analiza zasobów - Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego
advertisement
ANALIZA ZASOBÓW CENNYCH PRZYRODNICZO na obszarze Lokalnej Grupy Działania „Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego” Legionowo, grudzień 2007 Spis treści: 2. Położenie i powierzchnia obszaru LGD ........................................................................... 3 3. Dzieje ochrony przyrody w Polsce ................................................................................... 4 4. Zasoby cenne przyrodniczo w pigułce ............................................................................. 7 4.1. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu ........................................................... 8 4.2. Natura 2000 ............................................................................................................ 10 4.2.1. Obszary specjalnej ochrony ptaków ................................................................. 11 4.2.2. Specjalny obszar ochrony siedlisk .................................................................... 14 4.3. Rezerwaty przyrody................................................................................................. 16 4.3.2. „Ławice Kiełpińskie” .......................................................................................... 19 4.3.3. „Jabłonna” ......................................................................................................... 21 4.3.4. „Wąwóz Szaniawskiego” ................................................................................... 23 4.3.5. „Łęgi Czarnej Strugi” ......................................................................................... 25 4.3.6. „Jadwisin”.......................................................................................................... 26 4.3.7. „Wieliszewskie Łęgi” ......................................................................................... 29 4.3.8. „Zegrze” ............................................................................................................ 31 4.3.9. „Bukowiec Jabłonnowski” ................................................................................. 33 4.3.10. „Puszcza Słupecka” ........................................................................................ 35 4.4. Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Dębe” ........................................................... 38 4.5. Pomniki przyrody ..................................................................................................... 39 4.6. Zespół pałacowo-parkowy w Jabłonnie. .................................................................. 50 4.8. Jezioro Zegrzyńskie ................................................................................................ 56 4.9. Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Warszawskie” ................................................. 57 5. Charakterystyka wybranych gatunków flory i fauny wymienionych w niniejszym opracowaniu ...................................................................................................................... 59 6. Słownik pojęć ................................................................................................................. 89 7. Źródła............................................................................................................................. 91 2 1. O Lokalnej Grupie Działania - Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego Projekt Związku Stowarzyszeń „Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego”, jest realizowany w ramach „Pilotażowego Programu LEADER+”, finansowanego ze środków Unii Europejskiej. Schemat I projektu zakładał stworzenie grupy partnerskiej – Lokalnej Grupy Działania (LGD), która będzie wdrażać w życie Zintegrowaną Strategię Rozwoju Obszarów Wiejskich. Założeniem LGD jest rozwiązywanie problemów związanych z obszarami wiejskimi przez ich mieszkańców, którzy czynnie uczestniczą w planowaniu rozwoju i podejmowaniu decyzji. Projekt realizowany jest na terenie Powiatu Legionowskiego – gminy: Jabłonna, Nieporęt, Serock i Wieliszew. Obejmuje obszar o powierzchni 376,26 km 2 (obszar LGD) i liczy ok 46 tys. mieszkańców, z czego tereny wiejskie zamieszkuje ok 40 tys. osób, co stanowi 91,78 % ogólnej liczby ludności. Związek Stowarzyszeń "Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego", zwany Lokalną Grupą Działania, został wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, postanowieniem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy, XIV Wydział Gospodarczy pod numerem KRS: 0000256885 w dniu 12 maja 2006 roku. Członkami Lokalnej Grupy Działania są: partnerzy społeczni - Stowarzyszenie "Młodzi dla rozwoju" EMKA; Stowarzyszenie "Społeczny Komitet Pomocy Miastu i Gminie Serock"; Stowarzyszenie na rzecz Wspierania Rozwoju Gminy Jabłonna "Humanus"; Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych i Pensjonatów "Woda i Las"; Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego w Gminie Nieporęt; Stowarzyszenie Wspierania Kultury i Folkloru Polskiego oraz partnerzy publiczni: Miasto i Gmina Serock; Gmina Wieliszew; Gmina Nieporęt; Gmina Jabłonna i Powiat Legionowski. 2. Położenie i powierzchnia obszaru LGD Obszar LGD leży w centralnej części Niziny Mazowieckiej, w Kotlinie Warszawskiej, w znacznej części w widłach Wisły i Narwi, jak również w obrębie Wysoczyzny Ciechanowskiej, która jest częścią makroregionu Niziny Północno-mazowieckiej. Obejmuje gminy: Jabłonna, Nieporęt i Wieliszew oraz miasto i gminę Serock. Powierzchnia czterech gmin, wchodzących w obszar działania LGD wynosi 376,06 km², z czego gmina Serock zajmuje 108,96 km², gmina Wieliszew 103,03 km², gmina Nieporęt 100,52 km² i gmina Jabłonna 64,55 km². Administracyjnie obszar LGD graniczy: od zachodu z powiatem nowodworskim, od wschodu z powiatami wyszkowskim i wołomińskim, a od północy 3 z powiatem pułtuskim. Południową granicą obszaru LGD jest administracyjna granica Warszawy. Przez teren LGD przebiega kilka ważnych szlaków komunikacyjnych. Najważniejszym z nich jest droga krajowa nr 61 z Warszawy przez Łomżę i Ostrołękę, do Augustowa i dalej do państw nadbałtyckich. 3. Dzieje ochrony przyrody w Polsce Początki ochrony przyrody w Polsce sięgają czasów, kiedy to pierwsi władcy chroniąc szczególnie cenne zwierzęta łowne, wydawali prawa grożące surowymi represjami wobec polujących na nie w królewskich lub w książęcych lasach. Najdawniejsze przejawy troski o trwałość przyrody wyrażały się, w datującej się od czasów Bolesława Chrobrego ochronie bobra; we wprowadzonym za panowania Władysława Jagiełły (1423 r.) prawie chroniącym cis; w ogłoszeniu (1443 r.) ograniczeń polowania na dzikie konie, łosie i tury. Formą ochrony przyrody był również statut Kazimierza Wielkiego z 1347 roku, wprowadzający surowe kary za wyrąb drzew w cudzych lasach. Pierwszą, świadomą próbą ochrony gatunkowej zwierząt, było rozporządzenie z końca XVI w., które wzięło w ochronę ginącego tura. Zakazano zabijania tych zwierząt i nakazano ochronę ich naturalnych ostoi. Niestety prawo zostało wydane zbyt późno lub nie było przestrzegane - ostatni na świecie tur padł w 1627 roku w Puszczy Jaktorowskiej na Mazowszu. Początki ruchu ochrony przyrody sięgają przełomu XVIII i XIX w. i wiążą się z działalnością A. Humboldta (1769-1859), który wprowadził pojęcie „pomnika przyrody”, a następnie H. Conwentza (1855-1933), który rozwinął na Pomorzu Zachodnim inwentaryzowanie obiektów przyrodniczych. Działania te miały charakter konserwatorski i ograniczały się do ochrony pojedynczych tworów przyrody (drzew, grot, głazów) lub ich skupień. Nowoczesne podejście do ochrony przyrody rodzi się w XIX wieku (w Polsce jest to czas zaborów). W 1868 roku samorząd dzielnicowy (tzw. System Galicyjski) uchwalił ustawę o ochronie kozicy, zamieszkującej Tatry. Dalsze działania na rzecz ochrony przyrody wiążą się z powstaniem Towarzystwa Tatrzańskiego w 1873 roku (później Polskie Towarzystwo Tatrzańskie – PTT). Działacze PTT podjęli inicjatywę utworzenia parku narodowego w Tatrach, a później w innych rejonach Polski. Dużą rolę w okresie nowoczesnej ochrony przyrody odgrywały osoby prywatne. W 1890 roku hr. Włodzimierz Dzieduszycki ustanowił na terenach swoich dóbr, rezerwat leśny Pamiątka Pieniacka (50 ha). Obiekt ten, został uznany za pierwszy rezerwat 4 przyrody w Polsce. W 1915 roku Ludwik Wodzicki stworzył ideę powołania rezerwatu leśnego o powierzchni ponad 100 ha, któremu w 1927 roku nadano imię Władysława Orkana. W początkach odradzającej się państwowości powstały w Polsce pierwsze formy organizacyjne ochrony przyrody, w postaci powołanej w 1919 r. Tymczasowej Państwowej Ochrony Przyrody, przekształconej wkrótce w Państwową Radę Ochrony Przyrody. W 1924 roku hr. Władysław Zamoyski założył fundację, mającą na celu utworzenie zakładu naukowego, prowadzącego prace w zakresie hodowli i użytkowania drzew. W 1926 roku w miejsce Tymczasowej Państwowej Komisji Ochrony Przyrody, powołano Państwową Radę Ochrony Przyrody. W 1928 r. powstała, działająca do dziś, Liga Ochrony Przyrody. Dzięki jej działalności ogłoszono w 1934 roku ustawę o ochronie przyrody. Utworzono 180 rezerwatów przyrody, zaplanowano powołanie dalszych tego typu obiektów; 4500 obiektów przyrodniczych uznano za pomniki przyrody. Powołano następujące parki narodowe: białowieski, wielkopolski, babiogórski, pieniński, park w Czarnohorze i tatrzański. W najcenniejszej części Puszczy Białowieskiej oraz w Pieninach utworzono tzw. jednostki organizacyjne szczególne - "parki narodowe", działające w ramach administracji lasów państwowych. Nadzór nad nimi, a także opiekę nad całością ochrony przyrody w lasach państwowych, powierzono Instytutowi Badawczemu Lasów Państwowych, w którym utworzono w 1934 r. Oddział Rezerwatów. W organizowaniu obiektów chronionych w Polsce, dużą rolę odegrały organizacje społeczne. Wielokrotnie prowadziły i inicjowały one akcje zbierania funduszy na wykup obszarów cennych przyrodniczo. Warto wspomnieć, że PTT ze składek swoich członków, prowadziło wykup terenów w Tatrach na rzecz przyszłego parku narodowego. W 1949 roku sejm uchwalił nową ustawę o ochronie przyrody. Zgodnie z ustawą ochrona przyrody oznacza zachowanie, restytuowanie i właściwe użytkowanie zasobów przyrody oraz szczególną ochronę tych tworów przyrody żywej i nieożywionej, w postaci okazów lub ich skupień, jak i całych zbiorowisk na określonych obszarach, a także gatunków roślin i zwierząt, których ochrona jest podyktowana interesem publicznym ze względów naukowych, estetycznych, historycznych, zdrowotnych i społecznych oraz ze względu na występowanie swoistych cech krajobrazu. Była ona podstawą tworzenia nowych rezerwatów przyrody i parków narodowych, ustanawiania pomników przyrody oraz wprowadzania ochrony gatunkowej zwierząt i roślin. Utrzymano Państwową Radę Ochrony Przyrody. jako główny organ doradczy rządu, w zakresie ochrony przyrody. Jej odpowiednikami w każdym z województw stały się wojewódzkie komitety ochrony przyrody. Ochronę przyrody powierzono Ministerstwu 5 Leśnictwa, gdzie działał Zarząd Ochrony Przyrody oraz Naczelny Konserwator Przyrody. W województwach działali wojewódzcy konserwatorzy przyrody. Pogłębiająca się w następstwie działalności gospodarczej degradacja środowiska przyrodniczego, spowodowała dalszą ewolucję pojęć w ochronie przyrody. Przedmiotem ochrony przyrody zgodnie z określanym jako planistyczny kierunkiem, stało się całe środowisko przyrodniczo-geograficzne oraz całość zasobów przyrody. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych, w związku z gwałtowną industrializacją kraju, środowiska naukowe i organy ochrony przyrody, podjęły inicjatywę na rzecz racjonalnego zagospodarowania środowiska przyrodniczego. Zaczęto koncentrować się na ochronie wód, powietrza i warunków życia ludzi. Problematyka ta podporządkowana została ówczesnemu Ministerstwu Administracji Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Oprócz tego ochroną przyrody zajmowano się w Ministerstwie Leśnictwa. W 1971 roku Państwowa Rada Ochrony Przyrody wystąpiła z inicjatywą ochrony krajobrazu. Opracowano projekt tworzenia parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Wraz z istniejącymi parkami narodowymi i rezerwatami przyrody tworzą one system ochrony przyrody. Podstawą tej idei z połowy lat siedemdziesiątych jest opracowana w byłym Instytucie Kształtowania Środowiska koncepcja Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych. W 1986 roku powstało Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych – przejęło ono całość spraw dotyczących ochrony środowiska i przyrody. Obecnie resort ten przejął zagadnienia gospodarki leśnej i nosi nazwę - Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Współczesna ochrona przyrody, łącząc historycznie wykształcone kierunki: konserwatorski, biocenotyczny i planistyczny, dąży zarówno do ochrony określonych terenów lub tworów przyrody jak i ochrony zasobów i sił produkcyjnych przyrody oraz stawia przed sobą następujące cele: ochronę terenów i tworów przyrody o wysokich walorach przyrodniczych, zachowanie ciągłości procesów ekologicznych i trwałości puli genowej roślin i zwierząt oraz zdolności samoregulacyjnych przyrody na całym obszarze kraju. Obecnie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody formami ochrony przyrody są: 1. parki narodowe, 2. rezerwaty przyrody, 3. parki krajobrazowe, 4. obszary chronionego krajobrazu, 6 5. obszary natura 2000, 6. pomniki przyrody, 7. stanowiska dokumentacyjne, 8. użytki ekologiczne, 9. zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, 10. ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na terenie gmin, wchodzących w skład Lokalnej Grupy Działania „Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego” występują rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary natura 2000, pomniki przyrody, zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Niniejsze opracowanie będzie w głównej mierze poświęcone tym formom ochrony przyrody. 4. Zasoby cenne przyrodniczo w pigułce Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje 27 170 ha z 37 606 ha obszaru LGD, 2,54 ha to zespół przyrodniczo – krajobrazowy w Dębem, obszar Natura 2000 zlokalizowany w dolinie środkowej Wisły i na terenie rezerwatu Łęgi Czarnej Strugi oraz 10 rezerwatów przyrody, o łącznej powierzchni 1794,53 ha (z czego w granicach LGD łączna powierzchnia rezerwatów przyrody wynosi 951.85 ha). Na terenie LGD znajduje się również ok. 100 pomników przyrody, wpisanych do Rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i ustanowionych uchwałą Rady Gminy w Jabłonnie (15 drzew gatunku kasztanowiec biały). Spośród drzew pomnikowych najliczniej występuje dąb szypułkowy oraz: wiąz szypułkowy, wierzba biała, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, modrzew europejski, iglicznia trójcierniowa, topola biała, klon pospolity, grab pospolity, buk zwyczajny, topola czarna, jałowiec pospolity, sosna zwyczajna, wiśnia ptasia, żywotnik zachodni. Pomnikami przyrody są również 3 głazy narzutowe (granitognejs, granit różowy i granitoid różnoziarnisty), które występują na terenie gminy Serock. Perełką przyrodniczą i zabytkową jest niewątpliwie zespół pałacowo-parkowy w Jabłonnie. Dominującymi gatunkami w parku są lipy, klony, dęby i topole. Pojedynczo występują: jesiony, wiązy, kasztanowce, graby. Z iglastych: sosny, modrzewie, pojedyncze świerki i jodły. Na terenie parku, pracownicy Starostwa Powiatowego w Legionowie opracowali ścieżkę przyrodniczą, uwzględniającą pomniki przyrody - 57 drzew (dziewięć gatunków: glediczja trójcierniowa, jesion wyniosły, modrzew europejski, klon zwyczajny, lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, topola biała, wiąz szypułkowy, grab pospolity). Jezioro Zegrzyńskie – sztuczne jezioro o powierzchni 3300 ha, powstałe w wyniku 7 spiętrzenia wód Narwi i Bugu, jest atrakcją - głównie turystyczną - w skali całego Województwa Mazowieckiego. Młoda wiewiórka. Jaszczurka zwinka. Pomnik przyrody – lipa drobnolistna. Ziarnopłon wiosenny. 4.1. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione, ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnią funkcję korytarzy ekologicznych. Na obszarze gmin, wchodzących w skład LGD (Jabłonna, Nieporęt, Wieliszew i Serock) Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, zajmuje powierzchnię ok 27 tys. ha. Obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz, o zróżnicowanych ekosystemach, atrakcyjne turystycznie i rekreacyjnie, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Zasady zagospodarowania przestrzennego i prowadzenia działań na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (WOCK), ustanowione zostały 8 Rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dn. 13 lutego 2007 r. (Mazow. Nr 42, poz. 870). Na terenie WOCK, mając na uwadze zróżnicowanie jego walorów przyrodniczych i krajobrazowych, wyróżnia się następujące strefy: 1) strefę szczególnej ochrony ekologicznej obejmującą tereny, które decydują o potencjale biotycznym obszarów oraz o istotnym znaczeniu dla migracji zwierząt, roślin i grzybów; 2) strefę ochrony urbanistycznej obejmującej wybrane tereny miast i wsi oraz grunty o wzmożonym naporze urbanizacyjnym, posiadające szczególne wartości przyrodnicze; 3) strefę "zwykłą" obejmującą pozostałe tereny. Na obszarze WOCK w/w rozporządzeniem wprowadzony został szereg zakazów w strefach ochrony urbanistycznej i zwykłej. Wieliszewskie łąki. Pradolina Narwi. Ambona myśliwska. Trasa rowerowa Nadwiślańska Prawobrzeżna. 9 4.2. Natura 2000 Kraje Europy i pozostałych kontynentów, widząc zagrożenie przyrody na naszym kontynencie, które nasiliło się wraz z dynamicznym rozwojem Europy, podjęły próby skoordynowania działań na drodze prawnej ochrony przyrody. Podpisano szereg konwencji międzynarodowych. Jedną z pierwszych jest Konwencja Ramsarska z 1971 roku o obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. Kolejne to Konwencja Bońska z 1979 roku, o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt i Konwencja Barneńska z 1982 roku, o ochronie dzikiej europejskiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych. Pomimo wdrożenia w życie postanowień w/w Konwencji różnorodność biologiczna ulegała zmniejszaniu. W związku z tym w 1992 r. podczas międzynarodowej konferencji w Rio de Janeiro: „Środowisko i Rozwój”, zwołanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych, 167 państw, w tym Polska, podpisało Konwencję o różnorodności biologicznej. Zgodnie z zapisami Konwencji, przedmiotem ochrony powinno być całe bogactwo przyrodnicze, występujące na Ziemi, a wykorzystanie jej elementów i gospodarowanie nimi powinno odbywać się w sposób zrównoważony. Sieć Natura 2000 powstała jako wypełnienie zobowiązań Unii Europejskiej, nałożonych przez Konwencję z Rio. Podstawą prawną do utworzenia sieci obszarów Natura 2000 są dwie dyrektywy: Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 roku o ochronie dzikich ptaków, tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Działanie sieci Natura 2000 opiera się na ochronie obszarowej i gatunkowej oraz obejmuje stworzenie systemu obszarów, połączonych korytarzami ekologicznymi, tworzących spójną sieć ekologiczną. Uwzględniając wymogi ww. prawa unijnego, Sejm RP uchwalił z dniem 16 kwietnia 2004r ustawę, o ochronie przyrody, nakazując w niej m.in. ustanowienie obszarów Natura 2000. Na terenie „Partnerstwa Zalewu Zegrzyńskiego” zlokalizowanych jest sześć obszarów Natura 2000: 10 4.2.1. Obszary specjalnej ochrony ptaków „Dolina Środkowej Wisły” o kodzie PLB140004. Obejmuje obszar 30 848,7 ha, położony m.in. na terenie gminy Jabłonna. Opis obszaru: Długi, zachowujący naturalny charakter rzeki roztokowej, odcinek Wisły pomiędzy Dęblinem a Płockiem, z licznymi wyspami (od łach piaszczystych po dobrze uformowane wyspy porośnięte roślinnością zielną). Największe z wysp są pokryte zaroślami wierzbowymi i topolowymi. Brzegi rzeki wraz z terasą zalewową (obszar zalewany w czasie większych wezbrań rzeki) zajmują intensywnie eksploatowane zarośla wikliny, łąki i pastwiska. Pozostały tu również fragmenty dawnych lasów łęgowych. Wartość przyrodnicza i znaczenie Ostoja ptasia o randze europejskiej. Występują co najmniej 22 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCKZ). Bardzo ważna ostoja ptaków wodno-błotnych - gniazduje 40-50 gatunków. W okresie lęgowym, obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: brodziec piskliwy, krwawodziób, mewa czarnogłowa, mewa pospolita, ostrygojad (PCKZ), płaskonos, podgorzałka (PCKZ), podróżniczek (PCKZ), rybitwa białoczelna (PCKZ), rybitwa rzeczna, sieweczka obrożna (PCKZ), sieweczka rzeczna (PCKZ), śmieszka, zimorodek; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje bocian czarny, czajka i rycyk. W okresie wędrówek, w stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje bocian czarny (do 245 osobników). W okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego czapli siwej i kaczki krzyżówki; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu zimuje gągoł i bielczek; ptaki wodno-błotne występują zimą w koncentracjach powyżej 20 000 osobników. Obszar bardzo ważny dla ptaków zimujących i migrujących. *** „Dolina Dolnego Bugu” o kodzie PLB140001 zajmuje powierzchnię 74309,92 ha. Na obszarze LGD zajmuje niewielką powierzchnię we wsi Kania Polska wraz z wodami Bugu, gm. Serock. Opis obszaru Dolina Dolnego Bugu to obszar o powierzchni ponad 60 tys. ha, który znajduje się na terenie województwa mazowieckiego, w większości w regionie ostrołęcko-siedleckim, rozciągając się wzdłuż 260 km odcinka rzeki Bug, od ujścia Krzny aż do Jeziora 11 Zegrzyńskiego. Mimo iż większość terenu stanowią siedliska rolnicze, w formie suchych pastwisk, dolina bogata jest w miejsca o wysokiej wartości przyrodniczej. Stanowią je tereny bagienne, w okolicach ujść dopływów Bugu czy fragmentów jego dawnego koryta, które reprezentowane są przez dużą ilość, cennych krajobrazowo (dzięki ich zróżnicowaniu i porośnięciu przez roślinność wodną) starorzeczy. W korycie Bugu nie odcisnęła się działalność człowieka, przez co możemy obserwować naturalne, piaszczyste wyspy, malowniczo obrośnięte wierzbowymi lub topolowymi łęgami rzecznymi. Brzegi porastają bujne zarośla wierzbowe. Występują też lasy iglaste i liściaste, m.in. między miejscowościami Drażniew i Platerów. Na terenach Doliny Dolnego Bugu, zobaczymy bardzo rzadko występującą na terenie Polski, śliczną sasankę otwartą, czy rosnącego na łąkach staroduba, który jest również gatunkiem chronionym przez dyrektywę. Bogactwo świata ptaków potwierdza, występowanie aż 39 gatunków (np., perkozek, czernica, łyska, puszczyk, czy pliszka żółta), chronionych ptasią dyrektywą. W okresie lęgowym pasjonaci ornitologii dostrzegą wielu przedstawicieli Polskiej Czerwonej Księgi, m.in. gadożera, który upodobał sobie Dolinę Dolnego Bugu, jako jedno z nielicznych miejsc na terenie Polski. Rozglądając się w poszukiwaniu ptactwa, z pewnością dostrzeżemy również chronione dyrektywą ssaki: bobra europejskiego i wydrę. Warto rozejrzeć się także za płazami i gadami, z których chronionymi, w ramach sieci Natura, przedstawicielami w Dolinie Dolnego Bugu jest kumak nizinny i żółw błotny. W zbiornikach wodnych pływa 7 gatunków ryb, chronionych dyrektywą. Wartość przyrodnicza i znaczenie Ostoja ptasia o randze europejskiej. Na tym obszarze występuje co najmniej 38 gatunków ptaków, chronionych Dyrektywą Ptasią i 13 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCKZ). Bardzo ważna ostoja ptaków wodno-błotnych. Cenny kompleks nadrzecznych lasów, o zachowanym charakterze naturalnym, oraz szereg zbiorowisk roślinnych związanych z siedliskami wilgotnymi. Stanowiska rzadkich gatunków roślin. *** „Puszcza Biała” o kodzie PLB140007 zajmuje powierzchnię 83779.73 ha, w tym na terenie gminy Serock zajmuje miejscowość Popowo-Letnisko. Opis obszaru Obszar stanowi jeden z największych kompleksów leśnych na Mazowszu, usytuowany między Bugiem a Narwią. Najważniejszymi rzekami, przepływającymi przez te lasy są: Brok, Struga, Truchełka, Turka i Wymarkacz - dopływy Narwi i Bugu. Lasy w postaci kilku kompleksów, o różnym zwarciu, pokrywają większość obszaru ostoi. Obecnie 12 posiadają one jedynie znaczenie gospodarcze. Teren zdominowany jest przez suche siedliska, porośnięte sosnami w średnim wieku, a lokalnie występują drzewostany dębowo-grabowe, jesionowo-olszowe i olszowe. Niektóre fragmenty zbiorowisk leśnych, mają zachowany prawie naturalny charakter. Na obszarze ostoi w dolinach potoków, występują również łąki i zarośla wierzbowe oraz dwa małe kompleksy stawów rybnych. Wartość przyrodnicza i znaczenie Ostoja ptasia o randze europejskiej. Występuje tu, co najmniej, 29 gatunków ptaków chronionych Dyrektywą Ptasią i 13 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCKZ). Pradolina Wisły. Piaszczysta łacha na Wiśle. Wisła – zachód słońca. Skarpa Wisły - wierzba. 13 4.2.2. Specjalny obszar ochrony siedlisk „Łęgi Czarnej Strugi” o kodzie PLH140009. Obejmuje obszar 38,78 ha, na terenie gminy Nieporęt. Ochronie podlega siedlisko, o nazwie lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe. Opis obszaru Obszar ten stanowi obniżona niecka z odpływem wód do rzeki - Czarna Struga, od której pochodzi nazwa tego obszaru. Położony jest w południowo - wschodniej części gminy Nieporęt. Dominują drzewostany olszowe lub mieszane, z przewagą olchy w wieku 25 do 75 lat. Na obrzeżach spotykane są młodsze drzewostany mieszane, z przewagą olszy i z domieszką osiki, brzozy, dębu i grabu. W warstwie górnej drzew występuje również wiąz szypułkowy. Dolną warstwę tworzą: lipa drobnolistna, wiąz szypułkowy, jawor, grab, jesion oraz olsza i dąb. Podszyt jest niezbyt bujny - składa się z czeremchy, leszczyny, grabu, lipy drobnolistnej, jaworu, jarzębiny, kruszyny, dębu szypułkowego oraz kaliny i porzeczki czarnej. Warstwa zielna zdominowana jest przez gatunki, charakterystyczne dla lasów jesionowych i wilgotnych. Wartość przyrodnicza i znaczenie Praktycznie cały obszar (97%) zajmują łęgi i nadrzeczne zarośla wierzbowe, będące rodzajem siedliska z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Największą wartość przyrodniczą ma środkowa część obszaru z górnym piętrem drzewostanu, wykształconym przez olszę czarną i wiąz szypułkowy. Ponadto, stwierdzono tu 3 gatunki zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. *** „Forty Modlińskie” o kodzie PLH140020, zajmuje powierzchnię 157,25 ha i obejmuje następujące obiekty: Fort IV - Janówek (zimowisko nietoperzy) – znajduje się na terenie gminy Wieliszew, wchodzącej w skład LGD, Fort V - Dębina (zimowisko nietoperzy), 6 schronów koło Cybulic (zimowisko nietoperzy), Fort XIb - Strubiny (zimowisko nietoperzy), Fort XIII - Błogosławie (zimowisko nietoperzy), Fort XIVa - Goławice (zimowisko nietoperzy), kazamaty, sąsiadujące od północy z Twierdzą Modlin (kolonia rozrodcza). Ochronie podlegają zimowiska nietoperzy. Wartość przyrodnicza i znaczenie Jedno z największych zimowisk mopka w Polsce północnej i wschodniej. Zgodnie z Kryteriami wyboru schronień nietoperzy, do ochrony w ramach polskiej części sieci Natura 2000, obiekt uzyskał 107 punktów, co daje podstawy do włączenia go do sieci Natura 2000. Na terenie obszaru stwierdzono 3 gatunki nietoperzy z załącznika II Dyrektywy 14 Siedliskowej. W jednym z obiektów latem 2006 r. znaleziono kolonię rozrodczą nocka dużego Myotis myotis. *** „Ostoja Nadbużańska” o kodzie PLH140011, zajmuje powierzchnię 46036,74 ha. Na obszarze LGD, zajmuje niewielki fragment we wsi Kania Polska, gm. Serock. Opis obszaru Ostoja obejmuje ok. 260 km odcinek doliny Bugu, od ujścia Krzny do Jeziora Zegrzyńskiego. Większość doliny pokrywają suche, ekstensywnie użytkowane pastwiska. Obszary bagienne są usytuowane głównie przy ujściach rzek, dopływów Bugu oraz wokół pozostałych fragmentów dawnych koryt rzecznych. Koryto Bugu pozostało praktycznie niezmienione przez człowieka. Pozostały tu liczne, piaszczyste wyspy, nagie bądź porośnięte wierzbowymi lub topolowymi łęgami nadrzecznymi, z dobrze rozwiniętymi zaroślami wierzbowymi. Pierwsza terasa rzeki obfituje w starorzecza, zróżnicowane pod względem wielkości, głębokości i roślinności wodnej. Do ostoi włączony jest także kompleks lasów liściastych między miejscowościami Drażniew i Platerów. Lasy zajmują niecałe 20% obszaru. Dominują siedliska nieleśne: łąki i pastwiska oraz uprawy rolnicze. Wartość przyrodnicza i znaczenie Naturalna dolina dużej rzeki. Szczególnie cenny jest kompleks nadrzecznych lasów, o zachowanym, naturalnym charakterze oraz szereg zbiorowisk łąkowych. Na omawianym obszarze występuje 16 rodzajów siedlisk cennych przyrodniczo. Stwierdzono tu występowanie 20 gatunków ważnych dla Europy. Jest to jeden z najważniejszych obszarów, dla ochrony ichtiofauny w Polsce. Obszar ma również duże znaczenie dla ochrony ptaków. 