Wirusy RNA

Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej
Akademia Medyczna w Warszawie
PARAMYKSOWIRUSY
Rodzina: Paramyxoviridae
Podrodzina: Paramyxovirinae
Rodzaj: Respirovirus
Gatunki: Human parainfluenza virus 1, 3 - ludzkie
wirusy parainfluenzy typ 1 i typ 3
Rodzaj: Rubulavirus
Gatunki: Human parainfluenza virus 2, 4 - ludzkie
wirusy parainfluenzy typ 2 i typ 4
Podrodzina: Pneumovirinae
Rodzaj: Pneumovirus
Gatunki: Human respiratory syncytial virus - ludzki
syncytialny wirus oddechowy (wirus RS)
PARAMYKSOWIRUSY
niesegmentowany (-) ssRNA
glikoproteiny (HN, F)
60 - 300 nm
osłonka lipidowa
symetria nukleokapsydu - helikalna
WIRUSY PARAINFLUENZY
Okres inkubacji wynosi 1 - 7 dni
Wrotami zakażenia jest błona śluzowa układu oddechowego
Zachorowania powodowane przez wirusy parainfluenzy charakteryzują się
ostrymi stanami zapalnymi górnej i dolnej części układu oddechowego,
głównie u dzieci
 typy 1 i 2, 3
krup (zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli)
 typ 3
zapalenie oskrzelików i zapalenie płuc
 typy 1 - 4
zakażenia górnych dróg oddechowych
U dorosłych - ciężkie zakażenia dolnych dróg oddechowych:
zapalenie płuc
zapalenie oskrzeli
zapalenie oskrzelików
WIRUSY PARAINFLUENZY
Epidemiologia
 wirus przenosi się drogą kropelkową lub przez zakażone
przedmioty
 wirusy parainfluenzy wywołują 1/3 wszystkich zakażeń dróg
oddechowych i prawie połowę zakażeń u niemowląt i małych dzieci
 typ 3 wywołuje zakażenia głównie u dzieci do 2 r.ż.
 mogą występować epidemie
 w krajach o klimacie umiarkowanym zachorowania
spowodowane przez typ 1 i 2 występują głównie jesienią, a
powodowane przez typ 3 - przez cały rok
WIRUS RS
 Okres inkubacji wynosi 5 dni
 Wrotami zakażenia jest układ oddechowy
 Wirus powoduje martwicze zapalenie oskrzelików, co może
spowodować zapadnięcie się fragmentów płuca. Możliwe jest także
rozwinięcie się śródmiąższowego zapalenia płuc.
 U niemowląt i małych dzieci początek choroby jest niespecyficzny, po
czym szybko następują objawy zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc,
z wysoką gorączką i zaburzeniami oddychania. Ciężkie zakażenia
mogą prowadzić do śmierci. U starszych dzieci przeważają objawy ze
strony górnej części układu oddechowego.
WIRUS RS
Powikłania:
 bezdech
 nadwrażliwość dróg oddechowych
 zapalenie krtani
 zapalenie tchawicy
 ostre zapalenie ucha środkowego
 zapalenie oskrzeli
całkowita niedrożność dróg
oddechowych
zapalenie płuc
krup
 pełnoobjawowa astma oskrzelowa
WIRUS RS
Epidemiologia
 przenoszenie - przez ręce i przedmioty zanieczyszczone
wydzieliną dróg oddechowych, a także drogą kropelkową
 zakażenia występują na całym świecie, w krajach o klimacie
umiarkowanym najczęściej zimą, a w krajach o klimacie
tropikalnym latem
 najbardziej narażone są dzieci w wieku od 6 tygodni do 6
miesięcy
 wirus RS jest najważniejszym czynnikiem etiologicznym
zakażeń dróg oddechowych u niemowląt
 wirus jest bardzo zakaźny, powoduje częste epidemie
 wirus jest jednym z czynników etiologicznych zakażeń
szpitalnych układu oddechowego
WIRUS RS
Grupy ryzyka:
 dzieci z wcześniactwem i dysplazją oskrzelowo-płucną
 dzieci z wrodzonymi wadami serca
 dzieci chore na mukowiscydozę
Czynniki ryzyka:
 wypis z OIOM-u neonatologicznego przed lub w trakcie sezonu zakażeń
 bierne palenie
 schorzenia neurologiczne
 duża liczebność domowników
 dzielenie przez niemowlę sypialni z rodzeństwem lub innymi zakażonymi
członkami rodziny
 korzystanie z ośrodków dziennej opieki
 rodzeństwo w wieku szkolnym
WIRUS RS
Leczenie:
rybawiryna w aerozolu - VIRAZOLE®
ICN Pharmaceuticals, Inc.
