PL PL SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wnioski z trzeciego

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 30.5.2013
COM(2013) 310 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO
Czwarte sprawozdanie dotyczące stosowania dyrektywy Rady 93/7/EWG w sprawie
zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa
członkowskiego
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
PL
PL
SPIS TREŚCI
1.
Wprowadzenie.............................................................................................................. 3
2.
Wnioski z trzeciego sprawozdania dotyczącego stosowania dyrektywy 93/7/EWG
(2004–2007) ................................................................................................................. 3
3.
Zmiany, które miały miejsce od czasu opracowania trzeciego sprawozdania ............. 4
3.1.
Próba kodyfikacji dyrektywy ....................................................................................... 4
3.2.
Grupa robocza ds. zwrotu dóbr kultury........................................................................ 4
3.3.
Inne inicjatywy w obszarze dóbr kultury ..................................................................... 5
4.
Stosowanie dyrektywy w latach 2008–2011 ................................................................ 7
4.1.
Sprawozdania państw członkowskich dotyczące stosowania dyrektywy .................... 7
4.2.
Ocena stosowania dyrektywy ....................................................................................... 8
5.
Kolejny etap ................................................................................................................. 9
Załącznik .................................................................................................................................. 10
PL
2
PL
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO
Czwarte sprawozdanie dotyczące stosowania dyrektywy Rady 93/7/EWG w sprawie
zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa
członkowskiego
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
1.
WPROWADZENIE
Dyrektywa Rady 93/7/EWG przyjęta w dniu 15 marca 1993 r.1 ustanawia mechanizmy
współpracy administracyjnej między organami krajowymi oraz postępowanie sądowe w
sprawie zwrotu niektórych dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium
państwa członkowskiego.
Zgodnie z art. 16 dyrektywy 93/7/EWG (zwanej dalej „dyrektywą”) państwa członkowskie
przekazały Komisji sprawozdania dotyczące stosowania dyrektywy w latach 2008–20112. Na
tej podstawie Komisja opracowała niniejszy dokument, który jest czwartym sprawozdaniem z
oceny stosowania dyrektywy3. Niniejsze sprawozdanie adresowane jest do Parlamentu
Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.
2.
WNIOSKI Z TRZECIEGO SPRAWOZDANIA DOTYCZĄCEGO STOSOWANIA DYREKTYWY
93/7/EWG (2004–2007)
W trzecim sprawozdaniu z oceny stosowania dyrektywy stwierdzono, że dyrektywa jest
użytecznym narzędziem umożliwiającym odzyskanie niektórych dóbr kultury, a tym samym
właściwym instrumentem dla Unii Europejskiej, która wspiera działania państw
członkowskich starających się o zachowanie ich dziedzictwa kulturowego. W sprawozdaniu
wyrażono jednak także niezadowolenie państw członkowskich związane z ograniczeniami
dyrektywy, a w szczególności z krótkim terminem wniesienia roszczenia o zwrot.
Zgodnie z tym sprawozdaniem współpraca administracyjna i wymiana informacji uległy
poprawie zarówno w obrębie państw członkowskich (pomiędzy organami odpowiedzialnymi
1
2
3
PL
Dyrektywa Rady 93/7/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych
niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego (Dz.U. L 74 z 27.3.1993, s. 74) zmieniona
dyrektywą 96/100/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lutego 1997 r. (Dz.U. L 60 z
1.3.1997, s. 59) i dyrektywą 2001/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 czerwca 2001 r.
(Dz.U. L 187 z 10.7.2001, s. 43).
Komisja otrzymała sprawozdania od 22 państw członkowskich.
Pierwsze sprawozdanie Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego dotyczące wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3911/92 w sprawie
wywozu dóbr kultury oraz dyrektywy Rady 93/7/EWG w sprawie zwrotu dóbr kultury
wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, COM(2000) 325 final z
25
maja
2000
r.
Drugie sprawozdanie Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego dotyczące stosowania dyrektywy Rady 93/7/EWG w sprawie zwrotu dóbr
kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, COM(2005) 675
final
z
21
grudnia
2005
r.
Trzecie sprawozdanie Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego dotyczące stosowania dyrektywy Rady 93/7/EWG w sprawie zwrotu dóbr
kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, COM(2009) 408
final z 30 lipca 2009 r.
