rozmieszczenie punktów monitoringu gleby i wody na

Instytut Technologiczno - Przyrodniczy
Falenty, Al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn
Zasady gospodarowania nawozami
naturalnymi w aspekcie ochrony jakości
wody
Stefan Pietrzak
Konferencja nt. "Najlepsze praktyki rolnicze ograniczające skażenie wód biogenami„ Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu, 12.06.2012 r.
Nawozy naturalne
 obornik, gnojówka i gnojowica,
 odchody zwierząt gospodarskich, z wyjątkiem odchodów
pszczół i zwierząt futerkowych, bez dodatków innych
substancji,
 guano - przeznaczone do rolniczego wykorzystania
Guano - odchody ptaków morskich (głównie kormoranów, pelikanów i głuptaków) lub
nietoperzy, gromadzące się od wieków na powierzchni ziemi lub w jaskiniach, na
terenach suchych, głównie na zachodnich wybrzeżach Ameryki Południowej (Chile,
Peru) i wyspach sąsiednich.
Grube pokłady eksploatowane są jako cenny nawóz. Skład mineralny i chemiczny jest
bardzo złożony, przeważają fosforany wapnia i magnezu. W Polsce bardzo rzadko
spotykane, jedynie w niektórych jaskiniach Ojcowa i okolic.
Nawozy naturalne - charakterystyka
 Obornik to przefermentowany kał i mocz zwierząt oraz
ściółka,
 Gnojówka – przefermentowany mocz zwierząt,
 Gnojowica – mieszanina kału i moczu zwierząt oraz wody.
Nawozy naturalne są bogatym źródłem azotu, fosforu,
potasu, oraz innych makro- i mikroelementów, przez co
stanowią cenne źródło składników pokarmowych dla
roślin. Zawarta w nich materia organiczna wpływa także
na polepszenie struktury oraz właściwości fizycznych i
biologicznych gleby.
Nawozy naturalne mogą stanowić duże zagrożenie dla
środowiska z powodu występujących z nich strat składników
nawozowych, zwłaszcza azotu i fosforu.
Przykłady
nieprawidłowego
składowania
obornika
Foto: P. Nawalany
Foto: P. Nawalany
Przykłady
nieprawidłowego
składowania
obornika
Foto: P. Nawalany
Foto: P. Nawalany
Foto: P. Nawalany
Foto: P. Nawalany
Przechowywanie
obornika na polu
Źródło: S. Łabuda
Zawartość azotu, fosforu i potasu w nawozach
naturalnych
Nazwa nawozu
N
P
K
kg·dt-1 (%)
Obornik od bydła ogółem
0,47
0,122
0,537
Obornik od trzody chlewnej ogółem
0,53
0,205
0,570
Obornik od koni
0,54
0,127
0,785
Obornik od owiec
0,76
0,175
1,033
Gnojówka od bydła ogółem
0,32
0,013
0,661
Gnojówka od trzody chlewnej ogółem
0,28
0,017
0,339
Gnojówka końska
0,47
0,002
0,463
Gnojowica od bydła ogółem
0,34
0,087
0,306
Gnojowica od trzody chlewnej ogółem
0,43
0,144
0,190
Źródło: Maćkowiak. 1997
Masa azotu wydalana z odchodami zwierząt
gospodarskich (wybrane)
L.p.
Kategoria zwierząt
Wydalanie N przez zwierzęta,
kg·zwierzę-1·rok-1
kał
mocz
razem
1
Krowy o wyd. 3,5 tys. kg mleka
30,7
39,6
70,3
2
Krowy o wyd. do 4 tys. kg mleka
33,1
42,8
75,9
3
Krowy o wyd. do 4-6 tys. kg mleka
37,8
48,9
86,7
4
Krowy o wyd. pow. 6 tys. kg mleka
51,9
67,4
119,3
5
Lochy
3,6
11,9
15,5
6
Lochy+ 18 prosiąt*
11,4
25,8
37,2
7
Tuczniki 20-110 kg*
4,44
10,32
14,76
8
Konie (600 kg)
-
-
50,0
9
Owce pow. 12 mies.
2,44
5,19
7,63
10
Kury nioski
-
-
0,854
* sztuki roczno-obliczeniowe
Źródło: Jadczyszyn, Maćkowiak, Kopiński , 2000; Hutchings i in., 2001
Sucha masa odchodów i ilości składników nawozowych
wydzielanych rocznie przez zwierzę (kg·zwierzę-1·rok-1)
Zwierzę
Sucha masa,
kgszt.-1
Azot,
kg Nszt.-1
Fosfor,
kg Pszt.-1
Potas,
kg Kszt.-1
Krowa
mleczna
2200
68
15,5
92
Maciora
440
23
8,0
16
Owca
350
10
1,8
20
Gęś
22
0,9
0,35
0,67
Kura nioska
13,5
0,65
0,26
0,34
Człowiek
134
4,5
0,5
1,1
Źródło: HYDRO, 1992
Udział azotu amonowego w azocie ogólnym w
nawozach zwierzęcych i jego wykorzystanie
w kolejnych latach po zastosowaniu
Rodzaj
nawozu
Zawartość
s.m.
Udział
N-NH4
w Nog
Wykorzystanie N
w
pierwszym
roku
w latach
następnych
ogółem
%
Obornik
25
15
35
35
70
Gnojówka
3
90
85
5
90
Gnojowica
10
50
50
25
75
Kompost z
obornika
>25
5
30
40
70
Dane uzyskane od Potscha M. E. z Bundesastalt für alpenländische Landwirtschaft Gumpenstein, 1996. A-8952 Irdning, Austria
Azot w nawozach naturalnych występuje w połączeniach organicznych oraz mineralnych – w
tych ostatnich głównie w formie amonowej. Azot organiczny ma bardzo powolne działanie.
W krótkim czasie roślina wykorzystuje przede wszystkim azot amonowy. Efekt jego działania
jest porównywalny z działaniem azotu zawartym w nawozach mineralnych.
Niektóre cechy nawozów naturalnych
 Zawartość azotu amonowego w nawozach rzutuje też na wielkość
jego strat powstających w wyniku ulatniania. Najbardziej narażona
na straty amoniaku na skutek ulatniania jest gnojówka, następnie