15 Łęgi Czarnej Strugi Łęgi Czarnej Strugi Fort IV – Janówek Drugi Fort IV – Janówek Drugi W polskim Prawie ochrony środowiska, uregulowane są zasady oddziaływania przedsięwzięć na obszary Natura 2000. Nie wykluczają one ingerencji w zasoby przyrodnicze, znajdujące się na terenie Natury2000. W przypadku przedsięwzięć, mogących znacząco oddziaływać na ten obszar, prowadzone jest, przez odpowiednie organy ochrony środowiska (m.in. wójt, burmistrz lub prezydent miasta), postępowanie administracyjne w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla tychże przedsięwzięć. Istnieje zatem możliwość wdrażania w życie idei zrównoważonego rozwoju, czyli wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem podnoszenia jakości środowiska, aby przyszłe pokolenia mogły, tak jak my dzisiaj korzystać z tego cudu, jakim jest otaczająca nas przyroda. 4.3. Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami Środowiska, Zasobów krajobrazowymi 4.3.1. „Kępy Kazuńskie” Uznany został Rozporządzeniem Ministra Ochrony Naturalnych i Leśnictwa z dnia 23 grudnia 1998r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. U. Nr 166 poz. 1224). Łączna powierzchnia rezerwatu wynosi 544,28 ha, z czego 315,61 ha leży na terenie gminy Czosnów, 116,93 ha położone jest w granicach administracyjnych gminy 16 Jabłonna oraz powierzchnia 111,74 ha zajmuje obszar w granicach miasta Nowy Dwór Mazowiecki. Ochrona rezerwatu skupia się przede wszystkim na zachowaniu - ze względów naukowych i dydaktycznych - ostoi lęgowych rzadkich i ginących gatunków ptaków, występujących na obszarze rzeki Wisły. Wisła w obrębie rezerwatu, tworzy liczne wyspy i starorzecza. Na starej wyspie z otaczającymi ją piaszczystymi ławicami, znajdują się lęgowiska rybitw zwyczajnych, a w centrum wyspy, gniazdują mewy pospolite. Piaszczyste ławice na odcinku rezerwatu, przy wyższych poziomach wód, są często zalewane. Z roślinności występującej na ławicach, można wymienić gatunki: rdest kolankowaty, komosa czerwonawa, szczaw błotny, szczaw nadmorski, uczep amerykański i uczep trójlistkowy. Na wspomnianej wyżej starej wyspie (ok. 13 km Trasy rowerowej Nadwiślańskiej Prawobrzeżnej) największą powierzchnię porastają wierzby - najczęściej występują tu wierzba wiciowa i wierzba trójpręcikowa, rzadziej wierzba migdałowa i mieszańce wymienionych gatunków. Gatunki takie jak: wierzba biała, wierzba krucha oraz topola czarna i topola biała, rzadko występują na terenie starszych wysp. Opis fauny Na szczególną uwagę zasługuje awifauna (ptaki) lęgowa rezerwatu, która jest tu głównym przedmiotem ochrony. Gniazdujące na terenie rezerwatu gatunki ptaków siewkowatych (podkreślono gatunki ptaków umieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt) to: rybitwa zwyczajna, mewa pospolita, rybitwa białoczelna, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, brodziec piskliwy, czajka oraz ostrygojad. Z pozostałych gatunków regularnie gnieździ się m. im.: kaczka krzyżówka, strumieniówka, łozówka, piecuszek, trzcinniczek, remiz i trznadel. Podczas sezonowych wędrówek, na piaszczystych ławicach, regularnie odpoczywały (wymieniono gatunki zamieszczone w PCKZ) m. in.: ślepowron, bąk, rybitwa białoczelna, sieweczka obrożna, siewka złota, biegus zmienny, kulik wielki, brodziec leśny, świstun, rybołów. Na podstawie analizy połowów wędkarskich i sieciowych, lista gatunków ryb, występujących w Wiśle na obszarze rezerwatu, przedstawia się następująco: okoń, sum, ukleja, jaź, leszcz, lin, szczupak. Na terenie rezerwatu z teriofauny (ssaków) licznie występują drobne gryzonie (m. in. nornica ruda i mysz polna). Z większych ssaków występuje tu piżmak; widoczne są ślady bytowania bobra a nielicznie występuje kret. 17 Z płazów zanotowano występowanie traszki zwyczajnej, ropuchę zieloną i szarą oraz żaby. Na obszarze rezerwatu zabrania się: 1) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj, z wyjątkiem wędkowania oraz prowadzenia gospodarki rybackiej zgodnej z planem ochrony, 2) pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, z wyjątkiem przypadków, uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, ujętych w planie ochrony, 3) zmiany stosunków wodnych, 4) palenia ognisk, 5) zakłócania ciszy, 6) wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczania wód, gleby oraz powietrza, 7) wstępu na tereny rezerwatów przyrody. Wyżej wymienione zakazy nie dotyczą: 1) prowadzenia badań naukowych za zgodą wojewody, 2) prowadzenia akcji ratowniczej (w tym akcji przeciwpowodziowej i przeciwpożarowej), 3) wykonywania zadań z zakresu obronności państwa, 4) utrzymywania koryta rzeki, międzywala oraz konserwacji wałów i remontów urządzeń wodnych, 5) wycinania wikliny w terminach uzgodnionych z wojewodą, 6) regulacji wód, a w szczególności regulacji głównego koryta rzeki, po uzgodnieniu sposobu wykonania robót z wojewodą, 7) uprawiania żeglugi i spławu, 8) wykonywania zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych za zgodą Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, udzielaną w przypadku potrzeby likwidacji zagrożeń ochranianej przyrody, nie ujętych w planie ochrony. 18 Rezerwat Kępy Kazuńskie - żaba trawna. Rezerwat Kępy Kazuńskie - wyspa na Wiśle Rezerwat Kępy Kazuńskie - piaszczysta łacha. Rezerwat Kępy Kazuńskie - wyspy na Wiśle. 4.3.2. „Ławice Kiełpińskie” Został utworzony na podstawie Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 23 grudnia 1998r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. U. Nr 166 poz. 1224). Łączna powierzchnia rezerwatu wynosi 803,00 ha. Z czego 327,07 ha położone jest w granicach administracyjnych gminy Łomianki; 88,26 ha leży na terenie gminy Warszawa-Białołęka i 387,67 ha znajduje się w granicach gminy Jabłonna. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących ptaków, występujących na obszarze rzeki Wisły. Wisła na obszarze rezerwatu płynie rozległym naturalnym korytem, tworzącym wyspy. Są wśród nich wyspy wybitnie piaszczyste - dlatego rozwój roślinności jest tu ograniczony, a roślinność, ma charakter nietrwały - są to głównie drobne gatunki zielne, do których należą m. in. uczep trójlistkowy, szczaw, babka, wiechlina roczna, jaskier rozłogowy i inne. Tego typu piaszczyste, nisko wynurzone ławice, stanowią największą w 19 Polsce, kolonię lęgową rybitw białoczelnych. Gatunek ten zamieszczony jest jako gatunek zagrożony wyginięciem w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. W północnej części rezerwatu występują wyspy z porośniętymi wiklinowiskami. Występują tu w większości gatunki wierzby. Najczęściej można spotkać wierzbę białą i wierzbę purpurową, rzadziej wierzbę kruchą i mieszańce wymienionych gatunków. Nielicznie występuje również topola biała i olsza. Fauna rezerwatu Badania fauny na terenie rezerwatu skierowane były w szczególności na awifaunę lęgową ptaków siewkowatych, których ostoje lęgowe przyczyniły się do powstania rezerwatu. Obszar rezerwatu bogaty jest w największą na Wiśle środkowej kolonię rybitw białoczelnych. Badania przeprowadzone w latach 1990-92 wykonane pod kierownictwem dr hab. T. Wesołowskiego, wykazały stabilność istniejących, na obszarze rezerwatu, siedlisk lęgowych ptaków (szczególnie siewkowatych: rybitw, mew i sieweczek). Z najczęściej występujących lęgowych ptaków siewkowatych (podkreślono gatunki zamieszone w PCKZ) to: mewa pospolita, mewa śmieszka, rybitwa białoczelna. Najrzadziej występujące to: mewa srebrzysta, sieweczka obrożna, brodziec piskliwy, czajka. Z pozostałych gatunków lęgowych, zasiedlających zadrzewienia wysp, najczęściej występują: jaskółka brzegówka, kaczka krzyżówka, łozówka, słowik szary, świerszczak. Najrzadziej: podróżniczek, słowik rdzawy, zimorodek, piegża, szczygieł, dzwoniec, kukułka i inne. Gatunki ptaków, które regularnie zatrzymywały się i odpoczywały na piaszczystych ławicach, w czasie swych przelotów, a umieszczone są w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt to: sieweczka obrożna, sieweczka złota, biegus zmienny, kulik wielki, brodziec leśny, rybitwa białoczelna, rybitwa popielata. Gatunki ryb, występujące na odcinku rzeki w obrębie granic rezerwatu, określono na podstawie analizy połowów wędkarskich. Należą do nich: okoń, sum, ukleja, płoć, leszcz, lin i szczupak. Podczas badań teriofauny, napotkano (nieregularnie występujące) bobry, natomiast regularnie zamieszkują ten teren piżmaki i licznie drobne gryzonie. W późnowiosennym czasie napotkać tu można chroniony gatunek gada – zaskrońca oraz ropuchę zieloną, traszkę zwyczajną oraz różne gatunki żab. Zakazy obowiązujące na terenie rezerwatu – patrz Kępy Kazuńskie. 20 Rezerwat Ławice Kiełpińskie – wyspa na Wiśle. Rezerwat Ławice Kiełpińskie – wyspa na Wiśle. Rezerwat Ławice Kiełpińskie – wyspa na Wiśle. Rezerwat Ławice Kiełpińskie – wyspa na Wiśle. 4.3.3. „Jabłonna” Zatwierdzony na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 15 grudnia 1980r. (MP Nr 30 poz. 171). Powierzchnia rezerwatu obejmuje 21,66 ha. Zgodnie z podziałem administracyjnym rezerwat, położony jest na terenie gminy Jabłonna, w województwie mazowieckim. Nazwa rezerwatu pochodzi od miejscowości Jabłonna – siedziby Urzędu Gminy, położonego ok. 4,5 km od rezerwatu. Zgodnie z podziałem przyrodniczo – leśnym, rezerwat leży na północno – wschodnim krańcu dzielnicy Puszczy Kampinoskiej, w Mazowiecko – Podlaskiej krainie przyrodniczo – leśnej. Graniczy z gruntami Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, z lasami obrębu Jabłonna oraz z gruntami rolnymi wsi Rajszew. Celem ochrony na terenie rezerwatu, jest zachowanie resztki naturalnych lasów, o dużym zróżnicowaniu typologicznym, z fragmentami świetlistej dąbrowy. Ukształtowanie terenu jest dość różnorodne. Zróżnicowanie geomorfologiczne ma 21 wpływ na charakter gleb, których jakość rośnie w kierunku doliny. Rys florystyczny Obszar rezerwatu pokrywają drzewostany mieszane, z przewagą sosny pospolitej i dębu szypułkowego. Drzewostany te mają ok. 140 –150 lat, jedynie w zachodniej części występują drzewa w przedziale 45-55 lat. Głównym gatunkiem, występującym na terenie całego rezerwatu jest sosna. Pojedynczo występuje w warstwie krzewów, ale tylko w borach świeżych. Dąb szypułkowy jest drugim po sośnie gatunkiem lasotwórczym w rezerwacie (dąb bezszypułkowy występuje jako pojedyncza domieszka). Innymi gatunkami, tworzącymi warstwę dolną w rezerwacie są: grab, brzoza, lipa drobnolistna, osika, klon polny i wiąz polny. W warstwie krzewów występuje jałowiec, jarzębina, kruszyna pospolita, berberys, leszczyna, kalina koralowa i inne. Runo w rezerwacie jest dobrze rozwinięte i dość zróżnicowane. Występują tu między innymi: przetacznik leśny, orlica, perłówka zwisła, przytulia pospolita, pięciornik biały i inne. Spośród roślin chronionych występują: bluszcz - objęty ochroną całkowitą, naparstnica zwyczajna, kruszyna pospolita, kalina koralowa, konwalia majowa – pod ochroną częściową Rys faunistyczny Z dużych ssaków bytują tu: dzik, sarna. Drobne ssaki, występujące na terenie rezerwatu to: jeż wschodni, zając, wiewiórka, mysz leśna, mysz zaroślowa. Drapieżniki: lis i tchórz. Z ptaków gnieżdżą się tu: gołębiarz, wrona, sójka, kos, zięba, dzięcioł duży, muchołówka szara i inne. Gady reprezentuje jaszczurka zwinka, a płazy żaba trawna i ropucha szara. Na obszarze rezerwatu zabrania się: 1) wycinania drzew i pobierania użytków drzewnych, z wyjątkiem wypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, 2) zmiany stosunków wodnych naruszających w sposób istotny warunki ekologiczne, 3) zbierania ziół leczniczych i innych roślin oraz zbierania owoców i nasion drzew i krzewów, z wyjątkiem nasion na potrzeby odnowienia lasu, 4) pozyskiwania ściółki leśnej i pasania zwierząt gospodarskich, 5) niszczenia gleby i pozyskiwania kopalin, 6) zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, 7) stosowania wszelkich środków chemicznych, 22 8) niszczenia drzew i innych roślin, 9) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków, 10) umieszczania tablic, napisów i innych znaków, z wyjątkiem tablic i znaków związanych z ochroną rezerwatów, 11) wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urządzeń komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych, 12) przebywania poza miejscami wyznaczonymi. Rezerwat Jabłonna. Rezerwat Jabłonna. Rezerwat Jabłonna. Rezerwat Jabłonna. 