3
PL
za kulturę, organami celnymi, policją itp.), jak i pomiędzy organami odpowiedzialnymi za
stosowanie dyrektywy w różnych państwach członkowskich. W raporcie wskazano jednak, że
współpraca i wymiana informacji pomiędzy państwami członkowskimi mogą jeszcze zostać
usprawnione.
Państwa członkowskie uważały, iż fakt, że dyrektywa była rzadko stosowana (zarówno gdy
chodzi o działania w ramach współpracy administracyjnej, jak i postępowania przed sądami
krajowymi) wynikał ze zbyt wąskiego zakresu stosowania oraz z narzuconych restrykcyjnych
warunków wniesienia roszczenia o zwrot.
W sprawozdaniu Komisja zobowiązała się do rozważenia ewentualnego przeglądu
dyrektywy; pierwszym krokiem miało być utworzenie grupy roboczej w ramach Komitetu ds.
Wywozu i Zwrotu Dóbr Kultury, w celu dokonania pogłębionej analizy stosowania
dyrektywy.
KTÓRE
SPRAWOZDANIA
MIAŁY
MIEJSCE
3.
ZMIANY,
3.1.
Próba kodyfikacji dyrektywy
OD
CZASU
OPRACOWANIA
TRZECIEGO
W 2007 r. w programie Komisji mającym na celu uproszczenie wspólnotowego dorobku
prawnego znalazła się kodyfikacja dyrektywy 93/7/EWG. Wniosek w sprawie kodyfikacji
został wycofany z tego programu w następstwie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej z dnia 6 maja 2008 r. (sprawa C-133/06)4.
W świetle tego orzeczenia stwierdzono, że część normatywna wniosku w sprawie kodyfikacji
dyrektywy 93/7/EWG zawiera wtórną podstawę prawną5. Przeprowadzenie kodyfikacji
dyrektywy nie było zatem możliwe, gdyż przedmiotowy przepis musiał być skreślony, co
stanowi istotną zmianę wykraczającą poza ramy kodyfikacji.
3.2.
Grupa robocza ds. zwrotu dóbr kultury
W świetle wniosków z trzeciego sprawozdania Komisja rozpoczęła niezbędne działania w
celu dokonania przeglądu dyrektywy.
Komisja rozpoczęła od utworzenia w 2009 r. grupy roboczej ds. zwrotu dóbr kultury złożonej
z przedstawicieli organów krajowych odpowiedzialnych za stosowanie dyrektywy. Do zadań
grupy należało: (i) określenie najważniejszych problemów związanych z wdrażaniem
dyrektywy, oraz (ii) zaproponowanie skutecznych i realistycznych rozwiązań w celu
ewentualnego przeglądu dyrektywy. Grupę utworzono w ramach Komitetu ds. Wywozu i
Zwrotu Dóbr Kultury.
Grupa ds. zwrotu dóbr kultury stwierdziła w 2011 r., że w celu zwiększenia skuteczności
systemu zwrotu dóbr kultury sklasyfikowanych jako „narodowe dobra kultury” niezbędne jest
przeprowadzenie przeglądu dyrektywy 93/7/EWG. Większość członków grupy poparła
następujące propozycje w odniesieniu do ewentualnego przeglądu: (i) wydłużenie rocznego
terminu na wniesienie roszczenia o zwrot oraz dwumiesięcznego terminu na sprawdzenie
przez wnioskujące państwo członkowskie charakteru dobra kultury odnalezionego w innym
państwie członkowskim, (ii) wyjaśnienie niektórych przepisów dyrektywy w celu ułatwienia
jej stosowania, np. określenie wspólnych kryteriów w celu bardziej jednolitej interpretacji
4
5
PL
Zob. orzeczenie z dnia 6 maja 2008 r., Parlament Europejski przeciwko Radzie Unii Europejskiej,
sprawa C-133/06, Rec. 2008, s. I-03189, dostępne na stronie internetowej: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62006CJ0133:PL:HTML
Przepis dyrektywy zgodnie z którym Rada, stanowiąc na wniosek Komisji, co trzy lata bada i, w miarę
potrzeby, uaktualnia kwoty określone w załączniku do dyrektywy.
4
PL
pojęcia „należytej ostrożności i staranności”, które ma wpływ na rekompensatę dla
posiadacza lub (iii) wydłużenie okresów objętych sprawozdaniami dotyczącymi dyrektywy.