gnojowica, w mniejszym stopniu obornik. Emisja amoniaku jest
powodem największych strat azotu z nawozów naturalnych.
 Fosfor i potas zawarte w nawozach naturalnych mają taki sam
efekt działania jak z nawozów mineralnych, jeśli są równomiernie
rozprowadzone. Podczas składowania i stosowania nie występują
większe straty fosforu i potasu pod warunkiem poprawnego
postępowania.
Miejsca generowania emisji NH3 z nawozów
naturalnych
NH3
Budynki
inwentarskie
NH3
Składowiska
NH3
Nawiezione użytki
rolne
Źródło: http://www.ext.vt.edu/pubs/bse/442-110/442-110.html#L2
Pastwiska
NH3
Straty amoniaku
(wybrane)
z
budynków
inwentarskich
Kategoria
zwierząt
Uwarunkowania
zwierząt
utrzymania % N wydalonego
w odchodach
Bydło
Obora płytka, bydło na uwięzi
5
Trzoda
chlewna
Chlewnia płytka
18
Konie
Stajnia głęboka
15
Owce
Owczarnia płytka
15
Kury
System podłogowy, utrzymanie
na ściółce
25
Źródło: Hutchings i in., 2001
Straty amoniaku z nawozów naturalnych podczas
przechowywania (wybrane)
Kategoria
zwierząt
Bydło
Rodzaj nawozu
% N w nawozie
dostarczonym do
magazynowania
Gnojowica w zbiorniku
przykrytym
2
Gnojowica w zbiorniku
bez przykrycia
9
Obornik na pryzmie
15
Gnojówka
2
Źródło: Hutchings i in., 2001
Straty amoniaku
aplikacji
z
nawozów
naturalnych
podczas
Upływ czasu % N w nawozie w momencie
do przykrycia aplikacji
glebą, h
Gnojowica i
Obornik
gnojówka
Roślinnoś
ć
Okres
stosowania
Nie
Wiosna
<12
7
3,5
Nie
Wiosna
>12
10
5
Tak
Wiosna
NP
20
10
Tak
Lato
NP
30
15
Tak
Jesień
NP
30
15
Źródło: Hutchings i in., 2001
Strat amoniaku z odchodów zwierząt na pastwisku
Strat amoniaku z odchodów (kał
i mocz) pozostawianych przez
zwierzęta na pastwisku wynoszą
przeciętnie 3,1% zawartego w
nich azotu. Źródło: Bussink, 1996
Copyright © 1995-2006, Iowa State University
of Science and Technology.
Wskaźniki emisji amoniaku dla różnych kategorii zwierząt
w zależności od systemu utrzymania (wybrane)
Kategoria zwierząt
Wskaźnik emisji, kg N-NH3·rok-1·sztuka-1
System utrzymania
Ściołowy
Bezściołowy
(gnojowicowy)
na głębokim
oborniku
na posadzce z małą
ilością ściółki
Krowy o wyd. 3.5 tys. kg mleka
6,40
15,72
16,90
Krowy o wyd. 4 tys. kg mleka
6,91
16,98
18,25
Krowy o wyd. 4-6 tys. kg mleka
7,89
19,40
20,85
Krowy o wyd. pow. 4-6 tys. kg mleka
10,86
26,70
28,69
Lochy + 18 prosiąt
9,75
16,98
Lochy
4,19
7,07
Tuczniki 70-110 kg
2,72
6,54
Konie - 600 kg
8,62
Owce pow. 12 mies.
1,31
Kury nioski
5,33
0,239
Źródło: Pietrzak, 2006
Wskaźniki emisji amoniaku dla różnych kategorii
zwierząt
Kategoria zwierząt
Wskaźnik emisji, kg N-NH3·rok-1·sztuka-1
Krowy mleczne
17,3
Pozostałe bydło
12,0
Lochy
7,1
Pozostała trzoda chlewna (20-110 kg)
5,2
Konie
8,0
Owce
1,2
Kury - nioski
0,24
Kury - brojlery
0,014
Drób kurzy (kury nioski, kurczaki)
0,10
Pozostały drób (gęsi, kaczki, indyki)
0,12
Źródło: Pietrzak, 2006
Zachowanie się amoniaku w atmosferze
Opad
Trwałość w atmosferze
1-3 godz.
Przemiana amoniaku
HNO3
NH4+
NH3
H2SO4
Aerozol
Mokra
depozycja
Sucha depozycja
Trwałość
1-3 dni
NH3
BIOSFERA
Reprodukcja na podstawie: Tang i in., 2005
Głównym mechanizmem usuwania amoniaku z powietrza jest reakcja z kwasem siarkowym i azotowym. Reagując z tymi kwasami amoniak tworzy sole
amonowe: siarczan amonu (NH4)2SO4 i azotan amonu (saletra amonowa) NH4NO3, które opadają na ziemię. Depozycja ta stwarza duże zagrożenie dla
naturalnych ekosystemów, w tym dla zbiorników wodnych, gdyż przyczynia się m.in. do ich eutrofizacji.
Emisja amoniaku (NH3) i jej skutki
Depozycja amoniaku z atmosfery przyczynia się do
powstawania szeregu niekorzystnych zjawisk, takich jak:
 zakwaszanie wody i gleby
 eutrofizacja ekosystemów wodnych i lądowych
 niszczenie budowli z piaskowca
 korozja metali
 powstawanie chorób układu oddechowego, krążenia i
skóry
Skutki zakwaszenia wód powierzchniowych
Obniżenie wartości pH
wody w zbiorników
Zmniejszenie zawartości
wapnia; zwiększenie
koncentracji glinu, a
także innych
toksycznych metali
Degeneracja szkieletów i
tkanek zwierząt
wodnych; toksyczne
działanie na organizmy
Zubożenie fauny wodnej
Źródło: http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Figures/freshwater.html
Ciemnoniebieski kolor jeziora jest znakiem zakwaszania
Zasięg wartości pH, przy których różne wodne
gatunek zwierząt mogą utrzymać się przy życiu
Źródło: http://www.classzone.com/books/earth_science/terc/content/investigations/es1807/es1807page09.cfm
Skutki nadmiernego wzbogacenia siedlisk azotem z
opadów atmosferycznych
Rodzaj ekosystemu
Lasy borealne w strefie
klimatu
umiarkowanego
Obciążenia
Wpływ na ekosystemy
krytyczne, kg
