W skróconym zbiorze zasad dobrej praktyki rolniczej znajdują się
advertisement
W skróconym zbiorze zasad dobrej praktyki rolniczej znajdują się zapisy, występujące w zasadniczym Kodeksie, w kolejności zagadnień wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Azotanowej w części A i B. W ramach wstępu wymieniono podstawowe pojęcia w zakresie ochrony wód i nawozów stosowane w Kodeksie, wśród których warto przybliżyć pojęcie nawozów i nawozów organicznych. Nawozy to produkty przeznaczone do dostarczania roślinom składników pokarmowych i zwiększenia żyzności gleb. Wyróżnia się 4 grupy nawozów: mineralne, naturalne, organiczne i organiczno-mineralne. Nawozy naturalne (gospodarskie) to odchody zwierząt, obornik, gnojówka i gnojowica przeznaczone do rolniczego wykorzystania. Natomiast nawozy organiczne to różne substancje organiczne i ich mieszaniny, w tym komposty zawierające składniki pokarmowe roślin. Ścieki i osady ściekowe nie są zaliczane do nawozów. A. Okresy, w których stosowanie nawozów nie jest wskazane. 1. W okresie zimowym, gdy gleba jest zamarznięta i pokryta śniegiem, nie powinno się stosować nawozów, gdyż składniki mineralne w nich zawarte, szczególnie związki azotu, narażone są na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód powierzchniowych. 2. Od początku grudnia do końca lutego nie dopuszcza się stosowania nawozów naturalnych w formie stałej i płynnej oraz nawozów organicznych, w tym kompostów, natomiast w pozostałych okresach nie powinno się stosować nawozów, gdy gleba jest nie obsiana lub rośliny są zbyt młode. Dotyczy to zwłaszcza gleb lekkich o dużej przepuszczalności. 3. W okresie wegetacji roślin, przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi, zakazuje się stosowania nawozów naturalnych w formie płynnej (gnojowica, gnojówka). 4. W przypadku upraw roślin pod osłonami, nawozy można stosować w dowolnych terminach wynikających ze specyfiki uprawy. B. Nawożenie pól na zboczach. 1. Ostrożne stosowanie nawozów na polach położonych na zboczach, szczególnie o nachyleniu większym niż 10%, z uwagi na możliwość spływów powierzchniowych składników mineralnych zawartych w nawozach (głównie fosforu) do wód powierzchniowych powodując ich zanieczyszczenie. 2. Nachylenie terenu, skład granulometryczny gleby i sposób jej uprawy, natężenie opadów, rodzaj okrywy roślinnej- to czynniki warunkujące stosowanie nawozów w odpowiedni sposób i w różnych terminach. 3. Zakaz stosowania nawozów naturalnych w formie płynnej oraz azotowych nawozów mineralnych na polach pozbawionych okrywy roślinnej o nachyleniu większym niż 10%. 4. Zapobieganie zagęszczeniu i zaskorupieniu gleb położonych na zboczach. 5. Uprawa gleby na gruntach ornych położonych na stokach w kierunku poprzecznym do nachylenia stoku celem zmniejszenia spływów powierzchniowych wody. 6. Zastąpienie uprawy płużnej na bezorkową na glebach położonych na zboczach. Użycie kultywatora z szerokimi łapami (gruber). 7. Na glebach zagrożonych silną erozją należy stosować zabieg głęboszowania, polegający na wykonywaniu głębokich nacięć w glebie i spulchnianiu podglebia w celu zwiększenia pojemności wodnej gleby i ułatwienia we wsiąkaniu wody i składników mineralnych do głębszych jej warstw. 8. Utrzymywanie zadarnionych skarp oraz pasów ochronnych w postaci zakrzaczeń lub zadrzewień w celu przechwycenia składników mineralnych zmywanych z erodowanych zboczy. 9. Nawozy naturalne w formie płynnej na gruntach ornych położonych na zboczach zaleca się, aby były wprowadzane pod powierzchnie gleby, natomiast nawozy w postaci stałej – wymieszane z glebą bezpośrednio po ich rozrzuceniu. Na użytkach zielonych nawozy należy rozrzucać na całej powierzchni do nawożenia, bez pozostawiania ich w postaci kupek lub pryzm. 10. Na terenach narażonych na erozję należy unikać stosowania nawozów łącznie ze środkami ochrony roślin. 11. Rozsądne planowanie nawożenia u podnóży zboczy, gdzie akumulują się składniki mineralne w glebie. C. Stosowanie nawozów na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych i pokrytych śniegiem. 1. Zakaz stosowania wszystkich nawozów na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych. 2. Dopuszcza się użycie nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych na glebach powierzchniowo zamarzniętych, w okresach odwilży. 