Członkowie grupy wyrazili opinie na temat innych propozycji dotyczących zakresu
stosowania dyrektywy, a w szczególności na temat usunięcia progów dotyczących wartości
lub wieku niektórych kategorii dóbr wymienionych w załączniku oraz na temat uchylenia
załącznika, nałożenia obowiązku dowiedzenia, iż zachowana została „należyta ostrożność i
staranność” oraz możliwości wniesienia przez osoby prywatne roszczenia o zwrot.
Członkowie grupy uznali także korzyści płynące ze stosowania instrumentów o charakterze
nielegislacyjnym w celu poprawy współpracy i wymiany informacji pomiędzy właściwymi
organami oraz przyczynienia się w ten sposób do ułatwienia zwrotu dóbr kultury.
Prace grupy roboczej i indywidualny wkład jej członków były niezwykle ważnym źródłem
informacji na użytek oceny skutków przeglądu dyrektywy 93/7/EWG6.
Wnioski grupy ds. zwrotu dóbr kultury zostały przedstawione Komitetowi ds. Wywozu i
Zwrotu Dóbr Kultury w czasie jego 17 posiedzenia w dniu 24 października 2011 r.
3.3.
Inne inicjatywy w obszarze dóbr kultury
Zapobieganie nielegalnemu obrotowi dobrami kultury i zwalczanie go stanowią przedmiot
rosnącego zainteresowania instytucji Unii Europejskiej i państw członkowskich, a także
niektórych organizacji międzynarodowych, takich jak Interpol i UNESCO.
Rozporządzenie Rady w sprawie wywozu dóbr kultury zostało skodyfikowane w 2008 r.
(rozporządzenie (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r.7). W 2011 r. Komisja przyjęła
drugie sprawozdanie dotyczące stosowania tego rozporządzenia obejmujące lata 2000–20108.
W odpowiedzi na wniosek Rady Unii Europejskiej z 2008 r.9 Komisja zleciła przygotowanie
badania na temat zapobiegania nielegalnemu obrotowi dobrami kultury w Unii Europejskiej i
zwalczania go. W sprawozdaniu końcowym z tego badania, z końca 2011 r., wymieniono
zawarte w prawie międzynarodowym i w przepisach Unii Europejskiej narzędzia
zapobiegania nielegalnemu obrotowi dobrami kultury i zwalczania go, a także przeszkody i
trudności napotykane przy ich stosowaniu10.
Sprawozdanie zawiera szereg zaleceń odnoszących się do zapobiegania temu obrotowi i
zwalczania go. Znajdują się w nim między innymi zalecenia dotyczące wprowadzenia
systemu współpracy między różnymi organami administracji i instytucjami zaangażowanymi
w zapobieganie nielegalnemu obrotowi dobrami kultury i zwalczanie go na poziomie
europejskim, stworzenia europejskiego portalu internetowego, wsparcia międzynarodowych
6
7
8
9
10
PL
Dokumentacja ta nie została podana do wiadomości publicznej.
Dz.U. L 39 z 10.2.2009, s. 1.
Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego z wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie
wywozu dóbr kultury, COM(2011) 382 final z 27 czerwca 2011 r.
Konkluzje Rady w odniesieniu do zapobiegania nielegalnemu obrotowi dobrami kultury i zwalczania
go,
Bruksela,
27
i
28
listopada
2008
r.,
http://www.ue2008.fr/webdav/site/PFUE/shared/import/1127_JAI/Conclusions/Conseil_JAI_Conclusio
ns_Trafic_illicite_biens_culturels_FR.pdf
„Etude sur la prévention et la lutte contre le trafic illicite des biens culturels dans l’Union européenne”
(badanie na temat zapobiegania nielegalnemu obrotowi dobrami kultury w Unii Europejskiej i
zwalczania go), badanie zrealizowane przez Centre d'Étude sur la Coopération Juridique Internationale
CECOJI-CNRS-UMR 6224 Francja. Badanie dostępne jest w językach francuskim i angielskim na
stronie
internetowej:
http://ec.europa.eu/homeaffairs/doc_centre/crime/docs/Report%20Trafficking%20in%20cultural%20goods%20EN.pdf#zoom
5
PL
konwencji UNESCO i UNIDROIT11, ustanowienia na poziomie Unii obowiązku
informowania o internetowych portalach prowadzących sprzedaż dóbr kultury, ujednolicenia
krajowych zezwoleń na wysyłkę dóbr kultury, stworzenia „paszportu” – karty umożliwiającej
ich swobodny przepływ w Unii lub upowszechnienia obowiązku prowadzenia policyjnych
rejestrów ruchomych dóbr kultury. Zaleca się w nim również przeprowadzenie przeglądu
dyrektywy 93/7/EWG w celu poprawy jej skuteczności w zakresie zwrotu dóbr kultury i
opracowanie przewodnika dobrych praktyk w tym obszarze.