N∙ha-1·rok-1
10-20
Zmiany przebiegu procesów
zachodzących w glebie, roślinności
naziemnej i mikoryzie. Zwiększone
ryzyko braku równowagi składników
odżywczych i wrażliwości na pasożyty.
Arktyczne, alpejskie i
subalpejskie zarośla
5-15
Zanikanie porostów, mchów i zawsze
zielonych drzew karłowatych
Suche wrzosowiska
10-20
Wypieranie wrzosu przez trawy,
zanikanie porostów
Subatlantyckie
półsuche nawapienne
użytki zielone
Stojące wody
powierzchniowe jezior
15-25
Zwiększenie udziału wysokich traw,
zmniejszenie bioróżnorodności
5-10
Negatywne oddziaływanie na isoetydy
Lasy borealne, borealne bory iglaste, → formacja roślinna związana z klimatem umiarkowanym zimnym, rozciągająca się
na półkuli północnej w południowej części Eurazji i Ameryce Płn. bez przerw wokół całego globu ziemskiego.
Źródło; Elvingson P., Åren C., 2004
Zmniejszenie bioróżnorodności
Depozycja azotu
atmosferycznego zagraża
bioróżnorodności wielu
ekosystemów ubogich w azot,
takich jak to wrzosowisko z
sasankami (Pulsatilla vulgaris)
Źródło:
www.cara.ceh.ac.uk/documents/PresentationSummaries_NAMN_Mar
05.doc
Posiadające
nitkowatą plechę
brodaczki (Usnea)
są bardzo wrażliwe
na zanieczyszczenie
powietrza
Fot. Andrzej Kepel
Depozycja azotu z atmosfery do Morza Bałtyckiego
Bezpośrednia depozycja azotu z
atmosfery do Morza Bałtyckiego w
2005 r. wynosiła 208 000 ton (ok. ¼
całkowitej ilości azotu
wprowadzanego do Bałtyku), z
tego 91 520 ton stanowił amoniak.
Źródło; Airborne nitrogen loads Balic Sea, 2005. Helsinki
Commission
20
19,6
18
Depozycja NHx-N, kt N
16
14,1
14
12
10,7
10
7,0
8
5,9
6
4,4
4
3,8
3,6
3,5
Ukraina
Litwa
Rosja
3,0
2
0
Niemcy
Polska
Dania
Szwecja Finlandia
Francja
Holandia
Kraje wnoszące największy wkład w depozycję azotu atmosferycznego w postaci
amoniaku i amonu (NH3+NH4) do Morza Bałtyckiego w 2005 r. [Bartnicki i in., 2007]
Zawartość azotu mineralnego w warstwie gleby 0-90 cm w
miejscu po długoletniego składowania obornika i w pobliżu
niego (tło)
600,0
572,5
N-min
Zawartość azotu mineralnego, kg N/ha
514,1
N-NO3
500,0
400,0
293,3
300,0
231,2
178,7
158,5
200,0
166,8
112,5
100,0
72,2
82,4
57,7
54,8
41,0
24,319,7
14,9
0,0
Jesień 2007
Jesień 2008 Wiosna 2009
Jesień 2009
Jesień 2007
Jesień 2008 Wiosna 2009
Obszar składowiska
Jesień 2009
Tło
Czas i miejsce pobrania próbek gleby
Źródło: Pietrzak, 2010
Porównanie zawartości fosforu w punktach poboru próbek
gleby w warstwie 0-20 cm, w miejscu długoletniego skałdowiska
obornika, w mg P/kg gleby (oznaczonego metodą Egnera-Riehma)
800,0
711,9
Ilość fosforu mg/kg
700,0
600,0
567,7
520,4
500,0
400,0
300,0
156,5
200,0
100,4
100,0
75,1
73,5
104,8
89,0
45,1
0,0
G1
G2
G3
G4
G5
G6
G7
G8
G9
Punkty poboru próbki
Zawartość fosforu w punkcie
Warość graniczna (zasobność b. wysoka)
Źródło: Pietrzak, 2008
Średnia zawartość N-NO3 w wodzie gruntowej w 2008 i 2009 r.
pobranych ze studzienek zlokalizowanych w miejscu
długoletniego składowania obornika i w pobliżu niego
Punkt
monitoringowy
Rok
Liczba
próbek
Zawartość, N-NO3 w wodzie gruntowej
średnia
SD
max
min
2008
12
78,1
188,9
668,1
0,4
2009
13
5,5
4,3
12,9
0,7
2008
12
2,5
2,4
9,3
0,1
2009
13
2,2
1,4
4,3
0,5
2008
7
48,2
55,0
123,0
0,3
2009
13
27,0
24,5
77,2
1,3
W2
W4
W7
Źródło: Pietrzak, 2010
Średnia zawartość N-NH4 w wodzie gruntowej w 2008 i 2009 r.
pobranych ze studzienek zlokalizowanych w miejscu
długoletniego składowania obornika i w pobliżu niego
Punkt
monitoringowy
Rok
Liczba
próbek
2008
12
2009
13
2008
12
2009
13
2008
7
2009
13
W2
W4
W7
Zawartość, N-NH4 w wodzie gruntowej
średnia
SD
max
min
11,1
37,4
130,0
0,1
2,1
3,1
10,6
0,0
7,7
4,4
14,1
0,2
4,1
3,8
12,2
0,1
6,7
9,2
24,0
0,1
0,7
0,6
1,8
0,1
Źródło: Pietrzak, 2010
Średnie stężenia azotu azotanowego i amonowego w
próbkach wody gruntowej z miejsc w pobliżu gnojowni z
gospodarstw rolnych [Sapek, Sapek, 2007]
Stężenie, mg·dm-3
Lokalizacja gospodarstw
Okres badań
Liczba
próbek
N-NO3
N-NH4
Rejon Ostrołęki
1993-1995
313
29
6,8
Rejon Ostrołęki
2004-2006
193
28
23,2
Gmina Ciechocin
1997-2006
102
20
5,2
Gmina Stara Biała
1999-2006
116
7
23,7
Gmina Papowo Biskupie
2004-2006
66
37
35,6
Falenty
2004-2006
44
25
53
Gmina Klukowo
1999-2003
101
12
35,3
Jakość wody w studniach gospodarskich
 Na początku lat 90. XX w. w wodzie z ok. 50% wiejskich studni kręgowych stężenie azotu
azotanowego przekracza wartości graniczne (11,3 g N-NO3·m-3)
[Sapek A, 1996]
15,9
20,4
36,5
13,9
< 5,0
13,2
5÷10
10÷20
20÷40
> 40
Stężenie N-NO3 azotu azotanowego w próbkach wody ze studni wiejskich (n = 1324) [Sapek, 1996]
