzchni porębowej, oraz stosowanie innych zabiegów gospodarczych, jest czynnikiem regulującym skład gatunkowy drzewostanów. Samodzielne i niekontrolowane odnawianie się drzewostanów może doprowadzić do dominacji jednego gatunku np. świerka na grądzie niskim, a tym samym do całkowitej zmiany danej fitocenozy. Innym przyrodniczym skutkiem braku realizacji Planu jest ograniczenie ingerencji w naturalne procesy zachodzące w przyrodzie. Dla wieli gatunków i siedlisk jest to oczywiście efekt pożądany, natomiast dla innych zdecydowanie negatywny. Część siedlisk (bory chrobotkowe, większość siedlisk nieleśnych) i niektóre gatunki zwierząt i roślin dla zachowania ich typowych biotopów wymagają ingerencji człowieka, czasami wręcz w formie gospodarczego użytkowania. 2 http://rebnie.wl.sggw.pl 106 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 4. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PLANU NA ŚRODOWISKO I OBSZARY NATURA 2000 4.1. Przewidywane oddziaływanie planu na środowisko Tabela 35. Przewidywane oddziaływanie Planu urządzenia lasu na środowisko w granicach obszaru zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Czarna Białostocka Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych2) oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie1) na elementy środowiska Lp. Elementy środowiska Zalesienia Odnowienia 1 2 Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Oddziaływanie łączne planowanych Rębnie czynności i zadań gospodarczych zupełne 3 4 5 6 7 8 1. Różnorodność biologiczna +3 +3 +2 +3 -1 +3 2. Ludzie +1 +1 0 0 -1 +3 3. Zwierzęta +1 +1 0 0 -1 +2 4. Rośliny +1 +1 0 +1 -1 +1 5. Woda +1 +1 0 0 -1 0 6. Powietrze 0 0 0 0 0 0 7. Powierzchnia ziemi 8. Krajobraz 0 0 0 0 0 0 +1 0 0 +1 +1 +1 9. Klimat +1 +1 0 0 0 +3 10. Zasoby naturalne 0 0 0 0 0 +3 11. Zabytki 0 0 0 0 0 0 12. Dobra materialne 0 0 0 +1 +1 +1 Łączna ocena 3) 13. oddziaływania +3 +3 +3 +3 -1 +2 planu urządzenia lasu na środowisko 1) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na elementy środowiska oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) - wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) - brak znaczącego wpływu, - (minus) - wpływ ujemny, obojętny/negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2. oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. -3. to symbol znaczącego oddziaływania długookresowego to jest oddziaływania znacząco negatywnego); 107 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 2) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest możliwe tylko w formie tekstowej. 3) Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez eksperta. 4.1.1. Oddziaływanie na różnorodność biologiczną Różnorodność biologiczna oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji. Różnorodność biologiczną można podzielić na: różnorodność gatunkową - bogactwo roślin i zwierząt, różnorodność genetyczną (wewnątrzgatunkową) - zróżnicowanie genów poszczególnych gatunków; różnorodność ekosystemów - bogactwo siedlisk warunkujących bogactwo ekosystemów Ochrona różnorodności biologicznej w lasach realizowana jest na podstawie obowiązujących w Lasach Państwowych zarządzeń i instrukcji. Różnorodność gatunkowa W zakresie różnorodności gatunkowej - mogą być oceniane zapisy Planu dotyczące: a) wpływu projektowanych zabiegów na różnorodność gatunkową grzybów, roślin i zwierząt, b) wpływu projektowanych zabiegów na zróżnicowanie gatunkowe drzewostanów. W pierwszym przypadku jednoznaczna ocena nie jest możliwa, gdyż realizacja Planu może różnie wpływać na różne grupy gatunków. Dla niektórych jest to działanie negatywne dla innych pozytywne. Szerzej będzie to omówione w kolejnych rozdziałach. Różnorodność gatunkową lasów Nadleśnictwa Czarna Białostocka obrazują między innymi: tabela IV - powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych lasu i gatunków panujących, tabela Va - powierzchniowa tabela klas wieku wg rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu, wykaz roślin chronionych i rzadkich występujących na gruntach nadleśnictwa zamieszczony w „Programie ochrony przyrody” oraz w rozdziale 3.3.6. Prognozy, 108 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA wykaz zwierząt chronionych na gruntach nadleśnictwa - zamieszczony w „Programie ochrony przyrody” oraz w rozdziale 3.3.6. Prognozy. Na podstawie tabeli IV i Va można stwierdzić, że lasy Nadleśnictwa Czarna Białostocka tworzą 19 gatunków drzewiastych, w tym 14 takich, które są gatunkami panującymi w drzewostanach. Tabele te stanowią załącznik zamieszczony w tomie II do Planu urządzenia lasu. W programie ochrony przyrody, w standardowym formularzu danych Natura 2000 oraz w wykazach przekazanych przez Nadleśnictwo Czarna Białostocka opisano stanowiska 114 gatunków roślin i grzybów chronionych oraz 205 gatunków zwierząt chronionych. Zapisy Planu urządzania przyczyniają się do ochrony różnorodności gatunkowej między innymi poprzez zinwentaryzowanie znanych stanowisk roślin i zwierząt chronionych oraz uwidocznienie tych danych w opisach taksacyjnych i odpowiednich mapach tematycznych. Informacja taka pozwala odpowiednio dostosować prace gospodarcze w wydzieleniach, w których występują określone gatunki, aby im nie zaszkodzić. Oceniając wpływ zaprojektowanych działań pod kątem ich wpływu na różnorodność gatunkową drzewostanów odnieść się trzeba głównie do zamieszczonej w Planie tabeli zawierającej proponowane GTD i składy gatunkowe upraw. Tabela ta dla każdego typu siedliskowego lasu określa optymalny GTD (lub kilka GTD) oraz proponowane składy upraw z określeniem przedziału procentowego udziału każdego gatunku. Analiza wspomnianej tabeli pozwala na stwierdzenie, że łącznie w nadleśnictwie w składach gatunkowych odnowień uwzględnione zostały wszystkie lasotwórcze gatunki drzew leśnych występujące naturalnie na obszarze nadleśnictwa. Gdyby w Planie uwzględniano jedynie potrzeby gospodarcze i możliwości produkcji drewna, pula stosowanych gatunków była by znacznie mniejsza. Wymogi zapewnienia różnorodności gatunkowej powodują, że zakres stosowanych gatunków jest dostosowany do naturalnych właściwości siedlisk leśnych. W tracie określania ramowych celów gospodarowania uwzględniano wytyczne I Komisji Techniczno-Gospodarczej oraz występujące mikrosiedliska, stopnie uwilgotnienia i stanu siedliska oraz rzeczywisty skład gatunkowy drzewostanu. Brano również pod uwagę zinwentaryzowane „naturowe” siedliska przyrodnicze. 4.1.2. Oddziaływanie na ludzi Realizacja Planu nie wpływa bezpośrednio na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi, jako że charakter zaplanowanych zabiegów i działań dotyczy wyłącznie kształtowania drzewostanów i pozyskania drewna. Prace leśne wykonywane są wyłącznie w lesie, a teren objęty wycinką 109 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA drzew powinien być, według wewnętrznych przepisów oraz zasad BHP, oznaczony znakami zakazu wstępu. Zakłady Usług Leśnych wykonujące czynności w zakresie pozyskania i hodowli są w tym zakresie przeszkolone oraz mają stosowne uprawnienia (posługiwanie się pilarką itp.). Tak więc o ile sam Plan nie zawiera zapisów mogących wpływać negatywnie na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi, o tyle jego realizacja, bez zachowania podstawowych zasad bezpieczeństwa może takie ryzyko zawierać. 4.1.3. Oddziaływanie na rośliny, w szczególności na gatunki chronione Istotny wpływ Planu na komponenty środowiska przyrodniczego może dotyczyć wybranych gatunków roślin i zwierząt. Plan oddziałuje bezpośrednio na te gatunki lub może też oddziaływać pośrednio, poprzez zmiany ich siedlisk. Wpływ zapisów w planie urządzenia lasu na rośliny chronione i rzadkie wykonano na podstawie listy gatunków przedstawionej w programie ochrony przyrody. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną wprowadzono między innymi zakaz niszczenia siedlisk roślin wymienionych powyżej. Zakaz ten nie dotyczy wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki leśnej, jednakże jeżeli technologia prac umożliwia zachowanie stanowisk gatunków chronionych należy ją promować. Ze względu na brak szczegółowych danych o stanowiskach gatunków roślin chronionych nie jest możliwe określenie wpływu planowanych czynności gospodarczych na chronione gatunki. Poniżej przedstawiono oddziaływanie propozycje ochrony odnoszące się do wszystkich gatunków roślin oraz oddziaływanie poszczególnych zabiegów na te gatunki dla których była możliwa ich lokalizacja. Głównym zagrożeniem dla chronionych gatunków roślin jest ich mechaniczne uszkodzenie podczas prowadzenia prac związanych z pozyskaniem drewna i pielęgnację lasu. Podczas wykonywania cięć rębnych oraz zabiegów pielęgnacyjnych i sanitarnych należy przestrzegać następujących zasad: 1. w miejscu występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin, o ile jest to możliwe, należy prowadzić cięcia rębne i pielęgnacyjne w okresie zimowym, 2. w miejscach występowania chronionych gatunków wyłączać z użytku rębnego powierzchnie w formie kęp i pozostawić je aż do naturalnego rozpadu drzewostanu, 3. nie projektować szlaków zrywkowych i miejsc składowania drewna w pobliżu miejsc występowania gatunków chronionych. 110 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 36. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na gatunki roślin Natura 2000 na gruntach leśnych. odnowienia pielęgnowanie drzewostanów ha ha ha I II III IV V Rodzaj oddziaływania Wpływ oddziaływania 2 rodzaj rębni zalesienia 1 Oddziaływanie Uzasadnienie 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 - 1 0 1 - 1 0 1 0 Bez zabiegów gospodarczych Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Liczba wydzieleń Planowane zabiegi gospodarcze w ha 3 ha Rośliny - Obszar Natura 2000 1477 Sasanka otwarta Pulsatilla patens 1939 Rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa 1 2,15 2 10,27 2 7,63 4 9,33 Rośliny - Nadleśnictwo 1939 Rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa 1477 Sasanka otwarta Pulsatilla patens 6 27,22 1 15,43 Tabela 37. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na rośliny i grzyby chronione na gruntach leśnych. + 2 Alium ursinum + + 3 Aquilegia vulgaris + 4 Asarum europea + 5 Cephalanthera rubra + 6 Convalaria majalis + 111 Bez wskazówki + Rębnie zupełne Rębnie złożone Agrimonia pilosa Gatunek Odnowienia 1 L.p. Zalesienia Pielęgnowanie drzewostanów Rodzaje planowanych czynności gospodarczych na gruntach leśnych Przewidywany wpływ1 Negatywny/obojętny + Obojętny/negatywny Obojętny/negatywny + Obojętny/negatywny Obojętny/negatywny + Obojętny/negatywny PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Rębnie złożone Rębnie zupełne Dactylorhiza fuschii + + + 8 Digitalis grandiflora + Obojętny 9 Evernia prunastri + Obojętny/negatywny 10 Frangula alnus + + Obojętny/negatywny 11 Galim odoratum + + Obojętny/negatywny 12 Hedera helix + + Obojętny/negatywny 13 Hepatica nobilis + + Obojętny/negatywny 14 Huperzia selago + + Obojętny/negatywny 15 Ledum palustre + Obojętny/brak 16 Lilium martagon + Obojętny/negatywny 17 Lycopodium annotinum + 18 Melitis mellisophyllum + Obojętny 19 Orchis incranta + Obojętny/negatywny 20 Orchis majalis + Obojętny/negatywny 21 Platanthera bifolia + Obojętny/negatywny 22 Platanthera chlorantha + Obojętny/negatywny 23 Polypodium vulgare + 24 Primula veris + 25 Pulsatilla patens + 26 Sphagnaceae + 27 Usnea sp + + Negatywny/obojętny 28 Vinca minor + + Obojętny/negatywny Gatunek Odnowienia 7 L.p. Zalesienia Pielęgnowanie drzewostanów Bez wskazówki Rodzaje planowanych czynności gospodarczych na gruntach leśnych Przewidywany wpływ1 Obojętny/negatywny Obojętny/negatywny + + Obojętny/negatywny Obojętny/negatywny + Obojętny Obojętny/negatywny 1) Symbole: „Brak” dotyczy gatunków, których stanowiska zinwentaryzowano w wydzieleniach, dla których w opisie taksacyjnym lasu nie zamieszczono wskazań gospodarczych. Dotyczy to również stanowisk na gruntach nieleśnych, ponieważ Plan urządzenia lasu w ogóle nie zawiera wskazań dla tych gruntów. „Obojętny” dotyczy gatunków, których biologia pozwala przypuszczać, że zaplanowane zabiegi, głównie trzebieże i cięcia rębne nie spowodują istotnego ubytku w liczebności i kondycji tych populacji. Są to najczęściej gatunki pospolite w skali nadleśnictwa (np. kruszyna pospolita, rokietnik pospolity, marzanka wonna), o których można sądzić, że liczba stanowisk jest większa, niż udało się określić na podstawie zebranych materiałów. „Negatywny” dotyczy gatunków, dla których zabiegi gospodarcze mogą wpłynąć na pogorszenie się liczebności populacji lub pogorszenie się stanu zdrowotnego osobników. 112 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Analiza zabiegów zaplanowanych w odniesieniu gatunków chronionych oraz ich siedlisk pozwala stwierdzić, że dla żadnego gatunku nie przewiduje się znacząco negatywnego wpływu realizacji Planu na te gatunki. Na większość gatunków zapisy Planu wpływają neutralnie na stan ich populacji. 4.1.4. Oddziaływanie na zwierzęta, w szczególności na gatunki chronione Wpływ zapisów w planie urządzenia lasu na zwierzęta, w szczególności na gatunki chronione wykonano na podstawie listy gatunków przedstawionej w programie ochrony przyrody oraz zaplanowanych zabiegów gospodarczych w wydzieleniach, w których te gatunki zinwentaryzowano. W materiałach pozyskanych z Nadleśnictwa brak danych dotyczących lokalizacji wszystkich gatunków zwierząt. W poniższym zestawieniu analizowano wpływ jedynie na znane stanowiska zwierząt w których, zapisy planu urządzania przewidują zabiegi. Tabela 38. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na zwierzęta chronione na gruntach leśnych. pielęgnowanie drzewostanów odnowienia ha I II III IV V Wpływ oddziaływania 2 ha ha Rodzaj oddziaływania 1 Oddziaływanie rodzaj rębni 3 5 6 7 8 9 10 11 12 zalesienia Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Liczba wydzieleń Planowane zabiegi gospodarcze w ha 4 ha Uzasadnienie 13 Zwierzęta - Obszar Natura 2000 1355 Wydra Lutra lutra 2 3 18,66 - 8,26 1 0 3 2,26 1337 Bóbr Castor 7 fiber 20 1 2 57,83 2 57,83 1 113 0 Wydra jest gatunkiem mało wrażliwym na gospodarkę leśną. Zapisy planu urządzania nie wpłyną na stan zachowania gatunku Bóbr jest gatunkiem bardzo mało wrażliwym na gospodarkę, również leśną. W Planie zapisano potrzebę nie ingerowania w działalność bobrów, które w sposób sobie właściwy i potrzebny potrafią modyfikować siedlisko. Zalecane jest również wykorzystanie działalności bobrów w systemie małej retencji PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA pielęgnowanie drzewostanów odnowienia ha I II III IV V Wpływ oddziaływania 2 ha ha Rodzaj oddziaływania 1 Oddziaływanie rodzaj rębni 3 5 6 7 8 9 10 11 12 zalesienia Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Liczba wydzieleń Planowane zabiegi gospodarcze w ha 4 ha Uzasadnienie 13 Ptaki - Obszar Natura 2000 A030 Bocian 12 czarny Ciconia nigra 26,04 5 A089 Orlik krzykliwy Aquila pomarina Rezygnacja w strefie ścisłej w obrębie Złota Wieś z rebni Ib – 82b – 2,58 ha, z rebni IIIa – 82j, 190c – 4,14 ha oraz z TP – 3b, 4a, 82k – 16,00ha, w obrębie Kumiałka rezygnacja z zbiegów pielęnacyjnych (TP, CW) – 16,77 ha – 84f, 144l, 147f. Nie wykonywanie zabiegów w strefie częściowej w okresie od 01.03 do 31.08. Na zabiegi w strefie ścisłej należy uzyskać zezwolenie RDOŚ Rezygnacja w strefie ścisłej w obrębie Złota Wieś z trzebieży 2c,d -7,82 ha. Nie wykonywanie zabiegów w strefie częściowej w okresie od 01.03 do 31.08. Na zabiegi w strefie ścisłej należy uzyskać zezwolenie RDOŚ 23,96 4 14,51 106,49 1 3 - 10,36 6 33 A074 Kania ruda Milvus milvus 2 Nie wykonywanie zabiegów w strefie częściowej w okresie od 01.03 do 31.08. 