Prof. dr hab. Zbigniew Lew- Starowicz Zakład

SEKSUALNOŚĆ
W
STARSZYM WIEKU
„ (…)Dlaczego wam to powtarzam?
Oto abyście zrozumieli, że jeśli ani
rozum, ani mądrość nie mogą osiągnąć
tego, byśmy gardzili zmysłową rozkoszą- to
powinniśmy być bardzo wdzięczni starości za to,
że nie znajdujemy już przyjemności w tym, w
czym nie powinniśmy. Zmysłowość bowiem
pozbawia nas przytomności, jest wrogiem
rozsądku- zaciemnia, że tak się wyrażę, wzrok
rozumu i nie ma nic wspólnego z cnotą”.
Cyceron „ Pochwała starości”
„ (…)Polibiusz zaś opowiada o Masynissie, że umarł
w wieku dziewięćdziesięciu lat pozostawiając po
sobie rodzonego, czteroletniego syna”.
Cyceron „Pochwała starości”
76%
polskich
kobiet
i 78%
mężczyzn
utrzymuje
aktywność
seksualną
po 60 roku
życia
 „Badania 106 kultur ujawniły, że
starsi mężczyźni są aktywni
seksualnie w 28 kulturach
świata, w tym w 20 do późnego
wieku. (...) Aktywność seksualna
starszych kobiet występuje w 26
kulturach”.
1.Winn, Newton, 1982 za: Lew-Starowicz, 2004
2.Lew-Starowicz, Z.. Seks w jesieni życia. Warszawa: Dom Wydawniczy
Bellona, 2000
Alexander
Comfort –
znawca i badacz
problemów
seksualnych,
lekarz, poeta,
felietonista. Autor
wielu książek o
tematyce
seksualnej.
Na pytanie, w jakim wieku
starsi ludzie powinni
zaprzestać uprawiania
seksu odpowiedział:
„Starsi ludzie przestają
uprawiać seks z tych samych
powodów, dla których
przestają jeździć rowerem.
Ogólna niedołężność,
myślenie, że wygląda to
niedorzecznie oraz z
powodu braku roweru.”
Święty Zachariasz
i święta Elżbieta
W sędziwym wieku
doczekali się potomstwa.
Ich synem był Jan Chrzciciel.
Dowiadując się o stanie
błogosławionym swej żony,
aż do jej rozwiązania
Zachariasz przestaje mówić.
Niektórzy badacze sugerują, że
aktywność seksualna
spowodowała
u niego wylew.
Jerzy Vetulan. Instytut Farmakologii PAN
Psychogeriatria Polska 2007; 4(3);109-138
W różnych kulturach istnieje różne podejście
do aktywności seksualnej w starszym wieku.
Afrykańczycy uważają, że
impotencja nie jest wynikiem
późnego wieku, a czymś
nienaturalnym wynikającym z
chorób lub czarów.
Azjaci wykazują niższy poziom
satysfakcji seksualnej, rzadsze
stosunki i ogólnie niższą wartość
seksu w porównaniu z
mieszkańcami państw wysoko
rozwiniętych.
Erotyzm jesieni życia w sztuce i literaturze:
• Kochankowie z dużą różnicą wieku
• „Papużki nierozłączki”
• Kobieta jako odmładzający eliksir
• Mit Pigmaliona
• Mit Tytanii
• Ucieczka w dewocję
Wyniki NSHAP i AARP ujawniły wiele
wymiarów różnic i podobieństw
związanych z wiekiem oraz płcią:
 Doświadczenie seksu waginalnego,
oralnego, masturbacji w wieku 80 i 90 lat;
 Rzadsza masturbacja, uprawianie
stosunków waginalnych, oralnych, analnych
niż u ludzi w wieku średnim;
 Mężczyźni w wieku średnim oraz dojrzałym
chętniej uprawiają seks waginalny, oralny,
analny oraz masturbują się niż kobiety w
tym samym wieku;
 Niechętnie zastępują seks waginalny seksem
oralnym lub masturbacją. Udział w grze
wstępnej pozostaje niezmienny;
 10% starszych kobiet i mężczyzn deklaruje
orientacje seksualną inną niż hetero;
 6% mężczyzn oraz 1% kobiet ma więcej niż
jednego partnera.
The Aging Sexual Knowledge and
Attitudes Scale (Charles White, 1982)
Mężczyźni po 65-tym r. ż. potrzebują więcej,
aby osiągnąć wzwód niż młodzi.
 Stanowczość erekcji starszych jest często
mniejsza niż u młodych;
 Starsze kobiety mogą doświadczyć bólu
podczas stosunku;
 Seksualność jest potrzebą przez całe życie;
 Aktywność seksualna u starszych ludzi
zwiększa ryzyko ataku serca;
 Osoby postrzegane, jako aktywniejsze
seksualnie za młodu, są tak samo aktywne
jako osoby starsze.