4.3.4. „Wąwóz Szaniawskiego” Rezerwat leśny o powierzchni o powierzchni 11,50 ha, utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 16 października 1979 roku (M.P. Nr 26 poz. 141), położony jest na terenie gminy Serock. Celem ochrony jest zachowanie drzewostanów o charakterze zbliżonym do naturalnego, odznaczających się różnorodnością zbiorowisk roślinnych. Na terenie rezerwatu znajdują się pomnikowe dęby 23 szypułkowe i sosny zwyczajne, rosnące na zboczu wąwozu. Rezerwat ten leży od wschodu w bezpośrednim sąsiedztwie Jeziora Zegrzyńskiego, od północy z ogrodzonym kompleksem leśnym rezerwatu przyrody - „Jadwisin” (pozostałości po Puszczy Serockiej), a od południa i zachodu z gruntami rolnymi. Malowniczość i ukształtowanie terenu Wąwóz Szaniawskiego zawdzięcza budowie brzegu z glin zwałowych i piasków gliniastych, które stosunkowo łatwo ulegały erozji wodnej, czego wynikiem jest powstawanie wąwozów, wcinających się w skarpę. Dnem wąwozu biegnie droga z Jadwisina w kierunku Jeziora Zegrzyńskiego, a przedłużenie tej drogi prowadzi do ruin Domku Szaniawskich - miejsca urodzenia i wieloletniej twórczości wybitnego dramaturga - Jerzego Szaniawskiego. Zbocze wąwozu porasta starodrzew dębowy o charakterze grądu ze stanowiskami pomników przyrody (sosny pospolitej i dębu szypułkowego). Roślinność porastająca teren omawianego rezerwatu jest różnorodna i występuje na stromych zboczach o nachyleniu sięgającym nawet 35 stopni. Skarpa o południowym nachyleniu, pokryta jest roślinnością zbliżoną swym charakterem do grądów. Warstwa drzew składa się głównie z sosny i dębu, natomiast w warstwie krzewów występuje leszczyna, klon, głóg, porzeczka alpejska itp. W runie występuje m.in. wiechlina gajowa, bodziszek cuchnący, fiołek leśny. Na skarpie o nachyleniu wschodnim, rosną rośliny związane ze zbiorowiskiem zaroślowym. Występują tu: bodziszek czerwony, kokorycz wonna, pięciornik biały. W warstwie drzew dominuje dąb szypułkowy. Zwiedzanie rezerwatu ułatwia przygotowana przez Urząd Miasta i Gminy w Serocku ścieżka z przygotowanymi tablicami informacyjnymi. Na obszarze rezerwatu zabrania się: 1) wycinania drzew i pobierania użytków drzewnych, z wyjątkiem wypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, 2) zmiany stosunków wodnych, naruszających w sposób istotny warunki ekologiczne rezerwatu, 3) zbioru ziół leczniczych i innych roślin oraz zbioru owoców i nasion drzew i krzewów, z wyjątkiem nasion na potrzeby odnowienia lasu, 4) pozyskiwania ściółki leśnej i pasania zwierząt gospodarskich, 5) niszczenia gleby i pozyskiwania kopalin, 6) zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, 7) niszczenia drzew i innych roślin, 8) niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków, 24 9) umieszczania tablic, napisów i innych znaków, z wyjątkiem tablic i znaków związanych z ochroną rezerwatu, 10) wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urządzeń komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych; Wąwóz Szaniawskiego (pomnik przyrody). – głaz narzutowy Wąwóz Szaniawskiego – trzypienny klon. Wąwóz Szaniawskiego – kasztanowiec. Wąwóz Szaniawskiego. 4.3.5. „Łęgi Czarnej Strugi” Rezerwat leśny o powierzchni 39,53 ha; utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 15 grudnia 1980 roku (M.P. Nr 30 poz. 171), położony jest na terenie gminy Nieporęt. Chroniony jest las łęgowy z olszą czarną, jesionem wyniosłym i wiązem szypułkowym, z fragmentami lasów naturalnego pochodzenia. Nazwa rezerwatu pochodzi od nazwy miejscowości, w której się znajduje i wiąże się z występującymi tu siedliskami. Obszar rezerwatu charakteryzuje się dużą różnorodnością zbiorowisk leśnych – 25 siedliska olsu jesionowego, bór mieszany wilgotny i las wilgotny. W składzie gatunkowym drzewostanu dominuje olsza czarna, domieszkowo występuje jesion wyniosły, dąb szypułkowy, grab pospolity, osika i brzoza brodawkowata, rzadziej jawor i wiąz szypułkowy. Opisywany rezerwat zlokalizowany jest, na terenie IV Krainy przyrodniczoleśnej – Mazowiecko-Podlaskiej, w dzielnicy Niziny Mazowiecko-Podlaskiej. Dojazd do rezerwatu jest łatwy, ponieważ w jego bezpośrednim sąsiedztwie, biegnie droga publiczna o asfaltowej nawierzchni Czarna Struga – Radzymin. Na terenie opisanego rezerwatu, zlokalizowany jest również obszar – Natura 2000. Zakazy obowiązujące na terenie rezerwatu – patrz Jabłonna Łęgi Czarnej Strugi. Łęgi Czarnej Strugi. Łęgi Czarnej Strugi. Łęgi Czarnej Strugi. 4.3.6. „Jadwisin” Rezerwat leśny o powierzchni 93,39 ha; utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 czerwca 1996 roku (M.P. Nr 41 poz. 401), zlokalizowany jest na terenie gminy Serock. Celem ochrony, jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i 26 krajobrazowych, kompleksu leśnego, położonego na wysokiej skarpie doliny Narwi, stanowiącego pozostałości dawnej Puszczy Serockiej. Na terenie rezerwatu rosną okazałe pomniki przyrody - dęby szypułkowe. Obecnie w ośrodku organizowane są konferencje i szkolenia i jest on otwarty także dla turystów. Rezerwat położony jest na terenach dawnej Puszczy Serockiej, która łączyła się z Puszczą Białą, na granicy Wysoczyzny Ciechanowskiej i Jeziora Zegrzyńskiego na terenie wsi Jadwisin w Gminie Serock. Teren bardzo ciekawy pod względem przyrodniczym i historycznym. Jest to zwarty kompleks leśny, na terenie którego znajduje się pałac neoklasycystyczny z XIX w., będący niegdyś własnością Radziwiłłów. Obecnie pałac wraz otaczającym go kompleksem leśnym funkcjonuje jako Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (www.owjadwisin.pl). Pałac w Jadwisinie zbudowany został w latach 1896-1898, wg projektu francuskiego architekta Franciszka Arveufa, dla księstwa Radziwiłłów, Macieja i Jadwigi z Krasińskich. Po wojnie został przejęty przez Ministerstwo Oświaty. Od 1960 roku znajdował się tu pilnie strzeżony ośrodek wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów. W ciągu tych kilkudziesięciu lat był kilkakrotnie przebudowywany. Obszar rezerwatu charakteryzuje się bogatymi siedliskami grądów i lasów mieszanych, w których rosną drzewostany mieszane, ze stanowiskami pomników przyrody - dębów szypułkowych i sosny pospolitej. Rezerwat Jadwisin podzielony jest na cztery części - skarpy i wąwóz; zalesiona wysoczyzna (powierzchniowo największa); Pałac i przyległe tereny rekreacyjno-wypoczynkowe; budynki obsługi. Najcenniejsze pod kątem przyrodniczym i krajobrazowym są tereny skarpy, wąwozów i wysoczyzny. Z podstawowych zespołów roślinnych występują tu grądy, bory mieszane i pozostałości po świetlistych dąbrowach. Z drzew najczęściej występują dęby szypułkowe, sosny zwyczajne, lipy drobnolistne, dąb czerwony, kasztanowiec zwyczajny, klon jawor, klon zwyczajny, jesion wyniosły, oraz dąb bezszypułkowy. Na uwagę zasługuje ciekawa roślinność, występująca w okolicy pałacu - m.in. leszczyna turecka, świerk pospolity, świerk kłujący, świerk serbski, buk zwyczajny, suchodrzew tatarski, olsza czarna, berberys zwyczajny, sosna wejmutka, lipa szerokolistna, tawuła wierzbolistna, cis pospolity, bukszpan zwyczajny, głóg ostrogowy i inne. Na obszarze rezerwatu zabrania się: 1) pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, z wyjątkiem 27 przypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, ujętych w planie ochrony, 2) zbioru wszystkich dziko rosnących roślin, a w szczególności owoców, nasion i grzybów, z wyjątkiem zbioru nasion na potrzeby hodowli lasu, 3) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj, 4) wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczania wód i gleby oraz powietrza, 5) niszczenia gleby lub zmiany sposobu jej użytkowania, w szczególności przez pozyskiwanie ściółki leśnej, 6) zakłócania ciszy, 7) palenia ognisk, 8) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków nie związanych z ochroną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa, 9) wstępu na teren rezerwatu przyrody poza miejscami wyznaczonymi przez Wojewodę, z wyjątkiem służb ochrony przyrody oraz użytkowników, w których zarządzie pozostaje obszar rezerwatu przyrody, 10) ruchu pojazdów, z wyjątkiem pojazdów służb ochrony przyrody oraz użytkowników, w których zarządzie pozostaje obszar rezerwatu przyrody. Wyżej wymienione zakazy nie dotyczą: 1) prowadzenia badań naukowych za zgodą Wojewody, 2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem publicznym i z ochroną przeciwpożarową, 3) wykonywania zadań z zakresu obronności państwa, 4) wykonywania zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych za zgodą Ministra Środowiska, udzielaną w przypadku potrzeby likwidacji nagłych zagrożeń ochranianej przyrody, nie ujętych w planie ochrony. 28 Rezerwat Jadwisin. Rezerwat Jadwisin. Rezerwat Jadwisin – dąb szypułkowy (pomnik przyrody). Rezerwat Jadwisin – dąb szypułkowy (pomnik przyrody). 4.3.7. „Wieliszewskie Łęgi” Rezerwat o powierzchni 18,58 ha; utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 czerwca 1990 roku (M.P. Nr 31 poz. 248), położony jest na terenie gminy Wieliszew. Celem ochrony jest zachowanie zróżnicowanych, naturalnych zbiorowisk roślinnych, z licznie występującymi gatunkami roślin storczykowatych oraz innych gatunków chronionych i rzadkich. W skład rezerwatu wchodzą: 29 1) obszar lasów i gruntów zadrzewionych o powierzchni 12,99 ha, Gmina Wieliszew. 2) obszar lasów, terenów zadrzewionych i pastwisk o łącznej powierzchni 5,39 ha, nie stanowiący własności państwowej, we wsi Zegrze Południowe - Rybaki w Gminie Nieporęt 3) rów o powierzchni 0,20 ha, stanowiący własność Państwa, we wsi Zegrze Południowe - Rybaki w Gminie Nieporęt. Wieliszewskie Łęgi to rezerwat leśno-łąkowy częściowy. Położony jest na obszarze pradoliny Narwi, która została obwałowana zaporami bocznymi Jeziora Zegrzyńskiego. Przed utworzeniem zalewu obszar ten stanowił teren wydmowo-torfowiskowy, ulegający czasowemu zalewowi. Część przybrzeżna obszaru nad Narwią użytkowana była łąkowopastwiskowo. Miejscowa regulacja rowami odwadniającymi i zabiegi melioracyjne doprowadziły do poprawy warunków ekologicznych tego terenu, co spowodowało przyspieszenie sukcesji roślinności. Granice rezerwatu są czytelne i przebiegają po rowach odwadniających lub zbiorczych. Obszar omawianego rezerwatu jest zróżnicowany siedliskowo – występują tu łęgi, wydmy, jeziorka, polany trawiaste. Teren porośnięty w większości drzewostanem brzozowym, topolami, olszą, wierzbą, kępami dębu ze stanowiskami storczyka. Występują tu liczne gatunki ptaków m.in. remizy, kaczki krzyżówki, czapla siwa. Na zbiorniku wodnym na terenie rezerwatu obecnie bytują bobry, ich żeremie zbudowane jest na zbiorniku w głębi lasu. Na obszarze rezerwatu zabrania się: 1) wycinania drzew i krzewów oraz pobierania użytków drzewnych, z wyjątkiem wypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego oraz zabiegów wynikających z potrzeb ochrony i hodowli drzewostanów leśnych; w lasach nie stanowiących własności państwowej dopuszcza się użytkowanie zgodne z zasadami zagospodarowania, 2) zmieniania stosunków wodnych, jeżeli taka zmiana mogłaby w sposób istotny naruszyć warunki ekologiczne, 3) zbierania ziół leczniczych i innych roślin oraz zbierania owoców i nasion drzew i krzewów, z wyjątkiem nasion na potrzeby odnowienia lasu, 4) pozyskiwania ściółki leśnej i wypasu zwierząt gospodarskich; zakaz nie dotyczy wypasu zwierząt gospodarskich: a) na terenach pastwisk, 5) niszczenia gleby, pozyskiwania kopalin i torfu, 6) zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, 30 7) stosowania wszelkich środków chemicznych; zakaz nie dotyczy gruntów rolnych, 8) niszczenia i uszkadzania drzew i innych roślin, 9) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków; 10) umieszczania tablic, napisów i innych znaków, z wyjątkiem tablic i znaków związanych z ochroną rezerwatu, 11) wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urządzeń komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych, 12) przebywania poza miejscami wyznaczonymi. Wieliszewskie Łęgi – topola podcięta przez Wieliszewskie Łęgi – niezapominajka błotna. bobry. Wieliszewskie Łęgi – siedlisko bobrów. Wieliszewskie Łęgi – żeremie. 4.3.8. „Zegrze” Rezerwat zajmuje powierzchnię 64,08 ha. Nazwa pochodzi od uroczyska, w którym znajduje się rezerwat. Utworzony został Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 16 października 1979 roku (M.P. Nr 26 poz. 141) 31 Na terenie rezerwatu dominuje unikalny (jak na tę część Mazowsza) stary drzewostan sosnowo-dębowy. Rezerwat obejmuje naturalne zbiorowisko lasów mieszanych sosnowo-dębowych z miejscami litymi starymi dębinami. Do II wojny światowej obszar ten należał do majątku Radziwiłłów. Na terenie rezerwatu licznie występują 90, 150 i 160-letnie drzewostany, z panującymi litymi dębinami lub z domieszką sosny. W niewielkim zagłębieniu można spotkać dąb bezszypułkowy. Panującym na terenie rezerwatu Zegrze jest zespół sosnowo-dębowy boru mieszanego, zbliżony do świetlistej dąbrowy. Znajduje się tu również bogata i różnorodna flora runa leśnego, charakterystyczna dla boru i lasu liściastego. Gatunkami chronionymi, występującymi w rezerwacie są: lilia złotogłów, żubrówka, naparstnica żółta, miodownik melisowaty, dziurawiec skąpolistny i inne. Na terenie rezerwatu zabrania się: 1) zmiany stosunków wodnych naruszającej w sposób istotny warunki ekologiczne, 2) zbioru ziół leczniczych i innych roślin oraz zbioru owoców i nasion drzew i krzewów, z wyjątkiem nasion na potrzeby odnowienia lasu, 3) pozyskiwania ściółki leśnej i pasania zwierząt gospodarskich, 4) niszczenia gleby i pozyskiwania kopalin, 5) zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, 6) stosowania wszelkich środków chemicznych, 7) niszczenia drzew i innych roślin, 8) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków; 9) umieszczania tablic, napisów i innych znaków, z wyjątkiem tablic i znaków związanych z ochroną rezerwatów, 10) wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urządzeń komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych, 11) przebywania poza miejscami wyznaczonymi. 