4,74 17,62 Zwierzęta - Nadleśnictwo 1355 Wydra Lutra lutra 2 18,66 3 3 - 2 - 35,10 2 - 1 0 2,26 7 29 0 8,26 1 1337 Bóbr Castor fiber 1 95,85 114 Wydra jest gatunkiem mało wrażliwym na gospodarkę leśną. Zapisy planu urządzania nie wpłyną na stan zachowania gatunku Bóbr jest gatunkiem bardzo mało wrażliwym na gospodarkę, również leśną. W Planie zapisano potrzebę nie ingerowania w działalność bobrów, które w sposób sobie właściwy i potrzebny potrafią modyfikować siedlisko. Zalecane jest również wykorzystanie działalności bobrów w systemie małej retencji PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA pielęgnowanie drzewostanów odnowienia ha I II III IV V Wpływ oddziaływania 2 ha ha Rodzaj oddziaływania 1 Oddziaływanie rodzaj rębni 3 5 6 7 8 9 10 11 12 zalesienia Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Liczba wydzieleń Planowane zabiegi gospodarcze w ha 4 ha Uzasadnienie 13 Ptaki - Nadleśnictwo A030 Bocian 12 czarny Ciconia nigra 26,04 5 A089 Orlik krzykliwy Aquila pomarina 2 10,36 6 23,96 4 33 A074 Kania ruda Milvus milvus 14,51 106,49 1 3 - Nie wykonywanie zabiegów w strefie częściowej w okresie od 01.03 do 31.08. Rezygnacja w strefie ścisłej w obrębie Złota Wieś z rebni Ib – 82b – 2,58 ha, z rebni IIIa – 82j, 190c – 4,14 ha oraz z TP – 3b, 4a, 82k – 16,00ha, w obrębie Kumiałka rezygnacja z zbiegów pielęgnacyjnych (TP, CW) – 16,77 ha – 84f, 144l, 147f. Nie wykonywanie zabiegów w strefie częściowej w okresie od 01.03 do 31.08. Na zabiegi na zabiegi w strefie ścisłej należy uzyskać zezwolenie RDOŚ Rezygnacja w strefie ścisłej w obrębie Złota Wieś z trzebieży 2c,d -7,82 ha. Nie wykonywanie zabiegów w strefie częściowej w okresie od 01.03 do 31.08. Na zabiegi na zabiegi w strefie ścisłej należy uzyskać zezwolenie RDOŚ 4,74 17,62 Symbole wpływu planowanych czynności gospodarczych na znane stanowiska: + (plus) - wpływ dodatni, pozytywny, 0 (zero) - wpływ obojętny, - (minus) - wpływ ujemny, obojętny/negatywny, brak - brak czynności w planie, która mogłaby mieć jakiś wpływ. 1) 115 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Charakterystyka gatunków objętych oddziaływaniem, oraz propozycje działań ochronnych. 1355 Wydra Lutra lutra Status prawny: Prawo międzynarodowe: Konwencja Berneńska - Załącznik II Konwencja Waszyngtońska - Załącznik I Rozp. Rady (WE) 338/97 - Załącznik A Dyrektywa siedliskowa - Załącznik II i IV Prawo krajowe: ochrona częściowa Czerwona lista IUCN (2004) - NT Lista dla Karpat - VU (w PL - VU) Środowisko W związku z tym, że w Polsce środowiska przyrodnicze nie są jeszcze zdewastowane, wydra jako gatunek stojący na końcu łańcucha troficznego występuje stosunkowo licznie. Gatunek ten występuje przy Morzu Bałtyckim, rzekach, jeziorach i stawach hodowlanych we wszystkich zlewniach podstawowych naszego kraju. Analizując rozmieszczenie stanowisk wydry oraz bliżej rozpatrując zajmowane przez nią biotopy, można jednoznacznie stwierdzić, że we wszystkich porach roku jest ona głównie związana z zasobnymi w ryby rzekami. Mimo że występuje, a nawet rozmnaża się w różnych środowiskach, to jednak najbardziej odpowiadają jej śródleśne rzeki, w których obok ryb może łowić raki. W Polsce stale wydry występują przy wszystkich śródleśnych rzekach o skarpach znacznie wyniesionych ponad poziom wody, zasiedlonych przez ryby łososiowate. Obok rzek często zasiedlają jeziora. Wśród jezior preferują te, które łączą się z rzekami. Stwarza to, bowiem tym ziemnowodnym zwierzętom odpowiednie warunki bezpieczeństwa i możliwość przetrwania okresu zimowego, a także przemieszczania się w celach zdobywania nowych łowisk i partnera do rozrodu. Mimo iż głównym miejscem schronienia wydry jest nora, może ona zasiedlać także płaskie tereny bagienne, na których zamiast nor buduje zlewające się z otoczeniem szałasy. Wydry, szczególnie te, które zasiedlają mało zasobne w ryby i szczelnie zamarzające zbiorniki wodne, w okresie zimowym częściej penetrują stawy hodowlane. W Polsce większe kompleksy stawów hodowlanych wydry zasiedlają regularnie przez cały rok. Z przeprowadzonych obserwacji wynika, że wydra jest gatunkiem o dużych zdolnościach 116 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA adaptacyjnych i dlatego z pewnością tak często zasiedla nawet te stawy hodowlane, na których płoszona jest między innymi przez psy. Występuje i buduje schronienia także przy osiedlach ludzkich, nie wyłączając nawet miast. Na wielu zbiornikach wodnych po reintrodukcji bobra stwierdzono wyraźny wzrost liczebności wydry. Obecnie ślady wydry prawie zawsze spotyka się na terytoriach tego gryzonia. W związku z tym, że samica penetruje mniejsze niż samiec obszary, musi na okres rozmnażania zająć szczególnie bogate środowiska wodne. W innym przypadku, bowiem nie zdoła wychować potomstwa. Potencjalne zagrożenia Badania hodowli wydr w warunkach zamkniętych wykazały, że gatunek ten jest bardzo odporny na działanie różnych czynników chorobotwórczych. Musi jednak codziennie pobierać odpowiednie porcje pożywienia. Dlatego długotrwałe i ostre zimy mogą przyczyniać się do znacznej redukcji liczebności populacji tego gatunku. Przemieszczające się wtedy wydry mogą być łatwiej likwidowane na stawach hodowlanych przez kłusowników i psy, a także przechodząc przez szlaki komunikacyjne ginąć, pod kołami pojazdów. W okresie całego roku wydry giną w różnych sieciach rybackich. Brak ryb w śródleśnych rzekach oraz likwidacja bagien są głównymi czynnikami ograniczającymi liczebność wydry w Polsce. Propozycje działań ochronnych Propozycje względem siedliska gatunku Chroniąc nadal bobra i jego terytoria w szerokim zakresie, pośrednio stwarzamy dogodne warunki dla wydr, ograniczając jednocześnie szkody wyrządzane przez tego drapieżnika na stawach hodowlanych. Stosunkowo czyste wody rzek śródleśnych powinny być utrzymane w swym naturalnym charakterze i zarybiane. W obrębie stawów hodowlanych należy zarybiać wszystkie cieki i w szczególnych przypadkach oceniać, a także rekompensować straty wnikające z obecności wydr. Stawy po eksploatacji torfu, obszary bagienne i cieki tylko częściowo zamarzające powinny być chronione szczególnie jako miejsca zdobywania pożywienia w okresach ciężkich zim. Propozycje dotyczące gatunku Na obszarach, gdzie wydra występuje licznie, należy przy odłowach zwracać uwagę na możliwość pochwycenia zwierzęcia. Na stawach produkcyjnych stosować zabezpieczenia cennych hodowli ryb. Polując na zwierzęta ziemnowodne, umiejętnie określać ich przynależność gatunkową. W celu utrzymania odpowiedniej bazy pokarmowej należy prowadzić racjonalną gospodarkę rybacką biorącą równie ż pod uwagę wszystkie 117 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA uwarunkowania przyrodnicze. Przemieszczanie wydr w celach reintrodukcyjnych powinno być ograniczone i zawsze poparte konkretnymi wynikami prac naukowych. Wydra w Polsce jest tak liczna, że wszelkiego rodzaju reintrodukcje są obecnie całkowicie zbędne. Przy wykonywaniu prac melioracyjnych i oczyszczaniu brzegów różnych zbiorników wodnych należy zawsze brać pod uwagę możliwość istnienia nor z młodymi wydrami. Zakładom rybackim należy dostarczyć literaturę dotyczącą składu pożywienia wydr. Propozycje względem populacji Przy zbiornikach wodnych nie stosować nawozów sztucznych i pestycydów. Wprowadzać drzewa i krzewy przy brzegach rzek pozbawionych tej roślinności. Przy budowie dróg, zapór i mostów należy zadbać o bezpieczne przejścia dla wydr. Ograniczać liczebność obcego gatunku, jakim jest norka amerykańska. 1337 Bóbr europejski Castor fiber Status prawny: Prawo międzynarodowe: Konwencja Berneńska - Załącznik III Dyrektywa Siedliskowa - Załącznik II, IV, V. Prawo krajowe: ochrona częściowa Środowisko Środowiskiem bobra są zarówno jego nory i żeremia, jak i tworzone przez niego stawy i rozlewiska, a wreszcie zbiorniki i cieki wodne wraz z ich strefą przybrzeżną. Podobnie jak wiele gryzoni, bobry budują skomplikowane gniazda i nory oraz magazynują pokarm na użytek zimowy. Zdolność ścinania drzew przez bobry jest wyjątkowa w świecie zwierząt. Pozwala im ona na budowanie z drewna i błota domków otoczonych otwartą wodą oraz na wznoszenie wodoszczelnych tam nawet na wartko płynących strumieniach. Sprawia to, że bóbr jest ważnym regulatorem ekosystemów wodnych i lądowych. Jego wpływ sięga znacznie dalej, niż wyznaczają to jego wymagania, co do zajmowanej przestrzeni i pobieranego pokarmu. Bobry występują powszechnie na dużych rzekach, zalewach i dużych jeziorach o względnie stałym poziomie wody, na strumieniach, dopływach i małych ciekach o przepływie pozwalającym na spiętrzanie wody. Na strumieniach górskich o znacznym spadku i kamienistym lub skalnym dnie destrukcyjny wpływ wód powodziowych powoduje, 118 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA że zagęszczenie bobrów jest niskie. Bobry preferują nizinny krajobraz żyznych dolin o obfitym pokarmie zimowym. W takich środowiskach osiągają optymalne zagęszczenia populacji. Dobrze prosperują na niewielkich bagienkach, torfowiskach i w obniżeniach terenowych, gdy dostępna jest osika i wierzby. Jeśli nie są niepokojone, mogą bytować w pobliżu ludzi. Poza wilkiem i rysiem dorosłe bobry nie mają wrogów naturalnych wśród rodzimych drapieżników. Drobne drapieżniki zabijają tylko młode bobry pozbawione opieki dorosłych. Problem mogą stanowić wałęsające się psy, ponadto lis, wydra, kuny lub jenot, a spośród ptaków drapieżnych - rybołów i puchacz. Status ekologiczny Obecnie gatunek rozpowszechniony na terenie niemal całego kraju, w niektórych rejonach kraju populacja wskazuje objawy przegęszczenia. Potencjalne zagrożenia Polska populacja bobrów nie jest zagrożona w swym istnieniu. Pewne zagrożenie stanowi kłusownictwo występujące w Polsce i w innych krajach. Ponadto ludzie zabijają bobry wyrządzające szkody, podpalają ich żeremia i rozbierają tamy. Bobry padają ofiarami wypadków. Są rozjeżdżane na szosach i torach kolejowych. Wysoki stan wody może także powodować upadki bobrów. Straty zimowe wynikają głównie z uwięzienia pod lodem. W warunkach dużego zagęszczenia populacji upadki mogą być rezultatem walk o terytorium. Przyczynami ograniczania liczebności bobrów są ponadto: wyrąb lasów i ubożenie bazy pokarmowej bobrów, osuszanie bagien, niewłaściwa gospodarka wodna i inne formy antropogenicznej degradacji stanowisk bobrowych, intensyfikacja gospodarki rolnej i rybackiej, a także nasilenie turystyki wodnej, a w konsekwencji płoszenie i nękanie bobrów. Zdarzają się również przypadki chwytania bobrów w sieci rybackie. Propozycje działań ochronnych Propozycje względem siedliska gatunku Należy stosować zabiegi łagodzące konflikt bobra z leśnictwem. Roślinność brzegowa zbiorników i cieków wodnych powinna być chroniona. Pas ochronny winien mieć szerokość co najmniej 10 m. Propozycje względem gatunku Bezwzględnie należy chronić genetyczną odrębność polskiej populacji bobrów. 119 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Propozycje względem populacji Należy projektować i budować przejścia (przepusty) pod drogami i torami kolejowymi w miejscach, gdzie często bobry stają się ofiarami wypadków drogowych. Konieczne jest opracowanie strategii postępowania z populacją bobrów w Polsce. W związku z rozszerzającą się strefą konfliktów na tle szkód wyrządzanych przez bobry wskazane jest podjęcie szerokiej akcji uświadamiającej społeczeństwu rolę i znaczenie tego gatunku w przyrodzie. Publikacje prasowe, audycje radiowe, programy telewizyjne powinny przedstawiać środowiskotwórczą rolę bobrów w zakresie zwiększania małej retencji i różnorodności biologicznej zasiedlanych środowisk. Jest to bardzo ważne zadanie ze względu na panoszące się kłusownictwo i wandalizm polegający na niszczeniu tam bobrowych i podpalaniu żeremi. Jednocześnie należy propagować metody zapobiegania szkodom i zmniejszania ich dotkliwości. Do metod tych zaliczyć trzeba zabezpieczanie cennych drzew przed zgryzaniem przez bobry (siatką drucianą i innymi materiałami). Wały przeciwpowodziowe i groble na stawach powinny być chronione za pomocą siatek metalowych i ogrodzeń. Oprócz tych środków doraźnych niezbędne jest opracowanie strategii postępowania z krajową populacją bobrów. Strategia ta powinna zawierać następujące etapy: 1. realizacja programu edukacji społeczeństwa w zakresie roli i znaczenia bobra w przyrodzie, 2. opracowanie rzetelnych metod inwentaryzacji stanowisk bobrowych, wyliczania przyrostu zrealizowanego populacji i monitorowania zmian liczebności bobrów, 3. propagowanie metod zapobiegania szkodom wyrządzanym przez bobry w środowisku, 4. podjęcie użytkowania populacji bobrów w regionach ich licznego występowania. A030 Bocian czarny Ciconia nigra Status ochronny Prawo międzynarodowe: Status zagrożenia w Europie: R gatunek zagrożony z racji rzadkiego występowania BirdLife International: SPEC 3 Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, załącznik I Konwencja Berneńska: załącznik II Konwencja Bońska: załącznik II Porozumienie AEWA 120 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Prawo krajowe: Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek objęty ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej, którego nie dotyczą zwolnienia od zakazów wynikające z wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, wymagający ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania (Dz U z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) Siedlisko Bocian czarny gniazduje z dala od osiedli ludzkich. Na terenach niżowych preferuje kompleksy leśne o znacznej powierzchni. Optymalne warunki znajduje w siedliskach ze znacznym udziałem trudno dostępnych terenów podmokłych i zabagnionych, obfitujących w śródleśne rzeki i rowy melioracyjne, stwarzające dogodne warunki żerowania. Zadowala się też uboższymi lasami, w sąsiedztwie, których posiada atrakcyjne żerowiska - stawy rybne, łąki czy doliny rzek. W górach najczęściej gniazduje w dolinach potoków i rzek lub w ich sąsiedztwie. W ostatnich latach zauważono oznaki przełamywania bariery strachu przed człowiekiem i gniazdowanie w niewielkich zadrzewieniach (nawet o powierzchni 0,6 ha) w pobliżu osiedli ludzkich czy ruchliwych arterii komunikacyjnych. Zagrożenia Pod warunkiem utrzymania i konsekwentnego egzekwowania ochrony strefowej oraz należytego uwodnienia siedlisk lęgowych gatunek nie jest w Polsce zagrożony. Propozycje działań ochronnych utrzymać i konsekwentnie egzekwować ochronę strefową, wprowadzając jednocześnie jasne zasady gospodarowania w strefach; utrzymać zwartość drzewostanu w sąsiedztwie gniazd - bociany czarne unikają drzewostanów prześwietlonych, o dużej fragmentacji, np. z rębniami gniazdowymi; utrzymać wysoką wilgotność w otoczeniu miejsc gniazdowania gatunku zaniechać osuszania, a w razie potrzeby przywrócić właściwe stosunki wodne poprzez budowę tam na istniejących rowach odwadniających; w pobliżu gniazd, w okresie polęgowym, w razie potrzeby mogły być przeprowadzane prace pielęgnacyjne polegające na wycince drzew utrudniających ptakom właściwy dolot do gniazda. Zabiegi takie wykonywano na Lubelszczyźnie i nie powodowały one porzucania gniazd. W niektórych przypadkach przed przylotem ptaków z zimowisk gniazda mogą być poprawiane, włącznie z budową 121 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA sztucznych platform tam, gdzie gniazda uległy zniszczeniu. Bociany czarne chętnie zasiedlają sztuczne gniazda. A089 Orlik krzykliwy Aquila pomarina Status ochronny Prawo międzynarodowe: Status zagrożenia w Europie: R gatunek zagrożony z racji rzadkiego występowania BirdLife International: SPEC 3 Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, załącznik I Konwencja Berneńska: załącznik II Konwencja Bońska: załącznik II Prawo krajowe: Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek objęty ochroną ścisła, którego nie dotyczą zwolnienia od zakazów wynikające z wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, wymagający ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania (Dz U z 2004 r. Nr 220, poz. 2237); Polska Czerwona Księga Zwierząt (2001): LC gatunek mniejszego ryzyka, ale wymagający szczególnej uwagi. Siedlisko Orlik krzykliwy zakłada gniazda na drzewach w lasach liściastych i mieszanych, położonych w pobliżu mokradeł, wilgotnych łąk lub zróżnicowanych terenów rolniczych urozmaiconych śródpolnymi zabagnieniami. Gnieździ się zarówno w dużych kompleksach leśnych, np. w Puszczy Białowieskiej, Puszczy Piskiej, jak i na terenach półotwartych, gdzie fragmenty drzewostanów otoczone są mozaiką zróżnicowanego krajobrazu rolniczego. W górach, gdzie stwierdzono najwyższe zagęszczenia, gniazda zakłada zazwyczaj w starych lasach jodłowych i mieszanych w pobliżu dolin rzecznych i potoków, w sąsiedztwie dużych polan, podmokłych łąk i pastwisk. Aktualnie najwyżej położone gniazdo znane jest w Bieszczadach Zachodnich na wysokości 830 m n.p.m. Znane są