W świetle wymienionego sprawozdania i innych prac w tej dziedzinie Rada Unii Europejskiej
na posiedzeniu w dniach 13 i 14 grudnia 2011 r. skierowała do Komisji i do państw
członkowskich zalecenia dotyczące nielegalnego obrotu dobrami kultury. Komisja została w
szczególności wezwana do wspierania działań państw członkowskich w zakresie skutecznej
ochrony dóbr kultury w celu zapobiegania nielegalnemu obrotowi i zwalczania go, oraz w
razie potrzeby prowadzenia dodatkowych działań12.
W ramach europejskiego planu działań na rzecz kultury i planu prac na rzecz kultury w latach
2008–2010, grupa ekspertów z poszczególnych państw (otwarta metoda koordynacji) zajęła
się kwestią poprawy obiegu dzieł sztuki (wzajemnego udostępniania zbiorów). Jedna z
podgrup grupy działającej w ramach otwartej metody koordynacji zajmująca się
zapobieganiem kradzieży i nielegalnemu obrotowi oraz należytą ostrożnością i starannością
zaleciła określenie podstawowych wymogów odnoszących się do należytej ostrożności i
staranności13.
Przyjęty przez Radę drugi plan prac w dziedzinie kultury na lata 2011–201414 obejmuje trzy
główne inicjatywy odnoszące się do dóbr kultury.
Po pierwsze, utworzenie grupy ekspertów, której zadaniem będzie opracowanie zestawu
narzędzi obejmującego wytyczne w odniesieniu do dobrych praktyk oraz kodeksu
postępowania w odniesieniu do należytej ostrożności i staranności w kontekście zwalczania
nielegalnego handlu dobrami kultury i ich kradzieży. W tym kontekście należy zauważyć, że
Rada Unii Europejskiej na posiedzeniu w dniach 13 i 14 grudnia 2011 r. zaleciła, aby
kompetentne zainteresowane strony uczestniczyły w tworzeniu tej grupy ekspertów.
Po drugie, zbadanie przez grupę ekspertów krajowych, utworzoną w ramach otwartej metody
koordynacji, sposobów uproszczenia procedur wypożyczania dzieł sztuki w obrębie Unii
Europejskiej15.
Po trzecie, przeprowadzenie analizy systemów szacowania wartości dzieł sztuki na użytek
gwarancji państwowych, ubezpieczeń i współodpowiedzialności.
Komisja przyjęła ponadto w 2010 r. wniosek w sprawie przekształcenia rozporządzenia (WE)
nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania
w sprawach cywilnych i handlowych. We wniosku określono kompetencję sądów miejsca, w
11
12
13
14
15
PL
Konwencja UNESCO z 1970 r. dotycząca środków zmierzających do zakazu nielegalnego przywozu,
wywozu i przenoszenia własności dóbr kultury i zapobiegania im oraz konwencja UNIDROIT z 1995 r.
o skradzionych lub nielegalnie wywiezionych dobrach kultury.
Konkluzje Rady Unii Europejskiej w sprawie zapobiegania nielegalnemu obrotowi dobrami kultury i
zwalczania tego obrotu, Bruksela, 13 i 14 grudnia 2011 r., Rada Unii Europejskiej,
http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/fr/jha/126867.pdf
http://ec.europa.eu/culture/our-policy-development/working-group-on-museum-activities_en.htm
Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie planu
prac w dziedzinie kultury na lata 2011–2014, JOUE C325, 2.12.2010, s.1.
http://ec.europa.eu/culture/our-policy-development/european-agenda_fr.htm
Z pracami grupy można zapoznać się na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/culture/our-policydevelopment/policy-documents/omc-working-groups_en.htm
6
PL
którym znajduje się dany obiekt, w odniesieniu do powództwa cywilnego dotyczącego prawa
rzeczowego lub majątku ruchomego. Określenie sądu właściwego w odniesieniu do majątku
ruchomego w ogólności ma również zastosowanie do działań mających na celu odzyskanie
dóbr kultury przez ich właścicieli. Nowe rozporządzenie przyczyni się do zwiększenia
ochrony dóbr kultury16.