(hamuje replikację wirusa)
GRYPA
Rodzina: Orthomyxoviridae
Rodzaj: Influenzavirus A
Gatunek: Influenza A virus - wirus grypy A
Rodzaj: Influenzavirus B
Gatunek: Influenza B virus - wirus grypy B
Rodzaj: Influenzavirus C
Gatunek: Influenza C virus - wirus grypy C
Objawy
rozwój objawów
temperatura
ból głowy
ból gardła
bóle klatki piersiowej
bóle mięśniowe
kaszel
kichanie
osłabienie, złe
samopoczucie
Grypa
nagły początek, rozwój
choroby w ciągu godzin
39OC - 41OC
Inne stany zapalne
górnych dróg oddechowych,
przeziębienia
powolny, stopniowe narastanie
objawów
stan podgorączkowy,
niewysoka gorączka
słaby
słaby
rzadko
rzadko, słaby
bardzo silny
bardzo silny
często kłujący ból
bóle mięśni całego ciała
(szczególnie kończyn)
zwykle suchy, szczekający często wilgotny, wykrztuszana
ropna wydzielina
niecharakterystyczne
częste
bardzo nasilone
słabo nasilone
GRYPA
Powikłania:
 bakteryjne zapalenie płuc
 odwodnienie
 pogorszenie stanu zdrowia u chorych na astmę,
cukrzycę, u chorych z problemami kardiologicznymi
 u dzieci - zakażenia ucha, zapalenie zatok
GRYPA
Leczenie:
amantadyna
rymantadyna
zanamivir
oseltamivir
Symmetrel®
Flumadine ®
Relenza ®
Tamiflu ®
grypa A
grypa A
grypa A i B
grypa A i B
leczenie i profilaktyka
leczenie i profilaktyka
leczenie
leczenie i profilaktyka
Profilaktyka: szczepionka inaktywowana
ENTEROWIRUSY
Rodzina: Picornaviridae
Rodzaj: Enterovirus
Gatunki: Human enterovirus A-D
grupy i serotypy ludzkich enterowirusów:
wirusy
serotypy
poliowirusy
1, 2, 3
wirusy Coxsackie A
1-22, 24
wirusy Coxsackie B
1-6
echowirusy
1-7, 9, 11-27, 29-33
inne enterowirusy
68-71
ENTEROWIRUSY
kapsyd o symetrii ikosaedralnej
brak osłonki lipidowej
niesegmentowany (+) ssRNA
WIRUSY
SEROTYP
OBJAWY KLINICZNE
Coxsackie
A
2-6, 8, 10
herpangina
10
zapalenie gardła
2, 4, 7, 9, 10
7, 9
4, 14, 16
4-6, 9, 16
4, 5, 9, 10, 16
9, 16
21, 24
4, 9
18, 20-22, 24
24
różne
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
paraliż
myocarditis, pericarditis
wysypka
„zespół ręki, stopy i ust”
zapalenie płuc (dzieci)
„przeziębienia”
zapalenie wątroby
biegunka (niemowlęta)
ostre krwotoczne zapalenie spojówek
„choroby gorączkowe”
WIRUSY
SEROTYP
OBJAWY KLINICZNE
Coxsackie
B
1-5
pleurodynia
1-5
choroba bornholmska
1-6
2-5
1-5
1-5
4-5
4-5
5
2, 5
5
1, 2, 4
4
1-6
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
paraliż
ciężkie, uogólnione zakażenia noworodków
myocarditis, pericarditis, meningoencephalitis
zakażenia górnych dróg oddechowych
zapalenie płuc
wysypka
„zespół ręki, stopy i ust”
zapalenie wątroby
zapalenie trzustki
cukrzyca insulinozależna
„choroby gorączkowe”
WIRUSY
ECHO
SEROTYP
1-7, 9, 11, 13-23,
25, 27, 30, 31
4, 6, 9, 11, 30
2, 6, 9, 19
2, 4, 6, 9, 11, 16, 18
4, 9, 11, 20, 25
7, 11
4, 9
1, 6, 9, 19
1, 6, 9
różne
OBJAWY KLINICZNE
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
paraliż
encephalitis, ataksja
wysypka
zakażenia układu oddechowego
zapalenie spojówek
zapalenie wątroby
myocarditis, pericarditis
mialgia epidemiczna
biegunki, „choroby gorączkowe”
WIRUSY
SEROTYP
OBJAWY KLINICZNE
inne
enterowirusy
68
zapalenie płuc, zapalenie oskrzelików
70
ostre krwotoczne zapalenie spojówek
71
70, 71
70, 71
71
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
paraliż
meningoencephalitis
„zespół ręki, stopy i ust”
ENTEROWIRUSY
Epidemiologia
 przenoszenie - droga fekalno-oralna, kropelkowa, przez kontakt
