Listy św. Ambrożego
advertisement
Patrologia semestr II Teza 1. Osoba, działalność literacka i myśl egzegetyczna Orygenesa. Urodził się ok. 185 roku w Aleksandrii. Ojciec Leonidas był nauczycielem gramatyki i katechetyki. Ojcu zawdzięczał staranne wykształcenie i znajomość Pisma Świętego. Orygenes uczył się w Aleksandryjskiej Szkole Katechetycznej. Był uczniem Klemensa. Ojciec Orygenesa został aresztowany i pozbawiony majątku, ponieważ było prześladowanie chrześcijan. Orygenes chciał być z ojcem, ale matka mu na to nie pozwoliła. Pisał listy do ojca, aby wytrwał w wierze. Po śmierci ojca, Orygenes opiekuje się matką i sześciorgiem rodzeństwa. Rezygnuje ze studiów, sprzedaje bibliotekę ojca. Prowadzi życie ascetyczne. Orygenes niewłaściwie rozumie fragment Ewangelii Mateusza (19, 12) i dlatego pozbawia się męskości. Był bardzo zdolny. Uwagę swoją na Orygenesa zwrócił biskup Aleksandrii Demetrios. Polecił Orygenesowi prowadzenie szkoły w Aleksandrii po Klemensie. Miał wówczas 18 lat. Na jego wykłady uczęszczali heretycy, poganie. Szkołę prowadził do 230 roku. W jego szkole uczono się gramatyki, retoryki, matematyki. Kolejnym etapem w szkole były studia filozoficzne, które przygotowywały do studiów teologicznych. W 216 roku udaje się Orygenes do Palestyny, aby jeszcze bardziej pogłębić swoją wiedzę. Zaprzyjaźnił się tam z bpem Jerozolimy Aleksandrem. Nie podobało się to jednak biskupowi Dometriosowi i każe wracać mu do Aleksandrii – co posłuszny Orygenes czyni. Po powrocie nawrócił Ambrożego, który stał się jego sponsorem. W 230 roku otrzymał zaproszenie do Grecji aby rozstrzygnąć pewien spór teologiczny. Podczas podróży do Grecji otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Teoktysta. Biskup Demetrios uważał święcenia za nieważne i zakazał Orygenesowi powrotu do Aleksandrii. Ponadto wysłał listy do biskupów świata oznajmiając, że Orygenes przyjął nieważnie święcenia, gdyż nie ma narządów rozrodczych. 20 Kiedy nie było Orygenesa w Aleksandrii szkoła straciła na znaczeniu i stała się zwykłą szkołą katechetyczną. Orygenes osiada na stałe w Cezarei Palestyńskiej. Tam także stworzył ośrodek naukowy. Za cesarza Traka (235-238) było prześladowanie chrześcijan. Orygenes ukrywał się w Kapadocji. Za czasów prześladowania Dacjusza, Orygenes (miał wówczas 70 lat) został uwięziony i poddany torturom. Umiera na wolności około 255 roku w Tyrze. Tam jest również pochowany. Orygenes pozostawił po sobie dużo. Napisał ok. 800 ksiąg – tak podaje św. Hieronim. Zachowała się niewielka część i to w przekładach Hieronima oraz Rufina. Pisma dogmatyczne 1. O zasadach chrześcijaństwa – obejmuje 4 księgi. Cała nauka chrześcijańska opiera się na Objawieniu Bożym zawartym w Piśmie Świętym. W tym dziele mówi o: Bogu Stworzycielu; Synu Bożym; Duchu Świętym, człowieku, duszy, wolnej woli, aniołach, duchach upadłych. Tekst grecki zaginął. Zachował się przekład łaciński Rufina. 2. Rozmowa z Haraklidesem. Jest to sprawozdanie przeprowadzone w kościele około 245 roku. Problem dotyczy jedności Boga, oraz duszy i jej nieśmiertelności. 3. O zmartwychwstaniu – zachowały się fragmenty. Pisma egzegetyczne 1. Hexapla – krytyczne opracowanie tekstu Pisma Świętego. 2. Scholiae – krótkie wyjaśnienia filologiczne, historyczne 3. Homilie egzegetyczne – kazania głoszone przez Orygenesa w Cezarei (230-250). Zachowały się homilie do: Rdz, Wj, Kpł, Joz, Ps, Iz, Jer, Łk 4. Komentarze do Pisma Świętego. Miały naukowy charakter. Orygenes objął komentarzami całe Pisma Święte. Zachowały się komentarze do: Mt, J, Rz, Pnp, Hi. 21 Pisma apologetyczne 1. Przeciw Celsusowi – jest to odpowiedź na zarzuty przeciw chrześcijanom jakie zebrał Celsus w swoim dziele „Słowo Prawdy”. Celsus przygotował się do ataku na chrześcijan. Twierdzi, że religia chrześcijańska nie opiera się na żadnych dowodach. Orygenes mówi Celsusowi, że chrześcijanie nie potrzebują obrony, ponieważ dowody tkwią w faktach i nauce. Pisma ascetyczne 1. O modlitwie – Orygenes omawia sens modlitwy 2. zachęta do męczeństwa – ok. 235 r. Męczeństwo uważa za najwyższe szczęście i obowiązek chrześcijanina. Jest to próba wierności Bogu. Za czasów Orygenesa rozwinęła się działalność gnostyków., zwłaszcza marcjonitów. Głosili oni dualistyczna koncepcję Boga. Orygenes podkreśla w rozmowie z nimi o jedności Pisma Świętego ST i NT. Bóg jest źródłem i twórcą Pisma Świętego. Cała prawda dokonała się z momentem przyjścia Chrystusa na ziemię. Duch święty działał na tych którzy pisali Pisma Święte. Według Orygenesa Pismo Święte należy czytać w trzech płaszczyznach: a)historycznej b)moralnej c) duchowej Orygenes interpretował Pisma Święte na 3 sposoby: - historyczny - typologiczny - alegoryczny Orygenes był przeciwny takiej interpretacji, która nie dostrzegała obecności Chrystusa w Kościele. Historia dla Orygenesa była sceną stopniowego odsłaniania się zbawczego planu zbawienia. Punktem szczytowym jest Jezus Chrystus i jego Kościół. 22 Teza 2. Osoba i spuścizna literacka Euzebiusza z Cezarei i jego bezpośrednich kontynuatorów w zakresie historiografii. Urodził się ok. 263 roku w Cezarei. Miał do dyspozycji bibliotekę Orygenesa. Był uczniem Pamfilosa, bezpośredniego ucznia Orygenesa. Pamfilos był prawnikiem, poświęcił się całkowicie Kościołowi. Jako prezbiter został bibliotekarzem w Cezarei. Euzebiusz był jego najpilniejszym uczniem. Euzebiusz bardzo przyzwyczaił się do swojego mistrza i dodał sobie do imienia jeszcze jego imię a mianowicie Pamfilii. Przyjął również wielkie umiłowanie do Orygenesa. Próbował on ująć całą jego (Orygenesa) korespondencję. W czasie prześladowania chrześcijan Pamfilos został wtrącony do więzienia i tam jeszcze napisał Apologię. Zginął jako męczennik. Euzebiusz uszedł z życiem z prześladowania. Euzebiusz zbierał jako archiwista wszystkie notatki na temat męczeństwa w kościele.. w 313 roku zostaje biskupem Cezarei. Po 324 roku na Synodzie w Cezarei poparł Ariusza. Dlatego synod w 325 roku ekskomunikował jego za odrzucenie formuły nicejskiej. Celem Euzebiusza było wspieranie spraw Kościoła nowymi wiadomościami, obrona chrystianizacji. Przede wszystkim odtworzył orygenesowską Hexaplę. Pisma biblijne i egzegetyczne Konkordancja Ewangelii - całość Ewangelii rozpisuje na 4 kolumny. Przyjmując przy tym tekst Ewangelii Mateusza. Onomasticon - słownik miejsc biblijnych Zagadnienia i rozwiązania dotyczące ewangelii - ma to dzieło 2 księgi. Są w niej wyjaśnienia na temat ewangelii dzieciństwa i zmartwychwstania. Komentarze do ksiąg biblijnych – w połowie zachował się komentarz do Izajasza. Euzebiusz posługiwał się tekstem Septuaginty. 23 Pisma apologetyczne Przygotowanie Ewangelii – ukazanie wyższości monoteizmu żydowskiego. Euzebiusz ukazuje się jako przeciwnik filozofii. Demonstarcja Ewangelii - dzieło zwrócone do Żydów. Wyjaśnia dlaczego chrześcijanie przyjmują ST. Udowadnia żydom, że na podstawie pism prorockich przyszedł już Chrystus, jest Zbawicielem. Teofania – dzieło o Objawieniu Bożym. Dzieło ma 5 ksiąg, które mówią o Logosie, który był w dziele stworzenia, w naturze ludzkiej. uzasadnia, że wcielenie jest wypełnieniem się proroctw. Przeciw Porfiriuszowi – w 25 księgach zwalcza Euzebiusz pisma przeciw chrześcijanom Przeciw Hieroclesowi – pismo skierowane do zarządcy Bitynii, który utrzymuje, że Apoloniusz z Tiany jest wyższym od Chrystusa. Pisma historyczne Kronika – ma dwie księgi. W pierwszej są dzieje narodów: Chaldejczyków, Asyryjczyków, Medów, Izraelitów, Greków, Rzymian, Koryntian. W drugiej części przedstawia wydarzenia w danym czasie. Zaczyna od Abrahama. Historia Kościelna - liczy 10 ksiąg mówi o wydarzeniach od założenia Kościoła do 324 roku – do zwycięstwa Konstantyna Wielkiego nad Licyniuszem. Na pierwszym miejscu sa sukcesje Apostolskie, czyli wiadomości o następcach apostołów. Są przedstawione także herezje. Dużo mówi także o prześladowaniach, męczennikach. Są to luźne relacje, dokumenty urzędowe O męczennikach palestyńskich - dzieło napisane przed Historią Kościelną. Mówi o prześladowaniach w Palestynie 303-311. Życie Konstantyna – ukazuje