przypadki gniazdowania w śródpolnych kępach drzew. łowiskami orlika są tereny otwarte - łąki, zabagnienia w lasach lub zróżnicowane obszary rolnicze - mozaika wilgotnych łąk, pastwisk, zabagnień oraz upraw rolnych z niską roślinnością. Ważnym elementem łowiska są zadrzewienia, pojedyncze drzewa, słupki, stogi siana itp. ułatwiające orlikom polowanie w czasie przedłużających się 122 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA niekorzystnych warunków pogodowych. Istotnym czynnikiem jest wysoki poziom wód gruntowych, zarówno w miejscu gniazdowym, jak i na łowisku. Zagrożenia utrata siedlisk żerowania w wyniku intensyfikacji rolnictwa i związanej z nią likwidacji różnorodności otwartego krajobrazu (likwidacja zabagnień, usuwanie zadrzewień, tworzenie rozległych monokultur); utrata siedlisk żerowania w wyniku zmiany ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk na intensywnie użytkowane uprawy; utrata siedlisk żerowania wynikająca z zaniechania rolniczego użytkowania gruntów, czego bezpośrednim skutkiem jest bądź celowe ich zalesianie, bądź też zarastanie roślinnością krzewiastą i drzewiastą, drogą naturalnej sukcesji; utrata siedlisk żerowania w wyniku zalesiania śródleśnych obszarów otwartych; działania związane z prowadzeniem gospodarki leśnej w pobliżu zajętych gniazd w okresie lęgowym bezpośrednio przyczyniają się do zwiększenia strat w lęgach. Bezpośrednie prześladowanie ptaków przez strzelanie do orlików na terenach lęgowych obecnie mają marginalne znaczenie dla populacji tego gatunku w Polsce, natomiast wciąż istnieje problem strzelania do ptaków na wędrówkach w regionie śródziemnomorskim, szczególnie w Libanie i Syrii, gdzie rocznie mogą w ten sposób ginąć tysiące orlików krzykliwych. Propozycje działań ochronnych Na obszarach gniazdowania gatunku należy: poważnie ograniczyć plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych i plany przekształceń reżimu hydrologicznego rzek; w uzasadnionych przyrodniczo przypadkach wprowadzić korektę instrukcji gospodarowania wodą na zbiornikach już istniejących, tak by w dolinie rzeki poniżej piętrzenia utrzymane zostały okresowe zalewy wiosenne; użytkować doliny rzeczne zgodnie z dotychczasową ewidencją gruntów; popierać ekstensywne rolnictwo związane z utrzymaniem zróżnicowanego krajobrazu rolniczego; odtworzyć śródleśne łąki i pastwiska, które w ciągu ostatnich 20 lat zarastały krzewami; zabezpieczyć śródleśne tereny otwarte przed zalesianiem i naturalną sukcesją roślinności; 123 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA zaniechać osuszania obszarów leśnych, a w razie potrzeby przywrócić wysokie uwilgotnienie gruntów leśnych poprzez budowę tam na istniejących rowach melioracyjnych; zaniechać wszelkich odwodnień śródpolnych zabagnień. A074 Kania ruda Milvus milvus Status ochronny Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek objęty ochroną ścisła, którego nie dotyczą zwolnienia od zakazów wynikające z wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, wymagający ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania (Dz U z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) Polska czerwona księga zwierząt (2001): NT gatunek niższego ryzyka, ale bliski zagrożenia Status zagrożenia w Europie: S gatunek niezagrożony, którego status ochronny jest prawdopodobnie odpowiedni BirdLife International: SPEC 4 Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, załacznik I Konwencja Berneńska: załacznik II Konwencja Bońska: załacznik II Siedlisko W Polsce kania ruda związana jest z terenami o urozmaiconym krajobrazie, z udziałem większych kompleksów leśnych, łąk i zbiorników wodnych (rzeki, stawy, jeziora). Typ drzewostanu ma mniejsze znaczenie, istotne jest natomiast mozaikowo ukształtowane otoczenie, w którym sąsiadują ze sobą płaty różnorodnych siedlisk: różnych typów pól, łąk, mokradeł, itp. Z tego powodu, mimo mniejszej zależności od obecności zbiorników wodnych niż u kani czarnej, kania ruda spotykana jest u nas często w dolinach rzecznych oraz na pojezierzach. W Niemczech ptak ten gniazduje równie często w typowym krajobrazie rolniczym, z dala od większych wód. Jest gatunkiem preferującym skraj lasu, w większych kompleksach leśnych zasiedla jedynie obrzeża lub otoczenie większych polan śródleśnych. Status ekologiczny Miejscami nieliczny (na zachodzie), zwykle bardzo nieliczny ptak lęgowy; przelot obserwowany jest w całym kraju, ale słabo zauważalny. Potencjalne zagrożenia Gatunkowi zagraża w Polsce: 124 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA utrata siedlisk gniazdowania i siedlisk żerowania w wyniku rozwoju turystyki i rekreacji w pobliżu zbiorników wodnych; utrata siedlisk gniazdowania i siedlisk żerowania w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych; utrata siedlisk gniazdowania w wyniku wyrębu starodrzewu na obszarach leśnych w sąsiedztwie zbiorników wodnych; utrata siedlisk gniazdowania w wyniku usuwania starodrzewu z międzywala dolin rzecznych; utrata siedlisk żerowania w wyniku intensyfikacji rolnictwa i związanej z nią likwidacji różnorodności otwartego krajobrazu (likwidacja zabagnień i oczek wodnych, usuwanie zadrzewień, tworzenie rozległych monokultur); utrata siedlisk żerowania w wyniku zabudowy hydrotechnicznej dolin rzek, powodującej obniżenie różnorodności siedlisk w dolinach rzecznych; utrata siedlisk żerowania w wyniku zmiany ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk w intensywnie użytkowane uprawy; drapieżnictwo, a zwłaszcza rabowanie lęgów przez kruka i wronę siwą; kolizje z napowietrznymi liniami energetycznymi, a także kolizje z elektrowniami wiatrowymi, zwłaszcza ustawianymi w dolinach rzecznych i miejscach koncentracji ptaków; bezpośrednie zatrucie osobników powodowane przez chemiczne zanieczyszczenie środowiska, a zwłaszcza niekontrolowane zrzuty substancji chemicznych do wód oraz zjadanie padliny zawierającej śrut ołowiany. Propozycje działań ochronnych Należy: poważnie ograniczyć plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych i plany przekształceń reżimu hydrologicznego rzek; w uzasadnionych przyrodniczo przypadkach wprowadzić korektę instrukcji gospodarowania wodą na zbiornikach już istniejących, tak by w dolinie rzeki poniżej piętrzenia utrzymane zostały okresowe zalewy wiosenne; użytkować doliny rzeczne zgodnie z dotychczasową ewidencją gruntów; zachować i odtwarzać lasy nad brzegami zbiorników i cieków wodnych, zwłaszcza zalewowe; 125 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA nie usuwać lasów i zadrzewień nadrzecznych z międzywala (należy kształtować ich formę przestrzenną, tak by umożliwiała ona przejście wielkiej wody i lodu); popierać ekstensywne rolnictwo związane z utrzymaniem zróżnicowanego krajobrazu rolniczego; ograniczyć wędkowanie i biwakowanie na wyznaczonych odcinkach brzegów rzek i jezior (w pobliżu miejsc lęgowych kani) w okresie od początku kwietnia do końca lipca; utworzyć strefy ochronne na zbiornikach wodnych (jeziora, większe rzeki) w pobliżu miejsc gniazdowania kani, z zakazem używania sprzętu wodnego (jachty, kajaki, łodzie motorowe, itp.) w okresie od początku kwietnia do końca lipca; 4.1.5. Oddziaływanie na wodę Kształtowanie i ochrona właściwych stosunków wodnych na terenie nadleśnictwa przeprowadza się głównie poprzez ustanowienie lasów wodochronnych. Lasy wodochronne w głównej mierze mają za zadanie utrzymanie i zwiększanie zdolności retencyjnej gleb leśnych, oczyszczanie wody, zasilanie zbiorników wód podziemnych, ochronę cieków i zbiorników wód powierzchniowych przed zanieczyszczaniem i zamulaniem oraz pełnienie funkcji regulatora powierzchniowego i glebowego spływu wody. Są też regulatorem wilgotności gleb terenów przyległych i położonych w niższej części zlewni oraz wilgotności powietrza i użytecznego obiegu wody w przyrodzie. W nadleśnictwie Czarna Białostocka utworzono 2209,05 ha lasów wodochronnych (588,00 ha - obręb Czarna Białostocka, 635,34 ha - obręb Kumiałka, 985,71 ha - obręb Złota Wieś). W lasach wodochronnych stosuje się zasady zagospodarowania zapewniające stałą obecność szaty leśnej, a więc rębnie częściowe, gniazdowe, stopniowe lub przerębowe. Rębnia zupełna może być tu stosowana tylko przy minimalnej szerokości i powierzchni zrębów z maksymalnie wydłużonym nawrotem cięć. W celu zwiększenia wodochronnej funkcji lasów należy przy zalesianiu gruntów porolnych preferować zalesianie w górnych częściach zlewni, na obszarach zasilania wód podziemnych i w strefach przybrzeżnych wód powierzchniowych. Rygory wodochronne w lasach powinny być najwyższe w strefie bezpośrednio przyległej do źródeł i ujęć wody, w lasach łęgowych, na torfach i na siedliskach bagiennych, wzdłuż linii brzegowej cieków i zbiorników wodnych oraz w strefach wododziałowych, gdzie obowiązuje zakaz stosowania środków chemicznych (z wyjątkiem przypadków, gdy zagrożone jest istnienie lasu). W takich sytuacjach użycie 126 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA nadzwyczajnych środków zaradczych powinno być uzgodnione z właściwą dyrekcją gospodarki wodnej. Wzdłuż rzek, potoków, kanałów, jezior i innych zbiorników wodnych lasy wodochronne wyodrębniane są w zależności od ich położenia i charakteru, przy uwzględnieniu, że w górach obejmują lasy położone między brzegami wód i najbliższymi liniami naturalnymi w terenie, a na nizinach - lasy położone na terenach zalewowych podczas średniej wysokości wody, wokół zbiorników wodnych oraz położone między brzegiem danego zbiornika a najbliższą linią naturalną okalającą zbiornik. Plan bezpośrednio nie zawiera zapisów i nie planuje działań w odniesieniu do ekosystemów wodnych. Negatywny wpływ na te siedliska mógłby wystąpić w przypadku, gdyby zrealizowane na terenach leśnych zabiegi gospodarcze mogły spowodować zniekształcenie typu siedliska (np. spowodować wzrost trofii jeziora, lub spowodować miejscowe zanieczyszczenie). W programie ochrony przyrody zamieszczono zapisy o konieczności ochrony warunków wodnych polegające na: zaniechaniu oczyszczania rowów melioracyjnych celem przywrócenia właściwych warunków wodnych, niedopuszczeniu do powstawania nowych urządzeń melioracyjnych, budowę nowych obiektów małej retencji, niezalesianie bagien i torfowisk, pozostawianie, zgodnie z zasadami ZHL, nieużytkowanych drzewostanów w otoczeniu cieków wodnych, jezior itp. Zalecenia te pozwolą zachować warunki wodne obszaru we właściwym stanie. Jeżeli dodatkowo, w dalszym ciągu realizowany będzie projekt małej retencji, oraz nie będzie powstrzymywana działalność bobrów, to należy się spodziewać, że ustalenia Planu nie wpłyną negatywnie na wodę. 4.1.6. Oddziaływanie na powietrze Wpływ wykonywania prac wskazanych w planie urządzania lasu nie ma znaczącego oddziaływania na powietrze. Można więc uznać je za neutralne. Prace zrębowe jak i pielęgnacyjne w różnym, na ogół niewielkim stopniu, w zależności od użytej technologii powodują uwalnianie spalin do atmosfery. Są to zabiegi wykonywane miejscowo, z użyciem niewielkiej liczby ciężkiego sprzętu, głównie przy pomocy pilarek, kos spalinowych, ciągników rolniczych lub leśnych. Operowanie tego typu sprzętem nie powinno wpłynąć negatywnie na stan powietrza. 127 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Lasy są naturalnym filtrem, który osłania glebę i wodę gruntową przed szkodliwymi związkami emitowanymi przez fabryki. Gospodarka leśna prowadzona wg wskazówek planu urządzania lasu powoduje powiększenia zasobów leśnych, przez co zwiększa się odporność na zanieczyszczenia. Zabiegi gospodarcze zapisane w Planie nie wpływają na pogorszenie stanu powietrza atmosferycznego. 4.1.7. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi Podczas prac zrębowych oprócz uszkodzeń odnowienia, pozostałych drzew, mamy do czynienia z ingerencją w środowisko glebowe. Wyróżnić możemy następujące grupy szkód, związanych głównie ze zrywką: pożary od iskier, zdzieranie pokrywy dna lasu, ubijanie gleby, zanieczyszczenie gleby wyciekającymi olejami i smarami. Działania gospodarcze wykonywane na podstawie Planu mogą miejscowo wpłynąć nieznacznie negatywnie na powierzchnię ziemi, a zwłaszcza pokrywę glebową. Dotyczy to głównie efektów stosowania maszyn leśnych (ciągniki, LKT) podczas prac związanych z pozyskaniem drewna w ramach użytkowania rębnego i przedrębnego oraz w trakcie przygotowania gleby pod odnowienie. Aby ograniczyć ten wpływ w programie ochrony przyrody zamieszczono wskazanie aby w możliwie największym zakresie wykonywać prace w okresie zimowym (pokrywa śnieżna, mróz) oraz stosować sieć szlaków zrywkowych. Należy jednak pamiętać, ze prace związane z planowaną gospodarką leśną mają również pozytywny wpływ na środowisko glebowe poprzez naruszenie oraz spulchnianie gleby. Szczególnie ważny przy naturalnym odnawianiu drzewostanów. 4.1.8. Oddziaływanie na krajobraz Gospodarka leśna nie wpływa znacząco negatywnie na krajobraz, a w pewnych przypadkach ten wpływ może być korzystny. Zabiegi zaprojektowane w Planie, które kształtują krajobraz leśny to rębnie. W przypadku projektowania rębni zupełnej zaleca się, aby od przestrzeni otwartej pozostawiać pasy lasu nieużytkowane rębnie, lub użytkowane w sposób stopniowy tak aby jak najdłużej zachować nienaruszoną strukturę krajobrazu. W programie ochrony przyrody zamieszczono wytyczne dotyczące kształtowania stref ekotonowych oraz granicy polno-leśnej. Zalecenia te mają za zadanie wzbogacanie struktury krajobrazu oraz niedopuszczenie do jej uproszczenia. Wewnątrz kompleksów leśnych zaprojektowane rębnie mogą w niektórych przypadkach wpłynąć pozytywnie na subiektywne odczucia estetyczne. Realizacja zabiegów 128 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA rębnych wpływa na zróżnicowanie struktury wiekowo-przestrzennej lasu. Sąsiadujące obok siebie płaty lasów w różnym wieku sprzyjają lokalnemu zróżnicowaniu warunków mikroklimatycznych co sprzyja wypoczynkowi turystycznemu. 4.1.9. Oddziaływanie na klimat Obecnie trwale zrównoważoną gospodarkę leśną prowadzi się według planu urządzenia lasu lub uproszczonego planu urządzenia lasu, z uwzględnieniem w szczególności następujących celów: 1. zachowania lasów ze względu na ich korzystne oddziaływanie na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą, 2. ochrony lasów i ekosystemów leśnych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych, 3. ochrony gleb i terenów szczególnie narażonych na zniszczenie lub uszkodzenie, 4. ochrony wód powierzchniowych i głębinowych, 5. produkcji drewna oraz surowców i produktów ubocznego użytkowania lasu. Rośliny w procesie fotosyntezy pobierają dwutlenek węgla, a oddają tlen. Lasy są wielkimi fabrykami tlenu. Zwiększenie zasobów leśnych w znaczącym stopniu przyczynia się do zwiększenia ilości związanego dwutlenku węgla, co w obecnych czasach jest bardzo ważne i przynosi nam wymierne korzyści. 4.1.10. Oddziaływanie na zasoby naturalne Jeden ze sposobów klasyfikacji dzieli zasoby naturalne na odnawialne i nieodnawialne. Planowa gospodarka leśna prowadzi do wzrostu zasobów drzewnych, a więc ma zasadniczy pozytywny długoterminowy wpływ na zasoby naturalne. Zestawienie dotyczące charakterystyki zasobów przedstawia tabela 39. Tabela 39. Zestawienie danych historycznych dotyczących charakterystyki zasobów drzewnych w latach 1952-2006 w Nadleśnictwie Czarna Białostocka Wyszczególnienie 1 Pow. ogólna Pow. leśna bez zw. z gosp. leśną Pow. lasów ochronnych Uszczególnieni e informacji Nadleśnictwo Czarna Białostocka Stan na: 1952 1960-1963 1971-1973 1986 1996 2006 Prognoza na 01.01.2016 2 3 4 5 6 7 8 9 ha 21362,80 21173,99 21607,31 23979,88 25598,01 25997,65 25997,65 ha 19929,88 19922,69 20392,97 22688,45 24088,41 24788,96 ha - 3180,77 3836,74 4294,26 4567,71 3958,15 129 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 1 Pow. leśna rezerwatów Zapas na pow. leśnej Przec. zapas na pow. leśnej Przeciętny wiek Etat użytkowania rębnego [ha] Etat użytkowania rębnego [m3 netto] Wielkość użytkow. przedr. [m3 netto] Wielkość odn. i zal. otwartych [ha] Wielkość odn. i zal. pod osłoną [ha] 2 3 4 5 6 7 8 ha - - 13,98 534,57 628,17 908,22 m3 2063846 2698122 3283739 4493468 5818559 6559126 m3/ha 104 135 161 198 242 281 lat 48 53 53 51 55 62 plan wykon. plan wykon. plan wykon. plan wykon. plan wykon. 