Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Akademia Medyczna w Warszawie PARAMYKSOWIRUSY Rodzina: Paramyxoviridae Podrodzina: Paramyxovirinae Rodzaj: Respirovirus Gatunki: Human parainfluenza virus 1, 3 - ludzkie wirusy parainfluenzy typ 1 i typ 3 Rodzaj: Rubulavirus Gatunki: Human parainfluenza virus 2, 4 - ludzkie wirusy parainfluenzy typ 2 i typ 4 Podrodzina: Pneumovirinae Rodzaj: Pneumovirus Gatunki: Human respiratory syncytial virus - ludzki syncytialny wirus oddechowy (wirus RS) PARAMYKSOWIRUSY niesegmentowany (-) ssRNA glikoproteiny (HN, F) 60 - 300 nm osłonka lipidowa symetria nukleokapsydu - helikalna WIRUSY PARAINFLUENZY Okres inkubacji wynosi 1 - 7 dni Wrotami zakażenia jest błona śluzowa układu oddechowego Zachorowania powodowane przez wirusy parainfluenzy charakteryzują się ostrymi stanami zapalnymi górnej i dolnej części układu oddechowego, głównie u dzieci typy 1 i 2, 3 krup (zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli) typ 3 zapalenie oskrzelików i zapalenie płuc typy 1 - 4 zakażenia górnych dróg oddechowych U dorosłych - ciężkie zakażenia dolnych dróg oddechowych: zapalenie płuc zapalenie oskrzeli zapalenie oskrzelików WIRUSY PARAINFLUENZY Epidemiologia wirus przenosi się drogą kropelkową lub przez zakażone przedmioty wirusy parainfluenzy wywołują 1/3 wszystkich zakażeń dróg oddechowych i prawie połowę zakażeń u niemowląt i małych dzieci typ 3 wywołuje zakażenia głównie u dzieci do 2 r.ż. mogą występować epidemie w krajach o klimacie umiarkowanym zachorowania spowodowane przez typ 1 i 2 występują głównie jesienią, a powodowane przez typ 3 - przez cały rok WIRUS RS Okres inkubacji wynosi 5 dni Wrotami zakażenia jest układ oddechowy Wirus powoduje martwicze zapalenie oskrzelików, co może spowodować zapadnięcie się fragmentów płuca. Możliwe jest także rozwinięcie się śródmiąższowego zapalenia płuc. U niemowląt i małych dzieci początek choroby jest niespecyficzny, po czym szybko następują objawy zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc, z wysoką gorączką i zaburzeniami oddychania. Ciężkie zakażenia mogą prowadzić do śmierci. U starszych dzieci przeważają objawy ze strony górnej części układu oddechowego. WIRUS RS Powikłania: bezdech nadwrażliwość dróg oddechowych zapalenie krtani zapalenie tchawicy ostre zapalenie ucha środkowego zapalenie oskrzeli całkowita niedrożność dróg oddechowych zapalenie płuc krup pełnoobjawowa astma oskrzelowa WIRUS RS Epidemiologia przenoszenie - przez ręce i przedmioty zanieczyszczone wydzieliną dróg oddechowych, a także drogą kropelkową zakażenia występują na całym świecie, w krajach o klimacie umiarkowanym najczęściej zimą, a w krajach o klimacie tropikalnym latem najbardziej narażone są dzieci w wieku od 6 tygodni do 6 miesięcy wirus RS jest najważniejszym czynnikiem etiologicznym zakażeń dróg oddechowych u niemowląt wirus jest bardzo zakaźny, powoduje częste epidemie wirus jest jednym z czynników etiologicznych zakażeń szpitalnych układu oddechowego WIRUS RS Grupy ryzyka: dzieci z wcześniactwem i dysplazją oskrzelowo-płucną dzieci z wrodzonymi wadami serca dzieci chore na mukowiscydozę Czynniki ryzyka: wypis z OIOM-u neonatologicznego przed lub w trakcie sezonu zakażeń bierne palenie schorzenia neurologiczne duża liczebność domowników dzielenie przez niemowlę sypialni z rodzeństwem lub innymi zakażonymi członkami rodziny korzystanie z ośrodków dziennej