 Badania na tej grupie badanych zaczęły
pojawiać się w końcu XX wieku.
Wyniki przeprowadzonych badań na
populacji osób po 70- tym roku życia
ujawniły zupełnie inny obraz seksualności.
Okazało się, że 97% 70 latków i 93% 80
latków ujawniło, że myśli i tęskni za
seksem.
Centralny aspekt bycia człowiekiem przez
całe życie, obejmujący: seks, płciową
identyfikację i rolę, orientację seksualną,
erotyzm, pożądanie, intymność i
reprodukcję.
Seksualność jest doświadczana i wyrażana w
myślach, fantazjach, przeżyciach,
przekonaniach, wartościach, zachowaniach,
rolach i związkach.
„Integracja biologicznych, emocjonalnych,
intelektualnych i społecznych aspektów
życia seksualnego, ważnych dla
pozytywnego rozwoju osobowości,
komunikacji i miłości”.
WHO 1986
Stabilizuje
równowagę
systemu
nerwowego
Utrzymuje organizm
w dobrej kondycji
psychicznej i fizycznej
Aktywizuje
układ
oddechowy
Aktywizuje
układ
mięśniowy
Daje poczucie
szczęścia
Wzmacnia
i
układ
samorealizacji
odpornościowy
Aktywizuje układ krążenia
SEKS
 Fantazje erotyczne;
 Potrzeba kontaktu seksualnego;
 Aktywność masturbacyjna;
 Reakcja na seksualną atrakcyjność;
 Odczuwanie genitalnego podniecenia.
 Feromony;
 Bodżce wizualne ( Emory Univ. Atlanta 2012 );
- widok ładnej kobiety- pobudzenie układu
limbicznego, słabsza aktywność kory
przedczołowej
- oglądanie pornografii przez 30 min- wzrost
aktywności `chemii seksu`, ciała migdałowatego
 Bodżce wyobrażeniowe;
 Zapachy ( cynamon, lawenda, lukrecja ).
 Atrakcyjność własna i partnera;
 Bodżce słuchowe, dotykowe, wizualne;
 Feromony ;
 Zapachy ( puder dla niemowląt, karmiącej
matki ).
 Testosteron, estradiol ( u kobiet );
 Dopamina;
 Fenyloetamina.
 Oksytocyna;
 DHEA;
 Wazopresyna;
 Serotonina.
 Reakcja na seksualną atrakcyjność;
 Podatność na seksualną inicjację;
 Potrzeba intymnej bliskości;
 Podniecenie subiektywne >> genitalne;
 Prowokowanie zbliżeń ( głównie w 1 roku
trwania związku ).
Korelacja z wielkością palców ( J.Manning, Univeristy
of Liverpool )
 Palec serdeczny > wskazującego= poziom T w
normie
 Bardzo długi palec serdeczny> korelacja z
autyzmem
 Bardzo krótki palec serdeczny> korelacja z
niepłodnością, chorobami serca
 Wysoki poziom T ( D.Amen, badanie 4000m w USA,
2013 ):
- Ryzyko rozwodu większe o 43%
- Ryzyko romansu większe o 38%
 Uwarunkowania genetyczne;
 Styl życia ( aktywność fizyczna,
właściwa dieta, unikanie uzależnień );
 Dobry ogólny stan zdrowia;
 Unikanie dłuższych przerw w
aktywności seksualnej;
 Zdrowy seksualnie i aktywny partner;
 Dostosowanie aktywności seksualnej
do specyfiki wieku i stanu zdrowia, np.
współżycie w godzinach porannych,
wybór pozycji współżycia;
 Udany związek;
 Eliminacja czynników ryzyka zaburzeń
seksualnych.
Wraz z wiekiem
zmienia się
charakter
seksualnego
funkcjonowania.
Wiek staje się
czynnikiem,
który albo
rozbudza, albo
hamuje
aktywność
seksualną.
 Seksualność i związane z nią
miłość, przyjaźń i poczucie
intymności pozostają ważną
częścią życia u osób starych.
 Seks przestaje pełnić
bezpośrednie funkcje
reprodukcyjne.
1.
2.
Diokno AC, Brown MB, Herzog AR. Sexual function in the elderly. Arch Intern Med.
1990;150:197-200.