163,91 204,90 270770 403510 83039 73569 2183,37 2588,54 2266,22 - 168,65 190,68 260190 305620 92912 151177 2280,61 2783,74 11,60 - 162,85 x 123539 x 316094 x 2005,48 x 70,80 x 170,68 126,89 189460 128350 263570 328309 983,63 1186,23 318,37 205,54 337,13 322,41 232900 206351 524085 653853 837,42 1086,26 547,85 515,60 171,87 9 7011336 431870 631040 461,61 1124,89 Tabela 40. Udział powierzchniowy drzewostanów w klasach i podklasach wieku i powierzchni niezalesionej wg III i IV rewizji urządzania lasu w Nadleśnictwie Czarna Białostocka klasa wieku 1 płazowiny halizny i zręby w produkcji ub. pozostałe Ia Ib IIa IIb IIIa IIIb IVa IVb Va Vb VI VII VIII i st KO KDO Razem Stan na 1.I.1996 ha % 2 102,81 56,58 68,34 16,00 1024,74 1674,23 2918,62 3758,95 2007,75 2203,28 3105,09 1943,55 1665,81 1240,75 1237,53 223,28 109,91 687,37 43,82 24088,41 Nadleśnictwo Czarna Białostocka Stan na 1.I.2006 ha % 3 4 0,43 0,23 0,28 0,07 4,25 6,95 12,12 15,60 8,33 9,15 12,89 8,07 6,92 5,15 5,14 0,93 0,46 2,85 0,18 100 4,52 12,37 24,92 71,58 980,27 1244,25 1674,40 2995,96 3720,15 2014,52 2123,85 2933,61 1856,44 1419,82 1686,42 340,37 165,45 1504,05 16,01 24788,96 130 5 Wzrost/Spadek ha % 6 0,02 0,05 0,10 0,29 3,95 5,02 6,75 12,09 15,01 8,13 8,57 11,83 7,49 5,73 6,80 1,37 0,67 6,07 0,06 100 -98,29 -44,21 -43,42 55,58 -44,47 -429,98 -1244,22 -762,99 1712,4 -188,76 -981,24 990,06 190,63 179,07 448,89 117,09 55,54 816,68 -27,81 700,55 7 -0,41 -0,18 -0,18 0,22 -0,3 -1,93 -5,37 -3,51 6,68 -1,02 -4,32 3,76 0,57 0,58 1,66 0,44 0,21 3,22 -0,12 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 30. Zmiany powierzchni drzewostanów i gruntów niezalesionych między III i IV rewizją urządzania lasu w Nadleśnictwie Czarna Białostocka. ha 4000 3500 3000 2500 III rewizja IV rewizja 2000 1500 1000 4.1.11. KDO KO VIII i st VII VI Vb Va IVb IVa IIIb IIIa IIb IIa Ib Ia pozostałe halizny i zręby płazowiny 0 w produkcji ub. 500 Oddziaływanie na dobra kultury materialnej Dobra kultury materialnej na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka, ze względu na ich lokalizację, można podzielić na 2 grupy: - formy znajdujące się bezpośrednio na gruntach Lasów Państwowych, - formy zlokalizowane w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa. Na podstawie danych uzyskanych w trakcie prac taksacyjnych oraz informacji zaczerpniętych z zasobów administracji leśnej, można stwierdzić iż dobra kultury materialnej zaliczone do pierwszej kategorii (opisane jako miejsca pamięci narodowej), wystąpiły w następujących formach: groby, mogiły i krzyże, pomniki. . Ich kondycja bezpośrednio może być zależna od zaplanowanych czynności gospodarczych w drzewostanach i relacje te zostaną poniżej opisane. Groby, mogiły i krzyże Na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka zarejestrowano 9 tego rodzaju form. Są to obiekty pochodzące z XIX i XX wieku, związane głównie z wydarzeniami I i II wojny światowej oraz Powstaniem Styczniowym. Lokalizację i opis w/w dóbr kultury można 131 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA znaleźć w Programie ochrony przyrody. Planowane zabiegi (głównie TP) w wyłączeniach, w których obiekty występują, nie powinny mieć negatywnego wpływu na ich stan. W przypadku zabiegów wiążących się z pozyskiwaniem masy należy jednak zwracać uwagę na kierunek obalania podczas ścinki drzew. Ostrożność wymagana jest również podczas zrywki oraz przygotowania powierzchni do odnowienia - zwłaszcza w przypadku stosowania ciężkiego sprzętu mechanicznego. Przed przystąpieniem do realizacji zabiegu ważne jest więc dobre oznaczenie obiektu lub jego ogrodzenie. Pozwala to uniknąć sytuacji mechanicznego uszkodzenie bryły mogiły lub krzyża. Pomniki W Nadleśnictwie Czarna Białostocka do tej grupy można zaliczyć 2 obiekty. Są to 2 pomniki upamiętniające ofiary II Wojny Światowej, które wykonane z trwałych materiałów. Występują one zarówno na powierzchniach leśnych gdzie planuje się zabiegi gospodarcze, oraz na gruntach nieleśnych, gdzie takie czynności planowane nie są. W przypadku pierwszej kategorii przewidywane zabiegi nie powinny powodować negatywnych skutków. Podobnie jak w sytuacji poprzedniej grupy obiektów, tutaj również jedynym zagrożeniem może być możliwość mechanicznego uszkodzenia - należy więc położyć nacisk na ostrożność w trakcie prac związanych z zaangażowaniem ciężkiego sprzętu. Tabela 41. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na miejsca o szczególnych walorach kulturowych Leśnictwo Oddziały, poddziały Zabytek Przewidywane zabiegi w wyłączeniach Przewidywane oddziaływanie na zabytek OBRĘB CZARNA BIAŁOSTOCKA Wilcza Jama Mogiłka Powstańców z 1863 r. 161c TP brak Ośrodek Biały drewniany krzyż upamiętniający Powstanie Styczniowe 95b TP 0 CP 0 OBRĘB KUMIAŁKA Sidra Kurhany + pomnik ku pamięci ofiar pomordowanych w czasie II Wojny Światowej 301a Sławno Mogiła oficerów rosyjskich z I Wojny Światowej (1914r) 51a TP 0 Gliniszcze Mogiła 429g Tw 0 132 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Leśnictwo Zabytek Oddziały, poddziały Przewidywane zabiegi w wyłączeniach Przewidywane oddziaływanie na zabytek Gliniszcze Mogiła 442a TP 0 Bogusze Pomnik poświęcony ofiarom II Wojny Światowej 183b TP 0 OBRĘB ZŁOTA WIEŚ Budzisk Mogiłka upamiętniajaca miejsce stacjonowania powstańców z Powstania Styczniowego 60a TP 0 Budzisk Fundamenty po spalonej gajówce z okresu II Wojny Światowej 69g brak brak Buksztel Krzyż dębowy z tablicą pamiatkową z okresu Powstania Styczniowego 61b TP 0 Buksztel Grób nieznanego żołnierza z okresu II Wojny Światowej 120g TP 0 Buksztel Grób z 1920 roku 117b Rębnia III - Symbole wpływu planowanych czynności gospodarczych na dobra kulturowe: + (plus) - wpływ dodatni, pozytywny, 0 (zero) - wpływ obojętny, - (minus) - wpływ ujemny, negatywny, brak - brak czynności w planie, która mogłaby mieć jakiś wpływ. 4.2. Przewidywane oddziaływanie planu na obszar Natura 2000 Art. 55.2 ustawy OOŚ stwierdza, że „projekt dokumentu, o którym mowa w art. 46 lub 47, nie może zostać przyjęty, o ile nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, jeżeli ze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wynika, że może on znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000”. Znaczące oddziaływanie na obszar zostało zdefiniowane w Art. 3 ust. 17 Ustawy OOŚ i oznacza: „Oddziaływanie na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności działania mogące: a) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub b) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 133 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA c) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami”. Oznacza to, że Plan musi zostać szczegółowo przeanalizowany pod kątem przewidywanego wpływu jego realizacji na te gatunki i ich siedliska, dla których ochrony został wyznaczony Obszar Natura 2000. Na terenie objętym Planem znajdują się obszary siedliskowe: „Ostoja Knyszyńska”, „Dolina Biebrzy” oraz obszary ptasie: „Puszcza Knyszyńska”, i „Ostoja Biebrzańska”. 4.2.1. Przewidywane oddziaływanie planu na siedliska przyrodnicze Siedlisko przyrodnicze to „obszar lądowy lub wodny, naturalny, półnaturalny lub antropogeniczny, wyodrębniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne”. Aktem prawa europejskiego w zakresie ochrony siedlisk jest Dyrektywa Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny (Council Directive 92/43/EEC), tzw.: Dyrektywa Siedliskowa. Krajowe prawodawstwo (Ustawa o ochronie przyrody) określa typy siedlisk przyrodniczych dla których ochrony tworzy się obszary Natura 2000. Podczas powszechnej inwentaryzacji zasobów przyrodniczych w Lasach Państwowych, obejmującej siedliska przyrodnicze oraz siedliska dzikiej fauny i flory, na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka zidentyfikowano 4 leśne i 8 nieleśnych siedlisk przyrodniczych. Sposób zagospodarowania przyjęty dla poszczególnych typów siedlisk przyrodniczych przedstawiają tabele i diagramy. Tabela 42. Rodzaje planowanych cięć w drzewostanach z siedliskami przyrodniczymi Natura 2000 - siedliska leśne Pielęgnowanie drzewostanów 1 Liczba wydzieleń Nazwa i kod przedmiotu ochrony Zabiegi gospodarcze 2 3 rodzaj rębni ha Uwagi, wnioski do prognozy I II III IV V 4 5 6 7 8 9 Ostoja Knyszyńska PLH 200006 9170 - Grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum) 91D0 – Brzezina bagienna (Vaccinio uliginosiBetuletum) 50 362 13 2,42 1,42 1389,05 212,01 42,98 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko 9,72 134 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 91D0-2 Bór sosnowy bagienny (Vaccinio uliginosiPinetum) 91D0-5 Borealna świerczyna bagienna (Sphagno girgensohniiPiceetum) 91D0-6 Sosnowo-brzozowy bagienny (Thelypteri-Betuletum) 91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-Fragilis, FraxinoAlnetum, olsy źródliskowe) 91F0 – Dębowowiązowo-jesionowe lasy łęgowe (Ficario-Ulmetum) Pielęgnowanie drzewostanów 1 Liczba wydzieleń Nazwa i kod przedmiotu ochrony Zabiegi gospodarcze 2 3 rodzaj rębni ha Uwagi, wnioski do prognozy I II III IV V 4 5 6 7 8 5 10 7,21 12,07 62 60 7,15 3,27 0,62 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko 39,59 19,15 3,94 23,37 106,54 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu 11,29 0,89 13,79 50,37 2,72 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu 184,53 39 107 6,78 19,46 78 126 149,31 118,56 7 21 8,14 9 Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko 140,25 Puszcza Knyszyńska PLB 200003 9170 - Grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum) 19 140 2,08 7 4,86 91D0-2 Bór sosnowy bagienny (Vaccinio uliginosiPinetum) 7 8,19 91D0-6 Sosnowo-brzozowy bagienny (Thelypteri-Betuletum) 59 60 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu 29,23 Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko 7,15 3,27 8,14 146,03 121,75 6 16 93,19 569,54 91D0 – Brzezina bagienna (Vaccinio uliginosiBetuletum) 91D0-5 Borealna świerczyna bagienna (Sphagno girgensohniiPiceetum) 1,42 0,62 13,94 135 5,48 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-Fragilis, FraxinoAlnetum, olsy źródliskowe) 91F0 – Dębowowiązowo-jesionowe lasy łęgowe (Ficario-Ulmetum) Pielęgnowanie drzewostanów 1 Liczba wydzieleń Nazwa i kod przedmiotu ochrony Zabiegi gospodarcze 2 3 74 108 ha Uwagi, wnioski do prognozy I II III IV V 4 5 6 7 8 9 34,50 19,15 3,94 23,37 106,54 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu 8,46 0,89 7,39 35,48 2,72 Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu 163,23 23 40 rodzaj rębni 74,14 Obszar nadleśnictwa poza ostojami 9170 - Grąd subkontynentalny (TilioCarpinetum) 1 10,08 37 142,27 91D0 – Brzezina bagienna (Vaccinio uliginosiBetuletum) 2 0,41 91D0-2 Bór sosnowy bagienny (Vaccinio uliginosiPinetum) 7 1,02 91D0-6 Sosnowo-brzozowy bagienny (Thelypteri-Betuletum) 6 1,03 91F0 - Łęgowe lasy dębowo-wiązowojesionowe (FicarioUlmetum) 91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-Fragilis, FraxinoAlnetum, olsy źródliskowe) 1 9 24 Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko Negatywne oddziaływanie rębni I, pozostałe zabiegi bez wpływu 0,75 7,58 Brak działań mogących wpłynąć znacząco negatywnie na siedlisko 72,10 *Pielęgnowanie drzewostanów - planowane zabiegi: CW, CP, TW, TP 136 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 43. Rodzaje planowanych zabiegów w nieleśnych siedliskach przyrodniczych na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka Liczba Nazwa i kod przedmiotu Ogólna wydzieleń Zabiegi Lp. ochrony oraz symbol liczba z gospodarcze znaczenia wg SDF wydzieleń zabiegami 1 2 3 4 5 Oddziaływanie Rodzaj Wpływ oddziaływania oddziaływania 6 Uzasadnienie do oceny oddziaływania 7 8 Ostoja Knyszyńska PLH 200006 6230-górskie i niżowe murawy biżniaczkowe 1 (Nardion- płaty bogate florystycznie) 1 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 1 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 6510- niżowe i górskie świeże łąki użytkowane 3 ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 10 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 7110- torfowiska wysokie 4 z roślinnością torfotwórczą (żywe) 1 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 7120- torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne 5 do naturalnej i stymulowanej regeneracji 2 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 7140- torfowiska przejściowe i trzęsawiska 6 (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) 20 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 2 6410-zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) Puszcza Knyszyńska PLB 200003 6230-górskie i niżowe murawy biżniaczkowe 1 (Nardion- płaty bogate florystycznie) 1 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 6510 - Świeże łąki 2 użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 59 3 Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 7140 - Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 9 3 Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych 3 Nie dotyczy Dolina Biebrzy PLH 200008, Ostoja Biebrzańska PLB 200006 137 - PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Liczba Nazwa i kod przedmiotu Ogólna wydzieleń Zabiegi Lp. ochrony oraz symbol liczba z gospodarcze znaczenia wg SDF wydzieleń zabiegami 1 2 3 4 1 6230-górskie i niżowe murawy biżniaczkowe (Nardion- płaty bogate florystycznie) 1 - 1 - 6510- niżowe i górskie świeże łąki użytkowane 2 ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)) 5 Oddziaływanie Rodzaj Wpływ oddziaływania oddziaływania 6 Uzasadnienie do oceny oddziaływania 7 8 Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - Obszar nadleśnictwa poza ostojami 4030 - Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, 1 Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion) 2 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 2 6230-górskie i niżowe murawy biżniaczkowe (Nardion- płaty bogate florystycznie) 1 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 3 6410-zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 1 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 6510 - Świeże łąki 4 użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 12 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 7140 - Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 14 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 7230- Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o 6 charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 3 - Brak wskazówek Nie dotyczy gospodarczych Nie dotyczy - 5 Z uwagi na fakt że obszary „naturowe” OSO Puszczy Knyszyńskiej i SOO Ostoi Knyszyńskiej w znacznym stopniu pokrywają się ze sobą analizowana powierzchnia planowanych zabiegów gospodarczych w tabelach 42 i 43 jest większa od przedstawianej poniżej. 138 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Grądy - 9170 Na ogólną powierzchnię 3822,01 ha grądów, 7,0% ich powierzchni zaprojektowane zostało do rębni, głównie rębni III (gniazdowej). 40,1% powierzchni grądów będzie objęta zabiegami pielęgnacyjnymi, a na pozostałej części nie są planowane zabiegi do końca obowiązywania planu. Proporcje te są różne w zależności od stanu siedliska. Grądy są na terenie nadleśnictwa siedliskiem dość mocno zniekształconym. Nie przewiduje się, aby rodzaj i ilość zaplanowanych zabiegów wpłynęła negatywnie na stan, powierzchnię i szanse zachowania siedliska. Właściwie prowadzone zabiegi gospodarcze mogą poprawić stan tych siedlisk. Ryc. 31. Udział powierzchni grądów - 9170 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów 100% 90% 80% 70% CW,CP,TW, TP 60% Rb V 50% RbIV Rb III 40% Rb II 30% Rb I 20% 10% 0% Ostoja Knyszyńska Puszcza Knyszyńska Nadleśnictwo pozostałe Bory i lasy bagienne 91D0 Zajmują na obszarze nadleśnictwa łącznie 976,01 ha. Zabiegami pielęgnacyjnymi (CW,CP,TW,TP) będzie objęte 17,2% powierzchni siedliska. 139 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 32. Udział powierzchni borów i lasów bagiennych – 91DO wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów 100% 90% 80% 70% CW,CP,TW, TP 60% Rb V 50% RbIV 40% Rb III Rb II 30% Rb I 20% 10% 0% Ostoja Knyszyńska Puszcza Knyszyńska Nadleśnictwo pozostałe Rębniami, głównie rębnią V, objęto 18,7% powierzchni borów i lasów bagiennych. Na powierzchni 7,15 ha siedliska zaplanowano Rb I. Są to fragmenty siedlisk bagiennych na działkach zrębowych. W miejscach występowania tego siedliska należy zrezygnować z rebni. W rębni III nie należy zakładać gniazd na omawianym siedlisku. Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe - 91E0 Ogólna powierzchnia łęgów w nadleśnictwie wynosi 620,01 ha, z czego większość znajduje się w stanie B. Użytkowanie rębne w łęgach zaplanowano na 31,1% powierzchni natomiast zabiegi pielęgnacje na 41,4%. Użytkowanie rębne, zgodnie z ZHL prowadzone będzie zasadniczo Rb I ze względu na konieczność odnawiania głównie olszą czarną (występująca choroba jesionów nie pozwala na efektywne wprowadzanie tego gatunku). Rębnia ta bywa czasem określana jako niekorzystna dla łęgów, choć w niektórych sytuacjach może poprawiać przejściowo stan siedliska. Nie przewiduje się, aby w efekcie realizacji zapisanych w Planie działań gospodarczych nastąpiło znaczące pogorszenie stanu siedlisk 91E0. 140 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 33. Udział powierzchni łęgów - 91E0 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów. 100% 90% 80% 70% CW,CP,TW, TP 60% Rb V 50% RbIV Rb III 40% Rb II 30% Rb I 20% 10% 0% Ostoja Knyszyńska Puszcza Knyszyńska Nadleśnictwo pozostałe Lasy łęgowe dębowo-wiązowo-jesionowe - 91F0 Ogólna powierzchnia lasów łęgowych w nadleśnictwie wynosi 314,58 ha. Na 25,4% powierzchni siedliska zaplanowano użytkowanie rębne, z czego najwięcej drzewostanów będzie realizowane rębnią IV z dlugim okresem użutkowania. Pielęgnację zaprojektowano na blisko 47,0% powierzchni siedliska. Nie przewiduje się, aby rodzaj i ilość zaplanowanych zabiegów wpłynęła negatywnie na stan, powierzchnię i szanse zachowania siedliska. 141 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 34. Udział powierzchni lasów dębowo-wiązowo-jesionowych – 91F0 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów. 100% 90% 80% 70% CW,CP,TW, TP 60% Rb V 50% RbIV Rb III 40% Rb II 30% Rb I 20% 10% 0% Ostoja Knyszyńska Puszcza Knyszyńska Nadleśnictwo pozostałe Tabela 44. Oddziaływanie planu na siedliska przyrodnicze. Siedlisko Analiza zaprojektowanych zabiegów Prognoza oddziaływania 4030 - Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, PohlioCallunion, CallunoArctostaphylion) Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 6230-górskie i niżowe murawy biżniaczkowe (Nardion- płaty bogate florystycznie) Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 6410-zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 6510 - Świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 7110- torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 7120- torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 142 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Siedlisko Analiza zaprojektowanych zabiegów Prognoza oddziaływania 7140 - Torfowiska przejściowe i trzęsawiska Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 7230- Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Brak zaplanowanych zabiegów Nie dotyczy 9170 - Grąd subkontynentalny TilioCarpinetum Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne (CW, CP, TW, TP) na powierzchni 1531,32 ha. Na powierzchni 268,91 ha zaplanowano rębnie: Rb I na pow 2,42 ha, Rb II na powierzchni 1,42 ha Rb III na powierzchni 222,09 ha oraz Rb IV na powierzchni 42,98 ha 91D0-1 Brzezina bagienna 91D0-2 Bór sosnowy bagienny Vaccinio uliginosi-Pinetum 91D0-5 Świerczyna bagienna Sphagno girgensohnii-Piceetum 91D0-6 Sosnowo-brzozowy las bagienny 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-Fragilis, Fraxino-Alnetum) Zaplanowane zabiegi nie wpłyną znacząco na siedlisko. Zaburzenia związane z wykonywaniem zabiegów gospodarczych mają charakter obojętny/negatywny ale krótkotrwały. Zaplanowane zabiegi nie wpłyną znacząco na siedlisko. Zaburzenia związane z Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne wykonywaniem zabiegów (CP, TP) na powierzchni 10,13 ha. gospodarczych mają charakter obojętny/negatywny ale średnio i krótkotrwały. Zaplanowane zabiegi nie wpłyną znacząco na siedlisko. Zaburzenia związane z Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne wykonywaniem zabiegów (CP, TW, TP) na powierzchni 13,09 ha. gospodarczych mają charakter Rębnię V na powierzchni 7,21 ha. obojętny/negatywny ale średnio i krótkotrwały. Siedlisko to zajmuje najczęściej niewielkie płaty w obrębie wydzielenia. Zaplanowane zabiegi nie wpłyną znacząco na siedlisko z Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne wyjątkiem rębni Ib, III oraz IV (CW, CP, TW, TP) na powierzchni które wpłyną negatywnie w 122,55 ha. Na powierzchni 7,15 ha krótkotrwałym okresie na zaplanowano rębnię Rb Ib, Rb III na siedlisko. Siedlisko to zajmuje powierzchni 3,27 ha, Rb IV na najczęściej niewielkie płaty w powierzchni 8,14 ha, Rb V na obrębie wydzielenia lub pasa powierzchni 149,31 ha. zrębowego i tam należy zrezygnowac z wykonywania tych zabiegów. Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne (CW, CP, TW, TP ) na powierzchni Zaplanowane zabiegi nie 21,97 ha. Na powierzchni 7,40 ha wpłyną znacząco na siedlisko. zaplanowano rębnie: Rb III na Zaburzenia związane z powierzchni 0,62 ha , Rb V na wykonywaniem zabiegów powierzchni 7,40 ha. Do odnowienia gospodarczych mają charakter lub pielęgnacji upraw przeznaczono obojętny/negatywny ale 6,53 ha. Bez zabiegów pozostawiono krótkotrwały. 47,30 ha Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne Zaplanowane zabiegi nie (CW, CP, TW, TP) na powierzchni wpłyną znacząco na siedlisko. 256,80 ha. Na powierzchni 192,59 ha Zaburzenia związane z zaplanowano rębnie: Rb I na pow wykonywaniem zabiegów 39,59 ha, Rb II na powierzchni 19,15 gospodarczych mają charakter ha, Rb III na powierzchni 3,94 ha i Rb obojętny/negatywny ale 143 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Siedlisko Analiza zaprojektowanych zabiegów Prognoza oddziaływania IV na powierzchni 23,37 ha, Rb V na powierzchni 106,54 ha krótkotrwały. 91F0 Łęgowe lasy dębowowiązowo-jesionowe FicarioUlmetum Zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne (CW, CP, TW, TP) na powierzchni 147,83 ha. Rębnie zaplanowano na powierzchni 79,81 ha, w tym: Rb I na powierzchni 12,04 ha, Rb II na powierzchni 0,89 ha, Rb III na powierzchni 13,79 ha, Rb IV na powierzchni 50,37 ha oraz Rb V na 2,72 ha Zaplanowane zabiegi nie wpłyną znacząco na siedlisko Analiza zaproponowanych GTD i składów upraw w porównaniu do 4.2.2. naturalnego składu gatunkowego siedlisk leśnych Tabela 45. Zestawienie porównawcze zaplanowanych GTD, składów upraw w odniesieniu do typów siedlisk przyrodniczych oraz naturalnych składów drzewostanów (wg J.M. Matuszkiewicza 2007) Typ siedliska TSL Naturalny skład gatunkowy (% pokrycia) Gb(a2) 20-60; Db 1060, Lp (a1+a2) 10-60; Św 20-60; Kl 5-20, So 0-5, Brz 0-5, Os 010 Gb 20-70; Lp 10-60; Db 5-40; Kl 5-50; Św 10-40; Js 0-20; Brz 05; Os 0-5 GTD Ustalony skład odnowienia Db-Św-So So 40%; Św 30% Db 20%; Md i inne 10% So-Db-Św Św 50%; Db 20%; So 20%; inne 10%; Przyrodniczy typ lasu So-Gb-Db Lp-Gb-Db Św-Db 9170 91D0-2 91D0-5 91D0-6 LMśw Lśw Lw Bb BMb LMb Gb 20-60; Lp 20-70; Db 5-30; Kl 5-40; Sw 5-30; Js 5-50; Os 0-5, Brz 0-5; Wz 0-10 Ol 0-5 Gb(a2) 20-60; Db 1060, Lp (a1+a2) 10-60; Św 20-60; Kl 5-20, So 0-5, Brz 0-5, Os 010 So 30-60; Św (a2) 0-10; Brzom 0-10 Św 60-90, So 5-10; Ol 0-10; Db 0-10 Db 50%; Św 30%; Md i inne 20% Js-Św-Db Db 50%; Św 30%; Js 10%; Brz i inne 10% So-Gb-Db Js-Db Db 60%; Js 20%; Św10%; Ol i inne 10% So So So 90-100%; Brzom do 10% So-Św So-Św Św 50%, So 30%; Brzom i inne 20% Brz-Ol-Sw Ol-Św Św 50%; Ol 20%; Brz 20%; So i inne 10% Gb-Js-Db 144 Ocena Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Typ siedliska TSL Naturalny skład gatunkowy (% pokrycia) Przyrodniczy typ lasu GTD Ustalony skład odnowienia Ocena So-Brz Brz 50%; So 30%; Ol i inne 20% Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy 91E0 Ol, OlJ, Js 10-60; Ol 10-60; Gb (a2) 0-30; Sw 5-40; Lp 0-40; Db 0-10; Kl 0-10; Wz 010 91F0 Lw Wz 0-60; Js 20-60; Db 5-10; Gb 0-10; Lp 0-10; Kl 5-10 Db-Ol-Js Db-Ol-Js Js 30%; Ol 30%; Db 30%; Wz i inne 10% Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy 91T0 Bśw So 50-60; Brz 0-5 So So So 90%; Brz 10% Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy Ol, OlJ, Js 10-60; Ol 10-60; Gb (a2) 0-30; Sw 5-40; Lp 0-40; Db 0-10; Kl 0-10; Wz 0-10 Ol-Js Js-Ol Ol 70%; Js 20%; Brz 10% Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy Lw Wz 0-60; Js 20-60; Db 5-10; Gb 0-10; Lp 0-10; Kl 5-10 Db-Ol-Js Db 35%; Js 20%; Ol 20%; Lp 5%; Wz 5%; Św 5%; Brzb+Os+Gb 5% z samosiewu Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy 91E0 91F0 Ol-Js Js-Ol Ol 40-60%; Js 4060%; Św, Db i inne 10-20% Planowany skład gatunkowy upraw i GTD prawidłowy Db-Ol-Js Kraina II W tabeli zestawiono porównanie ustalonych gospodarczych typów siedliskowych lasu i zalecanych orientacyjnych składów gatunkowych upraw według typów siedliskowych lasu z naturalnymi składami gatunkowymi siedlisk przyrodniczych. Gospodarcze typy drzewostanów oraz orientacyjne składy gatunkowe upraw, w nawiązaniu do typów i wariantów siedlisk, zaprojektowano w oparciu o wyniki prac glebowo-siedliskowych wykonanych przez BULiGL oddział w Białymstoku i uzgodniono z Nadleśnictwem, RDLP w Białymstoku i BRI. Ustalenia te zostały zaakceptowane zostało przez II KTG. Informacja o takim sposobie zagospodarowania siedlisk przyrodniczych została przedstawiona w „Programie ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Czarna Białostocka”. Zamieszczono tam również zasady, jakimi należy się kierować wykonując prace hodowlane na leśnych siedliskach chronionych. Odnośnie prac odnowieniowych, zalesieniowych, poprawek, uzupełnień i dolesień zapisano, że Nadleśnictwa będące w trakcie realizacji planu urządzenia lasu, do czasu opracowania krajowych wytycznych, powinny zakładać uprawy na siedliskach przyrodniczych zgodnie z zamieszczoną w tym dokumencie tabelą. 145 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Informacja o typach siedlisk przyrodniczych znalazła się również w opisach taksacyjnych oraz została przedstawiona na odpowiednich mapach tematycznych stanowiących załączniki do Planu urządzenia lasu. Taki sposób ujęcia problemu gospodarowania na siedliskach chronionych pozwoli na zachowanie różnorodności gatunkowej oraz nie spowoduje zniekształcenia drzewostanów z zainwentaryzowanymi siedliskami przyrodniczymi. 4.2.3. Przewidywane oddziaływanie planu na specjalny obszar ochrony - gatunki Tabela 46. Oddziaływanie planu na SOO - gatunki zwierząt Gatunek 1337 Bóbr Castor fiber 1355 Wydra Lutra lutra 1352 Wilk Canis lupus 1361 Ryś Lynx lynx 1188 Kumak nizinny Bombina bombina 1308 Mopek Barbastella barbastellus 1086 Zgniotek cynobrowy Cocujus cinnaberinus Występowanie Analiza zaprojektowanych zabiegów Prognoza oddziaływania Bóbr jest gatunkiem bardzo mało Bóbr występuje wrażliwym na gospodarkę, również pospolicie na większości W obrębie miejsc leśną. W Planie zapisano potrzebę cieków wodnych w występowania zaprojektowano nie ingerowania w działalność obrębie nadleśnictwa. rębnie na łącznej powierzchni bobrów, które w sposób sobie Wykazano 46 stanowisk 42,09 ha właściwy i potrzebny potrafią występowania bobra oraz cięć przedrębnych na modyfikować siedlisko. Zalecane Znaczny rozwój powierzchni 75,00 ha jest również wykorzystanie populacji generuje duże działalności bobrów w systemie straty w drzewostanach małej retencji W obrębie miejsc Wydra jest gatunkiem mało Wykazano 2 stanowiska występowania zaprojektowano wrażliwym na gospodarkę leśną. występowania wydry cięcia przedrębne na Zapisy planu urządzania nie wpłyną powierzchni 19,02 ha na stan zachowania gatunku Jako obszar Że względu na rozległość występowania terytorium nie można Brak negatywnych skutków przyjmuje się cały określić oddziaływania oddziaływania ustaleń Planu teren nadleśnictwa poszczególnych zabiegów. Jako obszar Że względu na rozległość występowania terytorium nie można Brak negatywnych skutków przyjmuje się cały określić oddziaływania oddziaływania ustaleń Planu teren nadleśnictwa poszczególnych zabiegów W obrębie stwierdzonych Wykazano miejsc występowania Brak negatywnych skutków 4stanowisko zaprojektowano zabiegi oddziaływania ustaleń Planu występowania kumaka pielęgnacyjne na powierzchni 8,10 ha W obrębie stwierdzonych Wykazano 1 miejsc występowania nie Brak negatywnych skutków stanowisko zaprojektowano zabiegów oddziaływania ustaleń Planu występowania mopka gospodarczych Wykazano 1 stanowisko występowania zgniotka cynobrowego W miejscu występowania zaprojektowano CW na powierzchni 1,72 ha 146 Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 4.2.4. Przewidywane oddziaływanie planu na obszar specjalnej ochrony ptaków W poniższym zestawieniu uwzględniono gatunki ptaków i zwierząt występujących w SDF z oceną A, B i C. Tabela 47. Oddziaływanie planu na OSO - gatunki ptaków Gatunek Występowanie Analiza zaprojektowanych zabiegów Prognoza oddziaływania A021 Bąk Botaurus stellaris A022 Bączek Ixobrychus minutus Gatunek związany ze środowiskiem wodnym. - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu Gatunek związany ze środowiskiem wodnym. - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu Na terenie nadleśnictwa ustanowiono 2 strefy ochronnych wokół gniazd W granicach strefy częściowej zaplanowano cięcia pielęgnacyjne (TW, TP i CP) na powierzchni 26,04 ha Negatywne oddziaływanie zabiegów pielęgnacyjnych Nie wykonywanie zabiegów w przypadku stwierdzenia gniazdowania gatunku w okresie od 01.03 do 31.08 - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń planu A030 Bocian czarny Ciconia nigra Zasiedla głownie stare A072 drzewostany liściaste i Trzmielojad mieszane, głównie w Pernis apivorus wiekszych kompleksach leśnych. A074 Kania ruda Milvus milvus Na terenie nadleśnictwa ustanowiono 1 strefę ochronną wokół gniazda W granicach stref zaplanowano rębnię III na powierzchni 4,74 ha oraz cięcia przedrębne na powierzchni 106,49 ha Negatywne oddziaływanie zabiegów pielęgnacyjnych Rezygnacja w strefie ścisłej w obrębie Złota Wieś z trzebieży - 2c,d -7,82 ha. Nie wykonywanie zabiegów w przypadku stwierdzenia gniazdowania gatunku w okresie od 01.03 do 31.08 A075 Bielik Haliaeetus albicilla Nie stwierdzono występowania gatunku - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu Gatunek związany z obszarami torfowiskowymi w sąsiedztwie terenów otwartych zwłaszcza podmokłych A081 Gatunek związany Błotniak z terenami podmokłymi stawowy Circus (gnieździ się aeruginosus w szuwarach) Gatunek preferuje A082 tereny otwarte, Błotniak zwłaszcza torfowiska i zbożowy Circus użytki zielone cyaneus w dolinach rzecznych z niską roślinnością A080 Gadożer Ciraetus gallicus 147 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek Występowanie Analiza zaprojektowanych zabiegów Prognoza oddziaływania - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu Gatunek preferuje tereny otwarte, a zwłaszcza A084 torfowiska z płatami Błotniak łąkowy brzozy niskiej i wierzby Circus pygargus rokity oraz łąki i ugory w dolinach rzecznych A089 Orlik krzykliwy Aquila pomarina Na terenie nadleśnictwa znajduje się 13 stref ochronnych wokół gniazd W granicach stref zaplanowano rębnie na na powierzchni 48,83 ha (I – 10,36 ha, III- 33,96 ha, V – 14,51 ha), cięcia przedrębne na powierzchni 106,49 ha Negatywne oddziaływanie rębni Rezygnacja w strefie ścisłej w obrębie Złota Wieś z rębni Ib – 82b – 2,58 ha, z rębni IIIa – 82j, 190c – 4,14 ha Negatywne oddziaływanie zabiegów pielęgnacyjnych Rezygnacja w strefie ścisłej z TP – 3b, 4a, 82k – 16,00ha, w obrębie Kumiałka rezygnacja z zbiegów pielęgnacyjnych (TP, CW) – 16,77 ha – 84f, 144l, 147f.. W przypadku stwierdzenia gniazdowania gatunku prac pozostałych nie należy wykonywać w terminie od 01.03 do 31.08. W rejonie żerowania zaleca się utrzymanie niezalesionych powierzchni. Pomimo dość dużej powierzchni zaplanowanych zabiegów przy zastosowaniu w/w środków zapobiegawczych, planowane cięcia nie powinny spowodować negatywnego oddziaływania w stosunku do orlika A090 Orlik grubodzioby Aquila clanga A119 Kropiatka Porzana porzana Występuje w bagiennych lasach w otoczeniu rozległych torfowisk - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu Gatunek związany ze środowiskiem wodnym - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu Występuje na płytkich zbiornikach wodnych A120 (starorzecza, stawy itp.) z Zielonka pasami szuwaru. Porzana parva Występowanie tego gatunku jest uzależnione od poziomu wody A122 Gatunek związany Derkacz siedliskami łąkowymi Crex crex 148 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek A127 Żuraw Grus grus Występowanie W obecnej chwili jest to gatunek dość pospolity. W nadleśnictwie nie wykazano Analiza zaprojektowanych zabiegów Ze względu na biologię gatunku ważne jest utrzymanie i poprawa stosunków wodnych panujących na terenie nadleśnictwa. W okresie gniazdowania należy prowadzenia zabiegów gospodarczych w miejscach bytowania gatunku A154 Dubelt Gatunek występujący Gallinago w obrębie łąk i bagien media A 193 Rybitwa Gatunek związany rzeczna ze środowiskiem wodnym Sterna hirundo A196 Rybitwa Gatunek związany białowąsa ze środowiskiem Chlidonias wodnym hybridus A197 Rybitwa czarna Gatunek związany Chlidonias ze środowiskiem wodnym niger A215 Nie stwierdzono Puchacz występowania gatunku Bubo bubo Gatunek związany z terenami otwartymi A222 i półotwartymi Uszatka błotna w sąsiedztwie wody, (Sowa błotna) czasami spotykany na Asio flammeus powierzchniach zrębowych Gatunek związany z A223 starymi borami Włochatka sosnowo-świerkowymi Aegolius z dużym udziałem funereus świerka A229 Gatunek związany ze Zimorodek środowiskiem wodnym Alcedo atthis Zasiedla tereny otwarte, gdzie dominuje tradycyjne ekstensywne A231 rolnictwo. Siedliska Kraska lęgowe kraski to: Coracias pastwiska, ugory z garrulus kępami lub alejami starych drzew dziuplastych 149 Prognoza oddziaływania Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu -. Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń planu - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek A234 Dzięcioł zielonosiwy Picus canus A239 Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopus leucotus A241 Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus Występowanie Analiza zaprojektowanych zabiegów Gatunek ten zamieszkuje lasy liściaste i mieszane o niewielkim zwarciu z martwym lub zamierającymi drzewami Gatunek ten zależy bardzo silnie od butwiejącego drewna, zwłaszcza miękkiego drewna drzew liściastych Zamieszkuje głownie stare bory i bory mieszane, jak również wilgotne drzewostany (łęgi, olsy, rzadko grądy) jeśli tylko zawierają domieszkę starych świerków Prognoza oddziaływania - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu. - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu. - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu. A294 Wodniczka Acrocephalus leucotos Gatunek związany ze środowiskiem wodnym - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu A409 Cietrzew Tetrao tetrix Występuje najczęściej w kompleksach leśnych na podmokłych terenach, sąsiadujących z powierzchniami otwartymi lub półotwartymi - Brak negatywnych skutków oddziaływania ustaleń Planu 4.3. Grunty wyłączone z użytkowania Zgodnie z zasadami dobrej gospodarki leśnej według zasad i standardów FSC (Forest Stewardship Council) Nadleśnictwo Czarna Białostocka wyznaczyło obszary ochrony ekosystemów reprezentatywnych w ramach krajobrazu (obszary wyłączone z użytkowania). Do obszarów wyłączonych z użytkowania zaliczono: wydzielenia w istniejących rezerwatach przyrody, w których nie planuje się wykonywania zabiegów; ostoje zwierząt chronionych (strefy ochrony ścisłej wokół gniazd ptaków); tereny podtapiane na skutek działalności bobrów; siedliska priorytetowe dla UE - 91D0 -2a (sosnowy bór bagienny), 91D06 (sosnowo brzozowy las bagienny), 91D05 (borealna świerczyna bagienna), 91E0b (łęg jesionowo-olszowy); 150 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA obszary, na których nie jest uzasadnione prowadzenie gospodarki leśnej ze względów przyrodniczych, ekonomicznych i technicznych; pozostawione do naturalnego rozkładu fragmenty 5% powierzchni użytkowanych rębnie. 4.4. Przewidywane oddziaływanie planu na integralność obszarów Natura 2000 Przez integralność obszaru rozumie się spójność wewnętrzną i zewnętrzną obszaru a więc trwałość zachowania celów ochrony dla których wyznaczono obszar. Celem ochrony obszarów Natura 2000: „Ostoja Knyszyńska”, „Ostoja Biebrzańska”, „Puszcza Knyszyńska” oraz „Dolina Biebrzy” jest zachowanie we właściwym stanie ochrony zbiorowisk leśnych, takich jak: grąd subkontynentalny, sosnowy bór bagienny, borealna świerczyna bagienna, sosnowo-brzozowy las bagienny, bór chrobotkowy, dębowo-wiązowojesionowy las łęgowy, łęg olszowo-jesionowy oraz zagrożonych gatunków: bobra, wydry, rysia oraz zagrożonych gatunków owadów - czerwończyka nieparka i firletka , zgniotka cynobrowego. Jak wykazano wcześniej zabiegi gospodarcze zaprojektowane w Planie nie wpłyną znacząco negatywnie na te gatunki, co więcej, w niektórych przypadkach możliwy jest pozytywny wpływ tych zabiegów na ich siedliska. Jedynie w kilku przypadkach, dotyczących występowania bociana czarnego, orlika krzykliwego, kani rudej oraz ustanowionych dla nich stref ścisłych zasadnym wydaje się rezygnacja z wykonania rębni oraz trzebieży. Spójność wewnętrzna obszaru wyrażająca się m.in. w zachowaniu siedlisk właściwych dla tych gatunków, zabezpieczeniu okresów lęgów i wychowu młodych, a także ochronie elementów środowiska powiązanych z wyżej wymienionymi gatunkami, będzie zachowana. Plan w swych zapisach w żaden sposób nie narusza również spójności zewnętrznej polegającej na ingerencji w elementy środowiska mające znaczenie dla funkcjonowania populacji gatunków również poza obszarem Natura 2000. Innym przyrodniczym skutkiem braku realizacji Planu jest ograniczenie ingerencji w naturalne procesy zachodzące w przyrodzie. Dla wieli gatunków i siedlisk jest to oczywiście efekt pożądany, natomiast dla innych zdecydowanie negatywny. Część siedlisk (zwłaszcza siedliska nieleśne) i niektóre gatunki zwierząt i roślin dla zachowania ich typowych biotopów wymagają ingerencji człowieka, czasami wręcz w formie gospodarczego użytkowania. 151 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 5. ROZWIĄZANIA I WNIOSKI DO PLANU 5.1. Przewidywane rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływań planu na środowisko Zapisy Planu nie zawierają zaleceń (z wyjątkiem wykazanych zabiegów w strefach ochronnych ścisłych kani rudej, bociana czarnego i orlika krzykliwego), których realizacja może znacząco negatywnie wpłynąć na środowisko lub obszar Natura 2000, w tym w szczególności na cele ochrony tego obszaru. Jednakże niektóre zapisy planu, w przypadku jego realizacji, mogą spowodować powstanie nieznacznie negatywnego, krótkoterminowego oddziaływania na wybrane elementy środowiska. Sposoby ograniczania tego negatywnego wpływu zostały zapisane w Programie ochrony przyrody, który zawiera ogólne i szczegółowe zapisy sposobów postępowania gospodarczego uwzględniającego wymogi ochrony przyrody. Poniżej zestawiono, syntetycznie zebrane, sposoby ograniczania negatywnych oddziaływań zabiegów, możliwych do wystąpienia podczas realizacji Planu, na elementy środowiska przyrodniczego. Sposoby te opisane są szczegółowo w Programie ochrony Obszar negatywnego wpływu Stanowiska chronionych gatunków roślin leśnych Możliwe negatywne oddziaływanie Możliwe w efekcie przypadkowego zniszczenia stanowiska podczas prowadzenia prac leśnych, szczególnie istotne w przypadku gatunków znanych z pojedynczych stanowisk na terenie nadleśnictwa. Możliwe również zniszczenie siedliska podczas cięć rębnych i odnowienia Zapisy w Programie ochrony przyrody ograniczające negatywne oddziaływanie W przypadku znanych stanowisk ochrona przed przypadkowym zniszczeniem poprzez nadzór przez leśniczego i inżyniera nadzoru. W przypadku niektórych gatunków zapisano konieczność pozostawienia wokół stanowiska Stefy nieużytkowanej rębnie (kępy) a także konieczność wykonania zabiegów w okresie zimowym Stanowiska chronionych gatunków roślin nieleśnych Negatywne oddziaływanie poprzez zaniechanie działań Zapis o potrzebie czynnej ochrony siedlisk gatunków (np. koszenie łąk) Stanowiska i siedliska żurawia Przesuszanie terenu, ewentualne płoszenie ptaków w sezonie lęgowym Zapisy o konieczności zapewnia właściwych warunków wodnych, podtrzymywanie efektów małej retencji, unikanie wykonywania zabiegów w miejscach stwierdzonych lęgów żurawi Stanowiska lęgowe ptaków drapieżnych i bociana czarnego (ptaków rzadkich, objętych ochroną strefową) Negatywne oddziaływanie poprzez wykonywanie zabiegów gospodarczych w strefach ochronnych tych gatunków. Płoszenie ptaków w okresie lęgowym Brak planowanych zabiegów w strefach ochrony całorocznej, przestrzeganie okresów dla strefy ochrony okresowej 152 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Obszar negatywnego wpływu Możliwe negatywne oddziaływanie Zachowanie odpowiednich siedlisk dla gatunków ptaków drapieżnych Ubytek starych drzew Pozostałe gatunki ptaków leśnych Zanik siedlisk i miejsc lęgowych zmniejszenie różnorodności genetycznej drzewostanów Różnorodność biologiczna Zmniejszenie różnorodności gatunkowej Zmniejszenie różnorodności siedlisk Powierzchnia ziemi W przypadku zniekształcenia pokrywy glebowej w trakcie prac leśnych ciężkim sprzętem Krajobraz Zniekształcenie fizjonomii krajobrazu poprzez niewłaściwe kształtowanie środowiska leśnego Zasoby naturalne W przypadku zaplanowania użytkowania znacząco naruszającego trwałość zasobów Siedliska przyrodnicze Planowanie nieodpowiednich składów gatunkowych na uprawach 153 Zapisy w Programie ochrony przyrody ograniczające negatywne oddziaływanie Zapis o konieczności pozostawiania pojedynczych starych drzew, fragmentów starodrzewi o pow. co najmniej 5% użytkowanego wydzielenia, pozostawiania fragmentów lasów nie objętych gospodarowaniem Pozostawianie odpowiedniej liczby starych drzew w drzewostanach, pozostawianie gatunków o miękkim drewnie (osika), wywieszanie budek lęgowych Pozostawianie podczas cięć pielęgnacyjnych drzew o nietypowych kształtach i cechach wzrostowych, wspieranie odnowienia naturalnego Ochrona znanych stanowisk gatunków chronionych przed zniszczeniem, ochrona ich siedlisk nie jest zagrożona w efekcie realizacji Planu Nie planuje się zalesiania siedlisk nieleśnych. Zapisano potrzebę czynnej ochrony niektórych siedlisk, zakazano odwadniania torfowisk, Wskazano na potrzebę wprowadzania gatunków zgodnych z siedliskiem Wykorzystywanie szlaków zrywkowych oraz w miarę możliwości jak najczęstsze stosowanie zimowego pozyskania - jeżeli nie zagrozi to uwarunkowaniom ekonomicznym Kształtowanie stref ekotonowych, granicy polno-leśnej zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, pozostawianie pasów drzewostanu nieużytkowanych rębnie na granicy lasu z terenem otwartym Określanie odpowiednich etatów cieć, nie przekraczanie użytkowania bieżącego przyrostu drzewostanów w ramach nadleśnictwa Dostosowanie składów gatunkowych upraw i gospodarczych typów drzewostanów do warunków siedliskowych a w przypadku siedlisk cennych (z Załącznika I DS.) ustalenie składów zgodnych z naturalnymi składami drzewostanu na danym siedlisku PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Możliwe negatywne oddziaływanie Obszar negatywnego wpływu Użytkowanie jednocześnie zbyt dużej powierzchni siedlisk nieodpowiednimi sposobami 5.2. Rozwiązania alternatywne do Zapisy w Programie ochrony przyrody ograniczające negatywne oddziaływanie Sporządzanie planu cięć i zabiegów pielęgnacyjnych pod kątem potrzeb hodowlanych drzewostanów z uwzględnieniem sposobów planowania zapewniających trwałość lasów (podział na ostępy, nawroty cięć itp.). Dostosowanie rodzajów i form rębni do potrzeb konkretnych drzewostanów oraz siedlisk przyrodniczych. rozwiązań zastosowanych w planie, uzasadnienie ich wyboru oraz opis metod oceny wyboru Proces tworzenia Planu Urządzenia Lasu zawiera w sobie elementy analizy i wyboru wariantów alternatywnych, których efektem jest taki kształt takich zapisów, które zapewnią realizację założonych celów przy minimalizacje skutków negatywnych. Wariantowanie Planu może się odbywać poprzez rozpatrywanie możliwości lokalizacji zabiegów, ich czasowego wykonania oraz technicznych sposobów wykonywania zabiegów. Sporządzanie Planu Urządzenia Lasu podlega wariantowaniu już na etapie sporządzania wytycznych do wykonania prac urządzeniowych. Polega to na wyborze dla ustalonych typów lasu (siedliskowe typy lasu, planowany cel hodowlany) sposobów zagospodarowania, składów gatunkowych upraw, gospodarczych typów drzewostanów. Wybór ten został dokonany na etapie I KTG w procesie dyskusji z udziałem społeczeństwa, której wyniki zostały zapisane w protokole z I KTG zamieszczonym w elaboracie. Kolejnym sposobem wariantowania jest ustalanie rozmiaru cięć. Wykonywanie planu cięć jest cyklem procesów, w trakcie których następuje ustalenie dominujących celów i funkcji w każdym drzewostanie oraz zaproponowanie najwłaściwszego postępowania gospodarczego, uwzględniającego m.in. ustalenia z I KTG o których wspomniano wcześniej. Pierwszy taki zarys planu cięć jest następnie weryfikowany poprzez uzgodnienie zaplanowanych wstępnie zabiegów z wymogami ochrony przyrody, społecznymi także zasadami planowania. Kolejne przybliżenia i wybory wariantów planu cięć doprowadziły ostatecznie do uzyskania takiej jego wersji, która w sposób optymalny uwzględnia wymogi różnych grup społecznych, środowiska, gospodarcze w odniesieniu do ustalonych funkcji lasu i celów Planu. Wariantowanie czasowe ma zastosowanie tylko w ograniczony sposób, ponieważ planowanie urządzeniowe w swoich zasadach nie uwzględnia potrzeby planowania terminów wykonywania poszczególnych zabiegów zarówno w ramach roku jak i w ramach 10-lecia. 154 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Jednakże zasada przezorności nakazuje upewnienie się, czy nie zachodzą przesłanki, że ustalenia Planu Urządzenia Lasu mogą wpłynąć negatywnie na środowisko. Ponieważ wykonanie pewnych zabiegów w nieodpowiedniej porze może powodować taki negatywnych wpływ, przyjęto zasadę, że zamieszcza się wskazania dotyczące optymalnego terminu wykonania cięć, nie przyporządkowując tego terminu do konkretnej pozycji, ale jako ogólne zalecenie zamieszczone w programie ochrony przyrody. Zalecenie te zapisane są w odniesieniu do grup wydzieleń, dla których stwierdzono taką potrzebę (np. ochrona wokół miejsc gniazdowania gatunków strefowych, stanowiska granicznika płucnika itp.). Zasadnicze wariantowanie Planu Urządzania pod kątem wymagań ochrony środowiska przeprowadzone zostało na etapie tworzenia Programu Ochrony Przyrody. W Programie zamieszczono zapisy modyfikujące prowadzenie gospodarki leśnej, których to zapisów ze względów technicznych (ograniczenia możliwości bazy danych SILP) nie dało się umieścić w zasadniczej treści planów cięć, planów użytkowania przedrębnego, planów hodowli itp. W Programie ochrony przyrody zamieszczono szczegółowy opis obiektów cennych przyrodniczo i kulturowo na terenie nadleśnictwa oraz propozycje dotyczące modyfikacji zabiegów gospodarczych, które mogą wpłynąć negatywnie na te obiekty. Modyfikacje i zalecenie te zostały opisane w sposób tekstowy przy omawianiu poszczególnych typów obiektów. Są to również sposoby wariantowania technicznego, polegające np. na stosowaniu odpowiednich sposobów przygotowania gleby przy odnawianiu siedlisk łęgowych. Formą wariantowania Planu było również przeprowadzenie II KTG, która oceniła Plan oraz dokonała wyboru zaproponowanych metod postępowania i przyjęcia wskaźników gospodarki leśnej. Protokół z II KTG został zamieszczony w elaboracie. 155 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 6. LITERATURA Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku, 2005. Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Czarna Białostocka na okres od 1.01.2006 r. do 31.12.2015 r., Białystok; Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku, 2006, Charakterystyka siedlisk Nadleśnictwa Czarna Białostocka, Białystok; Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., (red.). 