dobre strony cesarza Konstantyna Wielkiego. Opisuje jego czyny. Chwła Konstantyna – mowy pochwalne ku czci Konstantyna. Euzebiusz pisze, że jest obrazem Boga na ziemi. Sokrates Scholastyk Urodził się w Konstantynopolu, tam się wychował i spędził całe swoje życie. Skąd nazwa Scholastyk? Otóż Sokrates był prawnikiem, adwokatem. Sokrates umarł około 450 roku. Jego dzieło to Historia Kościoła styka się z Historią Kościelną 24 Euzebiusza z Cezarei. Jego Historia (Sokratesa) podzielona jest na 7 ksiąg. Głównym celem jest osoba cesarza. Każda księga obejmuje czas panowania jednego władcy. Każda księga kończy się śmiercią danego władcy. Hermiasz Sozomen Jego dzieło to Historia Kościelna od Wniebowstąpienia do ustąpienia Licyniusza. Dzieło to zaginęło. Zachowała się jednak Historia Kościoła od 324 roku. Sozomen był prawnikiem w tym samym czasie co Sokrates. Jego dzieło mówi o pobycie w Jerozolimie 9o swoim pobycie). Do Konstantynopola przybył w 425 roku. Nie wiemy nic o śmierci Sozomena. Swoje dzieło rozpoczął podobnie jak Sokrates od miejsca w którym skończył swoje dzieło Euzebiusz z Cezarei. Teodoret z Cyru Urodził się w 393 roku. Był biskupem Tyru. Był najpłodniejszym autorem chrześcijańskim w V wieku. Jego prace są dogmatyczno - polemiczne, apologetyczne, egzegetyczne. Są jego dzieła takie jak: - Historia monarchów – dzieło mówi o mnichach z Mezopotamii. Składa się z 30 rozdziałów. Są opisane sylwetki mnichów - Historia Kościoła – od początku arianizmu do końca Teodora z Mopsuesty. Ewagriusz Scholastyk Urodził się w 536 roku w Epifanii. Miał staranne wykształcenie. Studiował w Konstantynopolu prawo. Po powrocie do Syrii pracował jako adwokat w Antiochii. Był zaufanym doradcą patriarchy Grzegorza. Nie znamy daty jego śmierci. Żył jeszcze w 594 roku. Gdy miał 55 lat dokończył swoje dzieło Historia Kościoła. Jego dzieło rozpoczyna się od roku 428 a kończy się około 594 roku. Jego dzieło dzieli się na 6 ksiąg. Orozjusz Kapłan hiszpański. Napisał jedną apologię żył na przełomie IV i V wieku. Dawało jego dzieło obraz fałszywy – upraszczał dzieje jak się mogło dać uprościć. Ukończył je w roku 417. Sulpicjusz Sewer Urodził się około 360 roku. Ukończył studia prawnicze, literackie. Pracował jako adwokat. Ożenił się, żona jednak szybko umarła. Po śmierci żony rozdał cały 25 swój majątek i prowadził życie ascetyczne. Będąc mnichem interesował się sprawami życia Kościoła. Jego dzieła to: - żywot św. Marcina - Kronika - Listy dotyczące postaci św. Marcina Wiktor z Wity W swoim dziele opisuje cierpienia Kościoła katolickiego w Afryce. Grzegorz z Tours Urodzony 10 listopada 538 roku. W 573 roku zostaje biskupem w Tours. Umiera 17 listopada 593 roku. W swoich dziełach opisuje cuda św. Marcina z Tours, zawiera 23 życiorysy świętych. Historia Franków rozpoczyna się od przeglądu świata z momentem stworzenia. Pisze także o 6 dniach stworzenia Kasjador Urodzony około 485 roku. Wykształcony w Rzymie. Działalność rozpoczął prawdopodobnie około 503 roku. Wyróżniał się działalnością wychowawczą. Zamierzał założyć w Rzymie szkolę teologiczną. Jednak nie doszło do realizacji tego projektu. Zakłada klasztor w swoich posiadłościach. Klasztor posiadał ośrodek naukowy. Założył bibliotekę który miał największy księgozbiór. Znajdowały się tam Kodeksy Pisma Świętego, komentarze, dzieła Ojców Kościoła Izydor z Sewilii Urodził się około 560 roku. Mało wiemy o jego życiu. Organizował szkolnictwo, miał własną bibliotekę. Przewodniczył hiszpańskim synodom kościelnym. Zmarł 4 kwietnia 636 roku. Był największym encyklopedystą chrześcijańskiej starożytności.. jego główne dzieło De viris illustribus zawiera 42 biografie, które uzupełniają biografie Hieronima. Jest autorem także Kroniki. Pisana zostało aż do 615 roku. Wyraża tam swój pogląd o 6 wiekach świata. Czyni opisy dziejów. Beda Wielebny Napisał kilkadziesiąt dzieł o różnej tematyce. Jego wachlarz tematyczny to: dydaktyka, egzegeza, homiletyka, poezja, chronografia. Jego główne dzieło to Historia Kościoła ludu anielskiego. Składa się z 5 ksiąg wydane po 731 roku. Napisał 26 także Historia abbatum - pierwsza angielska historia klasztorów. Jest to cenny dokument dla zrekonstruowania wystroju świątyń angielskich w VIII wieku. Teza 3. Osoba, twórczość literacka i myśl teologiczna Atanazego Aleksandryjskiego. Urodził się około 295 roku w Aleksandrii. Otrzymał wykształcenie teologiczne. Biskup Aleksander wyświęcił go na diakona i uczynił go swoim sekretarzem. Atanazy towarzyszył swojemu biskupowi na Sobór w Nicei. Niespełna 3 lata później został następcą Aleksandra. Na Atanazego rzucano oszczerstwa i kazano mu aby przyjął do swojej diecezji heretyka Ariusza i jego zwolenników. Przeciwnicy w 335 roku którzy zgromadzili się w Tyrze na synodzie usunęli go z urzędu biskupa a cesarz zesłał go na wygnanie do Trewiru.. po śmierci Konstantego Wielkiego w 337 roku Atanazy mógł spokojnie wrócić do Aleksandrii. Niestety znowu przeciwnicy dali o sobie znać. Po raz drugi usunięto go z urzędu (synod w Antiochii 339) a na jego miejsce wybrano ekskomunikowanego prezbitera Pistosa. Atanazy uciekł do Rzymu, gdzie papież Juliusz podczas synodu w 341 roku uwolnił go od tych zarzutów. Synod w Sardyce w 343 roku uznał Atanazego jako jedynego prawowitego biskupa Aleksandrii. W 346 roku Atanazy wraca do Aleksandrii, ale znowu przeciwnicy nie dali za wygraną. Po śmierci Konstantasa cesarzem został Konstancjusz – arianin, który był przeciwnikiem Atanazego. W 353 roku Konstancjusz zwołuje synod do Arles i potępiają Atanazego a na jego miejsce biskupem wybierają Georgiosa. Atanazy 3 raz już opuszcza swoją diecezję. Udał się do mnichów w pustyni egipskiej gdzie był przez 6 lat. Po śmierci Konstancjusza w 361 roku biskup Georgiosa zostaje zamordowany, a cesarz Julian Apostata wezwał do powrotu do diecezji Atanazego. Atanazy zwołuje synod w 362 roku do Aleksandrii. To nie spodobało się Julianowi i usunął z Aleksandrii Atanazego jako burzyciela ludów. Julian umarł jednak rok później (363). Atanazy znów powrócił, aby znowu zaraz być wyrzuconym przez nowego cesarza 27 Walensa. Jednak cesarz bojąc się buntu wezwał Atanazego spowrotem do Aleksandrii, gdzie żył jeszcze jako biskup przez 7 lat. Umarł 2 maja 373 roku. Pisma apologetyczne i dogmatyczne Adwersus gentes duo libri - Księga pierwsza zwalcza mitologię, kult i wierzenia pogańskie. Dusza ludzka dochodzi do Boga bo jest skoncentrowana z Bogiem Oratio de Incarnatione Verbi – księga druga mówi o grzechu pierworodnym oraz o Wcieleniu. Atanazy pisze o Wcieleniu, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Orationes contra arianos – jego główne dzieło dogmatyczne. Streszcza doktrynę ariańską i broni Soboru Nicejskiego. Komentuje tekst Pisma Świętego na temat relacji Syna wobec Ojca. Pisma polemiczne i historyczne Apologia przeciw Arianom - napisana przed trzecim jego wygnaniem z Aleksandrii. Są to zbiory dokumentów, akt i decyzji wcześniejszych synodów. Są tu także listy do znanych osobistości. Apologia ad Constantium – broni się przed zarzutami, że podżegał cesarza konstanta przeciw jego bratu Konstancjuszowi. Apologia de fuga sua - Atanazy odpiera oskarżenie o tchórzostwo. Adresowane jest to pisma do całego Kościoła. Jest to najlepsze jego dzieło. Historia arianorum ad monachos - pisana na wygnaniu, gdy był na pustyni egipskiej. Atakuje w tym dziele cesarza Konstancjusza jako nieprzyjaciela Chrystusa Pisma egzegetyczne Epistuła ad Marcelinum de interpretatione psalmorum – daje Atanazy piękno psałterza. Mówi o śpiewaniu psalmów. Exposito psalmorum – są tylko fragmenty tego dzieła Komentarz do księgi Eklezjastesa i Pieśni nad Pieśniami - zachowały się nieliczne fragmenty Komentarz do księgi Rodzaju – zachowały się tylko fragmenty. 