Stankowska I., Funkcjonowanie seksualne człowieka w okresie starzenia się i starości, Przegląd
Terapeutyczny 4/2008
 Zmniejsza się rekcja brodawek
piersiowych w trakcie podniecenia
seksualnego;
 Są trudności z powtórną erekcją członka
w 12- 24 godziny po wytrysku;
 Rumieniec seksualny w fazie
podniecenia jest niewielki lub nie
pojawia się;
 Zanikają skurcze zwieracza odbytu w
trakcie orgazmu;
 Wydłuża się czas powstawania erekcji
członka;
 Zmniejsza się ciśnienie wytrysku
nasienia i jego zasięg ( do 15- 30 cm );
 Wydłuża się czas konieczny do
ponownej erekcji członka o 65%;
 Pojawiają się zaburzenia czucia
zbliżającego się wytrysku nasienia;
 Zmniejsza się czas trwania i liczba
nocnych erekcji członka;
 Unikanie dłuższych przerw w
aktywności seksualnej;
 Zdrowy seksualnie i aktywny partner;
 Dostosowanie aktywności seksualnej
do specyfiki wieku i stanu zdrowia, np.
współżycie w godzinach porannych,
wybór pozycji współżycia.
kobieta
mężczyzna
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 wiek
 Negatywny wpływ starzenia na seksualność
ludzi, nazwany przez Kaas Syndromem
Starczego Załamania Seksualnego.
 49,5% ujawniło zaburzenia erekcji
 47,7% mniejsze zainteresowanie
aktywnością seksualną
Zaburzenia seksualne korelowały z : chorobami układu
krążenia, prostaty, z cukrzycą, depresją i bezsennością.
Niski poziom testosteronu korelował z mniejszym
zainteresowaniem życiem seksualnym.
 Aktywność seksualna może mieć
pozytywny wpływ na psychikę osoby
starszej;
 Leki na receptę mogą zmieniać popęd
płciowy;
 Barbiturany, środki uspakajające i alkohol
mogą osłabić pobudzenie seksualne;
 Brak zainteresowania seksualnego u osób
starszych może odzwierciedlać stan
depresyjny;
 Strach przed niepełnosprawnością
seksualną może skutkować faktycznym
pogorszeniem stanu rzeczy u mężczyzn;
 Zakończenie aktywności seksualnej wynika
z przyczyn społecznych i psychologicznych;
 Masturbacja w starszym wieku ma
pozytywny wpływ na reakcje kobiet i
mężczyzn.
Dla mężczyzn , neurologiczne i naczyniowe
zmiany związane z cukrzycą wpływają
znacząco jako czynnik dla dysfunkcji
erekcyjnych, trudności z ejakulacją oraz
niskim apetytem na seks. (Bhasin 2007)
Prawdopodobieństwo występowania
dysfunkcji erekcyjnych wzrasta wraz z
wiekiem, chorobami serca, otyłością,
paleniem papierosów, wysokim cholesterolem
i innymi komplikacjami (np. neuropatia).
Czynnikami przeszkadzającymi w czerpaniu
przyjemności z życia seksualnego po zawale
serca mogą być:
Strach przed
atakiem
Stres
Depresja
Konflikty
małżeńskie
Opiekunowie osób z demencją często zgłaszają
pytania i obawy dotyczące:
 Złości i zagubienia, gdy zazwyczaj czuły
partner pragnie stosunku bez ‚,gry wstępnej”;
 Strachu ,że partner zacznie się obnażać w
miejscach publicznych;
 Stresu związanego z tym, iż po odbyciu
stosunku partner dąży do następnego.
Główne wskazówki oraz fakty dotyczące
aktywności seksualnej po ataku serca:
 Należy porozmawiać z lekarzem, którego można
poprosić o przeprowadzenie ćwiczenia lub testu na
stres;
 Energia potrzebna do seksu jest mniej więcej taka
sama jak wspinaczka po schodach na drugie
piętro;
 Mniej niż 0,1% ataków serca jest przyspieszanych
przez stosunek seksualny;
 Leki na nadciśnienie wpływają na spadek funkcji
seksualnych;
 Pozycje używane zazwyczaj przez partnerów,
powinny być przyjmowane na początku
rekonwalescencji pacjenta;
 Ważne, aby stosunek odbył się w wygodnym
miejscu, w temperaturze pokojowej’;
 Lepiej kochać się rano;
 Najlepiej planować stosunek trzy godziny po
posiłku;
 Pacjencie rekonwalescencyjni powinni spodziewać
się nieprzyjemnego uczucia w trakcie stosunku;
 Odczuwając sygnały alarmowe, skontaktować się z
lekarzem.
Mniej sprawne krążenie krwi w części mózgu
powoduje uszczerbek tkanki i chwilowe, bądź
stałe zmiany w funkcjonowaniu.
Następstwem są zmiany fizyczne oraz
psychologiczne.
Uszkodzenie mózgu może doprowadzić do
spadku zainteresowania seksem, mimo, że ten
fenomen został zaobserwowany przez
krótkotrwały okres.
Głównym problemem staje się wysuszenie
waginalne i dyspareunia. Jest to efekt
wcześniejszej chemioterapii.