2009, Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa; Czarnecki Z i inni, 1990. Ptaki Europy. Agencja ELIPSA, Warszawa; DGLP, 1999. Zarządzenie 11A DGLP z dnia 11 maja 1999 r. w sprawie doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych, maszynopis; DGLP, 2003. Instrukcja urządzania lasu. CILP, Warszawa; DGLP, 2004. Instrukcja ochrony lasu. CILP, Warszawa; DGLP, 2004. Siedliskowe podstawy hodowli lasu. ORWLP, Bedoń; DGLP, 2007. Metodyka inwentaryzacji leśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 w Lasach Państwowych, maszynopis; DGLP, 2009. Wyniki aktualizacji stanu powierzchni leśnej i zasobów drzewnych w Lasach Państwowych na dzień 1 stycznia 2009, maszynopis; Głowaciński Z., red., 2001. Polska Czerwona Księga Zwierząt - Kręgowce. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa; Gwiazdowicz M., Kancelaria sejmu Biuro Studiów i ekspertyz. Strategiczne Oceny oddziaływania na Środowisko w Polsce oraz Unii Europejskiej, maszynopis; Herbich J. i inni, 2004. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 – poradnik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa; Kapuściński R., 2009. Ochrona przyrody w lasach. PWRiL, Warszawa; Kujawa-Pawlaczyk J., Pawlaczyk P., 2003 r. Ochrona rzadkich i zagrożonych roślin w lasach. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin; Kondracki J., 2001. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa; Matuszkiewicz J.M., 2001. Zespoły leśne Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa; 156 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Matuszkiewicz J.M. (red.), 2007, Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski. PAN, Warszawa; Pancer-Kotejowa R., Ćwikowa A., Różański W., Szwagrzyk J., 1996. Rośliny naczyniowe runa leśnego. Skrypt Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja, Kraków; Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej. 2001, Plan ochrony Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej im. Profesora Witolda Sławińskiego. Supraśl, maszynopis; Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., 2003. Flora Polski. Rośliny chronione. MULTICO OF, Warszawa; Rykowski K. (red.), 1997. Ochrona leśnej różnorodności ekologicznej. IBL, Warszawa; Strony internetowe: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Środowiska, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Portal Korporacyjny Lasów Państwowych, Powiaty: białostocki i sokólski; Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Sierpińska A., 1990. Regionalizacja przyrodniczo-leśna na podstawach ekologiczno-fizjograficznych. PWRiL, Warszawa; Woś A., 1999. Klimat Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa; Zarząd Województwa Podlaskiego, 2003. Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2003 – 2006. Białystok, materiały internetowe. 7. ZAŁĄCZNIKI 7.1. Spis tabel Strona Tabela 1. Przedstawienie stopnia szczegółowości wskazań gospodarczych, zadań i innych ustaleń Planu. ................................................................................................................... 22 Tabela 2. Charakterystyka regionu........................................................................................... 32 Tabela 3. Zestawienie funkcji lasu i kategorii ochronności ..................................................... 35 Tabela 4. Powierzchniowy udział typów gleb w nadleśnictwie Czarna Białostocka w układzie malejącym (według prac siedliskowych). ........................................................................ 37 Tabela 5. Siedliska przyrodnicze z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej występujące na gruntach nadleśnictwa w rozbiciu na stan wykształcenia i zachowania siedliska przyrodniczego (wg inwentaryzacji z 2007r.) .................................................................. 42 Tabela 6. Wykaz kategorii lasów HCVF wyznaczonych w Nadleśnictwie Czarna Białostocka .......................................................................................................................................... 45 Tabela 7. Zestawienie form ochrony przyrody w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa. .......... 46 Tabela 8. Wykaz rezerwatów przyrody na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka ............ 46 Tabela 9. Zestawienie gatunków podlegających ochronie gatunkowej i rzadkich na terenie nadleśnictwa ..................................................................................................................... 59 157 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 10. Gatunki roślin objęte ochroną ścisłą występujące na terenie ................................. 60 Nadleśnictwa Czarna Białostocka .................................................................................... 60 Tabela 11. Gatunki roślin objęte ochroną częściową występujące na terenie ......................... 66 Nadleśnictwa Czarna Białostocka .................................................................................... 66 Tabela 12. Chronione gatunki zwierząt występujące na terenie nadleśnictwa Czarna Białostocka: ...................................................................................................................... 68 Tabela 13. Lista gatunków z Załącznika II występujących na terenie Nadleśnictwa .............. 73 Czarna Białostocka ............................................................................................................ 73 Tabela 14. Gatunki ptaków dla których ustalono strefy ochrony ........................................... 74 Tabela 15. Typy siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 75 Tabela 16. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 75 Tabela 17. Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 77 Tabela 18. Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 78 Tabela 19. Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 78 Tabela 20. Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 78 Tabela 21. Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 ............................................................................................... 78 Tabela 22. Inne ważne gatunki zwierząt i roślin występujące w SOO .................................... 79 „Ostoja Knyszyńska” PLH 200006 .................................................................................. 79 Tabela 23. Typy siedlisk będących przedmiotem ochrony w SOO Ostoja Knyszyńska na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka ..................................................................... 81 Tabela 24. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG „Puszcza Knyszyńska” PLB 200003 ............................................................................................... 86 Tabela 25. Typy siedlisk będących przedmiotem ochrony w OSO Puszcza Knyszyńska na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka ..................................................................... 89 Tabela 26. Typy siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” PLH 200008 ..................................................................................................... 93 Tabela 27. Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 ................................................................................................... 94 Tabela 28. Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 ..................................................................................... 95 Tabela 29. Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/ w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 ................................................................................................... 95 Tabela 30. Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 ..................................................................................... 95 Tabela 31. Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w ostoi „Dolina Biebrzy” – PLH 200008 ..................................................................................... 95 Tabela 32. Inne ważne gatunki zwierząt i roślin ...................................................................... 96 Tabela 33. Typy siedlisk będących przedmiotem ochrony w SOO Dolina Biebrzy na gruntach Nadleśnictwa Czarna Białostocka .................................................................................... 98 Tabela 34. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG „Ostoja Biebrzańska” – PLB 200006 .......................................................................................... 100 Tabela 35. Przewidywane oddziaływanie Planu urządzenia lasu na środowisko w granicach obszaru zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Czarna Białostocka ................................ 107 158 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Tabela 36. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na gatunki roślin Natura 2000 na gruntach leśnych. .................................................................................. 111 Tabela 37. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na rośliny i grzyby chronione na gruntach leśnych. ...................................................................................... 111 Tabela 38. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na zwierzęta chronione na gruntach leśnych. ...................................................................................... 113 Tabela 39. Zestawienie danych historycznych dotyczących charakterystyki zasobów drzewnych w latach 1952-2006 w Nadleśnictwie Czarna Białostocka.......................... 129 Tabela 40. Udział powierzchniowy drzewostanów w klasach i podklasach wieku i powierzchni niezalesionej wg III i IV rewizji urządzania lasu w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ..................................................................................................................... 130 Tabela 41. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na miejsca o szczególnych walorach kulturowych .......................................................................... 132 Tabela 42. Rodzaje planowanych cięć w drzewostanach z siedliskami przyrodniczymi Natura 2000 - siedliska leśne ..................................................................................................... 134 Tabela 43. Rodzaje planowanych zabiegów w nieleśnych siedliskach przyrodniczych na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka ...................................................................... 137 Tabela 44. Oddziaływanie planu na siedliska przyrodnicze. ................................................. 142 Tabela 45. Zestawienie porównawcze zaplanowanych GTD, składów upraw w odniesieniu do typów siedlisk przyrodniczych oraz naturalnych składów drzewostanów (wg J.M. Matuszkiewicza 2007) .................................................................................... 144 Tabela 46. Oddziaływanie planu na SOO - gatunki zwierząt ................................................ 146 Tabela 47. Oddziaływanie planu na OSO - gatunki ptaków .................................................. 147 7.2. Spis rycin Strona Ryc. 1. Lesistość gmin [%] w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa. ........................................ 34 Ryc. 2. Udział lasów nadleśnictwa wg dominujących kategorii ochronnych. ......................... 35 Ryc. 3. Udział powierzchni [%] typów gleb w Nadleśnictwie Czarna Białostocka (wg operatu siedliskowego stan na 01.01.2006r.) ............................................................ 38 Ryc. 4. Diagram pluwiotermiczny dla Stacji Meteorologicznej w Białymstoku w latach 1991-2007 .......................................................................................................... 39 Ryc. 5. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasu (wg operatu siedliskowego stan na 01.01.2006r.) ........................................................................................................ 40 Ryc. 6. Udział powierzchniowy gatunków panujących w typach siedliskowych lasu w lasach nadleśnictwa (wg Planu Urzadzania Lasu stan na 01.01.2006r) ...................................... 41 Ryc. 7. Udział powierzchni drzewostanów wg bogactwa gatunkowego i wieku. ................... 41 Ryc. 8. Powierzchnia [ha] i udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku. 42 Ryc. 9. Powierzchnia drzewostanów w ha według gospodarstw i gatunków panujących drzewostanów ponad 100-letnich ..................................................................................... 44 Ryc. 10. Położenie PKPK i jego otuliny na tle zasięgów administracyjnych nadleśnictw puszczańskich……………………………………………………………………………48 Ryc. 11. Zasięg obszaru Natura 2000 „Ostoja Knyszyńska”. .................................................. 51 Ryc. 12. Zasięg obszaru Natura 2000 „Dolina Biebrzy”. ........................................................ 52 Ryc. 13. Zasięg obszaru Natura 2000 „Puszcza Knyszyńska”. ............................................... 55 Ryc. 14. Zasięg obszaru Natura 2000 „Ostoja Biebrzańska”. .................................................. 56 Ryc. 15. Powierzchnia typów siedlisk będących przedmiotem ochrony w SOO Ostoja Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka .......................................................... 82 159 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Ryc. 16. Udział gatunków panujących drzew w lasach PLH Ostoja Knyszyńska................... 83 Ryc. 17. Powierzchnia [ha] oraz udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku w lasach PLH Ostoja Knyszyńska ......................................................................... 83 Ryc. 18. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasów PLH Ostoja Knyszyńska .................................................................................................. 84 Ryc. 19. Udział powierzchniowy gatunków panujących w typach siedliskowych lasu w PLH Ostoja Knyszyńska .............................................................................................. 85 Ryc. 20. Udział powierzchniowy wg panujących w drzewostanach ponad 100-letnich w PLH Ostoja Knyszyńska .............................................................................................. 85 Ryc. 21. Udział gatunków drzew w lasach PLB „Puszcza Knyszyńska” w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ......................................................................................................... 980 Ryc. 22. Powierzchnia [ha] oraz udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku w lasach PLB „Puszcza Knyszyńska” w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ...... 90 Ryc. 23. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasów w PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka .......................................................... 91 Ryc. 24. Udział powierzchniowy gatunków panujących w typach siedliskowych lasu w PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ............................................ 92 Ryc. 25. Udział powierzchniowy wg panujących w drzewostanach ponad 100-letnich w PLB Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ............................................ 92 Ryc. 26. Powierzchnia typów siedlisk będących przedmiotem ochrony w OSO Puszcza Knyszyńska w Nadleśnictwie Czarna Białostocka .......................................................... 93 Ryc. 27. Udział gatunków drzew (według gatunków rzeczywistych) wPLH 200008 „Dolina Biebrzy”na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka ....................................... 98 Ryc. 28. Powierzchnia [ha] oraz udział [%] drzewostanów w poszczególnych podklasach wieku w PLH 200008 „Dolina Biebrzy” na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka .. 99 Ryc. 29. Powierzchnia [ha] i udział [%] typów siedliskowych lasów w PLH 200008 „Dolina Biebrzy” na terenie Nadleśnictwa Czarna Białostocka ................................................... 99 Ryc. 30. Zmiany powierzchni drzewostanów i gruntów niezalesionych między III i IV rewizją urządzania lasu w Nadleśnictwie Czarna Białostocka ...................................... 131 Ryc. 31. Udział powierzchni grądów - 9170 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów ....... 139 Ryc. 32. Udział powierzchni borów i lasów bagiennych – 91D0 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów........................................................................................................ 13940 Ryc. 33. Udział powierzchni łęgów - 91E0 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów. ........ 