 W roku 2000, 44,8% studni przydomowych posiadało wody złej jakości, niezdatnej do picia -
powyżej 50 mg NO3∙dm-3 (11,3 mg N-NO3∙dm-3)
[Program…, 2006]
Metody ograniczenia zanieczyszczenia wód
powodowanego przez nawozy naturalne
Literatura podstawowa:
 Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, 2004. Warszawa: Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska ss. 98
 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w
sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze
źródeł rolniczych [Dz.U. 2003 nr 4 poz. 44]
Sposób przechowywania nawozów naturalnych
Art. 25. 1. Gnojówkę i gnojowicę przechowuje się wyłącznie w szczelnych
zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4miesięcznej produkcji tego nawozu. Zbiorniki te powinny być zbiornikami
zamkniętymi, w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 7 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr
156, poz. 1118, z późn. zm.2)) dotyczących warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie.
2. Podmioty, o których mowa w art. 18 ust. 1, przechowują nawozy
naturalne, inne niż wymienione w ust. 1, na nieprzepuszczalnych płytach,
zabezpieczonych w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały się do
gruntu.
Art. 18. 1. Podmiot, który prowadzi chów lub hodowlę drobiu powyżej
40.000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2.000 stanowisk dla
świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior
USTAWA z dnia 10 lipca 2007 r.o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033)
Produkcja nawozów naturalnych w Polsce
Produkcja nawozów naturalnych w Polsce
• Szacuje się, że w kraju 80% zwierząt jest utrzymywane na płytkiej ściółce, 1520% na głębokiej i 3-5% w pomieszczeniach bezściołowych [Wrzeszcz W., 2010].
•
Według szacunków IUNG całkowita roczna produkcja obornika w Polsce
wynosi ok. 80 mln ton, gnojówki ok.13 mln m3, a gnojowicy ok. 7,5 mln m3 [Igras J,
Kopiński J., 2007].
Źródło: Wrzeszcz W., 2010. Bilans glebowej substancji organicznej w gospodarstwach indywidualnych objętych rachunkowością rolną FADN. Studia i raporty IUNG –PIB
Zeszyt 19. http://www.iung.pulawy.pl/images/wyd/pib/zesz19.pdf
Igras J, Kopiński J., 2007. Zużycie nawozów mineralnych i naturalnych w układzie regionalnym. Studia i raporty IUNG-PIB Zeszyt 7
http://sybilla.iung.pulawy.pl/wydawnictwa/Pliki/pdfPIB/zesz5.pdf
Pojemność płyt do składowania i przechowywania nawozów
naturalnych na obszarach szczególnie narażonych
 Pojemność płyty gnojowej powinna zapewniać możliwość
gromadzenia i przechowywania obornika przez okres co najmniej
6 miesięcy. Pojemność płyty zależy od wysokości pryzmy
obornika. W praktyce powierzchnia płyty gnojowej, przy
wysokości pryzmy obornika 2 m i wyłącznie alkierzowym
systemie utrzymywania zwierząt, powinna wynosić około 3,5 m2
na 1 sztukę dużą. Powierzchnię tę zmniejsza się proporcjonalnie
do czasu przebywania zwierząt na pastwisku.
 Nie należy przechowywać obornika w pryzmach polowych, gdyż
prowadzi to do zanieczyszczenia wód gruntowych związkami
azotu i fosforu oraz przenawożenia powierzchni pod pryzmą.
Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U. 03.4.44 z dnia 15 stycznia 2003 r.)
Mapa Polski z
uwzględnieniem
obszarów
szczególnie
narażonych na
azotany
pochodzenia
rolniczego
Źródło: http://www.faow.org.pl/
OSN-y od 2012 r - projekt
Wdrażanie Dyrektywy Azotanowej
Wydzielenia OSN dla gmin i obrębów na tle jednostek RZGW (Źródło: IUNG-PIB)
Źródło: http://tvp.info/informacje/agro-info/czy-rolnicy-straca-unijnewsparcie/7019593
Wstępne wydzielenie obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie
azotanami pochodzenia rolniczego (dla wydzieleń gminami 3,467 mln ha UR (11,1%
pow. Polski); dla wydzieleń obrębami 3,781 mln ha UR (12,1% pow. Polski)
Źródło IUNG-PIB. Ocena presji rolniczej na stan powierzchniowych i podziemnych oraz wskazanie obszarów
szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Puławy, 2011.
Gnojownia wg projektu IBMER
Źródło: http://www.ibmer.org.pl/plyta_gnojowa.htm
Gnojowa wg projektu IBMER
Źródło: [Magazynowanie…]
Źródło: [Magazynowanie…]
Schemat budynku inwentarskiego z głęboką ściółką
Zbiornik na gnojówkę wg projektu IBMER
Źródło: http://www.ibmer.org.pl/zbiornik_gnoj.htm
Przykłady poprawnie
wykonanych gnojowni
[Fot. P. Nawalany]
Źródło: http://www.stowcip.webd.pl/plyty.htm
Szczególnie istotne jest prawidłowe
przechowywanie obornika w pobliżu wód
powierzchniowych
[Fot. P. Nawalany]
Pojemność zbiorników do składowania i przechowywania
płynnych nawozów naturalnych na obszarach szczególnie
narażonych