4.
STOSOWANIE DYREKTYWY W LATACH 2008–2011
4.1.
Sprawozdania państw członkowskich dotyczące stosowania dyrektywy
Państwa członkowskie wskazują, że z oczywistych względów nie dysponują one
informacjami o wszystkich dobrach kultury, które zostały niezgodnie z prawem
wyprowadzone z ich terytorium17. Trudno jest zatem stwierdzić czy liczba nielegalnie
wyprowadzonych obiektów wzrosła czy spadła.
W sprawozdaniach krajowych stwierdzono:

rzadkie stosowanie dyrektywy, a w szczególności roszczenia o zwrot (zob. tabela w
załączniku18).
Państwa członkowskie uzasadniają niewielką liczbę przypadków stosowania dyrektywy jej
ograniczonym zakresem prawnym, w szczególności ze względu na kategorie wymienione w
załączniku, a także na krótki termin wniesienia roszczenia o zwrot i trudności w jednolitym
stosowaniu przez sędziów krajowych art. 9 w odniesieniu do rekompensaty dla posiadacza w
przypadku zwrotu obiektu.
Niektóre państwa członkowskie jako przyczynę przywołują także koszt finansowy związany z
roszczeniem o zwrot lub trudności w określeniu sądu właściwego w innym państwie
członkowskim;

stopniową poprawę współpracy administracyjnej i w zakresie wymiany informacji
pomiędzy organami centralnymi państw członkowskich, którą należy kontynuować
w celu lepszego stosowania dyrektywy.
Większość państw członkowskich uważa, że współpraca i wymiana informacji z organami
innych państw członkowskich przebiega dobrze. Niemniej Belgia, Bułgaria, Republika
Czeska, Niemcy i Zjednoczone Królestwo, uważają, że współpraca i wymiana informacji nie
są wystarczające. Przykładowo organy podkreślają znaczenie dysponowania odpowiednimi
16
17
18
PL
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w
sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i
handlowych (Dz.U. L 351 z 20.12.2012, s.1).
Republika Czeska podała jednak przybliżoną liczbę wyprowadzonych nielegalnie obiektów, które
zostały odnalezione w innych państwach członkowskich (189 od 1995 r.) oraz odnalezionych na jej
terytorium dóbr o nielegalnym pochodzeniu (243 od 1995 r.). Także Włochy przekazały informacje o
nielegalnie wyprowadzonych obiektach (10 372 między 2008 i 2011 r.). Dane te uzyskano na podstawie
ustaleń policji zajmującej się ochroną dziedzictwa. W znacznej mierze były to obiekty archeologiczne
pochodzące z nielegalnych wykopalisk. Węgry szacują, że liczba nielegalnie wyprowadzonych
obiektów wynosi kilkaset obiektów rocznie. Według policji rumuńskiej z terytorium kraju nielegalnie
wyprowadzono 11 530 dóbr kultury (w tym 11 300 obiektów archeologicznych); Grecja zgłosiła
nielegalne wyprowadzenie 274 ikon, 44 elementów architektury rzymskiej, bizantyjskiej lub
postbizantyjskiej), 1 obrazu z XX w., 5 waz (klasycznych i z epoki rzymskiej), 8 monet i 23 obiektów
liturgicznych. To państwo członkowskie stwierdziło znaczny wzrost liczby skradzionych ikon
postbizantyjskich.
W celu uzyskania porównywalnych danych Komisja przekazała organom centralnym odpowiedzialnym
za stosowanie dyrektywy kwestionariusz podobny do kwestionariusza wykorzystywanego przy
przygotowywaniu poprzednich sprawozdań. Aby ułatwić gromadzenie wiarygodnych danych, system
stosowania kwestionariuszy zostanie zmieniony.
7
PL
narzędziami, które umożliwiają wnoszenie wniosków o poszukiwanie zaginionych
przedmiotów, lub możliwości używania różnych języków roboczych w ramach kontaktów
pomiędzy tymi organami;

konieczność przeglądu dyrektywy.