28 Pisma ascetyczne Vita sancti Antonii - adresowane jest do mnichów. Ukazuje model życia mniszego De virginitate - jest to podręcznik dla dziewicy chrześcijańskiej, zaślubionej Chrystusowi Listy Listy wielkanocne - oznajmia jako biskup daty rozpoczęcia Wielkiego Postu oraz dokładnej daty Wielkanocy. Poruszone są sprawy bieżące Kościoła, problemy życia chrześcijańskiego, postu, jałmużny, sakramentów. Listy synodalne - ukazują sytuacje Kościoła w Antiochii. Mówi o pokoju i zgodzie we wspólnocie. Listy dogmatyczno-polemiczne - są tutaj nauki o Duchu Świętym Myśl teologiczna Trójca święta Chrystologia Logos a Odkupienie Pnaematologia Mariologia Trójca Święta Atanazy twierdzi, że Trójca Święta nie zawiera w sobie Stwórcy i stworzenia, ale wypełniona jest mocą stwórczą. Odrzuca on doktrynę ariańską, według której Bóg miałby dostrzec w momencie stworzenia natury, że była niezdolna do podźwignięcia się bezpośrednio za sprawą ręki Ojca, ale że w konsekwencji musiał zostać stworzony najpierw Syn czy Słowo jako pośrednik dla stworzenia reszty stworzeń. Atanazy Logosa ustawia po stronie Boga i mówi że Słowo nie zostało stworzone, ale zrodzone. Ariusz twierdził, że Syn jest stworzeniem Ojca, dziełem woli Ojca. Atanazy odrzuca ten pogląd. Logos a Odkupienie Ideą jest Odkupienie. Atanazy uzasadnia konieczność Wcielenia i śmierci Chrystusa na podstawie odkupieńczej woli Boga. Nie zostalibyśmy odkupieni gdyby Bóg się nie wcielił, nie stał się człowiekiem i gdyby Chrystus nie był Bogiem. 29 Chrystologia Atanazy podkreśla jedność rzeczywistość na bazie osoby Chrystusa. . w jego myśli (Atanazego) nie ma szczególnego miejsca dla duszy ludzkiej Chrystusa Atanazy uznaje jedność osobową w Chrystusie. Mariologia Jest ona konsekwencją chrystologii. Maryja jest rzeczywiście Matką Boga Pneumatologia Duch Święty musi być Bogiem, ponieważ gdyby był stworzeniem, nie mielibyśmy żadnego udziału w życiu boskim. Duch Święty jest częścią Trójcy Świętej, a ta jest jednorodna, nie jest on stworzeniem, ale Bogiem. Duch święty pochodzi od Ojca Teza 4. Życie, działalność kościelna i literacka Hilarego z Poitiers. Urodził się w Akwitanii. Zwano ją później Poitiers (czyt. Płatie). Całe jego życie związane jest z tą miejscowością. Data urodzenia nie jest znana, ale przyjmuje się lata 310-320. pochodził ze szlachetnej, bogatej rodziny. Korzystał z wielu przyjemności światowych. Odbył solidnie studia, ale nie wiemy gdzie studiował i pod czyim kierunkiem.. Hilary chrzest święty przyjął w dojrzałym wieku. Niestety nie wiemy kto i kiedy go udzielono. Być może został ochrzczony w 348 roku przez biskupa Maksymina z Trewiru. Nie ma prawie żadnych wzmianek co do jego życia. Jako chrześcijanin wyróżniał się pracowitością, prowadził nienaganne życie. Też nie wiadomo kiedy i kto konsekrował Hilarego na biskupa, ale przyjmuje się że nastąpiło to w 350 roku. Po przyjęciu biskupstwa Hilary walczył z arianizmem. Nastał okres prześladowań prawowiernych biskupów. Nagonkę na biskupów zorganizował cesarz Konstancjusz, który był pod wpływem biskupów ariańskich Decyzją synodu w 356 roku w Bitere skazano Hilarego na wygnanie. Jest to na pewno jedna i dobrze uzasadniona data z życia św. Hilarego. Hilary opuścił swoją ojczyznę, ale miał duży wpływ na swoją diecezję poprzez pisanie listów. Miejscem zesłania była Frygia – dzisiejsze okolice Turcji. 30 Tam Hilary mógł się swobodnie poruszać, kontaktować się, rozmawiać, prowadzić dyskusje. Na wygnaniu nie tracił czasu, ale pogłębiał literaturę grecką. Na pewno poznał dzieła Orygenesa. Czas zesłania wykorzystał przede wszystkim do studiowania historii arianizmu, poznania jego odłamów, zapoznawał się z ich uchwałami. Ostatnie lata życia św. Hilarego wypełniają prace duszpasterskie i działalność literacka. Swój wiek zakończył 1 listopada 367 lub 13 stycznia 368. Spuścizna literacka Dzieło Treść dzieła Komentarz do Ew. Jest to pierwsze jego dzieło. Napisał to dzieło ok. 353 Mateusza roku. Nie zachowało się w całości. Zaginął wstęp, być może także zakończenie. Są to wyraźne wskazania duszpasterskie. Komentarz powstał z jego homilii, które później były opublikowane jego komentarz rozumie się na dwóch płaszczyznach: zewnętrznej (prostej i bezpośredniej) oraz wewnętrznej (głębszej, duchowej). Każde słowo pisane w tym komentarzu zawiera obydwie warstwy. Spotykał się on ze sprzeciwem (Hilary) co do tego komentarza O synodach Hilary twierdził, że utworzenie z arianami wspólnego frontu może dać cios arianizmowi. Pismo to skierowane jest do biskupów Galii. Dzieło składa się z dwóch części. Pierwsza (rozdziały 1-65) jest analiza różnych formuł wiary. Druga część (rozdziały 66-92) dokonuje analizy kontrowersyjnych terminów. Jego zdaniem nie ma różnicy miedzy określeniem Syna jako współistotnego Ojcu oraz podobnego do Ojca według istoty. Kolejne fragmenty mówią o tym, że ariani nie są rzeczywiście arianami. Podobieństwo dotyczy istoty a nie przypadłości. 31 O Trójcy Jest to pierwsze dzieło mówiące o trójcy Świętej. Ma on 12 ksiąg. Jest to główne dzieło dogmatyczne powstało około 356 roku. Dzieło mówi o obronie bóstwa Jezusa przeciw atakom arian i ortodoksji. Ad constantium Imperatorem libri duo Contra Constantium Imperatorem Hilary pragnął przekonać cesarza Konstancjusza o konieczności powrotu wszystkich do jednej wiary. Jest to ekskomunika na władcę imperium – Konstancjusza. Cała sprawa rozbicia jedności wiary spoczywa na rękach cesarza – pisał Hilary. Contra Arianom vel Auxentium Mediolanensem Traktat super psalmos Hilary przestrzega biskupów przed heretykiem Auksencjuszem i domaga się zerwania z nim jedności. Auksencjusz został potępiony. Napisany w latach 363-366. składa się ze wstępu, 56 traktatów do psalmów: 1,2,9,15,51-70, 118-150. objaśnił Hilary wszystkie psalmy, cały psałterz. Wstęp dzieła mówi o powstaniu psalmów, epoki, autorów, następnie relacjonuje łacińskie tłumaczenie Septuaginty. Traktat ma charakter naukowy. Głównym autorytetem jest Tradycja Apostolska i pisma apostolskie. Traktaty zostały przeznaczone dla duszpasterzy Traktat o tajemnicach Napisał go podczas wyjaśniania psalmów. Opisuje kilkunastu postaci starotestamentalnych. Odróżnia się ten traktat od komentarzy biblijnych z IV wieku. Omawia postaci z Księgi Rdz, Wj, Oz. Nie jest to komentarz, ale podręcznik egzegezy biblijnej 32 Teza 5. Życie, działalność kościelna i literacka oraz myśl teologiczna Bazylego Wielkiego. Bazyli Wielki jest Ojcem Kapadocji. Urodził się około 330 roku w rodzinie chrześcijańskiej. Miał 10 rodzeństwa a wśród nich 3 biskupów. Kształcił się w Cezarei Kapadockiej a później w Konstantynopolu. Chodził do szkół neoplatońskich. Kształcił się także w Atenach, gdzie spotkał Grzegorza z Nazjanzu. Po studiach rozpoczął karierę retora. Pod wpływem swojej siostry Markryny (była mniszką) został w życiu monastycznym. Podróżował jako pielgrzym do Palestyny, Egiptu, Syrii, Mezopotamii. Majątek rozdał ubogim. Był założycielem życia monastycznego na swoich terenach. Za namową biskupa Euzebiusza z Cezarei Kapadockiej przyjął święcenia kapłańskie, aby mógł głosić kazania. Po śmierci tego biskupa w 370 roku Bazyli został jego następcą. Rozwiną działalność charytatywną, zakładał szpitale. Głównym jego zadaniem było pogodzenie biskupów podzielonych na skutek arianizmu. Umarł 1 stycznia 379 roku. Pisma dogmatyczne 1. Przeciwko eunomiuszowi - Eumoniusz pisał do arianów, że Chrystus nie jest Bogiem. Bazyli w I księdze zwalcza argument nierozdzielności dowodząc, że Logos jako zrodzony może być Synem Bożym. 2. O Duchu Świętym - Bazyli miał zastosować nową doksologię Chwała Ojcu z Synem i Duchem Świętym zamiast istniejącej Chwała Ojcu przez Syna z Duchem Świętym. Podkreślił dlatego równorzędność osób boskich. Bazyli wskazuje w tym dziele, że jedna i druga doksologia jest poprawna. Traktat mówi o boskiej godności Ducha Świętego Pisma ascetyczne 1. Moralia- jest to zbiór 80 reguł moralnych opartych na tekstach ST 2. Regułu monastyczne- rozprawy mówiące o życiu zakonnym i odpowiedzi dotyczące życia zakonnego 33 Pisma pedagogiczne 1. mowa do młodzieńców – mówi o postawie chrześcijanina wobec literatury pogańskiej. Jak młodzi ludzie mają postępować w szkole pogańskiej. Młodzi mogą wiele znaleźć przykładów u Homera, Solona, Hezjoda, Platona. 