3. Staranne i umiejętne stosowanie nawozów na glebach o wysokim poziomie wody gruntowej (powyżej 1,2 m- łąki, pastwiska), z zaniechaniem użycia nawozów w postaci płynnej. Nawozy azotowe i potasowe należy stosować sposób dawkowany, po każdym pokosie (przepasieniu). 4. Przy ustalaniu dawek nawozów na pastwiskach należy wziąć pod uwagę ilość składników pozostawionych przez zwierzęta w formie odchodów oraz stosowanie zabiegów mających na celu zapobieganie i likwidowanie skutków nadmiernego nagromadzenia odchodów w określonych miejscach poprzez np. przesuwanie wodopojów i miejsc doju zwierząt. 5. Grunty, na których woda gruntowa występuje płycej niż 1,5m, wyłączone są z nawożenia ściekami, natomiast na piaskach luźnych i słabogliniastych i piaskach gliniastych lekkich (tj. na glebach o dużej przepuszczalności) zakazane jest stosowanie komunalnych osadów ściekowych. D. Nawożenie pól w pobliżu cieków wodnych i stref ochrony wód. 1. W bezpośredniej bliskości wód powierzchniowych (cieki i zbiorniki wodne) i źródeł wody pitnej (stref ochronnych wód) obowiązują szczególne zasady stosowania nawozów na gruntach, uzależnione od dawki, rodzaju i postaci nawozu, sprzętu do nawożenia. 2. W odległości do 20m od wód powierzchniowych, stref ochrony wód i obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego obowiązuje zakaz stosowania nawozów naturalnych, natomiast nawozy mineralne powinny być rozsiewane ręcznie. 3. Należy używać sprzętu w dobrym stanie technicznym, wyregulowany, a mycie rozsiewaczy i opryskiwaczy należy przeprowadzać z dala od wód powierzchniowych i stref ochrony wód. 4. Lokalizować wodopoje dla zwierząt na pastwiskach w rozsądnej odległości od zbiornika lub cieku wodnego. E. Pojemność zbiorników /płyt do składowania i przechowywania nawozów naturalnych oraz pasz soczystych/. 1. Wszystkie płynne i stałe odchody zwierzęce i odpady powinno się przechowywać w specjalnych, szczelnych zbiornikach lub na płytach usytuowanych w odpowiedniej odległości od zabudowań, studni i granic zagrody wiejskiej, zgodnie z prawem budowlanym. 2. Dopuszcza się składowanie obornika i przechowywanie w pomieszczeniach inwentarskich lub na płytach gnojowych, zabezpieczonych przed przenikaniem wycieków do gruntu. 3. Pojemność płyty gnojowej zależy od wysokości pryzmy obornika i powinna zapewniać możliwość gromadzenia i przechowywania obornika przez okres co najmniej 6 miesięcy. Np. na 1 dużą jednostkę przeliczeniową zwierząt w oborze rusztowej należy przewidzieć pojemność zbiornika na gnojowicę około 10m 3, a w oborze płytkiej pojemność zbiornika na gnojówkę przynajmniej 2,5m3. 4. Nie należy przechowywać obornika w pryzmach polowych, gdyż prowadzi to do zanieczyszczenia wód gruntowych. 5. Zbiorniki na płynne odchody zwierzęce oraz bezodpływowe zbiorniki do gromadzenia nieczystości ciekłych powinny mieć nieprzepuszczalne dno i ściany oraz szczelną pokrywę z otworem wejściowym i otworem wentylacyjnym. 6. Do zbiornika na gnojowicę zabronione jest odprowadzanie substancji pochodzących z domowych instalacji sanitarnych. 7. W silosach powinno się przechowywać pasze soczyste, ewentualnie na płytach usytuowanych w odległości od zabudowań i granic zagrody, zgodnie z pozwoleniem na budowę stosownych urządzeń. 8. Soki kiszkowe (z 1 tony zielonej, zakiszanej masy wycieka przeciętnie ca 0,2m 2 soku) należy gromadzić w studniach zbiorczych. Soki zawierają duże ilości składników mineralnych, w tym związków azotu (z 25 ton powstaje do 14 kg w soku. 9. Zalecanym sposobem konserwacji pasz jest sporządzanie sianokiszonek, które mogą być przechowywane w dowolnym miejscu (również na otwartej przestrzeni). F. Dawki i sposoby nawożenia. 1. Dawki składników mineralnych należy ustalać na podstawie potrzeb nawozowych roślin. 2. Roczna dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać ilości zawierającej 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków rolnych. 3. Dawki nawozów naturalnych należy ustalać według zawartości w nich tzw. azotu działającego, który wykazuje działanie nawozowe jak azot nawozów mineralnych. 4. Przy ustalaniu dawek azotu dla roślin uprawianych po przedplonach motylkowych, należy uwzględnić ilość azotu w resztkach pożniwnych tych roślin związanego biologicznie. 