Płynne nawozy naturalne powinny być przechowywane w
specjalnych zbiornikach o nieprzepuszczalnych ścianach i dnie

Pojemność zbiorników na gnojowicę i na gnojówkę musi wystarczać
na przechowywanie tych nawozów naturalnych przez okres co
najmniej 6 miesięcy. W praktyce, na 1 dużą jednostkę przeliczeniową
zwierząt w oborze rusztowej należy przewidzieć pojemność zbiornika
na gnojowicę około 10 m3, a na 1 dużą jednostkę przeliczeniową w
oborze płytkiej pojemność zbiornika na gnojówkę przynajmniej 2,5
m3

Inwestycja powinna być zgodna z:

przepisami prawa budowlanego,

przepisami dotyczącymi lokalizacji obiektu
Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U. 03.4.44 z dnia 15 stycznia 2003 r.)
Przepisy prawa budowlanego
 Zgodnie z Ustawą „Prawo Budowlane” z dnia 7 lipca 1994 r.
wg art. 29 p.1 pozwolenia na budowę nie wymaga budowa:
 płyt do składowania obornika,
 szczelnych zbiorników na gnojówkę lub gnojownicę o
pojemności do 25 m3.
 Zamiar podjęcia budowy tych obiektów powinien jednak
zgłoszony właściwemu organowi na 30 dni przed
rozpoczęciem robót.
 W przypadku budowy na płynne nawozy naturalne o
pojemności powyżej 25 m3 wymagane jest pozwolenie na
budowę.
Typy zbiorników zamkniętych
Źródło: [Magazynowanie…]
Przykład zbiornika na gnojowicę projektu IBMER [źródło: Magazynowanie…]
Zbiorniki otwarte o wysokości ścian mniejszej niż 1,8 m oraz zbiorniki ziemne, muszą być zabezpieczone
ogrodzeniem o wysokości co najmniej 1,8 m.
[źródło: Magazynowanie…]
Odległość otwartych zbiorników na płynne odchody zwierzęce o pojemności do 200 m 3 oraz płyt gnojowych
powinna wynosić co najmniej:

od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich - 30 m,

od budynków przetwórstwa rolno-spożywczego i magazynów środków spożywczych - 50 m,

od budynków magazynowych pasz i ziarna - 10 m,

od granicy działki sąsiedniej - 4 m,

od silosów na zboże i pasze - 5 m,

od silosów na kiszonki - 10 m
Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie. Dz. U. z 1997 nr 132 poz. 877
[źródło: Magazynowanie…]
Odległości zamkniętych zbiorników na płynne nawozy naturalne, mierzone od pokryw i wylotów wentylacyjnych, powinny
wynosić co najmniej:

od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich - 15 m,

od magazynów środków spożywczych, a także obiektów budowlanych przetwórstwa rolno-spożywczego – 15 m,

od granicy działki sąsiedniej – 4 m,

od budynków magazynowych ogólnych – 5 m,

od silosów na zboże i pasze – 5 m,

od silosów na kiszonki – 5 m
Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie. Dz. U. z 1997 nr 132 poz. 877
Zbiorniki na gnojowicę
[Fot. P. Nawalany]
[Fot. P. Nawalany]
Możliwe losy składników nawozowych z zastosowanych
nawozów naturalnych
Źródło: Chi Chang and Xiying Hao; http://www1.agric.gov.ab.ca/$department/deptdocs.nsf/all/epw9890
Okresy, w których stosowanie nawozów nie jest
wskazane

Nawozy nie powinny być stosowane w okresach i w warunkach, gdy
zawarte w nich składniki mineralne, szczególnie związki azotu, narażone
są na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód
powierzchniowych. Dotyczy to przede wszystkim okresu zimowego oraz
innych okresów w zależności od rodzaju gleby, natężenia opadów i okrywy
glebowej.

Okres zimowy, zależnie od opadów i temperatury, może się
charakteryzować bardzo różnym przebiegiem pogody od wilgotnej i ciepłej
do suchej i mroźnej. Przebieg pogody może być bardzo zmienny i dlatego
nie można stosować nawozów, gdy gleba jest zamarznięta i pokryta
śniegiem - nawet jeżeli nastąpi okresowe ocieplenie.

Bez względu na przebieg pogody i stan gleby w okresie zimowym, od
początku grudnia do końca lutego nie dopuszcza się stosowania nawozów
naturalnych w formie stałej i płynnej oraz nawozów organicznych, w tym
kompostów.
Nie należy nawozić, gdy gleba jest zamarznięta lub pokryta śniegiem
Źródło: Harrigan T., Northcott B., Rector N., Bolinger D., 2004
Źródło: http://nocafos.org/news.htm
Okresy, w których stosowanie nawozów nie jest
wskazane

W pozostałych okresach nie powinno się stosować nawozów, gdy gleba
jest nieobsianą lub rośliny są mało zaawansowane we wzroście, a
przewidywane jest wystąpienie większych opadów. Dotyczy do w
pierwszym rzędzie gleb bardzo lekkich i lekkich o dużej
przepuszczalności, zwłaszcza jeżeli są wówczas silnie uwilgotnione.

W całym okresie wegetacji roślin, przeznaczonych do bezpośredniego
spożycia przez ludzi, nie dopuszcza się stosowania nawozów naturalnych
w formie płynnej (gnojowica, gnojówka). Należy unikać stosowania
nawozów azotowych w późnym okresie wzrostu i rozwoju roślin, gdyż ich
nadmiar pozostający w glebie jest narażony na wymywanie do wód
gruntowych. Tak zwane późne dawki nawozów azotowych są uzasadnione
tylko w uprawie roślin o specjalnych wymaganiach technologicznych.