opieki rodzeństwo w wieku szkolnym WIRUS RS Leczenie: rybawiryna w aerozolu - VIRAZOLE® ICN Pharmaceuticals, Inc. (hamuje replikację wirusa) GRYPA Rodzina: Orthomyxoviridae Rodzaj: Influenzavirus A Gatunek: Influenza A virus - wirus grypy A Rodzaj: Influenzavirus B Gatunek: Influenza B virus - wirus grypy B Rodzaj: Influenzavirus C Gatunek: Influenza C virus - wirus grypy C Objawy rozwój objawów temperatura ból głowy ból gardła bóle klatki piersiowej bóle mięśniowe kaszel kichanie osłabienie, złe samopoczucie Grypa nagły początek, rozwój choroby w ciągu godzin 39OC - 41OC Inne stany zapalne górnych dróg oddechowych, przeziębienia powolny, stopniowe narastanie objawów stan podgorączkowy, niewysoka gorączka słaby słaby rzadko rzadko, słaby bardzo silny bardzo silny często kłujący ból bóle mięśni całego ciała (szczególnie kończyn) zwykle suchy, szczekający często wilgotny, wykrztuszana ropna wydzielina niecharakterystyczne częste bardzo nasilone słabo nasilone GRYPA Powikłania: bakteryjne zapalenie płuc odwodnienie pogorszenie stanu zdrowia u chorych na astmę, cukrzycę, u chorych z problemami kardiologicznymi u dzieci - zakażenia ucha, zapalenie zatok GRYPA Leczenie: amantadyna rymantadyna zanamivir oseltamivir Symmetrel® Flumadine ® Relenza ® Tamiflu ® grypa A grypa A grypa A i B grypa A i B leczenie i profilaktyka leczenie i profilaktyka leczenie leczenie i profilaktyka Profilaktyka: szczepionka inaktywowana ENTEROWIRUSY Rodzina: Picornaviridae Rodzaj: Enterovirus Gatunki: Human enterovirus A-D grupy i serotypy ludzkich enterowirusów: wirusy serotypy poliowirusy 1, 2, 3 wirusy Coxsackie A 1-22, 24 wirusy Coxsackie B 1-6 echowirusy 1-7, 9, 11-27, 29-33 inne enterowirusy 68-71 ENTEROWIRUSY kapsyd o symetrii ikosaedralnej brak osłonki lipidowej niesegmentowany (+) ssRNA WIRUSY SEROTYP OBJAWY KLINICZNE Coxsackie A 2-6, 8, 10 herpangina 10 zapalenie gardła 2, 4, 7, 9, 10 7, 9 4, 14, 16 4-6, 9, 16 4, 5, 9, 10, 16 9, 16 21, 24 4, 9 18, 20-22, 24 24 różne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych paraliż myocarditis, pericarditis wysypka „zespół ręki, stopy i ust” zapalenie płuc (dzieci) „przeziębienia” zapalenie wątroby biegunka (niemowlęta) ostre krwotoczne zapalenie spojówek „choroby gorączkowe” WIRUSY SEROTYP OBJAWY KLINICZNE Coxsackie B 1-5 pleurodynia 1-5 choroba bornholmska 1-6 2-5 1-5 1-5 4-5 4-5 5 2, 5 5 1, 2, 4 4 1-6 zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych paraliż ciężkie, uogólnione zakażenia noworodków myocarditis, pericarditis, meningoencephalitis zakażenia górnych dróg oddechowych zapalenie płuc wysypka „zespół ręki, stopy i ust” zapalenie wątroby zapalenie trzustki cukrzyca insulinozależna „choroby gorączkowe” WIRUSY ECHO SEROTYP 1-7, 9, 11, 13-23, 25, 27, 30, 31 4, 6, 9, 11, 30 2, 6, 9, 19 2, 4, 6, 9, 11, 16, 18 4, 9, 11, 20, 25 7, 11 4, 9 1, 6, 9, 19 1, 6, 9 różne OBJAWY KLINICZNE zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych paraliż encephalitis, ataksja wysypka zakażenia układu oddechowego zapalenie spojówek zapalenie wątroby myocarditis, pericarditis mialgia epidemiczna biegunki, „choroby gorączkowe” WIRUSY SEROTYP OBJAWY KLINICZNE inne enterowirusy 68 zapalenie płuc, zapalenie oskrzelików 70 ostre krwotoczne zapalenie spojówek 71 70, 71 70, 71 71 zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych paraliż meningoencephalitis „zespół ręki, stopy i ust” ENTEROWIRUSY Epidemiologia