Państwa członkowskie uważają, że dyrektywa powinna stać się skuteczniejszym
instrumentem uzyskiwania zwrotu dóbr kultury sklasyfikowanych jako „narodowe dobra
kultury”, które niezgodnie z prawem wyprowadzono z ich terytorium od 1993 r. Dlatego też
popierają propozycję grupy roboczej ds. zwrotu dóbr kultury dotyczącą przeglądu
obowiązujących przepisów.
Ponadto Bułgaria i Włochy zwracają uwagę na problematykę związaną z nielegalnym
obrotem zabytkami archeologicznymi pochodzącymi z nielegalnych wykopalisk ze względu
na trudności z wykazaniem pochodzenia tych zabytków i datą ich nielegalnego
wyprowadzenia. Te państwa członkowskie zwracają się z wnioskiem by przy przeglądzie
dyrektywy znaleziono rozwiązanie tego problemu.
Państwa członkowskie potwierdzają ponadto, że przepisy krajowe stanowiące transpozycję
dyrektywy powinny być stosowane w sposób priorytetowy. Obecnie restrykcyjne warunki
zawarte w dyrektywie wymagają systematycznego odwoływania się do umów
międzynarodowych lub postępowania karnego w celu odzyskania dóbr kultury19.
4.2.
Ocena stosowania dyrektywy
Na podstawie informacji przekazanych przez centralne organy państw członkowskich
Komisja wymieniła w załączniku przypadki zastosowania art. 4 i 5 dyrektywy. Dane te nie
zawsze są jednak spójne i mogą okazać się niepełne.
Najczęściej prowadzone przez organy krajowe działania w zakresie współpracy
administracyjnej obejmują poszukiwanie dóbr kultury nielegalnie wyprowadzonych z ich
terytorium i powiadamianie o odnalezieniu dobra kultury. Niektóre państwa członkowskie, w
tym Niemcy, Irlandia, Węgry, Łotwa, Austria, Niderlandy, Polska i Rumunia zgłosiły
ponadto podjęcie środków w celu sprawdzenia charakteru obiektu, w celu zachowania go lub
uniknięcia poddania go procedurze zwrotu.
Informacje przekazane przez państwa członkowskie dotyczą również przypadków zwrotu
dóbr kultury, do których doprowadzono w wyniku negocjacji między organami krajowymi.
Zwrotów przeprowadzonych polubownie jest więcej niż uzyskanych drogą sądową; zostały
one wymienione w załączniku.
Sprawozdania krajowe zawierają także informacje o złożeniu sześciu wniosków dotyczących
zwrotu, z których jeden został odrzucony. Niektóre organy krajowe odpowiedzialne za
stosowanie dyrektywy wskazały, że nie dysponują informacjami dotyczącymi postępowań
sądowych w sprawie zwrotu.
Wiele państw członkowskich, w tym Belgia, Bułgaria, Włochy, Węgry, Polska i Finlandia,
wykazało ograniczenia dyrektywy w zakresie uzyskania zwrotu dóbr, zwłaszcza z powodu
progów wartości mających zastosowanie do niektórych narodowych dóbr kultury oraz
rocznego terminu na wniesienie roszczenia o zwrot. Podkreślają one także problematykę
związaną z uzyskaniem zwrotu zabytków archeologicznych pochodzących z nielegalnych
wykopalisk ze względu na trudności z wykazaniem pochodzenia tych zabytków i daty ich
nielegalnego wyprowadzenia (Bułgaria i Włochy).
19
PL
W tym kontekście Bułgaria i Polska informują, że uzyskały zwrot obiektów w oparciu o konwencję
UNESCO, a Rumunia informuje o 235 obiektach odzyskanych w oparciu o konwencję UNIDROIT.
8
PL
W sprawozdaniach krajowych podkreślono także znaczenie dobrej współpracy i wymiany
informacji między wszystkimi właściwymi organami, a w szczególności między organami
centralnymi odpowiedzialnymi za stosowanie dyrektywy. Stwierdza się w nich, że
współpraca administracyjna między organami centralnymi państw członkowskich uległa
poprawie, ale jest mało ustrukturyzowana i napotyka trudności związane z barierą językową.