Najmniej ograniczeń w terminach stosowania nawozów występuje na
trwałych użytkach zielonych oraz w uprawach roślin wieloletnich na
gruntach ornych. W uprawie roślin pod osłonami nawozy można stosować
w dowolnych terminach, wynikających ze specyfiki uprawy.
Okresy stosowania nawozów
azotowych
Nawozy azotowy należy dostarczać w
okresie największego zapotrzebowania na
nie przez rośliny
Wiosna
Lato
Jesień
Zima
Źródło: Lars Bergström. http://www.pe.ipw.agrl.ethz.ch/research/Conf_pres/Bergstrom_2003_IUFoST_Chicago.pdf
Zagrożenie wymywaniem azotanów z gruntów ornych
w różnych miesiącach roku
Źródło: http://www.defra.gov.uk/environment/water/quality/nitrate/pdf/consultation-supportdocs/d3-inventory-measures.pdf
Nawożenie pól na zboczach
 Nawozy naturalne w formie płynnej oraz mineralne nawozy
azotowe nie mogą być stosowane na polach o nachyleniu
większym niż 10% (6°), jeżeli pola te nie znajdują się pod okrywą
roślinną.
 Gleby położone na zboczach powinny być utrzymywane w dobrej
strukturze, a przede wszystkim należy zapobiegać ich
zagęszczeniu i zaskorupieniu. Gleby nadmiernie zagęszczone, w
tym z podeszwą płużną lub powierzchniowo zaskorupione,
wykazują znacznie mniejszą przepuszczalność i pojemność
wodną, a procesy erozyjne są tutaj szczególnie nasilone. Spływy
powierzchniowe wody są zawsze związane ze stratami
składników mineralnych i ich przedostawaniem do wód
powierzchniowych.
Na polach położonych na stromych zboczach (powyżej 10%) nie należy
stosować żadnych płynnych nawozów gdy nie ma na nich roślin
Źródło: Harrigan T., Northcott B., Rector N., Bolinger D., 2004
Foto: K. Jończyk
Mechanizm transportu fosforu do wody
Opady deszczu
Spływ
Cząsteczki P (erozja)
P - rozpusz czalny
Infiltracja
Wody powierzchniowe
Wymycie
Wody gruntowe
Źródło: Na podstawie: http://extension.missouri.edu/explorepdf/agguides/soils/g09182.pdf
Straty wody z powierzchni gleby o nachyleniu 10%
Sposób użytkowania
Odpływ w % opadu
Las
0,09
Użytek zielony
0,29
Pola wstęgowe
8,30
Rośliny okopowe
10,50
Czarny ugór
29,10
Nawożenie pól na zboczach cd.
Duży wpływ na rozmiar
spływów powierzchniowych
wody i składników
mineralnych, przede wszystkim
związków azotu, ma sposób i
kierunek uprawy gleby. Na
gruntach ornych położonych
na stokach wszystkie zabiegi
uprawowe powinny być
dokonywane w kierunku
poprzecznym do nachylenia
stoku. Orkę najlepiej wykonać
pługiem obracalnym lub
uchylnym, odkładając skiby w
górę stoku
Pług czteroskibowy obracalny
Źródło: http://www.agrofoto.pl/forum/gallery-image2290.html
Nawożenie pól na zboczach cd.
Na glebach zagrożonych erozją w
stopniu silnym, jako dodatkowy
zabieg przeciwerozyjny poleca się
głęboszowanie. Zabieg ten polega
na dokonywaniu głębokich nacięć
w glebie i spulchnianiu podglebia,
co zwiększa pojemność wodną
gleby i ułatwia wsiąkanie wody i
składników mineralnych do
głębszych jej warstw.
Głęboszowanie wykonuje się
specjalnym narzędziem głęboszem, wymagającym
Głębosz zawieszany
ciągnika o dużej sile uciągu.
Żródło: http://www.sklep.wies.com.pl/grupa.php?kaId=498
Nawożenie pól na zboczach cd.
Drogi spływu wód opadowych należy zadarnić,
a ruń trawiastą kosić przynajmniej jeden raz w
okresie wegetacji. Wskazane jest utrzymywanie
zadarnionych skarp oraz pasów ochronnych o
charakterze zakrzaczeń lub zadrzewień, które
przechwytują i akumulują składniki mineralne
zmywane z erodowanych zboczy.
Postępowanie z nawozami naturalnymi w
przypadkach gleb podmokłych, zalanych,
zamarzniętych i pokrytych śniegiem
 Niedopuszczalne jest stosowanie wszelkich nawozów na
glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub
zamarzniętych. Na glebach takich składniki mineralne z
nawozów ulegają dużym i niekontrolowanym stratom.
 Na glebach powierzchniowo zamarzniętych, w okresach
odwilży, można ewentualnie stosować nawozy, jeżeli
uzasadniają to względy organizacyjne lub agrotechniczne.
Dotyczy to w szczególności pierwszej, wiosennej dawki
nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych.
 Na glebach o wysokim poziomie wody gruntowej (powyżej 1,2
m) stosowanie nawozów wymaga szczególnej staranności i
umiejętności. Nie zaleca się tutaj stosować nawozów
naturalnych w formie płynnej, a nawozy azotowe powinny być
stosowane w okresach maksymalnego zapotrzebowania roślin
na ten składnik.
Nie należy nawozić, gdy gleba
jest podmokła lub zalana
Źródło: Harrigan T., Northcott B., Rector N., Bolinger D., 2004
Źródło: Lynn Betts, USDA/NRCS
Postępowanie z nawozami naturalnymi w
przypadkach gleb podmokłych, zalanych,
zamarzniętych i pokrytych śniegiem cd.
 Gleby o wysokim poziomie wody gruntowej występują z reguły pod
trwałymi użytkami zielonymi [łąki i pastwiska]. Nawozy mineralne, a
szczególnie azotowe i potasowe, należy tu stosować w sposób
dawkowany, po każdym pokosie [przepasieniu]. Zmniejsza to
zarówno niebezpieczeństwo strat tych składników do wody
gruntowej, jak i ich nadmiernej akumulacji w materiale roślinnym.
 Przy ustalaniu dawek nawozów na pastwiska należy brać pod uwagę
ilość składników pozostawianych przez zwierzęta w formie
odchodów. Na pastwiskach trzeba zapobiegać lub likwidować skutki
nadmiernego nagromadzenia odchodów w określonych miejscach
[przesuwanie wodopojów i miejsc doju, rozrzucanie łajniaków, czas
wypasu itp.].
Nawożenie pól w pobliżu cieków wodnych i stref
ochrony wód
 W odległości do 20 m od wód powierzchniowych, stref
ochrony wód i obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego nie
można stosować nawozów naturalnych, a nawozy mineralne
powinny być rozsiewane ręcznie.
 Sprzęt do stosowania nawozów na powyższych obszarach
powinien być w dobrym stanie technicznym i starannie
wyregulowany. Zabieg nawożenia należy dokonywać przy
sprzyjającym kierunku wiatru, zapobiegającym znoszeniu
cząstek lub kropli nawozu na powierzchnię wody czy obszaru
chronionego.
 Mycie rozsiewaczy nawozów i opryskiwaczy nie może się
odbywać w pobliżu wód powierzchniowych czy stref ochrony
wód. Wodę z mycia sprzętu należy równomiernie rozlać po
powierzchni przeznaczonej do nawożenia, oddalonej o co
najmniej 20 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych.
Dawki i sposoby nawożenia
 Dawki składników mineralnych należy ustalać na podstawie
potrzeb nawozowych roślin, na które składają się ilość
składników pobranych z określonym plonem rośliny oraz ich
ilość, jaka może być pobrana z gleby bez szkody dla jej