5. Przed zastosowaniem pierwszej dawki nawozów warto znać zawartość azotu mineralnego Nmin w próbie gleby w celu dobrania właściwych dawek nawozu. 6. Gnojowicę i gnojówkę należy stosować na nie obsianą glebę, wczesną wiosną, również na rośliny, z wyjątkiem roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi lub na krótko przed ich skarmianiem przez zwierzęta. Roczna dawka gnojowicy nie powinna przekraczać 45m3 (170kg N) na ha. 7. Obornik najlepiej stosować wczesną wiosną, również jesienią po natychmiastowym przyoraniu. Roczna dawka obornika nie powinna przekraczać 40 ton (170 kg N) na ha. 8. Nawozy naturalne oraz organiczne muszą być przykryte lub wymieszane z glebą za pomocą narzędzi uprawowych nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu. Gnojowica i gnojówka powinny być wprowadzane bezpośrednio do gleby za pomocą węży rozlewowych połączonych z zębami kultywatora. 9. Azotowe nawozy mineralne należy stosować w okresach bezpośrednio poprzedzających maksymalne zapotrzebowanie roślin. Nawozy powinny być rozmieszczone równomiernie na całej powierzchni gruntu. G. Użytkowanie gruntów i organizacja produkcji na użytkach rolnych. 1. Użytkowanie gruntów powinno być dostosowane do warunków naturalnych, z uwzględnieniem poziomu wody gruntowej i spadków terenu. 2. Na gruntach o poziomie wody 40-6-cm powinny być łąki, przy 60-80cmużytkowanie przemienne, pastwiskowo –kośne, a grunty orne- do 100cm. 3. Ugory i odłogi powinno się stale utrzymywać pod okrywą roślinną (trawiastą), przynajmniej raz w roku koszoną, poza okresem lęgowym ptactwa. 4. Rozłóg gruntów rolnych dzieli się na pola o podobnej powierzchni i przydatności rolniczej. Organizacja produkcji roślinnej odbywa się w ramach płodozmianu, który powinien obejmować 3-4 gatunki roślin na glebach lekkich i 4-5 –na cięższych, a jego celem jest ograniczenie ilości azotu mineralnego wymywanego z gleby w okresie jesienno-zimowym. 5. Na gruntach zagrożonych erozją wodną stosuje się płodozmiany z użyciem roślin motylkowych i ozimych: rzepak, żyto, pszenżyto. 6. Nie należy wypasać zwierząt w okresach nadmiernego uwilgotnienia, po połowie października. 7. W okresie użytkowania pastwiskowego należy stosować wypas rotacyjny, systemem kwaterowym lub dawkowanym. Liczba kwater zależy od okresu odrastania runi oraz od liczby dni wypasu na kwaterze. Trwałe użytki zielone o zdegradowanej runi powinny być odnawiane poprzez podsiew. Wyjątkowo stosuje się przeoranie darni i ponowny obsiew użytku zielonego, po czym przez okres jednego roku zaleca się uprawiać rośliny pastewne o dużych potrzebach nawozowych w stosunku do azotu. 8. Zamianę użytku zielonego na grunt orny należy traktować jako ostateczność. H. Minimalna powierzchnia „zielonych pól”. 1. Zwiększenie w zmianowaniu udziału tzw. pól zielonych: roślin ozimych, roślin wieloletnich i wszelkiego rodzaju poplonów i międzyplonów powoduje zmniejszenie ilości mineralnych form azotu w glebie i jego przemieszczania do wód gruntowych. 2. Stratom azotu mineralnego z gleby zapobiega przyorywanie rozdrobnionej słomy zbóż, rzepaku i kukurydzy. Tona przyoranej słomy może w wyniku procesu immobilizacji związać około 10 kg azotu mineralnego. Działanie ochronne słomy jest mniejsze od działania zielonego pola. I. Plan nawożenia. 1. Gospodarka składnikami mineralnymi powinna opierać się na ich bilansach, w których uwzględnia się przychody składników ze wszystkich źródeł (azot: - z nawozów organicznych, naturalnych, organicznomineralnych i mineralnych, - z przyorywanych produktów ubocznych roślin (słoma, liście), - wiązany biologicznie przez rośliny motylkowe, - w opadzie atmosferycznym) oraz ich rozchód z plonami roślin zbieranymi z pola. 2. Na glebach o średniej zawartości przyswajalnego fosforu i potasu bilans tych składników może być zrównoważony. 3. Po sporządzeniu bilansu składników należy opracować plan nawozowy polegający na prawidłowym rozdziale nawozów organicznych, ogranicznomineralnych i mineralnych pod poszczególne rośliny płodozmianu, uwzględniając ich zapotrzebowanie na podstawowe makroskładniki (N, P, K) oraz zasobność gleb w przyswajalne składniki pokarmowe. Wskazane jest, aby każde pole posiadało karty dokumentacyjne, na których rejestruje się zabiegi agrotechniczne wraz z uzyskiwanymi plonami.