przenoszenie - droga fekalno-oralna, kropelkowa, przez kontakt wirusy Coxsackie występują na całym świecie zakażenia w klimacie umiarkowanym zdarzają się najczęściej latem i jesienią mężczyźni chorują dwukrotnie częściej niż kobiety większość zakażeń przebiega bezobjawowo chorują głównie dzieci, a choroba ma u nich lżejszy przebieg, niż u dorosłych Ale: u noworodków i niemowląt zakażenia mogą mieć bardzo ciężki przebieg WIRUS KLESZCZOWEGO ZAPALENIA MÓZGU (kzm) Rodzina: Flaviviridae Rodzaj: Flavivirus Wirusy przenoszone przez kleszcze Gatunek: Tick-borne encephalitis virus - wirus kleszczowego zapalenia mózgu (kzm) osłonka lipidowa kapsyd o symetrii ikosaedralnej niesegmentowany (+) ssRNA KZM - PATOGENEZA okres inkubacji (2 - 28 dni) namnażanie wirusa w miejscu wniknięcia przedostanie się wirusa do węzłów chłonnych, a także do wątroby, śledziony, płuc, OUN replikacja I faza choroby (1 - 9 dni) wiremia, wirusy w OUN II faza choroby (kilka tygodni, miesięcy) wirusy w OUN wyzdrowienie remisja 1 - 20 dni KZM - FAZY CHOROBY I faza remisja II faza gorączka do 38OC bóle głowy, stawów nudności, wymioty nieżyt górnych dróg oddechowych przebieg łagodny objawy grypopodobne bezobjawowa gorączka do 40OC zaburzenia świadomości, śpiączka zmiany nastroju, depresja, tendencje samobójcze drżenia zamiarowe oczopląs, podwójne widzenie światłowstręt bóle i zawroty głowy niedosłuch wymioty nieżyt górnych dróg oddechowych 5-20% porażenia nerwów czaszkowych,niedowłady wiotkie, atonia przebieg ciężki meningoencephalitis (>40%) meningitis (>40%) meningoencephalomyelitis lub meningomyelitis (ok. 10%) KZM - EPIDEMIOLOGIA W Polsce: występuje wirus podtypu zachodniego (obecny również w większości krajów europejskich), wywołujący postać kleszczowego zapalenia mózgu, zwaną też środkowoeuropejskim zapaleniem mózgu ogniska kleszczowego zapalenia mózgu stwierdza się w województwach: podlaskim, warmińsko - mazurskim i opolskim wirusy przenoszone są przez kleszcze z gatunku Ixodes ricinus KZM - EPIDEMIOLOGIA W naturalnym środowisku wirusy kzm krążą wśród ssaków dzikich (najczęściej gryzoni) i ssaków domowych (krowy, owce, kozy), a rolę przenosiciela spełniają kleszcze Wirusy kzm należą do arbowirusów (arthropod - borne viruses) KZM - EPIDEMIOLOGIA środowiskiem bytowania kleszczy są lasy liściaste i mieszane okres aktywności kleszczy z rodzaju Ixodes trwa od wiosny do jesieni, z dwoma szczytami: 1. maj - czerwiec 2. wrzesień - październik KZM - EPIDEMIOLOGIA Ludzie zakażają się: głównie na skutek ukąszenia przez zakażonego kleszcza lub przez wtarcie w skórę jego odchodów drogą pokarmową - po spożyciu mleka krowiego, koziego lub owczego w wyniku transfuzji zakażonej krwi Człowiek nie zakaża się bezpośrednio od człowieka. Najbardziej narażeni na zakażenie wirusem kzm, są: pracownicy leśni, myśliwi, rolnicy jak również uczestnicy kolonii i obozów odbywających się w lasach na terenach endemicznych. KZM - PROFILAKTYKA szczepionka inaktywowana domięśniowo szczepienie powinno być rozpoczęte zimą druga dawka - w 1 - 3 miesiące po pierwszej trzecia 9 - 12 miesięcy po drugiej dawka przypominająca co 3 lata szczepienia zalecane są osobom szczególnie narażonym Ponadto: odpowiednia odzież (zakrywająca ręce i nogi) w lesie repelenty w przypadku przyczepienia się kleszcza, należy szybko i ostrożnie usunąć go ze skóry należy gotować mleko pochodzące od krów i kóz z terenów endemicznych