2. Napomnienia do syna duchowego – traktat ten znany tylko z łacińskiego przekładu Rufina. Homilie i mowy 1. O Heksameronie - jest to 9 homilii dotyczących 6 dni stworzenia świata. Bazyli nadaje historyczny sens stworzenia. W homiliach zwalcza manicheizm, który w dziele stworzenia widział zło. Korzysta z Platona, Arystotelesa 2. Homilie i psalmy - 13 homilii na temat psalmów podkreśla wartość psalmów. 3. Inne homilie - ukazują działalność Bazylego. Wygłasza homilie w święta Pańskie oraz ku czci męczenników. Mówi bardzo dużo o pokorze, miłości bliźniego, o poście, o obowiązkach chrześcijanina Listy Zachowało się 365 listów. Mają wielką wartość historyczną. Stanowią one źródło dla historii drugiej połowy IV wieku. Pisał listy do przyjaciół, polecające, pocieszające, kondolencyjne, kanoniczne, moralne, ascetyczne, dogmatyczne, liturgiczne, historyczne Bazyli jest pierwszym teologiem, który dokonuje rozróżnienia na gruncie substancji i persony. W doksologii używa Chwała Ojcu z Synem i Duchem Świętym. Podkreśla równość trzech osób boskich. Bazyli powoływał się na Sobór w Nicei (325). Teza 6. Życie, działalność kościelna i literacka oraz myśl teologiczna Grzegorza z Nazjanzu. Urodził się około 330 roku w Nazjanz. Podobnie jak Bazyli jego życie przebiegało. Rodzina chrześcijańska. Jego ojciec nawrócił się tuż przed jego narodzeniem. Kształcił się w Cezarei Kapadockiej, Konstantynopolu, Aleksandrii, 34 Atenach. W Aleksandrii spotkał Atanazego. W Atenach spotkał się z Julianem Apostatą. Przyjął chrzest po powrocie ze studiów około 359 roku. Pogłębia przyjaźń z Bazylim. Pod wpływem Bazylego przyjmuje chrzest. W 362 roku pod przymusem ojca został prezbiterem, jednak od swych obowiązków ucieka do Pontu. Później wraca i pisze apologię, która staje się traktatem o urzędzie kapłańskim. W 371 roku cesarz Walens podzielił Kapadocje na dwie części. Biskupem został arianim. Nie podobało się to Bazylemu i kazał Grzegorzowi przyjąć sakrę biskupią. Zrobił go biskupem Sazymy. Grzegorz nigdy nie trafił do swego biskupstwa. Ucieka do swego ojca i jako biskup jemu pomaga. Po śmierci ojca w 374 roku zostaje biskupem w Nazjazie. Bardzo lubił życie monastyczne i kontemplacyjne. Społeczność kapadocka zwróciła się o pomoc do Grzegorza w organizowaniu oporu przeciw arianom. Wybrano dla Grzegorza kościół w przedmieściach Konstantynopola gdzie mógł głosić kazania. Przyciąga na siebie wiele uwagi. Miał dużo mów teologicznych. W 381 roku Teodocjusz zwołuje sobór do Konstantynopola, który uznaje Grzegorza biskupem Konstantynopola. Sprzeciwiali się temu biskupi Egiptu i Macedonii. Chcieli usunąć Grzegorza. Grzegorz jednak sam się usuwa. Po wygłoszeniu pożegnalnego kazania udaje się do Nazjanzu, gdzie przez dwa lata zajmował się diecezją. Ostatnie 6 lat poświęcił się działalności literackiej. Mowy Poematy Listy Jest ich 45. niektóre listy Pisał pod koniec swego Zachowały się 244. mają mają rys poetycki. Z życia. Jest ich około 400. wartość biograficzną, jednej mów wywodzi się motywem pisania było historyczną, teologiczną. nasza kolęda Bóg się stworzenie kultury List powinien cechować się rodzi. Najważniejsze są chrześcijańskiej. 30 krótkością, jasnością, mowy teologiczne poematów dotyczy Trójcy wdziękiem i prostotą wygłoszone w Świętej, Wcielenia, Konstantynopolu. Dlatego Opatrzności Bożej. Pisał Grzegorz otrzymał tytuł poematy o swoim życiu, o teologa.. chronił swoich nieszczęściach, o smutkach 35 wiernych przed swojej duszy. Poematy te arianizmem i podobne są do Wyznań św. macedonizmem. Mowy Augustyna ukazują również jedność natury wśród osób boskich. Mówi także o godnościach biskupich. Myśl teologiczna wygłosił w swoich mowach (40 i 41) na temat chrztu. Grzegorz odrzuca arianizm i modalizm. Kładzie duży nacisk na Trójcę Świętą. Naucza, że w Bogu wszystko jest wspólne oprócz relacji pochodzenia. W mowie 12 podkreśla, że Duch Święty jest Bogiem.. wprowadza współistotność Ducha Świętego. Duch Święty jest Bogiem. Teza 7. Działalność kościelna i spuścizna literacka Grzegorza z Nyssy. Był o 10 lat młodszy od Bazylego (swojego brata). Urodził się w 339 roku. Praktycznie nic nie wiemy o jego życiu. Wykształcenie zawdzięczał Bazylemu. Na początku skłaniał się do kultury pogańskiej. Był także żonaty z Teozobią. W 371 roku zostaje wyniesiony na biskupią stolicę w Nyssie. Z powodu arianizmu zostaje wydalony z diecezji. Po śmierci cesarza Walensa w 378 roku wraca do Nyssy. Uczestniczy w Synodzie w Antiochii. Synod poświęca mu wizytacje w Poncie. Wybrano go arcybiskupem miasta. Obok Grzegorza z Nazjanzu odegrał ważną rolę na Soborze w Konstantynopolu w 381 roku. Ostatnia wzmianka o jego życiu pochodzi z 394 roku. 36 Traktaty dogmatyczneomilie i mowy 1. Przeciwko eunomiuszowi - 4 traktaty zwalcza apologię Eunomiusza 2. przeciwko apolinarystom do teofila, biskupa Aleksandrii - prosi o pomoc Grzegorza w zwalczaniu apolinarystów. Apolinaryści oskarżają katolików że przyjmują dwu Synów Bożych. 3. Przeciwko Apolinaremu – w tym dziele Grzegorz mówi o unii dwu natur w Chrystusie i zwalcza heretyków. 4. Dialog z Makryną o duszy i zmartwychwstaniu - jest to dialog na temat duszy z własna siostrą. Marktyna występuje w roli nauczyciela. 5. Wielka katecheza - porusza zagadnienia trójcy świętej, mówi o Chrystusie i jego misji, o chrzcie, eucharystii. Pisma egzegetyczne 1. o stworzeniu człowieka – jest to uzupełnienie Hexameronu Bazylego. 2. O życiu Mojżesza - jest to przewodnik dla życia cnotliwego 3. O tytułach psalmów - traktat duchowy. Jest 5 ksiąg psalmów. Zawarte jest 8 homilii na temat Księgi Eklezjastesa, 15 homilii na temat Pnp, 5 homilii na temat Modlitwy Pańskiej. Pisma ascetyczne 1. O dziewictwie – naśladowanie Chrystusa podstawa wszelkich cnót 2. jakie imię i zawód mają chrześcijanie - list do Hermoniosa. Grzegorz porusza zagadnienie celu życia człowieka. Podobieństwo do Boga utracone jest przez grzech, lecz można odzyskać jej na nowo. Życie chrześcijańskie polega na naśladowaniu natury bożej 3. Życie Makryny – przedstawia ideały życia ascetycznego kobiety. Przedstawia swoją siostrę jako ideał życia doskonałego Mowy i kazania Zachowało się 30 listów. Mają charakter teologiczny. Poruszają zagadnienie pielgrzymek do Ziemi Świętej. Są adresowane do kobiet palestyńskich. 37 Teza 8. Życie i działalność literacka Hieronima. Jest to wielki Ojciec Kościoła łacińskiego. Jest synem Euzebiusza. Urodził się w Strydonie, w chrześcijańskiej, zamożnej rodzinie. Był pochodzenia rzymskiego. Nie znamy dokładnie jego daty urodzenia, ale mniej więcej było to w 347 roku. Do 7 roku życia wychowywały go kobiety, a następnie pod opieką pedagogów uczęszczał do szkoły. Hieronim wspomina te lata jako przykre doświadczenia. Jeden z nauczycieli używał kar cielesnych. Odbywał studia w wieku 12-20 lat w Rzymie. Uczęszczał do szkoły sławnego gramatyka Aeliusa Donatusa. On to wprowadził Hieronima w świat Cycerona. Hieronim był uczniem pilnym i genialnie uzdolnionym. Lata studiów w Rzymie były latami wielkiego rozwoju duchowego Hieronima. W Cyceronie znalazł mistrza stylu. Zdobył solidne wykształcenie. W czasach studiów w Rzymie założył własną bibliotekę, która stała się jednym ze znaczniejszych zbiorów w tamtym czasie. Musiał Hieronim być bardzo bogaty, skoro miał taką bibliotekę i swoich kopistów. Chrzest święty przyjął z rąk biskupa Rzymu Liberiusza. Okazją do refleksji było częste przebywanie w katakumbach przy grobach Apostołów i Męczenników. Po chrzcie zostaje dalej przeciętnym chrześcijaninem, a jego życie nie wiele się różniło od wcześniejszego. Miał nieuporządkowane życie seksualne, młodzieńcze wybryki. Później dopiero zrozumiał znaczenie chrztu zanurzającego w Chrystusie. Po ukończeniu studiów w Rzymie udaje się do Trewiru. Przybył tam w październiku 367 roku. Zainteresował się szybko językiem celtyckim, ale szczególnie zainteresował się życiem religijnym wspólnot monastycznych. Postanawia zostać mnichem. Wspólnie ze swoimi przyjaciółmi (Rufinem, Bonozą) postanowili prowadzić życie zakonne., poświęcając się studiom teologicznym i ascezie. Miejsce dla nowej wspólnoty było u biskupa w Akwilei. Wspólnota miała także gałąź żeńską, niedaleko