 wirusy Coxsackie występują na całym świecie
 zakażenia w klimacie umiarkowanym zdarzają się najczęściej latem
i jesienią
 mężczyźni chorują dwukrotnie częściej niż kobiety
 większość zakażeń przebiega bezobjawowo
 chorują głównie dzieci, a choroba ma u nich lżejszy przebieg, niż u
dorosłych
Ale: u noworodków i niemowląt zakażenia mogą mieć bardzo ciężki
przebieg
WIRUS KLESZCZOWEGO ZAPALENIA MÓZGU (kzm)
Rodzina: Flaviviridae
Rodzaj: Flavivirus
Wirusy przenoszone przez kleszcze
Gatunek: Tick-borne encephalitis virus - wirus kleszczowego
zapalenia mózgu (kzm)
osłonka lipidowa
kapsyd o symetrii ikosaedralnej
niesegmentowany (+) ssRNA
KZM - PATOGENEZA
okres inkubacji
(2 - 28 dni)
 namnażanie wirusa w miejscu wniknięcia
 przedostanie się wirusa do węzłów
chłonnych, a także do wątroby, śledziony,
płuc, OUN
 replikacja
I faza choroby
(1 - 9 dni)
wiremia,
wirusy w OUN
II faza choroby
(kilka tygodni,
miesięcy)
wirusy w OUN
wyzdrowienie
remisja 1 - 20 dni
KZM - FAZY CHOROBY
I faza
remisja
II faza
gorączka do 38OC
bóle głowy, stawów
nudności, wymioty
nieżyt górnych dróg oddechowych
przebieg łagodny
objawy grypopodobne
bezobjawowa
gorączka do 40OC
zaburzenia świadomości, śpiączka
zmiany nastroju, depresja, tendencje
samobójcze
drżenia zamiarowe
oczopląs, podwójne widzenie
światłowstręt
bóle i zawroty głowy
niedosłuch
wymioty
nieżyt górnych dróg oddechowych
5-20% porażenia nerwów
czaszkowych,niedowłady wiotkie, atonia
przebieg ciężki
meningoencephalitis (>40%)
meningitis (>40%)
meningoencephalomyelitis lub
meningomyelitis (ok. 10%)
KZM - EPIDEMIOLOGIA
W Polsce:
 występuje wirus podtypu zachodniego (obecny również w większości krajów
europejskich), wywołujący postać kleszczowego zapalenia mózgu, zwaną też
środkowoeuropejskim zapaleniem mózgu
 ogniska kleszczowego zapalenia mózgu stwierdza się w województwach:
podlaskim, warmińsko - mazurskim i opolskim
 wirusy przenoszone są przez
kleszcze z gatunku Ixodes ricinus
KZM - EPIDEMIOLOGIA
W naturalnym środowisku wirusy kzm krążą wśród ssaków dzikich
(najczęściej gryzoni) i ssaków domowych (krowy, owce, kozy), a rolę
przenosiciela spełniają kleszcze
Wirusy kzm należą do arbowirusów (arthropod - borne viruses)
KZM - EPIDEMIOLOGIA
 środowiskiem bytowania kleszczy są lasy
liściaste i mieszane
 okres aktywności kleszczy z rodzaju Ixodes
trwa od wiosny do jesieni, z dwoma
szczytami:
1. maj - czerwiec
2. wrzesień - październik
KZM - EPIDEMIOLOGIA
Ludzie zakażają się:
 głównie na skutek ukąszenia przez zakażonego
kleszcza lub przez wtarcie w skórę jego odchodów
 drogą pokarmową - po spożyciu mleka krowiego,
koziego lub owczego
 w wyniku transfuzji zakażonej krwi
Człowiek nie zakaża się bezpośrednio od człowieka.
Najbardziej narażeni na zakażenie wirusem kzm, są:
pracownicy leśni, myśliwi, rolnicy jak również
uczestnicy kolonii i obozów odbywających się w lasach
na terenach endemicznych.
KZM - PROFILAKTYKA
 szczepionka inaktywowana
 domięśniowo
 szczepienie powinno być rozpoczęte zimą
 druga dawka - w 1 - 3 miesiące po pierwszej
 trzecia 9 - 12 miesięcy po drugiej
 dawka przypominająca co 3 lata
 szczepienia zalecane są osobom szczególnie narażonym
Ponadto:
 odpowiednia odzież (zakrywająca ręce i nogi) w lesie
 repelenty
 w przypadku przyczepienia się kleszcza, należy szybko i ostrożnie
usunąć go ze skóry
 należy gotować mleko pochodzące od krów i kóz z terenów
endemicznych