W sprawozdaniach wskazano także braki w zakresie wymiany informacji między właściwymi
organami, które zmniejszają skuteczność współpracy.
5.
KOLEJNY ETAP
Nielegalny obrót dobrami kultury jest plagą, która dotyka państwa Unii Europejskiej. Rada
Unii Europejskiej wezwała Komisję do wsparcia państw członkowskich w zapobieganiu
nielegalnemu obrotowi dobrami kultury i zwalczaniu go.
Proces przeglądu dyrektywy 93/7/EWG rozpoczęto w 2009 r. Związane z tym projektem
konsultacje społeczne zakończono w dniu 5 marca 2012 r.20
Przegląd dyrektywy 93/7/EWG stanowi okazję do zwiększenia możliwości uzyskania zwrotu
dóbr kultury sklasyfikowanych jako „narodowe dobra kultury” wyprowadzonych niezgodnie
z prawem z terytorium państwa członkowskiego od 1993 r.
W tym kontekście Komisja prowadzi również analizę tego, w jaki sposób ułatwić współpracę
administracyjną oraz konsultacje pomiędzy organami realizującymi zadania przewidziane w
dyrektywie.
xxx
Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego o zapoznanie się z niniejszym sprawozdaniem.
20
PL
http://ec.europa.eu/culture/news/201112-consultation_fr.htm
9
PL
Załącznik
Tabele zwrotów przeprowadzonych polubownie, w wyniku działań w zakresie
współpracy administracyjnej i roszczeń o zwrot w latach 2008–201121

Państwo
dokonujące
zwrotu
Państwo
wnioskujące
zwrot
2008
Niemcy
Republika Czeska
1 drewniany posąg piety (Močidlec)
2008
Niemcy
Republika Czeska
4 drewniane posągi Ojców Kościoła
(Semín)
2008
Niemcy
Republika Czeska
1 drewniany posąg anioła (Klokočka)
2008
Hiszpania
Szwecja
Zabytki archeologiczne
2009
Niemcy
Republika Czeska
1 drewniany posąg anioła, alegoria
miłości (Česká Skalice)
2009
Niemcy
Republika Czeska
1 drewniana rzeźba anioła (Hnevceves)
2009
Austria
Republika Czeska
1 drewniany posąg Św.
Nepomucena (Přistoupim)
2009
Słowenia
Włochy
Księga Gorzanisa
2009
Austria
Republika Czeska
1 obraz Św. Anny
pochodzący z kościoła
2009
Niemcy
Grecja
90 zabytkowych przedmiotów
2010
Niderlandy
Republika Czeska
Posągi aniołów (Hněvotín) (2)
2010
Niemcy
Republika Czeska
1 drewniany posąg Św. Mikołaja
(Libníč)
2010
Austria
Bułgaria
Monety z wykopalisk archeologicznych
2010
Szwecja
Łotwa
Obrazy
2010
Francja
Hiszpania
Obraz na płótnie
Rok
21
PL
Zestawienie zwrotów przeprowadzonych polubownie
Wynik
o
Jana
(Noutonice)
Źródło: sprawozdania krajowe dotyczące stosowania dyrektywy. Tabele te zostały sprawdzone przez
centralne organy odpowiedzialne za stosowanie dyrektywy 93/7/EWG. Niektóre dane nie zostały
jednak potwierdzone przez obydwa zainteresowane państwa członkowskie. Procedury związane z
poszczególnymi zwrotami mogą być ujęte w kilku tabelach.
10
PL
2011
Republika
Czeska
Austria
Drewniana rzeźba „Chrystus Zbawiciel”
2011
Zjednoczone
Królestwo
Grecja
6 ikon
2011
Estonia
Łotwa
3 ikony
2011
Zjednoczone
Królestwo
Włochy
2 manuskrypty z XIV i XV w. i mszał z
XIV w.