Akwilei. Dziewice założyły wspólnotę, której poświęcały się Ewangelii. wspólnota nie posiadała żadnej reguły ani strojów. Żyła w pokoju i błogosławieństwie Bożym. Hieronim opiekował się tą wspólnotą głosząc konferencje i wykłady. W Akwilei próbuje Hieronim swoich sił literackich. Udaje się do Jerozolimy, aby tam oddać się działalności pisarskiej i ascezie. Zły stan zdrowia 38 nie pozwolił mu dotrzeć do jerozolimy. Zatrzymał się w Antiochii. Zatrzymał się w domu swego przyjaciela Ewagriusza. Dla Hieronima nastał trudny okres. Został sam. Najlepsi przyjaciele odchodzą – umierają. Zaczął przeżywać rozterki duchowe. W Antiochii Hilary uczył się języka greckiego i hebrajskiego. W czasie swojego studiowania dowiaduje się Hieronim, że jego jeden z przyjaciół Bonozus poświęcił się pustelniczemu życiu. Tak samo postąpił jego drugi przyjaciel Rufin. Tylko Hieronim został niezdecydowany. Po długim namyśle zostaje eremitą. Pości i podejmuje umartwienia. Czytał Pismo Święte (ale niechętnie) ale i tak wracał często do Cycerona i Platona. W okresie Wielkiego Postu Hieronim ciężko choruje. Podczas choroby przezywa wizję, która zaważyła na jego życiu pisze w tym liście, że przygotowano już jego pogrzeb i stanął przed Trybunałem Sędziego. Mówił przed bogiem, że jest chrześcijaninem. Bóg kazał go bić, dręczyły go wyrzuty sumienia (Hieronima oczywiście). Hieronim wołał Zmiłuj się nade mną Panie!. Aniołowi prosili Boga aby przebaczył Hieronimowi i aby dał mu czas na pokutę i wymierzył karę. Obiecał, że nie będzie już czytał książek pogańskich. Po upływie 7 lat Hieronim w Betlejem wyjaśniał pisma Cycerona. Rufin był bardzo oburzony Hieronim tłumaczy, że nie należy wierzyć w sny. Hieronim wracał do literatury pogańskiej. W Betlejem żył bardzo ascetycznie, pracował nad swoją doskonałością. Utrzymywał się z pracy naukowej i literackiej. Umiał biegle język syryjski. Powiększył swoją bibliotekę o dzieła autorów chrześcijańskich. Hieronim wraca do Antiochii, przyjmuje z rak prawowitego biskupa święcenia kapłańskie, ale pod warunkiem że zostanie mnichem i nie będzie spełniał czynności duszpasterskich. Pisze Żywot Antoniego Pustelnika. Na Hieronima wielki wpływ wywarł Apolinary z Laodycei. Hieronim był jego uczniem. Aby pogłębić swoja wiedzę udaje się Hieronim do Konstantynopola, gdzie na biskupstwie był Grzegorz z Nazjanzu. Zaprzyjaźnił się z Grzegorz z Nyssy. Pod kierownictwem Grzegorza z Nazjanzu Hieronim uzupełnia swoje wiadomości z dziedziny pisma Świętego oraz literatury kościelnej. Ulubionymi autorami stał się Orygenes i Euzebiusz. Tłumaczy niektóre pisma Orygenesa na łacinę. Tłumaczy również Kronikę Euzebiusza był świadkiem Soboru w Konstantynopolu w 381 roku. W 382 roku zostaje zaproszony do rozstrzygnięcia sporu schizmy antiocheńskiej. Zaproszony został przez Damazego, który uważał Hieronima za 39 eksperta w tej dziedzinie. Damazy mianował go swoim sekretarzem. On też zlecił mu zadanie rewizji starołacińskiego tłumaczenia Pisma Świętego. I tak oto wzięła swój początek Wulgata, nad którą Hieronim pracował do końca życia. Hieromimowi zazdroszczono dobrych kontaktów z biskupem Damazym. Zarzucano mu że lekceważy małżeństwo wywyższając mnichów. W 382 roku w Rzymie poznał pewną żeńską wspólnotę. Nie były one związane ślubami, ale prowadziły życie ascetyczne. Pałac w którym mieszkały kobiety postanawia Hieronim przekształcić w klasztor. Stał się nauczycielem i kierownikiem dla nich. Kładzie nacisk na Pismo Święte W 385 roku opuszcza Rzym. Drugim celem była Jerozolima była to długa pielgrzymka. Zbierał wszystkie materiały do prac. Osiadł ostatecznie w Betlejem poświęcając się pracy naukowej. Uczy się języka aramejskiego. Poświęca dużo czasu na modlitwę, umartwienia, czytanie duchowe. Zakłada klasztor, na którym później powstały 3 wspólnoty zakonne. Powołuje także klasztor męski. Hieronim doznał wiele prześladowań ze strony heretyków, którzy w 416 roku zburzyli jego klasztor. Po wielkich trudach Hieronim umiera 30 września 419 roku. Jego celem w życiu była działalność naukowa, a przedmiotem badań była Biblia. Przekłady 1. Wulgata – zawdzięcza przekład (możliwość przekładu) papieżowi Damazemu. Pracował nad nią 24 lata w Rzymie i Betlejem. Rozpoczął od ewangelii. poprawiał Księgi NT. nie robił dużo poprawek. Poprawiał tylko wtedy jak sens był źle oddany. Poprawiał także księgi ST. Rozpoczął od Psalmów, przetłumaczył także Hioba. Komentarze i kazania biblijne Napisał 75 homilii w stylu Orygenesa do mnichów; psalmów, Ewangelii mateusza. Napisał komentarze do proroków mniejszych, Dn, Iż, Ez, Jr (niedokończony) opracował także 4 listy św. Pawła (Ga, Ef, Tt, Flm) 40 Dzieła dogmatyczne 1. adwersus Helvidium - broni nienaruszonego dziewictwa Maryi 2. Contra Vigilantium - broni kultu świętych, powołania zakonnego 3. Dialogi przeciw pelagianom – napisał trzy takie księgi Dzieła historyczne 1. Żywoty świętych 2. Sławnych mężów 3. Żywota Antoniego Atanazego Listy Jest ich 154. 121 jest autentycznych a w nich 26 napisanych do Hieronima. Dotyczą spraw kościelnych i świeckich. Należy wymienić listy do Augustyna, Eustochium, Nepocjana. Teza 9 Życie, działalność kościelna i piśmiennictwo moralno-ascetyczne Ambrożego z Mediolanu. O życiu Ambrożego pisze Paulin zaraz po jego śmierci. Urodził się około 340 roku w Trewirze. Ojciec jego był prefektem w Galii. Po śmierci ojca przeniósł się do Rzymu. Tam otrzymał wykształcenie. Po studiach był urzędnikiem. Został namiestnikiem w Mediolanie. Miał wielkie poszanowanie. Po śmierci ariańskiego biskupa Auksencjusza został wybrany na biskupa Mediolanu (tak chcieli i arianie i katolicy). Ambroży był bardzo zdziwiony, gdyż był dopiero katechumenem.. całą swoją gorliwością oddał się swoim obowiązkom jako biskup. Zwalczał arian. Nie wahał się walczyć z cesarzową Justyną, która arianów popierała. Cesarzowa chciała, aby katolicy oddali kościół w Mediolanie właśnie arianom. Ambrozy zwycięsko wygrał. Zwalczał pogaństwo. Dwukrotnie przeciwstawił się cesarzowi Teodozjuszowi Wielkiemu, za to że kazał odbudować świątynie żydowską zburzona przez chrześcijan. Dla Ambrożego ta myśl była nie do zniesienia. Ambroży nie ustąpił i cesarz dekret odsunął. Ambroży 41 zażądał od cesarza publicznej pokuty. Cesarz nie chciał stracić łączności z Kościołem i poddaje się takiej pokucie. Ambroży umiera 4 kwietnia 397 roku. Pisma moralno-ascetyczne De officis ministrorum – podręcznik etyki chrześcijańskiej. Wzorem dla Ambrożego był traktat filozoficzny Cycerona. Przedstawia etykę chrześcijańską. W tym dziele przedstawione są reguły moralności chrześcijańskiej. Ambroży jest uczonym człowiekiem, ale człowiekiem czynu – dawał praktyczne wskazówki i próbował rozwiązywać życiowe problemy. Są wzmianki, fragmenty odnoszące się do ojczyzny. Mówi o miłości ojczyzny, o jej obronie. Poświęca także dzieła swoje na pisma o tematyce charytatywnej. Przy wybieraniu należy kierować się sprawiedliwością i roztropnością. Należy unikać skąpstwa i rozrzutności. Kładzie nacisk także na cnotę męstwa, które występuje w towarzystwie innych cnót, przede wszystkim sprawiedliwości. Wśród męstwa zasługuje męstwo męczenników. Traktaty o dziewictwie – Ambroży napisał 4 takie traktaty oraz jeden o wdowieństwie. - O dziewicach – pierwsze dzieło Ambrożego. Zawiera wskazania dla dziewic poświęconych Bogu. Wskazania pisze na prośbę swojej siostry Marceliny, która w 353 roku otrzymała z rąk papieża Liberiusza welon zakonny. Rok później pisze (378) dlaczego tak wysoko stawia bezżeństwo. Odpierał zarzuty, że pomniejsza małżeństwo. - Na obłóczyny dziewicy i o wieczystym dziewictwie MNP - pisze 392 roku. Skierowane jest do dziewicy Ambrozji, która miała przyjąć welon. Mówił dużo o czystości - Zachęta do dziewictwa – jest to mowa wygłoszona w 393 roku z okazji poświęcenia kościoła, który był ufundowany przez wdowę Juliannę. Ona wstąpiła do klasztoru. 