141 Ryc. 34. Udział powierzchni lasów dębowo-wiązowo-jesionowych – 91F0 wg kategorii ochrony i rodzaju zabiegów. .......................................................................................... 142 160 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 BŚW panujący Siedliskowy typ lasu 7.3. Powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych lasu i gatunków panujących wg stanu na 01.01.2016r SO Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II IV 51-60 61-70 Razem V 71-80 81-90 VI VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KDO Bud. przer. 21 22 23 grunty zalesione grunty zales. i nie zales. Procent 25 26 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 1,09 14 15 11,21 71,52 71,53 102,27 103,05 44,08 17,43 423,57 424,66 98,71 175 9105 15570 23030 28985 10085 5495 92486 92488 96,56 2,48 41 ŚW 3 13 16 24 0,63 2,67 3,30 3,30 0,77 5 3125 3133 3133 3,27 0,46 0,46 0,11 DB 0,46 BRZ 0,87 0,91 1,78 1,78 0,41 35 130 165 165 0,17 100 Razem 1,09 SO 0,43 2 2,48 44 12,54 72,15 72,44 104,94 103,05 44,08 17,43 429,11 430,20 210 9110 15700 26155 28985 10085 5495 95784 95786 100 0,74 1,17 67,24 205 210 89,36 0,57 0,57 32,76 0,74 5 205 ŚW 0,57 25 Razem BB KO powierzchnia w ha / miąższość w m3 2 BW III SO 25 25 10,64 0,43 0,57 0,74 1,31 1,74 100 5 25 205 230 235 100 6,36 220 10,42 30 BRZ 1,43 57 Razem 6,36 220 87 17,14 4,97 4,14 3,47 6,22 4,74 2,49 60,40 17,66 23,64 133,18 139,54 84,52 905 1435 835 745 605 8640 2675 3895 19765 19985 89,43 25,56 25,56 15,48 2,02 160 1490 355 300 2362 2362 10,57 1,43 27,56 4,97 6,16 3,47 6,22 4,74 2,49 60,40 17,66 23,64 158,74 165,10 100 160 1490 355 1205 1435 835 745 605 8640 2675 3895 22127 22347 100 161 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 BMŚW panujący Siedliskowy typ lasu SO Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II III IV 51-60 61-70 Razem V 71-80 81-90 91-100 VI VII VIII 101-120 121-140 141 i wyżej KO KDO Bud. przer. 21 22 23 grunty zales. i nie zales. Procent 24 25 26 4149,23 4157,82 92,76 1252284 1252286 95,48 1,62 1,62 0,04 85 85 0,01 167,49 167,92 3,75 40469 40469 3,09 1,71 33,95 33,95 0,76 500 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 14 15 196,51 195,44 237,54 240,93 662,01 731,81 465,00 342,46 400,14 287,19 249,92 116,60 23,68 605 19210 60615 182440 228530 147460 131540 177350 134340 111630 48540 9455 0,75 0,87 13,96 28,96 71,89 11,28 5,08 3,94 22,02 2,65 1,60 1,08 50 1395 20295 3505 2425 1385 8725 1305 710 580 22,19 4,20 1,98 3,87 95 125 220 970 powierzchnia w ha / miąższość w m3 1,71 6,88 2 569 MD 13 16 17 18 19 20 85 ŚW 0,43 5,03 94 DB 20 DB.C 28 BRZ 281 1930 1930 0,15 5,66 5,66 5,66 0,13 35 63 63 0 19,13 37,13 12,78 20,07 8,26 16,48 0,79 114,64 114,64 2,56 725 2465 2285 4405 1900 4380 270 16711 16711 1,27 0,09 0,09 0 5 5 0 0,03 0,03 0 100 OS 0,09 5 LP Razem 0,03 2,14 6,88 2 BMW 201,54 992 SO 257,13 308,79 327,58 693,36 745,15 485,42 364,51 407,45 287,19 253,23 117,68 23,68 4472,71 4481,73 1510 23285 83415 190350 232855 153225 140265 179895 134340 112840 49120 9455 1311547 1311549 100 1,95 2,43 7,58 1,11 1,27 6,79 3,27 2,96 2,28 8,61 38,25 38,25 41,54 2055 255 270 2615 935 1150 1065 1235 9699 9699 51,67 0,24 4,70 8,08 2,63 1,15 0,56 2,10 1,39 1,50 1,82 37,42 37,42 40,64 240 500 860 360 180 1070 670 745 740 5420 5420 28,87 1,38 1,38 1,5 9 ŚW 110 13,25 55 DB 0,83 2 BRZ OS grunty zalesione 0,55 5 62 62 0,33 1,55 3,12 55 4,57 3,46 1,99 14,69 14,69 15,96 100 505 1285 825 710 3425 3425 18,25 0,33 0,33 0,33 0,36 165 165 165 0,88 162 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 panujący Siedliskowy typ lasu Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 13,25 66 SO 1,00 ŚW 0,59 71-80 81-90 VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KO KDO Bud. przer. 21 22 23 grunty zales. i nie zales. Procent 26 24 25 7,16 5,29 10,88 4,66 4,46 4,10 8,61 92,07 92,07 5 450 1060 2915 2065 1275 4395 1605 1895 1805 1235 18771 18771 100 2,20 9,68 2,07 3,33 4,73 14,81 58,39 65,97 161,18 162,18 65,87 Razem 1,59 5 5,19 54 1,73 25 140,67 518 MD 1,53 0,47 5 4,60 1,34 43 27 23,37 686 41,50 443 DB.C 13 14 400 3055 1440 4005 17180 1,17 45 5 255 15 16 400 545 18650 45675 45675 71,3 10,58 3,63 5,19 16,29 38,89 39,48 16,04 1925 1110 2540 5390 11265 11270 17,59 6,05 8,50 7,75 1,34 2,67 5,10 42,71 42,71 17,35 835 1090 1820 1600 105 720 855 7074 7074 11,04 1,81 1,81 1,81 0,74 40 45 45 0,07 100 1,81 13,33 6,05 11,87 7,75 11,02 15,32 6,96 4,73 25,10 58,39 82,26 244,59 246,18 40 880 1090 2475 1600 3160 3045 1655 1440 7400 17180 24040 64059 64064 100 165,28 195,46 226,19 301,52 908,52 422,94 446,59 1111,46 505,46 520,88 189,80 12,39 612,14 3,22 5762,52 5769,44 67,27 1030 14605 61685 80375 290685 136475 196280 479455 228170 219150 84370 4400 171665 1095 1969958 1969983 76,73 6,54 3,06 9,92 19,52 19,52 0,23 35 205 3005 3245 3245 0,13 26,71 129,72 90,71 104,70 18,16 124,12 91,72 8,04 16,36 6,72 2,42 100,67 743,42 745,42 8,69 260 6320 17455 29680 5540 48115 35590 2915 6855 2675 1140 27630 184861 184866 7,2 129,24 232,91 94,46 225,21 260,27 108,43 120,94 90,26 34,85 49,28 14,78 56,85 1458,98 1464,92 17,08 500 4230 18150 46895 76080 30460 43155 33295 10145 18175 4375 14285 300188 300258 11,7 0,86 2,32 3,18 3,18 0,04 45 45 45 0 2,71 2,71 0,03 0,02 2,69 875 BRZ 236 100 11,30 GB OL grunty zalesione 10,21 49 DB 61-70 VI 11,75 2,03 OL ŚW 51-60 Razem V 8,68 5 SO IV 3,02 BRZ LMŚW III powierzchnia w ha / miąższość w m3 Razem BMB II 875 875 0,03 97,16 35,83 94,95 115,49 44,40 51,58 9,80 3,98 0,97 105,56 559,72 559,72 6,53 1650 3225 19590 24700 11475 16120 3475 990 345 23895 105701 105701 4,12 1,15 1,94 3,09 3,09 0,04 30 320 350 350 0,01 163 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 panujący Siedliskowy typ lasu Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 LMW IV 51-60 61-70 Razem V 71-80 81-90 VI VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KO KDO Bud. przer. 21 22 23 grunty zales. i nie zales. Procent 11,32 3,54 43 57 205,54 1883 13 14 15 16 24 25 26 0,49 2,83 4,00 0,77 8,09 8,09 0,09 50 695 1045 175 1965 1965 0,08 426,94 599,79 509,14 752,88 1232,12 716,99 671,74 1213,74 557,64 576,88 207,00 12,39 875,22 3,22 8561,23 8576,09 100 4400 237475 1095 3505 28680 117575 183015 383955 234175 279375 516655 245515 240000 89885 2567188 2567288 100 SO 1,63 0,54 0,67 0,79 7,22 5,98 2,74 0,67 1,60 1,12 3,09 26,05 26,05 8,12 25 245 245 1880 1715 820 180 570 475 1250 7405 7405 12,85 MD 8,25 8,25 8,25 2,57 35 ŚW 5,83 468 127 DB 34,05 35 35 0,06 4,82 23,38 3,89 0,48 3,97 3,20 17,45 1,76 34,21 93,16 98,99 30,84 10 1345 1515 90 1470 1120 5560 520 9075 20832 21300 36,97 1,46 10,09 7,64 53,24 53,24 16,59 605 2505 3124 3124 5,42 0,24 0,24 0,07 14 DB.C 0,24 10 JS BRZ 11 OL 3,73 58 Razem 9,56 468 34,05 210 10 10 0,02 2,95 2,95 2,95 0,92 715 715 715 1,24 3,75 9,62 7,47 31,03 10,73 11,23 3,79 11,37 88,99 88,99 27,72 110 1390 1285 6150 3490 1845 1235 2390 17906 17906 31,08 14,20 1,59 3,22 4,52 3,55 2,91 1,51 3,12 3,55 38,17 41,90 13,05 320 60 660 1150 975 755 475 1160 1440 OS LMB grunty zalesione powierzchnia w ha / miąższość w m3 OS Razem III 7053 7053 12,24 0,37 0,37 0,37 0,12 70 70 70 0,12 45,58 311,42 320,98 100 11465 34,11 45,46 15,25 37,19 36,06 23,32 25,49 3,79 3,36 475 3435 3705 7705 11035 5435 8090 1340 6,53 4,93 1395 1575 SO ŚW 12,77 537 1,20 10 4,67 3,09 1090 1915 1250 57150 57618 100 1,65 14,21 3,19 47,10 77,61 77,61 8,52 375 3160 765 12755 20025 20025 8,91 0,84 3,28 6,58 24,64 20,38 40,69 7,79 56,13 29,65 1,47 4,76 197,41 210,18 23,07 25 190 1680 7365 4355 10765 2190 14750 8825 580 1510 52245 52782 23,48 164 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 panujący Siedliskowy typ lasu Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 BRZ 51-60 61-70 V 71-80 81-90 VI VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KO KDO Bud. przer. 21 22 23 grunty zalesione grunty zales. i nie zales. Procent 197 136 Razem 12,77 537 1,20 343 SO 115 MD ŚW 304 0,86 27 3 128,48 564 24 25 26 20 20 20 0,01 203,73 203,73 22,36 44,04 31,13 16,61 18,82 27,24 7,54 34,63 4,77 1805 5260 4885 1600 2835 5610 5905 1480 10205 1445 41227 41227 18,34 15,36 54,84 19,95 29,98 53,27 40,04 74,00 53,08 19,50 18,92 418,52 418,52 45,92 420 3295 3105 11030 4815 8715 16040 14820 21450 16700 6165 4050 110741 110741 49,26 18,21 38,51 59,40 92,55 27,05 71,23 99,00 112,90 90,98 158,05 57,11 48,57 23,68 898,44 911,21 100 445 5310 8365 17595 6415 18915 27400 33065 25495 44815 17200 13335 5560 224258 224795 100 41,93 25,48 12,34 43,89 208,10 104,01 172,07 338,29 207,86 101,96 2,23 7,64 161,81 4,84 1432,45 1432,45 17,23 145 1840 3350 12550 68440 35515 71890 142680 95985 41695 1040 2895 45060 1510 524710 524710 23,22 38,83 2,46 41,29 41,29 0,5 310 785 1095 1095 0,05 1046,04 1046,04 12,58 45,67 72,06 90,63 140,55 133,56 176,28 38,94 21,98 18,18 22,33 5,84 265,00 140 2590 16010 27060 51080 45985 64665 15840 8315 6405 8130 2780 69455 318759 318759 14,1 157,44 340,58 164,66 499,27 812,01 232,38 126,64 385,42 442,77 418,71 156,95 28,56 91,33 3985,20 3996,98 48,05 575 4960 24755 109705 230885 70915 40980 130015 137015 139655 57270 12725 22480 982499 982529 43,48 28,95 1,67 30,62 30,62 0,37 6560 535 7101 7101 0,31 30,22 30,22 0,36 16,85 14 JS 16 GB 58 7 7,10 0,13 22,21 WZ OL 16 1,17 6 423 15 1,17 KL BRZ 14 17,37 15,02 10,92 13 1,17 11,85 OL DB Razem IV powierzchnia w ha / miąższość w m3 DB LŚW III 13,37 3505 3810 7329 7329 0,32 0,52 3,85 14,63 15,25 0,31 3,92 38,48 38,48 0,46 10 595 3550 3535 70 1400 9176 9176 0,41 2,73 18,26 47,56 26,67 247,49 247,49 2,98 11,98 32,93 4,30 1,76 101,30 225 4005 10080 6340 2750 8555 510 630 17225 50378 50378 2,23 3,23 20,37 245,93 344,51 118,93 20,37 32,34 62,68 7,69 27,18 9,72 509,55 1402,50 1402,50 16,87 65 3295 52095 76665 33035 5615 10220 19710 2375 9025 2975 131835 347333 347333 15,37 1,86 2,27 1,44 0,33 2,14 6,31 2,02 16,37 16,37 0,2 435 625 265 95 1235 2030 530 5222 5222 0,23 165 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 panujący Siedliskowy typ lasu Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 51-60 61-70 Razem V 71-80 81-90 VI VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KDO Bud. przer. 21 22 23 10,92 0,86 27 3 128,48 1523 14 15 3 DB 6,57 57 0,06 0,30 17 14,99 2 19,03 0,23 70 1475 2760 4305 4305 0,19 14,03 14,03 0,17 1,56 395 1390 2121 2121 0,09 256,45 437,91 523,59 1102,54 1337,67 504,44 548,13 829,94 682,06 566,03 195,15 42,04 1144,45 4,84 8303,72 8315,50 100 1235 13425 101830 252805 398005 162015 198660 308825 244320 196780 70815 18400 289880 1510 2260028 2260058 100 3,77 3,77 0,7 320 0,19 1460 1460 1,07 2,55 7,82 15,11 2,76 0,95 7,77 4,59 1,00 9,23 51,78 51,78 9,62 30 460 3175 650 400 3555 1855 425 2935 13488 13488 9,85 15,48 6,27 1,60 3,79 12,29 1,28 3,05 5,05 2,23 57,61 57,61 10,71 65 120 125 530 3685 340 725 1410 340 7397 7397 5,4 2,30 4,75 25,75 26,11 4,85 3,71 15 BRZ 63 OL 229 85 355 1185 1557 1574 1,15 2,99 11,85 11,79 10,80 1,52 6,29 5,41 33,64 84,29 84,29 15,66 75 3320 3165 3060 470 2415 1650 9820 24038 24038 17,55 16,09 23,53 29,92 26,24 39,04 30,99 45,73 8,90 2,23 2,60 89,11 314,38 314,38 58,43 305 3565 7165 6440 12300 10720 15970 3755 745 690 27055 88939 88939 64,94 0,18 0,18 0,03 OS 0,18 55 0,06 0,30 17 21,56 354 55 55 0,04 40,82 37,62 58,48 46,88 68,01 32,51 58,36 11,95 15,93 3,23 8,20 134,21 537,76 538,12 100 490 4145 13785 11140 20685 11190 21240 4480 5680 1170 2425 40150 136934 136951 100 4,37 4,37 0,96 2,16 145 1,71 0,50 535 135 815 815 0,98 0,05 0,05 0,05 0,01 25 25 25 0,03 1,11 1,11 1,11 0,24 20 20 20 0,02 ŚW DB 26 25 19,03 1375 SO Procent 24 8,25 16 3,58 ŚW OL grunty zales. i nie zales. 11,77 4,22 13 SO Razem grunty zalesione 6,56 16 JS KO 0,70 LP LW IV powierzchnia w ha / miąższość w m3 OS Razem III 166 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 panujący Siedliskowy typ lasu Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II III 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 IV 51-60 61-70 Razem V 71-80 81-90 VI VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KO KDO Bud. przer. 21 22 23 BRZ Procent 1008 61,33 101 14 15 16 24 25 26 1,93 1,93 0,42 70 70 70 0,08 40,23 40,23 8,81 0,31 660 26,16 13 1,93 5,91 OL 12,00 13,86 1,34 1,82 4,99 50 2245 2625 280 410 1130 7400 7400 8,93 25,22 20,65 58,65 66,25 73,99 34,93 28,25 1,43 7,82 2,52 0,51 381,55 407,71 89,33 585 3830 13075 15690 17830 7660 10100 490 2915 875 180 73331 74339 89,77 1,07 1,07 0,23 OS 1,07 155 Razem 26,16 1008 61,33 101 155 155 0,19 31,13 25,85 60,03 78,25 87,85 38,03 28,25 1,43 10,14 7,51 0,51 430,31 456,47 100 1245 4065 13280 17935 20455 8500 10100 490 3460 2005 180 81816 82824 100 ŚW JS grunty zales. i nie zales. powierzchnia w ha / miąższość w m3 JS OLJ grunty zalesione 0,48 1,71 0,97 1,34 1,42 0,84 4,57 4,57 1,8 90 435 415 245 1185 1185 2,1 12,76 14,95 5,9 12,76 40 BRZ 4 OL 0,33 2 Razem 0,48 2,04 SO 6,90 17,49 42 Łącznie 254 40,83 1,96 1015 DB 15,52 2,20 70 30 14,75 14,75 5,82 410 935 1690 3039 3039 5,4 9,08 13,97 26,84 23,38 6,63 12,21 1,66 6,55 40,22 6,41 0,98 21,97 218,97 219,30 86,48 1155 3165 6910 6660 2450 4230 710 2260 15145 1995 340 6795 52059 52061 92,43 53,59 8,24 9,08 17,17 31,62 23,38 6,63 13,55 1,66 6,55 49,38 7,25 0,98 21,97 251,05 253,57 100 195 1155 3665 7845 6660 2450 4665 710 2260 17250 2240 340 6795 56283 56325 100 339,66 417,44 535,13 562,08 1121,00 1963,95 1058,14 1006,48 1866,83 1014,44 965,58 391,15 180,42 782,56 8,06 12212,92 12237,31 49,37 1955 45040 141465 301300 619680 336545 412645 803465 462770 389820 155905 52050 217960 2605 3944487 3944741 57,18 54,37 3,93 2,46 9,92 70,68 70,68 0,29 0,06 1282 42,85 1282 210,60 1100 7,74 195 53 19,66 0,07 4,78 8,24 49 MD ŚW 40 2,23 380 290 785 3005 4460 4460 64,14 246,76 262,71 222,90 169,86 290,07 349,64 95,34 53,98 92,06 56,32 23,60 413,87 2384,10 2405,72 9,7 515 12615 59040 66905 61275 104175 125880 32605 20480 28660 18920 8750 110605 651707 652722 9,46 327,10 596,33 263,25 728,27 1092,21 340,81 248,86 482,60 482,67 469,70 171,73 28,56 150,41 5593,10 5610,82 22,63 1240 10080 43305 157130 313155 101375 84475 165005 148570 158330 61645 12725 37105 1295240 1295340 18,78 167 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA Gatunek 1 2 panujący Siedliskowy typ lasu Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku do odnowienia płazowiny haliz. zręby w prod. ubocz. 3 4 5 pozostałe Przest. na gr. zal. 6 7 I II III 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 8 9 10 11 12 28 61-70 71-80 81-90 VI VII VIII 91-100 101-120 121-140 141 i wyżej 17 18 19 20 KO KDO Bud. przer. 21 22 23 grunty zalesione grunty zales. i nie zales. Procent 13 14 15 16 24 25 26 6,52 2,56 9,08 9,08 35 55 118 118 0 30,62 30,62 0,12 KL 28,95 6 16,85 14 0,54 2,01 57 27,75 18 3,71 15 1321 30,22 1010 102,16 585 70 2366 5710 0,31 3,92 70 1400 7329 7329 0,11 81,87 84,42 0,34 3905 5435 11518 11575 0,17 47,58 26,67 11,98 35,62 4,30 1,76 101,30 250,20 250,20 1,01 225 4005 10080 6340 2750 9430 510 630 17225 51253 51253 0,74 133,04 129,08 446,78 584,27 228,42 123,93 69,41 94,69 24,31 79,64 19,90 660,12 2593,59 2593,59 10,46 3320 13275 87510 125325 60370 32475 21970 26875 7025 22905 6070 167940 576381 576381 8,36 84,08 78,92 123,39 182,07 160,24 107,58 147,28 55,15 88,37 101,60 29,02 0,98 132,02 1392,86 1423,08 5,74 1895 12340 27795 41805 42675 31535 48845 20935 26625 34905 9030 340 38430 337740 338750 4,91 1,28 3,90 10,93 1,28 11,77 29,16 29,16 0,12 125 850 2590 395 2760 6720 6720 0,1 16 723,02 3810 22,95 0,1 0,12 595 LP 71,58 3505 16,93 7101 30,22 18,26 OS 24,92 3,85 7101 30,22 80 58 BRZ 2,45 535 13,37 0,04 2,73 GB OL 1,67 6560 WZ Ogółem 51-60 V powierzchnia w ha / miąższość w m3 DB.C JS Razem IV 4,22 8,25 1,59 14,06 14,06 0,06 395 1390 320 2121 2121 0,03 1090,40 1599,17 1688,44 2968,00 3681,41 1942,43 1858,88 2599,22 1665,53 1708,58 672,04 233,56 2253,72 8,06 24692,46 24788,96 100 9355 94125 364960 720495 1113920 611860 703565 1049465 666100 634620 252970 73865 592560 2605 6896175 6898611 100 168 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 169 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 170 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PLANU URZĄDZENIA LASU DLA NADLEŚNICTWA CZARNA BIAŁOSTOCKA 171