2011
Niemcy
Austria
Kolekcja manuskryptów
2011
Niemcy
Włochy
Manuskrypt
2011
Francja
Niemcy
2 rzeźby

Rok
Wnioski o poszukiwanie przedmiotów (art. 4 pkt 1 dyrektywy 93/7/EWG)
Państwo
wnioskujące
Państwo, do Wynik
którego
wniosek jest
kierowany
Bułgaria
Belgia
Przedmioty nie zostały odnalezione
Włochy
Niemcy (6)
Przedmioty odnalezione (2)
Niemcy
Austria
Przedmiot nie został odnaleziony
Węgry
Włochy
Sprawa w toku (obraz)
Belgia
2010
PL
Francja
Sprawa w toku (archiwa)
Grecja
Sprawa w toku (stare monety)
Republika
Czeska
Sprawa w toku (posąg)
2008
Litwa
Austria
Przedmiot odnaleziony (procedura w
toku)
2008
Belgia
2010
Zjednoczone
Królestwo
Królestwo
Niderlandów
Przedmioty odnalezione (przedmioty
kościelne)
Przedmioty
odnalezione
archeologiczne)
11
(zabytki
PL
2008-2011
Niemcy
(7) Część
odnaleziona
Austria
Bułgaria
przedmiotów
została
(2) Przedmioty odnalezione i zwrócone
(monety
z
wykopalisk
archeologicznych)
2008-2011
Austria
Niemcy (3)
Przedmioty odnalezione
2008-2011
Belgia
Grecja
Przedmioty nie zostały odnalezione
Bułgaria
Polska
Sprawa w toku
Polska
Niemcy
Przedmioty nie zostały odnalezione
Bułgaria
Rumunia
Przedmioty nie zostały odnalezione
Włochy (1)
Zjednoczone
Królestwo (5)
Przedmioty odnalezione
Bułgaria
Republika
Czeska
Niemcy
Francja
Węgry
Austria
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Finlandia
Węgry (3)
Republika
Czeska (1)
2008-2011

PL
Grecja
1 przedmiot odnaleziony, 2 przedmioty
nie zostały odnalezione
Przedmiot nie został odnaleziony
Wszystkie
państwa
członkowskie
(39
przypadków)
Przedmioty nie zostały odnalezione
Powiadomienia o odnalezieniu przedmiotów (art. 4 pkt 2 dyrektywy 93/7/EWG)
12
PL
Rok
Państwo
powiadamiając
e
Państwo
powiadomione
Wynik
Niemcy (5)
Francja
Wynik pozytywny (2 rzeźby zostały
zwrócone)
Bułgaria
Nie podjęto działań
Włochy
Wynik pozytywny
zwrócona)
Hiszpania
Nie podjęto działań
Dania
Nie podjęto działań
Włochy
Nie podjęto działań (waza z Pouilles)
Węgry
2011
2010
2011
Procedura zwrotu w toku (przedmioty
liturgiczne)
Hiszpania
Wynik pozytywny (zwrócono obiekty
artystyczne i zabytkowe książki)
Włochy
Francja
Wynik pozytywny (zwrócono obraz)
Estonia
Łotwa
Wynik pozytywny (zwrócono 3 ikony)
Królestwo
Niderlandów
Francja
Procedura zwrotu w toku (posąg)
Francja
Nie podjęto działań (archiwa)
Zjednoczone
Królestwo
Nie
podjęto
archeologiczne)
Słowenia
Austria
Zgłoszony przedmiot nie
zidentyfikowany przez Austrię
Niemcy
Polska
Wynik pozytywny (zwrócono rzeźbę)
Francja
Finlandia
PL
została
Grecja
2010

(waza
działań
(zabytki
został
Zapewniono pomoc w celu ochrony
obiektów (10 przedmiotów)
Nie podjęto działań
Francja
Wnioski dotyczące zwrotu (art. 5 dyrektywy 93/7/EWG)
Rok
Państwo
wnioskujące
Państwo,
do Przedmiot
którego wniosek
jest kierowany
2008
Republika
Czeska
Austria
4 drewniane posągi świętych i 2
relikwiarze
(procedura
została
anulowana)
13
PL
Rok
Państwo
wnioskujące
Państwo,
do Przedmiot
którego wniosek
jest kierowany
2008
Włochy
Niemcy
Hełm z brązu
odrzucony)
2009
Republika
Czeska
Niderlandy
Posąg Św. Anny (sprawa w toku)
2009
Litwa
Austria
Rzeźba „Chrystus Zmartwychwstały”
(wniosek
został
(sprawa w toku)
2010
2011
PL
Republika
Czeska
Austria
Republika
Czeska
Austria
2 posągi (sprawa w toku)
10 posągów (zostały zwrócone)
1 posąg
(Čímyšl)
14
Św.
Jana
Nepomucena
PL