32 Rezerwat Zegrze – starodrzew sosnowy. Rezerwat Zegrze – dzwonek brzoskwiniolistny. Rezerwat Zegrze – starodrzew dębowy. Rezerwat Zegrze – starodrzew sosnowy. 4.3.9. „Bukowiec Jabłonnowski” Rezerwat leśny o powierzchni 37,74 ha, utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 czerwca 1990 roku (M.P. Nr 31 poz. 248) Rezerwat „Bukowiec Jabłonowski” nosi nazwę od wsi Bukowiec, z którą graniczy i Nadleśnictwa Jabłonna z siedzibą mieszczącą się także obok rezerwatu. Nazwa wsi Bukowiec powstała od występującego tu buka zwyczajnego, którego występowanie na Mazowszu jest już poza naturalnym zasięgiem. Nie można z całą pewnością stwierdzić, czy na terenie rezerwatu jest naturalne stanowisko buka, czy też był on sztucznie tu wprowadzony. Stara nazwa wsi i naturalne odnawianie się tego gatunku samosiewnie wskazuje, że pochodzi on z naturalnej ostoi. Do powołania rezerwatu przyczyniło się nie tylko występowanie buka zwyczajnego, ale również rzadko spotykana w postaci kilku egzemplarzy w jednym wydzieleniu z bukiem, brzoza czarna. Na terenie rezerwatu rosną 2 drzewa pomnikowe wspomnianego wyżej gatunku – buk pospolity. Położenie 33 Rezerwat „Bukowiec Jabłonowski” położony jest w IV Krainie Przyrodniczo – Leśnej – Mazowiecko Podlaskiej, 5 Dzielnicy Niziny Podlaskiej i Wysoczyzny Siedleckiej, na terenie rozległej, nisko położonej Kotliny Warszawskiej. Rezerwat obejmuje cały oddział 187 i część oddziału 178 (wydzielenie d i f – wyłączone są z rezerwatu), które graniczą od południowego zachodu poprzez linię oddziałową z oddziałami 179 i 188, w którym są: osada Nadleśnictwa Jabłonna, Leśnictwa Bukowiec, deputaty nadleśnictwa. Od północnego zachodu w oddziałach 178 i 177 granica biegnie z gruntami gminy Jabłonna. W oddziale 177 wydzielenie a – stanowiące młodnik – zostało wyłączone z rezerwatu. W oddziale 186 do rezerwatu należy wydzielenie f o powierzchni 0,19 ha. Poprzez linie oddziałowe 177 i 187 od północy i wschodu granice przebiegają z lasami uroczyska Jabłonna. Rezerwat położony naprzeciwko siedziby nadleśnictwa, jest chroniony przez jego pracowników. Jest on także miejscem rekreacji turystów, dzięki pozostawieniu w nim dojrzałych drzewostanów. Na terenie rezerwatu zabrania się: 1) wycinania drzew i krzewów oraz pobierania użytków drzewnych, z wyjątkiem wypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, 2) zmieniania stosunków wodnych, jeżeli taka zmiana mogłaby w sposób istotny naruszyć warunki ekologiczne, 3) zbierania ziół leczniczych i innych roślin oraz zbierania owoców i nasion drzew i krzewów, z wyjątkiem nasion na potrzeby odnowienia lasu, 4) pozyskiwania ściółki leśnej 5) niszczenia gleby, pozyskiwania kopalin i torfu, 6) zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, 7) stosowania wszelkich środków chemicznych 8) niszczenia i uszkadzania drzew i innych roślin, 9) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków; 10) umieszczania tablic, napisów i innych znaków, z wyjątkiem tablic i znaków związanych z ochroną rezerwatu, 11) wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urządzeń komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych, 12) przebywania poza miejscami wyznaczonymi 34 Bukowiec Jabłonnowski – siedlisko buka. Bukowiec Jabłonnowski (pomniki przyrody). – Bukowiec Jabłonnowski – siedlisko buka. Bukowiec Jabłonnowski – siedlisko buka. buki zwyczajne 4.3.10. „Puszcza Słupecka” Rezerwat Przyrody Puszcza Słupecka został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 grudnia 1993 roku (M.P. Nr 31 poz. 248), zajmuje powierzchnię 37,74 ha. Rezerwat jest fragmentem dawnej Puszczy Słupeckiej (Słupnowskiej, Słupieckiej), która rozciągała się pomiędzy Bródnem (dzielnica Warszawy) a Słupnem. Dziś Puszcza znajduje się na terenie leśnictwa Czarna Struga, w nadleśnictwie Drewnica, gmina Nieporęt. Puszcza Słupecka najprawdopodobniej wchodziła niegdyś w skład dóbr królewskich (tzw. królewszczyzna). W pierwszych latach XX wieku, teren przyszłego rezerwatu porastały lasy, które zostały w niedługim czasie częściowo wycięte. W okresie międzywojennym, kiedy ówczesnym właścicielem tych terenów była rodzina Potockich, 35 założono stawy rybne oraz rozpoczęto wydobycie torfu. Po zakończeniu II wojny światowej zaprzestano eksploatacji torfu, a w miejsce zlikwidowanych stawów rybnych założono plantację wikliny, która jednak została wkrótce zlikwidowana i dziś nie wchodzi ona w skład rezerwatu. Rezerwat charakteryzuje się bogatą i zróżnicowaną fauną i florą, ze względu na którą najprawdopodobniej zostanie ona objęta częściową ochroną rezerwatową. Ochrona ta miałaby przede wszystkim na celu zachowanie w stanie, jak najmniej zmienionym, licznych zbiorowisk eutroficznych i świeżo-wilgotnych łąk, zbliżonych pod względem gatunku i struktury do tych, które występowały w dawnej Puszczy. Zbiorowiska roślinne, charakteryzują się przede wszystkim mało zmienionymi przez człowieka siedliskami, dużą różnorodnością krajobrazów roślinnych oraz bogactwem flory. Dominującymi typami lasu są: łęgi, grądy, bór mieszany. Najliczniejszymi gatunkami drzew są: olsza, brzoza, (oba gatunki stanowią 82,6% całego drzewostanu rezerwatu a ich wiek określany jest na 41-60 lat) sosna, dąb, topola. Ponadto na terenie Puszczy występują również: jesion, osika, wiąz, grab, lipa. Bardzo bogate gatunkowo są warstwy drzewiaste i runo. Wiele gatunków jest objętych ochroną: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, wiąz polny, wiąz szypułkowy, jesion wyniosły. Wiosną spotkać tu można również przylaszczkę pospolitą, zawilca żółtego, gajowca żółtego. Nad brzegami Czarnej Strugi w łęgu jesiono-olszowym występują: chmiel zwyczajny, wierzba krucha oraz ostrożenie. Dominującym gatunkiem borów mieszanych jest sosna; prócz niej na uwagę zasługuje niewątpliwe występująca tu paprotka mieszana. Wzdłuż Czarnej Strugi rozciąga się świeżo-wilgotna łąka. Rezerwat jest ostoją dla wielu zwierząt: rzekotki drzewnej, ropuchy szarej, żaby jeziorkowej i moczarkowej, traszki zwyczajnej, jaszczurki zwinki, zaskrońca, żmii zygzakowatej, dzików, lisów, jenotów, zajęcy szaraków, łosiów. Puszcza Słupecka jest niewątpliwie jednym z niewielu, tak cennych obszarów leśnych, znajdujących się na Mazowszu. Na terenie rezerwatu zabrania się: 1) pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, z wyjątkiem przypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, ujętych w planie ochrony, 2) zbioru wszystkich dziko rosnących roślin, a w szczególności owoców, nasion i grzybów, z wyjątkiem zbioru nasion na potrzeby hodowli lasu, 3) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor 36 i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj, 4) wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczania wód i gleby oraz powietrza, 5) wydobywania skał, minerałów i torfu, 6) niszczenia gleby lub zmiany sposobu jej użytkowania, 7) zakłócania ciszy, 8) palenia ognisk, 9) stosowania środków chemicznych w gospodarce leśnej, 10) zmiany stosunków wodnych, z dopuszczeniem piętrzenia wody w korycie rzeki Czarnej dla potrzeb lasu, 11) umieszczania na obszarze rezerwatu przyrody tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków nie związanych z ochroną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa, 12) wstępu na teren rezerwatu przyrody poza miejscami wyznaczonymi przez Wojewodę, z wyjątkiem służb leśnych oraz służb ochrony przyrody. Wyżej wymienione zakazy nie dotyczą: 1) prowadzenia badań naukowych za zgodą Wojewody, 2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z ochroną przeciwpożarową, 3) wykonywania zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych nie ujętych w planie ochrony, za zgodą Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, udzielaną w przypadku potrzeby likwidacji nagłych zagrożeń ochranianej przyrody. Puszcza Słupecka – rzeka Czarna. Puszcza Słupecka – rzeka Czarna. 37 Puszcza Słupecka – rzeka Czarna. Puszcza Słupecka. 4.4. Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Dębe” To kolejna z form ochrony przyrody, występująca na terenie LGD i definiowana jest jako fragment krajobrazu naturalnego i kulturalnego, zasługująca na ochronę ze względu na swoje walory widokowe lub estetyczne. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy o powierzchni 2,54 ha, zlokalizowany jest w miejscowości Dębe, na terenie Centralnego Ośrodka Doskonalenie Kadr Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Utworzony został przez Wojewodę Warszawskiego dnia 29.02.1996r. (Dz.Urz.Woj. Maz. z 22,03.1996r. Nr 8 poz. 67) Przedmiotem ochrony jest grąd zboczowy porastający skarpę nad Narwią ze stanowiskami klonu polnego. Grąd zboczowy – sosna. Grąd zboczowy – dąb (pomnik przyrody). 38 Grąd zboczowy – miesiącznica trwała. Grąd zboczowy. 4.5. Pomniki przyrody Pomnikiem przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie gmin, wchodzących w skład LGD, pomnikami przyrody są głównie drzewa, wśród których dominującą rolę odgrywają dęby szypułkowe. Wyróżniające się dęby występują m.in. terenie Leśnictwa Poniatów w gminie Wieliszew - dąb szypułkowy „Maciek” oraz 6 dębów szypułkowych rosnących w Zegrzu Płn. na terenie Ośrodka Wypoczynkowego PAP o okazałych rozmiarach. Innymi gatunkami drzew pomnikowych są: wierzba biała rosnąca na terenie gminy Jabłonna, topola czarna o grubości, rosnąca na terenie gminy Wieliszew, a także lipy drobnolistne w gminie Wieliszew oraz w gminie Nieporęt. Ciekawym miejscem z edukacyjnego punktu widzenia, jest zespół pałacowoparkowy w Jabłonnie na terenie, którego znajduje się 57 drzew pomnikowych, z licznymi unikatowymi gatunkami drzew tj: wiąz szypułkowy ,,Pepi", iglicznia trójcierniowa, okazałe modrzewie europejskie, graby zwyczajne oraz jesiony wyniosłe. Na terenie rezerwatu przyrody „Bukowiec Jabłonnowski” występują dwa pomnikowe buki zwyczajne, poza strefą naturalnego występowania. Wśród pomników przyrody znajdują oprócz drzew, głazy narzutowe na terenie gminy Serock. Tabela z wykazem pomników przyrody z podziałem na poszczególne gminy: 39 Gmina Wieliszew Wymiary pomnika Numer Wyszczególnienie Lokalizacja przyrody rejestru wprowadzonych w terenie [obwód/ woj. zakazów i nakazów wys. w metrach] 1 2 3 4 5 poj. Leśnictwo dąb szypułkowy 5,5/22 1. Wycięcie, zniszczenie drzewa Poniatów, "Maciek" lub uszkodzenia drzewa. i grupy oddz. 141a 2. Zrywanie pączków, drzew kwiatów owoców i liści. 347 3. Nacinania drzew, rycie napisów i znaków. 346 Leśnictwo lipa drobnolistna 3,5/20 4. Wywieszanie tablic, napisów i innych znaków. Poniatów, 5. Zanieczyszczanie oddz. 891 terenu w pobliżu drzewa i przy rozniecanie ognia. leśniczówce 6. Wchodzenia na drzewo. 345 Olszewnica dąb szypułkowy 3,0/25 Nowa, po płn. Stronie drogi Nowy Dwór Maz. Zegrze 396 Leśnictwo dąb szypułkowy 3,4/20 Poniatów, oddz. 142, na skraju lasu obok drogi 397 Leśnictwo dąb szypułkowy 3,2/17 Poniatów, oddz. 141 na skraju lasu obok drogi 398 Leśnictwo dąb szypułkowy 3,0/18 Poniatów, zwany "Dębem oddz. 142b, Chrobrego" obok drogi Nazwa gatunkowa pomnika przyrody Data i miejsce publikacji 6 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 19 z dnia 15.09.1976 r. poz.105 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 19 z dnia 15.09.1976 r. poz.105 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 19 z dnia 15.09.1976 r. poz.105 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 20 z dnia 20.10.1976 r. poz.110 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 20 z dnia 20.10.1976 r. poz.110 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 20 z dnia 20.10.1976 r. poz.110 399 Leśnictwo dąb szypułkowy Poniatów, zwany oddz. 891 na "Poniatowskim" terenie parku 3,7/25 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 20 z dnia 20.10.1976 r. poz.110 550 Wieliszew, lipa drobnolistna obok prywatnej posesji Poddębie dąb szypułkowy "Olszanka", własność prywatna Wieliszew, topola czarna ok. 200 m na wschód od wsi obok szosy do 4,6/16 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 10 z dnia 30.10.1977 r. poz.68 3,3/25 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 10 z dnia 30.10.1977 r. poz.68 5,6/16 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 10 z dnia 30.10.1977 r. poz.68 547 548 40 Nieporętu 187 166 186 546 1007 217 Góra, teren Zakładu Doświadczal nego PAN Góra, teren Zakładu Doświadczal nego PAN Góra, teren Zakładu Doświadczal nego PAN Wieliszew, obok zabudowań prywatnych Sikory, w pasie zadrzewień pomiędzy drogą gruntową Sikory-Kępa Kikolska a kanałem nawadniający m równoległym do drogi Poddębie dz. ew. 334/1 dąb szypułkowy 4,9/25 Dz.Urz. W.R.N. W W-wie Nr 18 z dnia 19.10.1972 r. poz.339 dąb szypułkowy 3,6/17 Dz.Urz. W.R.N. W W-wie Nr 2 z dnia 20.02.1962 r. poz.24 2 dęby szypułkowe 3,4/20 3,6/23 Dz.Urz. W.R.N. W W-wie Nr 182 z dnia 19.10.1972 r. poz.338 2 jesiony wyniosłe 3,3/18 3,5/18 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 10 z dnia 30.10.1977 r. poz.68 1.topola biała zrośnięta szyją korzeniową z wiązem polnym 2. topola biała 3. wierzba biała 3,0/32 3,7/35 4,8/18 Dz.Urz. R.N. M. st. W-wy Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz.96 jałowiec pospolity dwupienny z rozgałęzieniem na wys. 15 cm 53 cm, 56 cm, wys. 6 m Mazow. nr 32 poz. 981 z 2 lutego 2004 r. Gmina Nieporęt Numer Lokalizacja w rejestru terenie woj. 1 2 poj. Nieporęt, drzewa i Budynek grupy Leśnictwa drzew "Czarna 195 Struga" 243 Józefów, Po południowej Nazwa gatunkowa pomnika przyrody 3 Wymiary pomnika Wyszczególnienie przyrody wprowadzonych zakazów Data i miejsce publikacji [obwód/ i nakazów wys. w metrach] 4 5 6 dąb szypułkowy 4,7/20 dąb szypułkowy 3,8/24 1. Wycięcie, zniszczenie Dz.U.W.R.N. Nr 18 z dn. lub uszkodzenia drzewa. 