żyzności. Dotyczy to w szczególności azotu, którego dawka
powinna być możliwie precyzyjnie dobrana.
 Roczna dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać
ilości zawierającej 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków
rolnych. Jeżeli ilość nawozów naturalnych, produkowanych w
gospodarstwie, przeliczonych na azot całkowity przekracza
170 kg azotu na 1 ha, wskazuje to na nadmierną obsadę
inwentarza. Rolnik powinien wówczas albo zmniejszyć obsadę
zwierząt, albo zawrzeć umowę z sąsiadami na odbiór
nadwyżkowych ilości nawozów naturalnych.
Program Plano RS
Program Plano RS jest narzędziem do sporządzania planów nawożenia w
gospodarstwach rolnych uczestniczących w programach rolno-środowiskowych.
W gospodarstwach zrównoważonych nawożenie mineralne należy traktować jako
uzupełnienie nawożenia organicznego. Zatem podstawą zrównoważonego
nawożenia jest możliwie precyzyjne określenie ilości dostępnych w
gospodarstwie nawozów naturalnych oraz ilości zawartych w nich składników
pokarmowych.
Integralną częścią programu jest moduł umożliwiający symulowanie produkcji
nawozów naturalnych na podstawie informacji o produkcji zwierzęcej w
gospodarstwie. Obliczona ilość nawozów naturalnych powinna być
rozdysponowana na poszczególne pola w gospodarstwie.
Dawki nawozów mineralnych są wyliczane jako różnica pomiędzy potrzebami
pokarmowymi roślin a ilością składników wnoszonych do gleby w nawozach
naturalnych i dopływających z innych zródeł (przyorane produkty uboczne,
wiązanie azotu przez rośliny motylkowate, opad atmosferyczny).
http://www.iung.pulawy.pl/Plano.html
Zapotrzebowanie upraw na nawozy fosforowe w
zależności od zasobności gleby
Zasobność gleb w fosfor
I
II
III
IV
V
bardzo
niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
zapotrzebowanie na nawożenie fosforowe, kg P2O5/ha
Zboża (5 t/ha)
57
34
23
0
Rośliny oleiste (2 t/ha)
57
34
23
0
Groch, fasola (3,5 t/ha)
57
34
23
12
Buraki cukrowe (45 t/ha)
92*
57*
46*
0*
Łąka (6 t s.m./ha)
57
34
23
0
Pastwisko
34
11
0
0
69**
69**
46**
46**
Młode ziemniaki
69
69
46
46
Kukurydza (10 t s.m./ha)
126
104
80
69
Ziemniaki (30 t/ha)
* - dawka fosforu wystarczająca także dla następnej uprawy
** - dawka fosforu wystarczająca także dla następnych 2 upraw
Zależność między zasobnością gleby w fosfor a
plonem i zagrożeniem dla środowiska
Względna wielkość plonu, %
100,0
80,0
Potencjalne problemy
środow iskow e
60,0
40,0
20,0
0,0
niska
średnia
w ysoka
Zaw artość fosforu w glebie
nadmierna
Źródło: Rehm i in., 2002].
Metody ograniczenie emisji amoniaku i
zanieczyszczenia wód z produkcji zwierzęcej
Etapy działań:
 żywienie zwierząt
gospodarskich
 budynki
inwentarskie
 magazynowanie
nawozów
naturalnych
 aplikacja
nawozów
naturalnych
Żródło: http://faculty.washington.edu/clh/nmanual/ch3.pdf
Ograniczenie emisji amoniaku poprzez zmniejszenie ilości
azotu wydalanego przez zwierzęta
 stosowanie w żywieniu, pasz o wysokiej jakości;
 podawanie zwierzętom zbilansowanych dawek pokarmowych (w
oparciu o normy żywieniowe) dostosowanych do potrzeb
poszczególnych kategorii zwierząt, np. według okresu laktacji,
wieku, masy ciała, itp.;
 utrzymywanie zwierząt odznaczających się wysoką wydajnością
Wyszczególnienie
Produkcja mleka od krowy, kg·krowa-1·rok-1
4000
6000
8000
kg·krowa-1·rok-1
80
96
120
g·dm-3mleka
20
16
15
Ilość
azotu:
wydalonego
Źródło: Potkański 1997 za Flachowsky 1994
Zależność między ilością N w odchodach a wydajnością
mleczną krów w krajach UE (25+) w 2000 r.
Źródło: H.P. Witzke & O. Oenema, 2007
Ograniczenie emisji amoniaku poprzez zmniejszenie
ilości azotu wydalanego przez zwierzęta
W chowie zwierząt nadmiernym stratom azotu, fosforu i innych
elementów można zapobiegać poprzez działania ukierunkowane
na poprawę wykorzystania przez nie skarmianych pasz i tym
samym na zmniejszenie masy powstających odchodów jako źródła
zanieczyszczeń. Podstawowe zasady w tym względzie
obowiązujące to:
 stosowanie w żywieniu pasz o wysokiej jakości;
 podawanie zwierzętom zbilansowanych dawek pokarmowych (w
oparciu o normy żywieniowe) dostosowanych do potrzeb
poszczególnych kategorii zwierząt, np. według okresu laktacji,
wieku, masy ciała, itp.;
 utrzymywanie zwierząt odznaczających się wysoką wydajnością
(zwierzęta wysokoprodukcyjne w porównaniu ze zwierzętami o
gorszych cechach użytkowych wydalają mniejsze ilości N i P w
odchodach w przeliczeniu na jednostkę produktu – np. mleka czy
mięsa).
Źródło: Pietrzak, 2007
Ograniczenie emisji amoniaku poprzez zmniejszenie
ilości azotu wydalanego przez zwierzęta cd.
W zakresie szczegółowym zaleca się m.in. takie rozwiązania jak:
 w żywieniu przeżuwaczy – zmniejszenie dawek skarmianych
zielonek na rzecz pasz objętościowych o mniejszej zawartości
białka, takich jak kiszonka z kukurydzy, siano, słoma itp.; spasanie
runi łąkowej w późniejszej fazie wzrostu lub ograniczenie ilości
skarmianej zielonki łąkowej i jednoczesne zwiększenie podawania
wysokoenergetycznych pasz treściwych;
 w żywieniu trzody chlewnej i drobiu – żywienie fazowe (obniżanie
zawartości protein i fosforanów w diecie zwierząt sukcesywnie do
ich wzrostu); stosowanie stymulatorów wzrostu oraz enzymów np.
fitazy w celu poprawy wykorzystania paszy; stosowanie
aminokwasów syntetycznych dla poprawy ich składu
aminokwasów w białku paszy.
Źródło: Pietrzak, 2007
Ograniczenie emisji amoniaku w pomieszczeniach
dla bydła
 minimalizowanie
powierzchni dróg
komunikacyjnych dla
zwierząt;
 szybkie odprowadzanie
moczu do zbiornika;
 utrzymywanie w czystości
dróg komunikacyjnych oraz
wybiegów dla krów.
 stosowanie większej ilości
słomy (ściółki) na
stanowiskach dla zwierząt
Ograniczenie emisji amoniaku w pomieszczeniach
dla trzody chlewnej
system bezściołowy:
 zmniejszenie powierzchni stanowisk zanieczyszczanych
odchodami przez wprowadzanie na ich części rusztów;
 zmniejszenie odsłoniętej powierzchni gnojowicy pod rusztami,
np. przez konstrukcję kanałów w taki sposób, żeby wewnętrzne
ściany kanału były węższe na górze niż na dole
system bezściołowy:
 stosowanie dostatecznej ilości słomy
do utrzymania czystego i suchego
legowiska;
 utrzymywanie poideł i koryta w
odpowiednim stanie technicznym, aby
nie wyciekała z nich woda;
 zapobieganie gromadzeniu się moczu
w zastoiskach
Źródło: http://www.thepoultrysite.com/photos/13/piglets
Ograniczenie emisji amoniaku podczas
przechowywania obornika