42 Teza 10. Traktaty dogmatyczne i pisma związane z życiem liturgicznym Ambrożego z Mediolanu. O życiu Ambrożego pisze Paulin zaraz po jego śmierci. Urodził się około 340 roku w Trewirze. Ojciec jego był prefektem w Galii. Po śmierci ojca przeniósł się do Rzymu. Tam otrzymał wykształcenie. Po studiach był urzędnikiem. Został namiestnikiem w Mediolanie. Miał wielkie poszanowanie. Po śmierci ariańskiego biskupa Auksencjusza został wybrany na biskupa Mediolanu (tak chcieli i arianie i katolicy). Ambroży był bardzo zdziwiony, gdyż był dopiero katechumenem.. całą swoją gorliwością oddał się swoim obowiązkom jako biskup. Zwalczał arian. Nie wahał się walczyć z cesarzową Justyną, która arianów popierała. Cesarzowa chciała, aby katolicy oddali kościół w Mediolanie właśnie arianom. Ambrozy zwycięsko wygrał. Zwalczał pogaństwo. Dwukrotnie przeciwstawił się cesarzowi Teodozjuszowi Wielkiemu, za to że kazał odbudować świątynie żydowską zburzona przez chrześcijan. Dla Ambrożego ta myśl była nie do zniesienia. Ambroży nie ustąpił i cesarz dekret odsunął. Ambroży zażądał od cesarza publicznej pokuty. Cesarz nie chciał stracić łączności z Kościołem i poddaje się takiej pokucie. Ambroży umiera 4 kwietnia 397 roku. De fide – napisane w latach 378-381. jest 5 ksiąg tego traktatu. Dedykował to cesarzowi Gracjanowi, aby utwierdzić go w wierze. Ambroży porównuje katolicką naukę o Trójcy Świętej z nauką ariańską (zawiera to część pierwsza). Cześć druga podaje odpowiedzi na argumenty ariańskie. Kolejne trzy księgi są uzupełnieniem o charakterze chrystologicznym (współistotność, jedność Syna z Ojcem oraz jak rozumieć niższość Syna wobec Ojca). Liczne cytaty przypominają raczej styl kaznodziejski. Trzy ostatnie księgi to wcześniejsze głoszone nauki Ambrożego. O Duchu Świetym – dzieło zawarte w trzech księgach. Napisane około 381 roku. Zostało dedykowane również Gracjanowi. Jest to jedyny łaciński traktat z IV wieku. Ambroży pisząc ten traktat wzorował się na dziele Dydyma Ślepca. Swój 43 wywód Ambroży zaczyna od odrzucenia błędu pneumatomachów. Brak wiary w Bóstwo Ducha Świętego określa jako bluźnierstwo wobec Ducha Świętego. Przytacza w dziele również imiona Ducha Świętego jakie są w Biblii (Spiritus Sancti, Spiritus Patris, Spiritus Domini itp.). Wskazują one na ciągłość działania Ducha Świętego w ST i NT. Ambroży mówi o mocy stwórczej trzeciej osoby Boskiej. Wyróżnia trzy momenty stwórczego działania Ducha Świętego 1. przy stwarzaniu świata 2. przy stwarzaniu nowego człowieka 3. w tajemnicy wcielenia. Działanie i obecność Ducha Świętego jest fundamentem działania Ducha świętego. Dokonuje się ono w chrzcie i sakramentach. Poprzez sakramenty Duch Święty okazuje człowiekowi moc stwórczą, ponieważ rodzi do nowego życia. W Eucharystii Duch Święty dokonuje naszego uświęcenia. Życie wieczne jest Jego darem. W momencie pokuty Duch Święty odpuszcza i gładzi grzechy nasze. De incarnationis Dominicae sacramento – Ambroży wychodzi od historii Kaina, która jest typem wszystkich herezji. Daje krótki przegląd błędnych poglądów chrystologicznych wynikłych z ariańskiej koncepcji trójcy Świętej. Są wspomniani arianie wszystkich odłamów. Nowatus i Donatus potępieni są za schizmę. Właściwy traktat zaczyna się od tajemnicy Wcielenia. Ambroży stwierdza, że Syn Boży przemawia w naturze ludzkiej i boskiej, gdyż posiada dwie natury. Natura ludzka zwiera rozumna duszę. Pisma związane z życiem liturgicznym. Explanatio symboli ad initiandos - wykład wyznania wiary dla przyjmujących chrzest. De mysteriis i de sacramentis – zawierają zbiór pouczeń kierowanych do nowo ochrzczonych. Są to dwa różne opracowania tego samego tematu O pokucie – mówią o prawie Kościoła do odpuszczania wszystkich grzechów popełnionych po chrzcie. Pisał ten traktat przeciw sekcie nowacjan. Ona stanowiła niebezpieczeństwo dla Kościoła. 44 Teza 11. Ambroży z Mediolanu jako egzegeta i kaznodzieja. O życiu Ambrożego pisze Paulin zaraz po jego śmierci. Urodził się około 340 roku w Trewirze. Ojciec jego był prefektem w Galii. Po śmierci ojca przeniósł się do Rzymu. Tam otrzymał wykształcenie. Po studiach był urzędnikiem. Został namiestnikiem w Mediolanie. Miał wielkie poszanowanie. Po śmierci ariańskiego biskupa Auksencjusza został wybrany na biskupa Mediolanu (tak chcieli i arianie i katolicy). Ambroży był bardzo zdziwiony, gdyż był dopiero katechumenem.. całą swoją gorliwością oddał się swoim obowiązkom jako biskup. Zwalczał arian. Nie wahał się walczyć z cesarzową Justyną, która arianów popierała. Cesarzowa chciała, aby katolicy oddali kościół w Mediolanie właśnie arianom. Ambroży zwycięsko wygrał. Zwalczał pogaństwo. Dwukrotnie przeciwstawił się cesarzowi Teodozjuszowi Wielkiemu, za to że kazał odbudować świątynie żydowską zburzona przez chrześcijan. Dla Ambrożego ta myśl była nie do zniesienia. Ambroży nie ustąpił i cesarz dekret odsunął. Ambroży zażądał od cesarza publicznej pokuty. Cesarz nie chciał stracić łączności z Kościołem i poddaje się takiej pokucie. Ambroży umiera 4 kwietnia 397 roku. Swoja działalność duszpasterską opierał przede wszystkim na Biblii. Było to dla niego źródło wszelkiej wiedzy. Po Ambrożym zostało wiele pism szczególnie: egzegetyczne, komentarze biblijne, homilie. Komentarze do Księgi Rodzaju - najchętniej wyjaśniał Ambroży księgę Rodzaju. Poświęcił kilka dzieł jej wyjaśnieniu, a mianowicie: o raju, O Kainie i Ablu, o Abrahamie. Przede wszystkim poświęcił temat opisu 6 dni stworzenia, które zwie się Hexameronem. Hexa oznacza sześć, herma natomiast – dzień. Hexameron składa się z 6 części, która każda poświęcona jest jednemu dniu stworzenia. Dzieło to powstało na bazie homilii, gdzie Ambroży głosił w czasie wielkiego postu około 388 roku. Heksameron składa się z 6 ksiąg i 9 homilii (dzień pierwszy, trzeci i piąty miał po dwie homilie). Opierał się Ambroży na Homilii na Hexameron św. Bazylim 45 Wielkim. Hexameron należy do dzieła egzegetycznego. Według treści jest to niesłuszne. Ambroży widzi w poszczególnych elementach stworzenia aluzję do Chrystusa i Kościoła i tak na przykład: a. woda – to wyznawcy Chrystusa – jeden Kościół b. morze – symbol ewangelii c. księżyc – to wielka tajemnica komentarze do innych ksiąg starotestamentalnych. O wyrzeczeniu się świata – ascetyczne rozważania oparte na 35 rozdziale Księgi Liczb Skargi Joba i króla Dawida – 4 księgi poświęcone zagadnieniom cierpienia i sprawiedliwości Bożej. O Tobiaszu – kazania Ambrożego mówiące o lichwie Komentarz do 12 psalmów – obejmuje psalmy 1, 35-50, 43,45,47,48,61. Są to pouczenia moralne, rozważania o łączności z Bogiem Wykład Psalmu 118 - tematem jest Kościół jako łączność z Chrystusem. Ambroży korzysta z Hipolita rzymskiego, gdzie bierze prawie cały jego komentarz do księgi Pnp. Ukazana jest też rola Maryi w planie zbawienia jako „drugiej Ewy”, która rozpoczyna nową erę łaski. komentarze do ksiąg nowotestamentalnych. Komentarz do Ew. Łk - jest to jedyne dzieło poświęcone NT. jest to komentarz do ew. Łukasza. Ta ewangelia jest najbardziej historyczna dlatego się nią akurat zajął. Mówi także w tym dziele (powołuje się) o ew. Mt np. pokłon trzech magów nie ma u Łukasza tylko u Mateusza. Ambroży jako kaznodzieja. Trzeba zaznaczyć, że kaznodzieją był wyśmienitym. Zachwycał pięknem swojej mowy. Gromadzili się wokół niego wierni oraz poganie. Również Augustyn 46 uczęszczał na jego kazania, który jeszcze wtedy odnosił się do chrześcijaństwa z uprzedzeniem. Większość swoich przemówień Ambroży opracował w traktatach egzegetycznych i moralnych. Tylko są nieliczne, które pozostały. Mowy żałobne 1. De excessu fratris sui Satyri duae orationes - Mowy żałobne pisał z nadzieją zmartwychwstania. Były to księgi pocieszenia. W pierwszej części zawiera żal i ból z powodu utraty brata. Druga część jest pocieszająca. 2. De obitu valetiniani consolatio - mowa składa się z 3 części: lamentu, pochwały i pociechy. We wstępie uzasadnia dlaczego wygłasza mowę. Następnie kreśli żałobę jaka okrywa cały Kościół i najbliższych. W tej mowie mówi, że Walentianin był wolny od błędów jakie towarzyszą młodości.. nie lubił zabaw, hulanek, polowań. Był czcicielem czystości. Był pobożny. Dalej w tej samej mowie zwraca się do sióstr zmarłego i mówi, że nie powinny płakać, ale z radością tęsknić za bratem. Na koniec jest pożegnanie ze zmarłym. Ambroży chwali Walentyniana za piękność duszy. Mówi o pamięci modlitewnej za zmarłego. 