2. 19.10.1972 r. poz. 358 Zrywanie pączków, kwiatów owoców i liści. 3. Nacinania drzew, rycie napisów i znaków. 4. Wywieszanie tablic, Dz.U.W.R.N. Nr 13 z dn. napisów i innych znaków. 28.06.1974 r. poz. 150 41 267 393 394 395 462 stronie drogi LegionowoStruga, w odległości ok. 20 m od zabudowań Nieporęt, 2 dęby Leśnictwo szypułkowe "Czarna Struga", oddz. 104c Józefów II, Na lipa drobnolistna działce rolnej wł. pryw., obok szkoły podstawowej Wólka dąb szypułkowy Radzymińska "Jan Kazimierz" na działce rolnej wł. pryw. Józefów II, jałowiec Obok budynkupospolity o szkoły trzech pniach podstawowej Józefów, Na 2 dęby terenie byłej szypułkowe kopalni piasku 5. Zanieczyszczanie terenu w pobliżu drzewa i rozniecanie ognia. 6. Wchodzenia na drzewo. 2,8/15 3,7/25 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 20 z dn. 20.10.1976 r. poz. 110 4,4/15 4,8/22 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 20 z dn. 20.10.1976 r. poz. 110 0,3/7 0,3/7 Dz.U.R.N. m. st. W-wy 20 z dn. 20.10.1976 r. poz. 110 3,2/18 3,6/18 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 4 z dn. 20.05.1977 r. poz. 34 Nr 549 Nieporęt, lipa drobnolistna Cmentarz "Agata" przykościelny 4,6/18 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 10 z dn. 30.10.1977 r. poz. 68 558 Nieporęt, sosna zwyczajna Zespół leśny w pobliżu cmentarza, oddz. 109j Nieporęt, Przy 2 sosny drodze leśnej zwyczajne o 2 Wieliszewpniach i o 3 Zegrze, ok. pniach 1,5 km od wsi Nieporęt, oddz. 111g Białobrzegi, W dąb szypułkowy sąsiedztwie budynku mieszkalnego wł. pryw. Białobrzegi, dąb szypułkowy Obok sklepu spożywczego GS Białobrzegi, dąb szypułkowy Działka leśna nr 256, obok wjazdu do hotelu "Mazowsze" 3,3/18 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 13 z dn. 29.12.1977 r. poz. 86 2,4 i 3,2 2pnie/18 1,1 i 2,4 3pnie/18 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 1 z dn. 31.01.1978 r. poz. 4 592 819 821 14 4,0/20 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 1 z dn. 30.01.1982 r. poz. 4 3,2/18 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 1 z dn. 30.01.1982 r. poz. 4 4,0/ Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 42 15 16 17 18 19 20 21 Białobrzegi, 5 dębów Działka leśna szypułkowych nr 158, na skarpie przy ogrodzeniu jednostki wojskowej nr 2474 Białobrzegi, dąb szypułkowy Przy drodze BiałobrzegiRynia, naprzeciwko szkoły podstawowej Józefów, dąb szypułkowy Między ul. Objazdową 10 a gospodarstwe m wł. pryw. Józefów, dąb szypułkowy Działka budowlana przy ul. Objazdowej 1 Józefów, dąb szypułkowy Działka rolna nr 339 przy ul. Leśnej Józefów, 3 dęby Działka leśna szypułkowe nr 52 3,0/35 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 3,4/17 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 4,5/18 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 3,9/18 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 4,5/18 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 3,2/15 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 Nieporęt, Przy dąb szypułkowy Pl. Wolności 2 naprzeciwko pawilonu handlowego, działka leśna nr 128/2 3,5/16 Dz.Urz. Woj. W-wskiego Nr 8 z dn. 29.02.1996 r. poz. 69 Gmina Jabłonna Numer Lokalizacja rejestru w terenie woj. Nazwa gatunkowa pomnika przyrody 1 2 3 poj. Jabłonna, dąb szypułkowy drzewa i przy ul. grupy Parkowej 15 drzew 140 502 Jabłonna, na dąb szypułkowy działce leśnej wł. pryw. Wymiary pomnika Wyszczególnienie przyrody wprowadzonych zakazów Data i miejsce publikacji [obwód/ i nakazów wys. w metrach] 4 5 6 4,5/27 1. Wycięcie, zniszczenie Dz.U.W.R.N. Nr 4 z dnia lub uszkodzenia drzewa. 30.08.1957 poz. 17 2. Zrywanie pączków, kwiatów owoców i liści. 3. Nacinania drzew, rycie 4,0/22 napisów i znaków. Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 4. Wywieszanie tablic, 6 z dnia 30.07.1977 poz. napisów i innych znaków. 45 5. Zanieczyszczanie terenu 43 504 830 657 615 1003 1004 619 1002 658 934 885 343 Jabłonna, dąb szypułkowy przy drodze ul. Modlińska 4/6 Jabłonna, wierzba biała łąka przed wałem przeciwpowod ziowym, tereny PAN Jabłonna, wiąz szypułkowy park zabytkowy, siedziba Domu Zjazdów i Konferencji PAN, kwatera "K" Jabłonna, lipa drobnolistna park zabytkowy, kwatera "J" Jabłonna, modrzew polski park zabytkowy, kwatera "J" Jabłonna, dąb szypułkowy park zabytkowy, kwatera "Ł" Jabłonna, wiąz szypułkowy park "Pepi" zabytkowy, kwatera "H" Jabłonna, jesion wyniosły park zabytkowy, kwatera "H" Jabłonna, na lipa drobnolistna tarasie pałacowym obok krzyża Dąbrowa dąb szypułkowy Chotomowska , na granicy działek rolnych wł. pryw. Skierdy, na dąb szypułkowy pastwisku wł. pryw. Boża Wola, lipa drobnolistna po pólnocnej stronie drogi NDMJabłonna, na skraju uroczyska "Dębinka" WZW obok krzyża 3,4/22 6,5/20 w pobliżu drzewa i Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr rozniecanie ognia. 6 z dnia 30.07.1977 poz. 6. Wchodzenia na drzewo. 45 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 3 z dnia 28.06.1981 poz. 15 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 22 z dnia 28.10.1978 poz. 69 3,1/22 4,1/25 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 poz. 29 3,0/25 Dz.Urz. woj. st. w-wskiego Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 96 3,0/25 Dz.Urz. woj. st. w-wskiego Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 96 3,8/22 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 2 9 3,3/20 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 96 2,5/18 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 12 z dnia 28.10.1978 r. poz. 68 4,8/26 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 31.03.1983 r. poz. 22 5,0/22 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 28.06.1982 r. poz. 30 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 19 z dnia 15.11.1976 r. poz. 105 3,4/30 44 139 330 331 228 612 613 Jabłonna, ul. 2 dęby Piaskowa 12 szypułkowe Jabłonna, ul. 3 dęby Wczasowa 9, szypułkowe osiedle Buchnik Jabłonna, ul. 2 dęby Wczasowa na szypułkowe działce jeden o 2 pniach wł.pryw. Jabłonna, 2 dęby oddz. 244c, szypułkowe teren leśny przy szosie WarszawaModlin Jabłonna, 3 lipy park drobnolistne 2 zabytkowy, modrzewie siedziba polskie Domu Zjazdów i Konferencji PAN, kwatera "M" Jabłonna, 1. 2 modrzewie park polskie zabytkowy, 2. 4 dęby kwatera "L" szypułkowe 3. lipa drobnolistna 3,0/20 6,3/25 3,4/28 3,8/28 Dz.U.WRN w W-wie Nr 4 z dnia 30.08.1957 poz. 18 Dz.U. R.N. m. st. W-wy Nr 15 z dnia 09.07.1976 poz. 75 3,4/28 3.8/28 Dz.U.R.N. m. st. W-wy Nr 15 z dnia 09.07.1976 poz. 75 3,2/25 4,7/30 Dz.U.WRN w W-wie Nr 6 z dnia 28.08.1973 poz. 331 3,6-5,1/ 18-25 2,7-3,3/ 25-28 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 3,2-3,8/ 20-30 3,3-5,2/ 20-28 31/22 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 3,7-5,1/22 3,1/30 4,1-5,1 /25-30 3,5/22 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 3,5/2,5 3,1-4,2/ 22-30 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 2,8/28 3,0/28 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 12 z dnia 28.10.1978 r. poz. 68 614 Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "K" 616 Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "Ł" 659 Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "Ł" Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "G" 2 dęby szypułkowe 1. 7 dębów szypułkowych 2. 3 topole białe 3. klon pospolity 4. wiąz szypułkowy 3,4-4,1/ 22-28 4,9-5,2/ 34-35 3,8/25 3,8/25 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "F" 1. Dąb szypułkowy 2. 2. Lipa drobnolistna 4,1/25 3,1/25 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 617 618 1. Lipa drobnolistna o dwóch pniach 2. modrzew polski 3. 2 dęby szypułkowe 4. iglicznia trójcierniowa 1. Lipa drobnolistna 2. 10 dębów szypułkowych 45 620 621 1001 1005 622 1106 1063 559 Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "E" Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "D" Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "D" 2 topole białe w tym jedna o dwóch pniach Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "P" Jabłonna, park zabytkowy, kwatera "P" Jabłonna, Nadleśnictwo Jabłonna, ur. Bagno, oddz. 309 Jabłonna, ul. Listopadowa 27 w parku wiejskim (wł. pryw.) Jabłonna, 4,0-8,7/36 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 2,1/22 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 1. 2 wiązy szypułkowe 2. wierzba biała 1. 3,2-4,0/ 20-30 2. 3,3/30 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 96 1. jesion pospolity 2. 2 klony pospolite 2,7/26 2,7-2,8/ 23 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 96 grab pospolity 3 graby pospolite 1,8-1,9/20 Dz.Urz. R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 29 2 dęby szypułkowe 2,8-4,1/ 25-26 Dz.Urz. woj. st. w-wskiego Nr 23 z dnia 21.10.1988 r. poz. 252 5 dębów szypułkowych 2,8-3,4/ 16-20 Dz.Urz. woj. st. w-wskiego Nr 1 z dnia 02.02.1987 r. poz. 18 2 buki zwyczajne 2,0-1,9/ 16 Dąbrowa 15 drzew gat. Chotomowska kasztanowiec dz. nr ew. biały 32/1 Dz.U. R.N. m. st. W-wy Nr 13 z dnia 29.12.1977r. Poz. 86 2,2; zakazy: UCHWAŁA Nr 1,7; 1. niszczenia, uszkadzania XXXIX/337/2005 RADY 2,35; lub przekształcania obiektu GMINY JABŁONNA z dnia 1,1; lub obszaru, 29 czerwca 2005 r. w 2,2; 2. wykonywania prac sprawie uznania grupy 15 1,7; ziemnych trwale sztuk drzew gatunku 0,9; zniekształcających rzeźbę kasztanowiec biały za 1,1; terenu, pomnik przyrody. trzy pnie: 3. uszkadzania i 0,6; 0,8; zanieczyszczania gleby, 1,1; 4. umieszczania tablic dwa pnie reklamowych. po 0,9; 1,6; 1,4; 1,55; dwa pnie: 1,35; 1,45; trzy pnie: 1,0; 1,25; 1,35. 46 Gmina Serock Wymiary pomnika Numer Wyszczególnienie Lokalizacja przyrody rejestru wprowadzonych zakazów Data i miejsce publikacji w terenie [obwód/ woj. i nakazów wys. w metrach] 1 2 3 4 5 6 drzewa i Jadwisin, na jesion wyniosły 2,9/20 1. Wycięcie, zniszczenie Dz.Urz. W.R.N. w W-wie Nr grupy skraju osiedla lub uszkodzenia drzewa. 19 z dnia 01.10.1974r. drzew przy drodze 2. Zrywanie pączków, poz. 239 253 prowadzącej kwiatów owoców i liści. 3. do rez. Nacinania drzew, rycie Dz.Urz. W.R.N. w W-wie Nr Wąwóz napisów i znaków. 19 z dnia 01.10.1974r. poz. Szaniawskieg 4. Wywieszanie tablic, 240 o po jej napisów i innych znaków. północnej 5.Zanieczyszczanie terenu Dz.Urz. W.R.N. w W-wie Nr stronie w pobliżu drzewa i 19 z dnia 01.10.1974r. 254 Jadwisin, w sosna zwyczajna 2,5/25 rozniecanie ognia. 6. poz. 243 środku Wchodzenia na drzewo. Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy osiedla przy Nr 22 z dnia 20.12.1976r. drodze do poz. 125 rez. Wąwóz Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Szaniawskieg Nr 22 z dnia 20.12.1976r. o poz. 125 257 Serock, na sosna zwyczajna 2,4/23 granicy miasta, obok Ośrodka Wypoczynko wego URM 580 Dębe, obok wiśnia ptasia, 2,8/10 zabudowań trześnia mieszkalnych wł. pryw. 415 Karolino, na dąb szypułkowy 3,2/22 działce rolnej Nazwa gatunkowa pomnika przyrody 770 924 674 1077 Karolino, na dąb szypułkowy granicy działek rolnych Karolino, na sosna zwyczajna skraju działki leśnej Wola dąb szypułkowy Kiełpińska, na granicy dep. Leśnictwa Zegrze i gruntów rolnych parafii Zegrze Płn., dąb szypułkowy na skarpie Zalewu Zegrzyńskieg o, po wschodniej stronie przeprawy mostowej 4,0/15 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 11 z dnia 31.07.1980r. poz. 41 2,5/24 Dz.Urz.R.N. m. st. W-wy Nr 6 z dnia 31.03.1983 r. poz. 22 Dz.Urz.R.N. m. st. W-wy Nr 13 z dnia 14.11.1978 r. poz. 72 3,4/22 5,1/23 Dz.Urz. Woj. stoł. Wwskiego Nr 1 z dnia 02.02.1987r. poz. 18 47 1117 328 329 774 342 255 425 256 413 414 675 Kania Nowa, dąb szypułkowy przy głównej drodze biegnącej przez wieś Serock, po 5 dębów południowej szypułkowych stronie drogi łączącej szosę LegionowoPułtusk Serock, 2 sosny lokalizacja zwyczajne j.w. Serock, ul. 2 jesiony Radzymińska wyniosłe 11 na niezabudowa nej, zadrzewionej działce, na skarpie Dębe, na 3 dęby terenie szypułkowe Ośrodka Wypoczynko wego Ministerstwa Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych Jadwisin, na 4 lipy terenie drobnolistne Zakładu Doświadczaln ego Ziemniaka Jadwisin, na 2 sosny skraju lasu, pospolite własność Zakładu Doświadczaln ego Ziemniaka Jadwisin, w 1. 4 sosny rezerwacie zwyczajne przyrody 2. 12 dębów "Wąwóz szypułkowych Szaniawskieg o" Karolino, na 2 dęby polu rolnym szypułkowe wł. pryw. Karolino, na 1. 2 sosny działce leśnej zwyczajne wł. pryw. 2. dąb szypułkowy Wola Kiełpińska, obok 8 dębów szypułkowych 2,7/28 Dz.Urz. Woj. stoł. Wwskiego Nr 24 z dnia 17.11.1988r. poz. 264 2,7-4,0/25 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 15 z dnia 09.07.1976r. poz. 75 2,6-3,0/22 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 15 z dnia 09.07.1976r. poz. 75 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 13 z dnia 25.08.1980r. poz. 49 2,8-3,0/20 3,0-4,2/ 20-25 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 19 z dnia 15.09.1976r. poz. 105 3,7-5,5/ 18-20 Dz.Urz. W.R.N. w W-wie Nr 19 z dnia 01.10.1974r. poz. 241 2,3-3,1/ 18-20 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 1 z dnia 31.01.1977r. poz. 6 2,7-3,0/ 20-25 2,9-4,1/ 20-25 Dz.Urz. W.R.N. w W-wie Nr 19 z dnia 01.10.1974r. poz. 242 2,8-2,5/20 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 22 z dnia 20.12.1976r. poz. 125 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 22 z dnia 20.12.1976r. poz. 125 2,5 i 2,5/20 2,8/20 2,5-3,4/ 20-22 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Nr 13 z dnia 14.12.1978r. poz. 72 48 zabytkowego kościoła 441 443 1017 1116 724 1018 1060 Zegrze Płn. 6 dębów 3,1-6,2/ Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Ośrodek szypułkowych 22-25 Nr 1 z dnia 31.01.1977r. Wypoczynko poz. 6 wy PAP Zegrze Płn. 2 żywotniki 0,9-1,1/12 Dz.Urz. R.N. m.st. W-wy Ośrodek zachodnie Nr 1 z dnia 31.01.1977r. Wypoczynko poz. 6 wy PAP Zegrze Płn., 4 lipy 3,0-3,9/20 Dz.Urz. Woj. stoł. Wprzy drobnolistne wskiego Nr 8 z dnia skrzyżowaniu 15.05.1985r. poz. 96 dróg W-waOstrołękaDębe Karolino, na 3 dęby 2,7-3,7/30 Dz.Urz. Woj. stoł. Wmiedzy szypułkowe wskiego Nr 24 z dnia pomiędzy 17.11.1988r. poz. 264 polami ornymi wł. pryw. Serock, na głaz narzutowy - 7,5/1,2 1. Niszczenia głazu przez Dz.Urz. Woj. stoł. Wzieleńcu, granitognejs rozbijanie lub rozsadzanie. wskiego Nr 9 z dnia pomiędzy 2. Chodzenie po głazie. 