etapowe układanie (nie jednoczesne
na całej powierzchni) i ugniatanie na
pryzmie

stosowanie pokryć pryzmy po
ukończeniu układania
(niepraktyczne przy etapowym
układaniu pryzmy)
Fot. P. Nawalany

minimalizowanie powierzchni
przechowywania (wymagane jest
zwiększenie wysokości pryzmy)

utrzymywanie temperatury w
pryzmie poniżej 50ºC lub
zwiększanie w niej stosunku C:N do
>25, np. przez zwiększenie ilości
słomy lub innej ściółki
http://www.al.nrcs.usda.gov/technical/photo/anim/mngt/honeywagon.jpg
Źródło: Pietrzak, 2007
Ograniczenie emisji amoniaku podczas
magazynowania gnojowicy

zadaszenia zbiorników lub sztywne
wieka do ich zamykania;
 ruchome pokrywy wykonane
zazwyczaj z plastikowych powłok
umieszczane na powierzchni
gnojowicy;
 naturalne warstwy izolacyjne
(kożuch) wytworzone na
powierzchni gnojowicy z materiału
organicznego samoistnie;
 sztuczne warstwy ochronne
naniesienie na powierzchnię
gnojowicy w zbiorniku np. w postaci
słomy, keramzytu, torfu, oleju lub
innych naturalnych pływających
materiałów
Zadaszenie zbiornika na gnojowicę
<>
Źródło:
http://www.oltrans.com.pl/tresc.php?tresc=zbiorniki_gnojowka&gclid=CI7ClfHe5
pACFR7pXgodDUjiQQ
Ograniczenia strat azotu z gnojówki i gnojowicy na
etapie ich stosowania
Najskuteczniejszym sposobem ograniczenia jego strat z gnojówki i gnojowicy na
etapie stosowania jest obecnie używanie nowoczesnych wozów asenizacyjnych;

z przystawkami do doglebowego wprowadzania gnojowicy i gnojówki:

z zastosowaniem aplikatorów do płytkiego wtryskiwania – zasada działania
polega na wycinaniu w glebie wąskich szczelin (zazwyczaj głębokości 4–6 cm,
w odstępach 25–30 cm) i wypełnianiu ich gnojowicą lub gnojówką; zalecane do
stosowania na użytkach zielonych;

z zastosowaniem aplikatorów do głębokiego wtryskiwania – gnojowica lub
gnojówka wprowadzana jest na głębokość 12–30 cm za pomocą specjalnych
radełek umieszczonych w rzędzie co 50 cm (radełka są często wyposażone w
skrzydełka boczne, które wspomagają rozprzestrzenianie się gnojowicy w
glebie, umożliwia to wprowadzanie dużych dawek); wykorzystywane przede
wszystkim na gruntach ornych.
Wóz asenizacyjny z aplikatorem
doglebowym
 aplikatory do płytkiego
wtryskiwania – zazwyczaj
do głębokości 4–6 cm, w
odstępach 25–30 cm;
zalecane do stosowania na
użytkach zielonych;
 aplikatory do głębokiego
wtryskiwania – na
głębokość 12–30 cm za
pomocą specjalnych
radełek umieszczonych w
rzędzie co 50 cm;
wykorzystywane przede
wszystkim na gruntach
ornych
Foto: P. Nawalany
Fot. P. Nawalany
Przyrządy do bezpośredniego przykrycia płynnych nawozów
naturalnych w rządkach roślin lub na odsłoniętej glebie
Źródło: W.E. Jokela and J.J. Meisinger http://www.farmwest.com/index.cfm?method=library.showPage&librarypageid=140
Ograniczenia strat azotu z gnojówki i gnojowicy na
etapie ich stosowania cd.

z przystawkami do pasmowego rozlewania gnojowicy i gnojówki :

z ciągniętymi przewodami – gnojowica rozlewana na powierzchni gruntów
rolnych (grunty orne lub użytki zielone) przez zespół giętkich przewodów,
możliwe ich wprowadzanie między rzędami rosnących roślin;

z ciągniętymi stopami – gnojowica spuszczana na glebę przez
zainstalowane rury zakończone metalowymi „butami” ciągniętymi po
powierzchni pola; niektóre typy wycinają płytką szczelinę w glebie w celu
ułatwienia infiltracji gnojowicy; najbardziej efektywne, gdy stosuje się je na
użytki zielone o wysokości runi ok. 10 cm.
Wóz asenizacyjny z wleczonymi przewodami
elastycznymi
 z ciągniętymi wężami –
gnojowica rozlewana na
przez zespół giętkich
przewodów
 z ciągniętymi stopami –
gnojowica spuszczana
na glebę przez
zainstalowane rury
zakończone metalowymi
„butami”
Wpływ różnych urządzeń technicznych zagregatowanych z
wozami asenizacyjnymi na ograniczenie strat amoniaku
wynikających ze stosowania gnojówki i gnojowicy na użytki
rolne
Rodzaj urządzenia
Miejsce stosowania
nawozu
Zmniejszenie emisji, %
Ciągnięte przewody
użytki zielone/
grunty orne
10-50
Ciągnięte stopy
głównie użytki
zielone
40-60
Aplikator doglebowy
(płytki wtrysk)
głównie użytki
zielone
otwarty rowek: 50-7;
zamknięty rowek: 70-90
Aplikator doglebowy
(głęboki wtrysk)
grunty orne
70-90
Źródło: UN/ECE Framework…, 2001
W przypadku stosowania obornika, skutecznym sposobem ograniczenia
emisji NH3, jest jak najszybsze przyoranie go po wywiezieniu na pole
Straty amoniaku związane z zastosowanych nawozów naturalnych można też ograniczyć wybór
odpowiedniego terminu zabiegu. Emisja amoniaku jest największa w dni upalne, suche i wietrzne,
znacznie mniejsza natomiast w okresie chłodnym, bezwietrznym i wilgotnym
Dziękuję za uwagę !