3. De obitu Theodosii oratio – Teodocjusz miał wiele cnót. Był pobożny, miłosierny, wierny, łagodny, pokorny. Ambroży podkreśla te zasługi w mowie żałobnej. Zapewnia o swojej modlitwie za niego 4. Mowa przeciwko Auksencjuszowi w sprawie wydania bazylik - była to mowa wygłoszona w niedziele palmową. W mowie następuje charakterystyka Auksencjusza. Jest to człowiek zły, zbrodniczy. Jego uchwały uderzały w Chrystusa. Sam się potępił. 5. Przemówienia ku czci św. Gerwazego i Protazego – wygłosił dwie mowy ku ich czci z powodu, że ciała tych świętych męczenników się odnalazły. 6. Mowa Ambrożego w obecności Teodocjusza – mówca wychodzi z założenia o wielkości kapłańskiej. Trzeba spełniać wszystko to co biskup mówi (nawet przykre) aby później okazało się to piękne i pożyteczne. Listy św. Ambrożego Zbiór listów składa się z 3 części. Pierwsza to 77 pism. Druga to 15 listów. Trzecia to sprawozdania z synodu w Akwilei w 381 roku. W sumie zachowały się 92 listy. Skierowane są do trzydziestu adresatów (prezbiterów, biskupów, cesarzy, przyjaciół). 47 Teza 12. Życie i piśmiennictwo autobiograficzne Augustyna. Jego biografie zawdzięczamy jemu samemu. Urodził się 13 listopada 354 roku w Tagascie. Ojciec poganin, matka – chrześcijanka (Monika). Ojciec był urzędnikiem. Augustyn miał rodzeństwo – brata i siostrę. Naukę rozpoczął w swoim mieście a kontynuował ją w Kartaginie. Miał wszechstronne wykształcenie. Po studiach był nauczycielem. Praca nie dawała mu satysfakcji i pieniędzy. Wyruszył więc do Rzymu (384) i tam założył szkołę. Był także w Mediolanie na dworze carskim rektorem. W czasie studiów miał wydarzenia, które zaważyły na jego całym życiu. W wieku 17 lat związał się z kobietą, która miała syna. Żył z nią kilkanaście lat. Drugie wydarzenie miało charakter duchowy i religijny. Chociaż nie był ochrzczony to znał, dzięki matce zasady wiary, treść Pisma Świętego. Zawsze szukał odpowiedzi na pytania pod wpływem filozofii Cycerona. Szukał wyjaśnień czysto rozumowych. Sięgał po Biblię. Księga Rdz przysporzyła mu wiele kłopotów. Nie rozumiał biblii. Szukał pomocy i tak oto znalazł się u manichejczyków. Tam również nie znalazł odpowiedzi. Po przybycie do Mediolanu zetknął się z bpem Ambrożym. Miało to zbawienne skutki. Pod wpływem swojej Matki Moniki, słuchał kazań Ambrożego. Ambroży wyjaśniał egzegezę ST. To stanowiło dla Augustyna bardzo wiele.. Augustyn chciał zostać chrześcijaninem, zetknął się także z życiem monastycznym. W roku 387 przyjmuje chrzest w Wigilie paschalną. Augustyn zrezygnował z rektorstwa w Mediolanie i udał się poprzez Rzym do Afryki. Podczas jego podróży zmarła jego matka, która była szczęśliwa, że Augustyn się nawrócił. W Tagaście stworzył klasztor i prowadził wraz z przyjaciółmi życie monastyczne. W 391 roku udał się do Hippony, aby znaleźć miejsce do założenia wspólnoty i wtedy został Augustyn wybrany na kapłana. Odczytał to jako wolę Bożą. Po założeniu wspólnoty żył w niej i spełniał obowiązki kapłańskie, głosił kazania. Studiował dogłębnie Pismo Święte i literaturę teologiczną. W 395 roku został biskupem i objął rządy diecezji. Był pasterzem aż do końca życia, czyli do 430 roku. 48 Pisma autobiograficzne 1. Wyznania – jest to dzieło także filozoficzne, teologiczne i poetyckie. Dzieli się na dwie części. Cześć I zawiera księgi od 1-9 – i opowiada o życiu św. Augustyna do momentu nawrócenia oraz śmierci matki Moniki. Druga część zawiera księgi od 10-12 – opowiada o Augustynie odmienionym przez łaskę. Jest to szczególna autobiografia. Podaje w niej fakty ze swego życia. Poznajemy jego spojrzenie na Boga. Wyznania można zaliczyć do długich listów do Boga, w którym Augustyn płacze, zapytuje, dyskutuje, wzywa, wychwala, dziękuje. Wyraża swą miłość do Boga i pragnienia za Nim. 2. Sprostowania - jest to ostatnie dzieło na temat jego twórczości literackiej. Stanowi to jakby rachunek sumienia. Teza 13. Piśmiennictwo filozoficzne, apologetyczne i dogmatyczne Augustyna. Jego biografie zawdzięczamy jemu samemu. Urodził się 13 listopada 354 roku w Tagascie. Ojciec poganin, matka – chrześcijanka (Monika). Ojciec był urzędnikiem. Augustyn miał rodzeństwo – brata i siostrę. Naukę rozpoczął w swoim mieście a kontynuował ją w Kartaginie. Miał wszechstronne wykształcenie. Po studiach był nauczycielem. Praca nie dawała mu satysfakcji i pieniędzy. Wyruszył więc do Rzymu (384) i tam założył szkołę. Był także w Mediolanie na dworze carskim rektorem. W czasie studiów miał wydarzenia, które zaważyły na jego całym życiu. W wieku 17 lat związał się z kobietą, która miała syna. Żył z nią kilkanaście lat. Drugie wydarzenie miało charakter duchowy i religijny. Chociaż nie był ochrzczony to znał, dzięki matce zasady wiary, treść Pisma Świętego. Zawsze szukał odpowiedzi na pytania pod wpływem filozofii Cycerona. Szukał wyjaśnień czysto rozumowych. Sięgał po Biblię. Księga Rdz przysporzyła mu wiele kłopotów. Nie rozumiał biblii. Szukał pomocy i tak oto znalazł się u manichejczyków. Tam również nie znalazł odpowiedzi. Po przybycie do Mediolanu zetknął się z bpem Ambrożym. Miało to zbawienne skutki. Pod wpływem swojej Matki Moniki, słuchał kazań Ambrożego. Ambroży wyjaśniał egzegezę ST. To stanowiło dla Augustyna bardzo wiele.. 49 Augustyn chciał zostać chrześcijaninem, zetknął się także z życiem monastycznym. W roku 387 przyjmuje chrzest w Wigilie paschalną. Augustyn zrezygnował z rektorstwa w Mediolanie i udał się poprzez Rzym do Afryki. Podczas jego podróży zmarła jego matka, która była szczęśliwa, że Augustyn się nawrócił. W Tagaście stworzył klasztor i prowadził wraz z przyjaciółmi życie monastyczne. W 391 roku udał się do Hippony, aby znaleźć miejsce do założenia wspólnoty i wtedy został Augustyn wybrany na kapłana. Odczytał to jako wolę Bożą. Po założeniu wspólnoty żył w niej i spełniał obowiązki kapłańskie, głosił kazania. Studiował dogłębnie Pismo Święte i literaturę teologiczną. W 395 roku został biskupem i objął rządy diecezji. Był pasterzem aż do końca życia, czyli do 430 roku. Dzieła filozoficzne Zaliczają się do nich dialogi spisane miedzy nawróceniem a przyjęciem święceń kapłańskich. Mówią o problemach filozoficznych takich jak: pewność, szczęście, porządek, nieśmiertelność, istnienie Boga, wolność człowieka. Do dzieł filozoficznych możemy zaliczyć: a. O nauczycielu b. O życiu szczęśliwym c. O nieśmiertelności duszy 50 Pisma apologetyczne 1. O prawdziwej religii – są tu przedstawione błędy manichejskie. Dotyczą one problemu prawdziwej religii. Porównuje naukę katolicką z filozofią pogańską, z herezjami, sektami. Dużo czasu poświęca nad terminem religia. Dla niego religia jest kultem Boga, poznanie Boga, Stwórcy i Zbawcy. Odróżnia religię od filozofii. Porównuje również religię z politeizmem. Wskazuje na odmiany politeizmu. Odnosi się do politeizmu negatywnie, odrzuca ją. Prawdziwa religia daje szczęście. Wiara przygotowuje rozum ludzki do zrozumienia spraw trudnych. Człowiek musi pozbyć się pychy, ciekawości, zmysłowości. 