15.08.1979r. poz. 48 ulicą 3. Usuwania pokrywających Wyzwolenia i go porostów, mchów i Warszawską innych roślin. Karolino, przy głaz narzutowy - 6,6/0,90 4. Rycie na głazie napisów i Dz.Urz. Woj. stoł. Wznaków oraz umieszczanie wskiego Nr 2 z dnia zabudowania granit różowy tablic i innych znaków. ch wł. pryw., rapakiwi 26.02.1985r. poz. 11 5. Zanieczyszczanie terenu na skraju w pobliżu głazu i lasu, w wzniecanie ognia. pobliżu szosy 6. Dokonywanie przesunięć Warszawa głazu oraz podkopywanie Serock Dz.Urz. Woj. stoł. WSerock, głaz narzutowym 4,6/1,8 lub zakopywanie. wskiego Nr 1 z dnia Jadwisin, przy - granitoid szary 02.02.1987r. poz. 17 wjeździe do różnoziarnisty rezerwatu "Wąwóz Szaniawskieg o" Wojewódzki Konserwator Przyrody jest w trakcie aktualizacji rejestru pomników przyrody w woj. mazowieckim. Pomnik przyrody – dąb szypułkowy. Pomnik przyrody – topole białe. 49 Pomnik przyrody – wiąz (Książe Pepi). Pomnik przyrody – grab pospolity. 4.6. Zespół pałacowo-parkowy w Jabłonnie. Jest to jedyne miejsce, na obszarze LGD, skupiające na stosunkowo niewielkiej powierzchni (46,56 ha) taką ilość drzew, będących pomnikami przyrody (57 sztuk) i o tak dużym zróżnicowaniu gatunkowym (9 gatunków). Biskupi płoccy, byli właścicielami Jabłonny w XV w. i wybudowali tu dla siebie letnią rezydencję. W 1773 roku biskup płocki Michał Poniatowski (brat króla Stanisława Augusta) kupił Jabłonnę z zamiarem przekształcenia jej w rezydencję pałacowo-parkową. W latach 1775-1779 na podstawie projektu wybitnego królewskiego architekta Dominika Marliniego wybudowano pałac. W 1837 r. został on przebudowany, zgodnie z projektem Henryka Marconiego. Dzisiaj, w rejestrze zabytków (nr rej. 1036/210 z 20.11.1959r.) figurują: pałac; oficyna wschodnia - tzw. pawilon królewski; oficyna zachodnia tzw. pawilon ks. Józefa; pawilon zachodni, pawilon wschodni; oranżeria; altana chińska; kordegarda zachodnia; kordegarda wschodnia; brama wjazdowa; łuk triumfalny; wozownia; stajnia; muszla koncertowa; stajnia; brama ogrodowa; park. W drugiej połowie XVIII w. na miejscu barokowego ogrodu, powstał piękny, angielski park krajobrazowy, projektu Szymona Bogumiła Zuga. Kiedy w 1882 roku właścicielką Jabłonny została Anna z Tyszkiewiczów Dunin-Wąsowiczowa, park został znacznie przekształcony. Drzewostan uformowano w wielkie klomby, a dziedziniec przed pałacem obsadzono drzewami i krzewami. Od 1953 roku właścicielem parku jest Polska Akademia Nauk. Dominującymi gatunkami drzew są: dąb szypułkowy; lipa drobnolistna; klon zwyczajny; topola biała; grab pospolity; jesion wyniosły i wiąz szypułkowy. Rzadziej występują: wiąz pospolity; klon polny; iglicznia trójcierniowa; kasztanowiec biały; 50 czeremcha zwyczajna. Z iglastych: modrzew europejski; sosna zwyczajna; świerk pospolity. Wiek drzew występujących na terenie parku jest bardzo zróżnicowany – od ok. 200letnich dębów, poprzez ok. 100-150-letnie wiązy, lipy, grabie, modrzewie. Obszar zespołu pałacowo-parkowego podzielony jest na tzw. kwatery (od A do P, patrz: plan parku). W Wykazie Pomników Przyrody, który administrowany jest przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Warszawie, zarejestrowane są następujące drzewa: Lp. Nr rejestru wojewódzkiego Lokalizacja 1. 617 kwatera G 2. 617 kwatera G 3. 617 kwatera G 4. 617 kwatera G 5. 617 kwatera G 6. 617 kwatera G 7. 617 kwatera G 8. 617 kwatera G 9. 617 kwatera G 10. 617 kwatera G Nazwa gatunkowa Wymiary obwód pomnika przyrody [cm] na wys. 130 polska/łacińska cm. Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Topola biała Populus alba Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Klon zwyczajny Acer platanoides Wiąz szypułkowy Ulmus laevis 470 430 440 370 540 403 375 370 234 407 51 11. 619 kwatera H 12. 618 kwatera F 13. 618 kwatera F 14. 1002 kwatera H 15. * kwatera H 16. * kwatera H 17. * kwatera H 18. * kwatera C 19. 620 kwatera E 20. 620 kwatera E 21. 621 kwatera D 22. 1001 kwatera D 23. 1001 kwatera D 24. 658 25. 1005 Wiąz szypułkowy Ulmus laevis Lipa drobnolistna Tilia cordata Dąb szypułkowy Quercus robur Jesion wyniosły Fraxinus excelsior Grab pospolity Carpinus betulus Grab pospolity Carpinus betulus Grab pospolity Carpinus betulus Grab pospolity Carpinus betulus Topola biała Populus alba Topola biała Populus alba Grab pospolity Carpinus betulus Wiąz szypułkowy Ulmus laevis Wiąz szypułkowy Ulmus laevis za pałacem Lipa drobnolistna przy tarasie Tilia cordata kwatera P Klon zwyczajny Acer platanoides 403 356 453 380 216 244 177 217 570, 500 410, 510 165 357 455 266 269 52 26. 1005 kwatera P 27. 1005 kwatera P 28. 612 kwatera M 29. 612 kwatera M 30. 612 kwatera M 31. 612 kwatera M 32. 613 kwatera L 33. 613 kwatera L 34. 613 kwatera L 35. 613 kwatera L 36. 613 kwatera L 37. 613 kwatera L 38. 613 kwatera L 39. 659 kwatera Ł 40. 616 kwatera Ł Klon zwyczajny Acer platanoides Jesion wyniosły Fraxinus excelsior Modrzew europejski Larix decidua Lipa drobnolistna Tilia cordata Lipa drobnolistna Tilia cordata Lipa drobnolistna Tilia cordata Modrzew europejski Larix decidua Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Lipa drobnolistna Tilia cordata Modrzew europejski Larix decidua Dąb szypułkowy Quercus robur Lipa drobnolistna Tilia cordata 267 302 361 513 385 386 388 350 515 515 460 335 344 272 396 53 41. 659 kwatera Ł 42. 614 kwatera K 43. 614 kwatera K 44. 616 kwatera Ł 45. 616 kwatera Ł 46. 616 kwatera Ł 47. 616 kwatera Ł 48. 616 kwatera Ł 49. 616 kwatera Ł 50. 1004 kwatera Ł 51. 616 kwatera Ł 52. 616 kwatera Ł 53. 616 kwatera Ł 54. 614 kwatera K 55. 614 kwatera K Dąb szypułkowy Quercus robur Lipa drobnolistna Tilia cordata Modrzew europejski Larix decidua Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur 265 360, 385, 290 354 355 360 382 368 348 382 410 360 375 455 435 550 54 56. 615 kwatera J 57. 614 kwatera K Lipa drobnolistna Tilia cordata Iglicznia trójcierniowa Gleditsia triacanthos 430 365 * projektowane pomniki przyrody Obecnie zabytkowy park PAN w Jabłonnie jest powszechnie dostępny. Na miejsce można dojechać samochodem (parking po lewej stronie przed pałacem), rowerem lub pieszo. Po parkowych alejach mogą poruszać się zarówno piechurzy, jak i amatorzy „dwóch kółek”. Godną polecenia jest ścieżka przyrodnicza „po pomnikach przyrody” przygotowana przez Starostwo Powiatowe w Legionowie. Oferta Domu Zjazdów i Konferencji Polskiej Akademii Nauk, znajdująca się na terenie zespołu pałacowo-parkowego, obejmuje organizację konferencji, sympozjów, szkoleń cyklicznych oraz przyjęć okolicznościowych. Ponadto Dom jest organizatorem Galerii Sztuki Współczesnej „Oranżeria”, Festiwalu Nauki oraz otwartych koncertów muzycznych. Park PAN – zawilec gajowy. Park PAN – zabytkowy pałac. 55 Park PAN – zajęcia terenowe. Park PAN – miejsce edukacji przyrodniczej. 4.7. Zespół pałacowy w Górze Wpisany do rejestru zabytków pod nr rej.: 1015/623/62 z 4.04.1962 r. Ochronie podlegają: ruiny pałacu, oficyna i park. Pałac, stanowiący letnią rezydencję Poniatowskich, zbudowany został w 1780 r. przez Stanisława Zawadzkiego. Gośćmi pałacu byli m.in. Ignacy Krasicki, Stanisław Trembecki i Józef Wybicki. Rezydencję otaczał kilkuhektarowy park, a aleja lipowa i podjazd w kształcie podkowy prowadziły wprost do pałacu. Kolejny właściciel majątku w Górze – szambelan królewski, Ludwik Szymon Gutakowski, stworzył w Górze wzorcowe gospodarstwo rolne. Pałac był wielokrotnie niszczony, odbudowywany i przebudowywany, lecz podczas II wojny światowej spłonął i nie został odbudowany. Młodzież ze Stowarzyszenia EMKA, w towarzystwie wolontariuszy z całej Europy, uporządkowała te ruiny. Dzięki zaangażowaniu młodych ludzi, jest nadzieja, że opuszczony i niemalże zapomniany obiekt historyczny, zostanie zauważony i być może odbudowany. 4.8. Jezioro Zegrzyńskie Wartym wspomnienia w niniejszym opracowaniu jest sztuczny zbiornik powstały w wyniku spiętrzenia dwóch rzek, Narwi i Bugu – Jezioro Zegrzyńskie. Stopień wodny Dębe (urządzenie spiętrzające wodę) wybudowany w latach 1958-1963, w założeniu miał być jednym ze stopni kaskady Bugu, ale pozostał jako jedyny. Powierzchnia Jeziora Zegrzyńskiego wynosi ok. 3300 ha, pojemność ok. 94 mln metrów sześciennych a maksymalne spiętrzenie wynosi ok. 7 metrów. Od północy i zachodu brzegi jeziora są strome i wysokie a od południa i wschodu obwałowane. Zbiornik Jeziora Zegrzyńskiego to przede wszystkim miejsce wypoczynku 56 i rekreacji, ale również spełnia ważną rolę dla zimujących ptaków kaczkowatych (do 6 800 osobników) i ptaków przelotnych (od 11 222 osobników wiosną i 18 200 osobników jesienią). Gatunki ptaków najliczniej występujące na wodach jeziora to: łyska, krzyżówka, gągął, czernica, łabędź niemy i głowienka. Jezioro Zegrzyńskie – łabędzie. Jezioro Zegrzyńskie – stopień wodny „Dębe” Jezioro Zegrzyńskie – regaty. Jezioro Zegrzyńskie – na szlaku żeglownym. 4.9. Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Warszawskie” Są to lasy czterech nadleśnictw: Chojnowa, Celestynowa, Drewnicy i Jabłonny, które okalają Warszawę. Na terenie LKP zlokalizowane są liczne rezerwaty przyrody, dwa parki krajobrazowe, Kampinoski Park Narodowy, Jezioro Zegrzyńskie i widły trzech rzek: Wisły, Bugu i Narwi. Jako jeden z dziewiętnastu tego typu obiektów, utworzonych w Polsce na terenach, zarządzanych przez Lasy Państwowe, powołany został w 2005 r. Lasy, wchodzące w skład LKP „Lasy Warszawskie”, są miejscem występowania wielu rzadkich gatunków fauny i flory. Na ich terenie tworzone są szlaki turystyczne i ścieżki ekologiczne. Na omawianym w niniejszym opracowaniu terenie – obszar LGD znajduje się Nadleśnictwo 57 Jabłonna i Nadleśnictwo Drewnica – duży kompleks leśny na południu Gminy Nieporęt. Nadleśnictwo Drewnica To utworzone w 1918 roku nadleśnictwo, położone jest na wschód od Warszawy. Lasy, stanowią wschodni fragment Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i zajmują łączną powierzchnię 16,397 ha, a 70% ich powierzchni to „lasy ochronne” (ochrona gleb, zasobów wód podziemnych i powierzchniowych). Dominują lasy sosnowe (70% obszaru) i lasy łęgowe (dęby i lipy). W obniżeniach terenu występują liczne bagna – siedliska rzadkich roślin i zwierząt. Na terenie nadleśnictwa znajduje się aż siedem rezerwatów przyrody, a wśród nich jeden z najstarszych w kraju, utworzony jeszcze przed II wojną światową - rezerwat „Dębina”, pozostałe rezerwaty to: „Łęgi Czarnej Strugi”, „Horowe bagno” (lasy, torfowiska, bagna), „Puszcza Słupecka”, „Bagno Jacka”, „Kawęczyn”. Na terenie nadleśnictwa znajduje się ogromny głaz narzutowy i 39 drzew pomników przyrody. Warto również wspomnieć, że to na terenie dzisiejszego Nadleśnictwa Drewnica miała miejsce bitwa, określana jako „Cud nad Wisłą” - w dniach 14-15 sierpnia 1920 roku wojska sowieckie zostały tu pokonane przez Wojsko Polskie. Nadleśnictwo Jabłonna Położone na północny wschód od Warszawy, lasy nadleśnictwa zajmują powierzchnię 12866 ha. Na terenie nadleśnictwa znajduje się Jezioro Zegrzyńskie, to tu również łącza się trzy wielkie polskie rzeki: Bug, Narew i Wisła a krajobraz dopełniają również kanały wodne: Żerański, Markowski i Bródnowski. Lasy poprzecinane są licznymi bagnami i strumykami. Zalety obszaru docenił król szwedzki Karol Gustaw, wznosząc tu obóz warowny „Bugskansen”, obecny teren twierdzy Modlin. Do nadleśnictwa należy pięć rezerwatów przyrody: „Zegrze”, „Pomiechówek”, „Dolina Wkry”, „Bukowiec Jabłonnowski” i „Jabłonna”. Występują tu rośliny objęte ochroną: storczyki czy widłaki; pomnikami przyrody oprócz licznych dębów, lip, sosen, jesionów, topól są również olbrzymie głazy narzutowe. Nadleśnictwo Jabłonna prowadzi w Skierdach jedną z czterech najnowocześniejszych szkółek kontenerowych w Polsce. W pełni zautomatyzowany proces produkcji sadzonek pozwala wyhodować rocznie ok. 3 mln sadzonek. Na terenie szkółki prowadzony jest również punkt edukacji leśnej. Przygotowana wiata edukacyjna, budynek wyposażony w nowoczesny sprzęt, pozwalają na przeprowadzenie ciekawych zajęć „leśnych” i na koniec upiec kiełbaskę w specjalnie przygotowanym miejscu. 58 5. Charakterystyka wybranych gatunków wymienionych w niniejszym opracowaniu flory i fauny bodziszek cuchnący – jest to roślina jednoroczna, osiągająca wysokość 15-45 cm, o nieprzyjemnym zapachu. Kwitnie od czerwca do października. Występuje w lasach, żywopłotach, zaroślach oraz na wysypiskach i murach, w miejscach wilgotnych, cienistych, kamienistych (tereny górzyste). Przed laty stosowana była, jako ziele lecznicze i przeciwmolowe. bodziszek czerwony – roślina trwała, o rozgałęzionym, guzowatym kłączu grubości 5-8 mm, wewnątrz czerwonym. Rośnie w świetlistych lasach, na łąkach leśnych; porasta kamieniste zbocza średnich gór. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kiedyś stosowano ją jako środek leczniczy do tamowania krwi. dziurawiec skąpolistny - roślina trwała, osiągająca wysokość ok. 30-60 cm. Pospolita w świetlistych i suchych lasach, w zaroślach, na zrębach gleb wapiennych. Kwitnie od czerwca do sierpnia. 