 Twardnienie mięśni i skurcze;
 Zmęczenie;
 Suchość waginalna;
 Dysfunkcja erekcyjna;
 Brak możliwości osiągnięcia orgazmu;
Wskazówki mające na celu pomoc osobom po
wylewie:
 Leżenie na poduszkach na boku, który nie
funkcjonuje;
 Skupianie się na wspólnej przyjemności, a
nie własnym orgazmie;
 Uzgodnienie z partnerem prostych
czynności rutynowych.
Stres
Problemy w związku
Ból
Zwiększon
a
drażliwość
Obniżenie
nastroju
Pogorszenie
zdolności
do
koncentracji
Wygląd ciała
Spadek
zainteresowani
a
seksem
Zażywanie
leków
Spadek odporności
na stresy życia
codziennego
 Obniżona samoocena;
 Brak akceptacji własnego wyglądu i objawów
starzenia się;
 Depresja;
 Znużenie długoletnim związkiem z tym
samym partnerem;
 Frustracja z powodu złego stanu zdrowia
partnera;
 Poczucie obowiązku wobec partnera co do
oczekiwań seksualnych;
 Strachu, że inni w podobnej sytuacji nie
zrozumieliby ich wątpliwości;
 Następstwo traumy seksualnej.
Skutki wykorzystywania seksualnego
wywołują długoterminowe zmiany
osobowości oraz takie schorzenia jak nerwica
pourazowa, osobowość z pogranicza i choroby
psychosomatyczne.
 Dyspareunia- powoduje ból przy stosunku i
może powstać przez czynniki
psychologiczne.
 Pochwica- może pojawić się w parze z
dyspareunią. Pochwica reprezentuje
specyficzny typ zaburzenia seksualnego,
ponieważ ściany pochwy odruchowo
zaciskają się i kurczą.
Zdrowie seksualne
Satysfakcjonujący kontakt
seksualny
7 razy na dzień
Raz na 7 dni
Raz na miesiąc
Raz na rok
Jeśli ona i on
trzymają się za ręce
I nic nam do tego
Niezdolność mężczyzny do osiągnięcia
pobudzonego penisa jako części ogólnej
wieloaspektowej procedury związanej z
męską seksualną funkcją.
( National Institutes of Health)
Zaburzenia
erekcji
Mężczyźni w
Mężczyźni w
średnim wieku starszym wieku
Europa
6%
64%
Stany
Zjednoczone
31 %
30 – 56 %
 Leki z grupy 5- PDE;
 Iniekcje z PGE;
 Trazodon, substytucja hormonalna;
 Pompa próżniowa;
 Metody operacyjne ( np. protezy członka ).
 Optymalne leczenie
i jego wyniki dla
mężczyzn z
dysfunkcją
erekcyjną są lepsze,
gdy poza lekami
pary uczęszczają na
terapię seksualną.
 Poprawa nastroju;
 Zmniejszenie dolegliwości bólowych;
 Lepsza kontrola pęcherza moczowego;
 Zwiększenie odporności;
 Wpływ na wygląd;
 Zwiększenie wydzielania DHEA, T i
estrogenów.
 Większa zmienność częstości akcji serca;
 Poprawa krążenia: stosunki 3 × ( t >>
zmniejszenie o 50% ryzyka zawału i udaru;
 Wyższy poziom T;
 Poprawa czynności prostaty;
 Pozytywny wpływ na sen.
Spalanie kalorii:
200- seks w ciągu pół godziny;
114- joga;
129- taniec ( salsa, rock );
153- spacer z prędkością 5 km/h.
 Miarą wysiłku jest – tzw. MET- albo „metaboliczny
ekwiwalent zużycia tlenu”, gdzie 1 MET jest równoważny
zużyciu 3.5 ml O2/kg/min, co ma miejsce w spoczynku
 Erekcja wiąże się ze wzrostem 4-8 uderzeń serca/min
średnio oraz wzrostem o 25% zużycia tlenu
Miłość fizyczna uśmierza gniew i
przysparza radości duszom zbyt
gorących ludzi… leczy zaćmę, zawroty
i bóle głowy oraz ucisk w skroniach. A
wszystkie te dolegliwości oślepiają
serca i zamykają bramy myśli.
Kto przez dłuższy czas nie będzie
zażywał rozkoszy cielesnych, temu
osłabną siły i ich żródła, a członek
się skurczy. Widziałem kiedyś grupę
mężczyzn, którzy tak czynili ze
względu na przysięgę czystości. Ich
ciała oziębły, ruchy spowolniały, bez
przyczyny ogarniał ich smutek i
depresja. Zmniejszyło się ich
pożądanie i apetyt.
Miłość fizyczna to jedyna rozkosz,
którą może zafundować sobie
człowiek, nie szkodząc własnemu
sercu.
Pierwsza korzyść z miłości cielesnej
to pożądanie, druga- rozkosz,
trzecia- zdrowie.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