2. O państwie Bożym - dzieło to pisał w etapach, łącznie 14 lat. w dziele chodzi o dwie rzeczy. O apologie chrześcijaństwa oraz o przedstawienie teologii historii. Dzieło przedstawia historię zbawienia chrześcijaństwa w oparciu o dwa państwa: doczesne i wieczne. Cała ludzka historia począwszy od grzechu pierworodnego to państwo doczesne, jest skażone złem aż do momentu Wcielenia się Chrystusa, który wskazuje do państwa bożego Pisma dogmatyczne 1. O Trójcy - jest to największe dzieło. Pisał je ponad 20 lat. przyczyna napisania był brak takiego traktatu w języku łacińskim. Inne traktaty odnosiły się tylko do arianów (przeciwko nim). Jego dzieło się rozpowszechniło jeszcze przed dokończeniem traktatu. Bibliotekarz wykradł i kazał rozpowszechnić. Augustyn nie chciał publikacji przed zakończeniem, bo jest to bardzo poważny traktat. Bardzo cierpiał z powodu wykradzenia jego rękopisu. Wyparł się odpowiedzialności za te księgi które były rozpowszechnione. Przyjaciele nalegali by dokończył swe dzieło. Wielki wpływ miał Aureliusz z Kartaginy, który namówił go do ukończenia dzieła, co też Augustyn uczynił. Traktat skierowany jest nie do heretyków. Dzieło oparte jest na Piśmie Świętym i skierowane jest do ludzi wierzących. Udziela odpowiedzi na pytanie dotyczące Ojca, Syna, Ducha Świętego. Pierwsze cztery księgi oparte na Piśmie Świętym, ukazuje tajemnicę Trójcy. Ukazuje również kolejność Osób Trójcy Świętej, działanie Boga i rolę aniołów. Ukazuje również Syna Bożego i jego Wcielenie. Wyjaśnia również pojęcia takie jak relacja i przypadłość. Autor broni transcendencji Boga. Był przekonany, że życie chrześcijańskie jest oparte na dogmacie trynitarnym, bo inaczej nie byłoby to życie chrześcijańskie.. czytając ten traktat możemy rozpoznać samego siebie. Cały traktat zakończył nastawieniem kontemplacyjnym 51 Teza 14. Dzieła moralno pastoralne, egzegetyczne, kaznodziejskie oraz ascetyczne i monastyczne Augustyna. Jego biografie zawdzięczamy jemu samemu. Urodził się 13 listopada 354 roku w Tagascie. Ojciec poganin, matka – chrześcijanka (Monika). Ojciec był urzędnikiem. Augustyn miał rodzeństwo – brata i siostrę. Naukę rozpoczął w swoim mieście a kontynuował ją w Kartaginie. Miał wszechstronne wykształcenie. Po studiach był nauczycielem. Praca nie dawała mu satysfakcji i pieniędzy. Wyruszył więc do Rzymu (384) i tam założył szkołę. Był także w Mediolanie na dworze carskim rektorem. W czasie studiów miał wydarzenia, które zaważyły na jego całym życiu. W wieku 17 lat związał się z kobietą, która miała syna. Żył z nią kilkanaście lat. Drugie wydarzenie miało charakter duchowy i religijny. Chociaż nie był ochrzczony to znał, dzięki matce zasady wiary, treść Pisma Świętego. Zawsze szukał odpowiedzi na pytania pod wpływem filozofii Cycerona. Szukał wyjaśnień czysto rozumowych. Sięgał po Biblię. Księga Rdz przysporzyła mu wiele kłopotów. Nie rozumiał biblii. Szukał pomocy i tak oto znalazł się u manichejczyków. Tam również nie znalazł odpowiedzi. Po przybycie do Mediolanu zetknął się z bpem Ambrożym. Miało to zbawienne skutki. Pod wpływem swojej Matki Moniki, słuchał kazań Ambrożego. Ambroży wyjaśniał egzegezę ST. To stanowiło dla Augustyna bardzo wiele.. Augustyn chciał zostać chrześcijaninem, zetknął się także z życiem monastycznym. W roku 387 przyjmuje chrzest w Wigilie paschalną. Augustyn zrezygnował z rektorstwa w Mediolanie i udał się poprzez Rzym do Afryki. Podczas jego podróży zmarła jego matka, która była szczęśliwa, że Augustyn się nawrócił. W Tagaście stworzył klasztor i prowadził wraz z przyjaciółmi życie monastyczne. W 391 roku udał się do Hippony, aby znaleźć miejsce do założenia wspólnoty i wtedy został Augustyn wybrany na kapłana. Odczytał to jako wolę Bożą. Po założeniu wspólnoty żył w niej i spełniał obowiązki kapłańskie, głosił kazania. Studiował 52 dogłębnie Pismo Święte i literaturę teologiczną. W 395 roku został biskupem i objął rządy diecezji. Był pasterzem aż do końca życia, czyli do 430 roku. Dzieła moralno pastoralne 1. De catechizandis rudibus – jest to podręcznik do nauki religii. Powstało ok. 400 roku. Niejaki diakon Deogratias przedstawiał Augustynowi trudności jakie napotkał w czasie katechezy. . autor daje wiele rad jak prowadzić katechezę. Dla katechety wzorem powinien być sam Chrystus, który był bezinteresowny. Katecheta nie powinien być smutny i zniechęcony. Musi pracować nad swoim wnętrzem. Autor omawia również treść katechezy. Musi być kerygmat, przepowiadanie radosnej Nowiny o zbawieniu tym którzy jeszcze nie są chrześcijanami. Musi być katecheta przygotowany do swojej misji. Musi mieć wiele miłości 2. Podręcznik dla Wawrzyńca, czyli Wiara Nadzieja i Miłość – napisał około 421 roku dla człowieka świeckiego. Augustyn poucza Wawrzyńca o prawdach wiary, broni przed herezjami. Całość dzieła kończy na przykazaniu Miłości 3. Chrześcijańska walka - napisany ok. 397 roku. Umacniał w wierze chrześcijan. Mówi o składzie Apostolskim i wyjaśnia jasno i dobitnie ich obronę. Chodziło o wielką gorliwość Augustyna do ludzi nawracających się. 53 Dzieła egzegetyczne 1. Komentarz do Księgi Rodzaju – dzieło ukończył w 415 roku. Księga kończy się na wypędzeniu Adama z raju. Jest to pierwszorzędny komentarz Augustyna. Umiejętnie stara się pogodzić wiarę i wiedzę. Wyjaśnia początki świata 2. Komentarze do innych Ksiąg ST - wyjaśniał te księgi, które miały znaczenie większej trudności, które były atakami sekt, pogan czy też heretyków. Augustyn zajął się Joz, Sdz, Job, Ps. Nie posiadają one praktycznie żadnej większej wartości naukowej. 3. Locutionum in Heptatechum libri septem – objaśnienie wyrażeń i zwrotów ksiąg według przekładu łacińskiego 4. Quaestionum in Heptateuchum libri septem - podaje wyjaśnienia rzeczowe na temat trudności zwartych w księgach. Autor korzysta z prac pisarzy takich jak Ambroży, Hieronim 5. Adnotationum in Job liber unus – są to luźne uwagi Augustyna na temat księgi Joba 6. Enarrationes in Psalmos - wyjaśnienie 32 pierwszych psalmów. Są uwagi do 118 psalmu, który jest to psalm najbardziej tajemniczy. 7. De consensu evangelistarum libri quattuor - - najważniejsze dzieło biblijne. Powstało ok. 399 roku. Wykazuje, że niesłusznie postępują ci którzy uważają Chrystusa jak mędrca. Nie wierzą, w Niego, bo sam nie napisał ewangelii, że Jezus przypisywał sobie Bóstwo, którego nie posiadał. Przedstawia zgodność narodzenia Chrystusa aż do ostatniej Wieczerzy. Część trzecia mówi od ostatniej Wieczerzy do wniebowstąpienia Jezusa. Augustyn stwierdza, że nie może być sprzeczności w ewangeliach, bo są to pisma natchnione przez Boga. Według Augustyna nikt z ewangelistów nie pisał chronologicznie. Spisywali zdarzenia z życia Jezusa 8. Pisma dotyczące listów apostolskich - najbardziej interesował go List do Rzymian i Galatów. Przedstawiał sprawę łaski Chrystusa i stosunek do Prawa Mojżeszowego. 9. Epistulae ad Galata expositio - mały komentarz, zawiera cenne uwagi na temat stosunku do prawa i wiary. 10. O doktrynie Chrystusa – głównym zadaniem było omawianie studium Pisma Świętego oraz wskazania zasad wymowy kościelnej. . pismo Święte jest natchnione przez Boga, które przekazuje prawdy wiary oraz zasady moralności. Augustyn ustala szczegółowo kanon Pisma Świętego z myślą, że przyjmie to Sobór Trydencki. Są tutaj podejmowane zasady kaznodziejstwa. Omawia dokładnie trzy wymowy: prosty, umiarkowany, wzniosły. Kazanie powinno uczyć, wzbudzić zachwyt, poruszyć do działanie. Musi być bardzo zrozumiałe 54 Dzieła ascetyczne i monastyczne 1. Disciplinamonasterii - są to krótkie przepisy odnoszące się do przykazania miłości Boga i blixniego. Daje również wyliczanie godzin nabożeństw oraz co należy śpiewać zgodnie z porą roku. Inne paragrafy mówią o postawie moralnej. Odnosi się to do ubóstwa, posłuszeństwa, zachwania ciszy, wychodzenia z klasztoru (szkoda że w sensie nie pozytywnym) 2. reguła secunda – są to przepisy o zachowaniu się w klasztorach, w którym się przebywa. Reguła przyzywa do posłuszeństwa, która obok ubóstwa to postawa dla mnicha. Augustyn jako kaznodzieja. Augustyn był przede wszystkim praktykiem. Zachowały się 363 kazania wygłaszane na tematy biblijne, z okazji świąt, okoliczności. Należą również kazania o treści dogmatycznej, moralnej, egzegetycznej, 124 homilie na temat ewangelii. Augustyn przemawia przede wszystkim do ludu wzorem popularnych jego kazań są Objaśnienia do Psalmów. Swoje kazania dyktował stenografom lub pisali je sekretarze kościelni. Dzielił się swoimi myślami, zamiarami, troskami. Chciał zawsze utrzymać żywy kontakt z ludźmi, słuchaczami. Zaciekawia zabawnymi uwagami (np. gdy są ludzie zmęczeni mówi – nie będę was więcej męczył) – szkoda tylko że u nas mimo zmęczenia kazaniowego nie biorą przykładu z Augustyna. Zawsze czuł się dobrze. Mówił prosto do ludzi. Przemawiał około 15 do 30 minut. Są też takie które trwają i trwają. Bywało tak, że tracił poczucie czasu - szok!!!!!!!!!!!!!! Kazania jego podobały się słuchaczom. Z listów św. Augustyna zachowało się około 200. 55