59 fiołek leśny – roślina trwała, o wysokości 5-20 cm, z cienkim, wielogłówkowym kłączem. Rośnie w lasach i zaroślach oraz w górach. Kwitnie w kwietniu-maju i ponownie w lecie do jesieni. gajowiec żółty - zimnozielone ziele, trwałe, pospolite, występuje w lasach liściastych i iglastych, w zaroślach i żywopłotach; zarówno na terenach nizinnych, jak i górzystych. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Przed laty stosowany jak ziele lecznicze. kokorycz wonna – roślina trująca. Osiąga wysokość 15-40 cm, trwała, występuje w rozproszeniu w suchych lasach, zaroślach oraz na łąkach wrzosowiskowych. Kwitnie na przełomie maja i czerwca. W bajkach korzeń kokoryczki ma cudowną moc, ponieważ to 60 dzięki niemu odnajdywane są skarby. komosa czerwonawa – roślina jednoroczna, osiągająca wysokość 30–60 cm. W Polsce występuje na terenie całego kraju. konwalia majowa – roślina trująca, osiągająca długość 10-20 cm; trwała. Występuje w lasach liściastych i zaroślach. Jak sama nazwa wskazuje – kwitnie w maju. lilia złotogłów – okazała roślina, osiągająca wysokość od 30 do 100 cm. Trwała, ze 61 złotożółtą łuskowata cebulą. Pospolita w lasach, na terenach porośniętych trawą, na glebach wapiennych, w niskich górach. Kwitnie na przełomie czerwca i lipca. miodownik melisowaty – roślina trwała, osiągająca wysokość ok. 20-40cm. Liście mają zapach marzanki wonnej, a kwiat zapach cytryny. Rośnie w lasach liściastych, rzadziej w iglastych, w zaroślach, na zrębach suchych gleb wapiennych, na górskich zboczach i w dolinach. Na północy kraju nie występuje. Kwitnie w maju-czerwcu. Kiedyś miała zastosowanie lecznicze, dziś używa się jej do wina majowego. naparstnica zwyczajna – roślina trwała, trująca, osiągająca wysokość od 40 do 120 cm. Rośnie w lasach świetlistych, przede wszystkim górskich, na zrębach, na kamienistych, suchych zboczach, na żyznych glebach, często ubogich w wapń. Kwitnie od czerwca do sierpnia. 62 naparstnica żółta – roślina trująca. Ma dzwonkowate, barwne kwiaty, zebrane w charakterystyczny kwiatostan. Rośnie w lasach liściastych, w zaroślach, na terenach nizinnych oraz w niższych partiach górskich. Naparstnica stanowi surowiec do produkcji leków. Niektóre gatunki uprawiane jako rośliny ozdobne. orlica pospolita – duża paproć, spotykana w lasach liściastych i iglastych oraz na glebach kwaśnych, próchniczych i gliniastych, o małej zawartości wapnia i zmiennej wilgotności. Zarodniki dojrzewają od lipca do października. Orlica pospolita spulchnia ziemię i chroni młode rośliny leśne przed szkodliwymi warunkami atmosferycznymi (mróz, wiatr, słońce). W stajniach ma zastosowanie jako ściółka. Kłącza zawierają skrobię i często są zjadane przez dziki. 63 ostrożeń – roślina dwuletnia, lub wieloletnia. Kwiaty zebrane w koszyczek, o walcowatej budowie, zwykle zwężone górą. Okrywa koszyczka kłująca. W Polsce występuje 13 gatunków, niektóre są bardzo pospolite i spotykane jako chwasty lub rośliny łąkowe. perłówka zwisła – trawa, osiąga wysokość 30-50 cm, w lasach liściastych i w zaroślach tworzy luźne darnie. Rośnie na glebach wapiennych. Kwitnie w maju-czerwcu. Wskazuje na dobry stan gleby. 64 pięciornik biały – rzadka roślina trwała, osiągająca wysokość 10-25 cm, ze zdrewniałym kłączem, osiągającym długość 35 cm. Występuje w suchych lasach sosnowych, w zaroślach, wrzosowiskach, skalach. Kwitnie od kwietnia do czerwca. przetacznik leśny – roślina trwała, pospolita, osiągająca wysokość 10-20 cm. Rośnie w świetlistych lasach, na łąkach, pastwiskach i wrzosowiskach, na glebach suchych, lekko kwaśnych i bogatych w związki mineralne. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Przed laty był cenionym zielem leczniczym, zwanym „wstań i odejdź”. przylaszczka pospolita – kwiat wiosenny, trwały; osiąga wysokość 5-15 cm. Rośnie w lasach liściastych i zaroślach niższych i średnich partii gór. Kwitnie w marcu-kwietniu, a w wyższych położeniach do maja-czerwca. Przylaszczka uprawiana jest również jako roślina ogrodowa. 65 przytulia pospolita – trwała, pospolita roślina, osiągająca wysokość 25-80 cm. Rośnie na łąkach, haliznach, w zaroślach, ale także na obrzeżach dróg, na miedzach. Lubi żyzne gleby. Kwitnie od maja do września. uczep trójlistkowy – roślina jednoroczna, osiągająca wysokość 15- 90 cm. Ciemnozielona lub czerwonofioletowa, silnie rozgałęziona. W Polsce występuje na obszarze całego niżu i w niższych położeniach górskich. Rośnie na bagnach, nad brzegami wód, na mokrych łąkach. 66 wawrzynek wilczełyko – gatunek krzewu, występujący na terenie całej Polski, ale dosyć rzadki. Osiąga wysokość ok. 0,3 -1,5 m. Kwitnie wczesną wiosną, a owoce dojrzewają na przełomie czerwca i lipca. Roślina trująca – owoce i liście krzewu zawierają dwa trujące składniki: glikozyd dafninę i mezereinę. Podlega ścisłej ochronie. wiechlina gajowa – delikatna trawa, trwała, osiągająca wysokość 20-50 cm. Rośnie w luźnych kępach lub darniach w lasach świetlistych, w zaroślach i lukach w drzewostanach na dobrych glebach. Najczęściej na równinach i w górach. Kwitnie w czerwcu-lipcu. 67 zawilec gajowy – pospolita roślina trwała. Osiąga wysokość 5-20 cm. Kłącze, czołgające się poziomo (długość do 30 cm) ma grubość 2-3 mm i składa się z 5-8 roczników. Rośnie w ciemnych lasach liściastych - głównie bukowych – w wilgotnych zaroślach, żywopłotach, na łąkach. Kwitnie w marcu-kwietniu. zawilec żółty - roślina trwała, trująca, o brązowym, poziomym kłączu. Mierzy 10-20 cm wysokości. Od zawilca gajowego, różni się żółtymi kwiatami. Występuje stosunkowo rzadko, w świetlistych liściastych lasach, w zaroślach, żywopłotach, na żyznych, świeżych glebach bogatych w wapń. Nie występuje na dużych obszarach. Kwitnie na przełomie kwietnia i maja. 68 żubrówka – właśc. nazwa – turówka wonna; aromatyczna trawa - waniliowo-kokosowy aromat zawdzięczająca obecności kumaryny. Ma właściwości lecznicze, wykorzystywana jest jako przyprawa a także do aromatyzowania alkoholi. Roślina objęta częściową ochroną gatunkową. nornica ruda – drobny gryzoń z rodziny nornikowatych. Długość głowy i tułowia 8-12 cm, ogona 3,5-7,2 cm; ciężar ciała ok. 30g. Charakteryzuje się szarym ubarwieniem sierści grzbietu z rudawym odcieniem, boki i strona brzuszna szara, ogon dwubarwny. Występuje niemal we wszystkich typach lasów, w śródpolnych zaroślach, żywopłotach, a także w górach do 2000 m n.p.m. mysz polna – gryzoń z rodziny myszowatych. Długośc tułowia 7-12,5 cm, długość ogona 6,4-8,9 cm. Grzbietową część ciała pokryta brązowa sierścią z czarną pręgą wzdłuż kręgosłupa; strona brzuszna i łapy - białe. Charakterystyczne dla myszy polnej są bardzo małe uszy, które odróżniają ją od myszy leśnej. 69 piżmak – gryzoń z podrodziny nornikowatych. Długość ciała 26-40 cm, długość ogona 2027 cm. Zamieszkują brzegi typu wód: rowy melioracyjne, stawy rybne, rzeki i jeziora. Piżmaki często wywołują szkody, niszcząc groble przeciwpowodziowe lub przy stawach rybnych. Są zwierzyną łowną ze względu na swoje cenne futra. bóbr – roślinożerny gryzoń z rodziny bobrowatych. Długość ciała 75-100cm, długość ogona 30-35 cm; masa ok. 30 kg. Na swoje siedlisko wybiera doliny rzeczne i brzegi zbiorników wodnych, porośnięte wierzbami i topolami, ponieważ kora tych drzew stanowi pożywienie bobra. Gdy wejście do żeremi wystaje ponad powierzchnię wody, bobry budują tamy, które stanowią naturalny system piętrzenia i zatrzymywania rzek. W ten sposób bobry chronią się przed drapieżnikami, a zimą przed zimnym powietrzem. sarna – roślinożerny ssak z rodziny jeleniowatych. Długość ciała 95-140 cm. Masa sarny to ok. 30 kg. Poroże samców – tzw. parostki - osiągają 25-30 cm długości, zrzucane są zwykle na początku zimy; nowe rośnie do marca, kwietnia. Samiec sarny to kozioł, samica koza, a młode nazywane są koźlętami. Na terenie Polski 70 sarna jest gatunkiem pospolitym w całym kraju. Żyją w stadach. Zamieszkują rzadkie lasy liściaste i mieszane oraz zarośla. Żyją od 5 do 12 lat. dzik – ssak z rodziny świniowatych. Długość ciała 1,1-1,55 m, długość ogona 15-30 cm. Dorosłe samce mogą ważyć nawet 200 kg. Zamieszkuje gęsto porośnięte łęgi, lasy liściaste i mieszane. Żyje w stadach – zwanych watahami. Sierść dzika ma zmienne ubarwienie – od czarnego, poprzez brązowo-czerwone po płowe. Młode mają na grzbiecie czarne pasy. Dzik jest wszystkożercą – żywi się żołędziami, orzeszkami buczynowymi, drobnymi zwierzętami glebowymi. Węchem odnajduje gniazda myszy i szczurów i je także zjada. W Polsce dzik podlega okresowej ochronie – lochy (samice) od 16 stycznia do końca sierpnia, a odyńce, wycinki, przelatki i warchlaki przez cały marzec. lis – ssak z rodziny psowatych. Długość ciała od 49 do 91 cm, długość ogona: od 27 do 63 cm, masa ok. 7 kg. Charakterystyczne dla lisa jest jego rude ubarwienie. Żywi się gryzoniami, ptakami (również ptactwem domowym), padliną i roślinami (gł. czarne jagody). Zamieszkuje zarówno gęste lasy jak, górskie doliny, nadmorskie wydmy jak i parki miejskie czy tereny ogródków działkowych. Lis jest głównym nosicielem wścieklizny. 71 zaskroniec – gad z rodziny wężowatych. Długość ciała samca to 70-75 cm, samicy 8590cm. W Polsce spotykany powszechnie na terenach nizinnych; licznie zamieszkuje porośnięte krzewami i trzcinami brzegi jezior, stawów; występuje na terenach podmokłych ale również w suchszych środowiskach – żwirowniach czy kamieniołomach. Objęty ochroną gatunkową. Pożywienie zaskrońca stanowią żaby brunatne i zielone, ropuchy, płazy ogoniaste oraz ryby (małe karpie, karasie, kiełbie). ropucha zielona – płaz z rodziny ropuchowatych. Długość ciała do 10 cm. Ubarwienie grzbietu – jasnopopielate w zielone plamy. Żywi się owadami, ślimakami. Prowadzi nocny tryb życia. żaba – zwyczajowa nazwa płazów z rodziny żabowatych. 72 jaszczurka zwinka – gad z rodziny jaszczurek właściwych. Całkowita długość ciała 200240 mm. Występuje na terenie całego kraju i podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Zamieszkuje brzegi lasów, nasypy kolejowe, skarpy, wrzosowiska, żwirownie, kamieniołomy. Pożywienie jaszczurki stanowią owady (m.in. pszczoły, osy, świerszcze, chrabąszcze, pajaki, stonogi) oraz małe jaszczurki i jaszczurze jaja. ropucha szara – płaz bezogonowy z rodziny ropuchowatych. Dojrzałe samice mogą osiągnąć nawet 15 cm. długości. Jest największą i najpospolitszą europejską ropuchą. Ma brązowe, brunatne lub ochrowe ubarwienie. Ropucha szara nie ma specjalnych wymagań środowiskowych; występuje w lasach liściastych, parkach, zaroślach, na brzegach małych zbiorników wodnych, rzek i zatok. Prowadzi głównie nocny tryb życia. Żywi się skąposzczetami, ślimakami, pająkami, stonogami i owadami. W Polsce objęte są ochroną gatunkową. żmija zygzakowata – gatunek węża z rodziny żmijowatych. Całkowita długość ciała ok. 60 73 cm. Prowadzi dzienny tryb życia. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, szczególnie liczna jest w Karpatach. Objęta jest całkowitą ochroną gatunkową. Zamieszkuje obrzeża lasów, podmokłe łąki, polany leśne. Preferuje siedliska o chłodnym mikroklimacie, z wysoką wilgotnością gleby i powietrza. Żywi się przede wszystkim drobnymi gryzoniami (myszami), żabami trawnymi, ryjówkami i jaszczurkami żyworodnymi. Jad żmii zygzakowatej zawiera toksyny szkodliwe dla człowieka (uszkadzają układ nerwowy, powodują martwicę tkanek, zmniejsza krzepliwość krwi, zmiany rytmu pracy serca), ale nie stanowi śmiertelnego zagrożenia. traszka zwyczajna – płaz z rodziny salamandrowatych. Maksymalna długość to 110cm. Jest gatunkiem ziemno-wodnym. Występuje w lasach liściastych, parkach, łąkach, głównie na nizinach, na terenach pagórkowatych i górzystych. W okresie rozrodczym zamieszkuje małe zbiorniki wodne – gęsto porośnięte roślinnością stawy, kanały, zalane żwirownie, kamieniołomy. Prowadzą nocny tryb życia. Na lądzie traszki żywią się owadami: pająkami, stonogami, małymi skąposzczetami; w wodzie - larwami owadów, skorupiakami, skrzekiem żaby trawnej. Podlega całkowitej ochronie. rzekotka drzewna - płaz z rodziny rzekotkowatych. Długość ciała ok. 5 cm. Charakterystyczna dla rzekotki drzewnej jest ciemna smuga, która oddziela stronę grzbietową (intensywna zieleń) od brzusznej, sprawiająca że trudno pomylić ją z jakimkolwiek innym płazem bezogonowym. W Polsce objęta jest ochroną gatunkową. Występuje w dolinach rzecznych, w porastających je lasach łęgowych, grądach niskich i 74 lasach mieszanych z licznymi, małymi zbiornikami wodnymi. Pokarm rzekotki drzewnej stanowią owady latające, pająki i drobne stawonogi. bąk – grupa ptaków lęgowych z rodziny czaplowatych. Ciało osiąga długość 56-85 cm. ma brązowe ubarwienie, z ciemnymi lub jasnymi plamami. Gnieżdżą się w trzcinach i szuwarach. Na terenie naszego kraju występują na terenach nizinnych. biegus zmienny – ptak lęgowy; długość ciała ok. 18-22 cm. Bytuje na wilgotnych terenach bagiennych i łąkowych; w czasie przelotów na mulistych brzegach. Czas spędzają dziobiąc w mule lub w płytkiej wodzie; potrafią pływać. Pożywienie stanowią małże ślimaki, skorupiaki, robaki, owady, pająki. bocian czarny - duży ptak brodzący, osiąga długość ciała ok. 87 cm, rozpiętość skrzydeł – 190 cm, masa ok. 3 kg. Charakterystyczne dla bociana czarnego jest czarne upierzenie z metalicznym połyskiem, brzuch i pierś białe. Dorosłe ptaki mają dziób i nogi czerwone. Bytuje na rozległych, starych, podmokłych drzewostanach w pobliżu wód i bagien. Żywi się żabami oraz drobnymi rybami (piskorzami, karasiami, ślizami). Objęty ścisłą ochroną 75 gatunkową. brodziec leśny – (inna nazwy: łęczak, trawnik), ptak wędrowny; długość ciała ok. 20-23 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 40 cm. Zamieszkuje tereny podmokłe, lasy i brzegi zbiorników wodnych. Żywi się owadami. Znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową. brodziec piskliwy – ptak wędrowny; długość ciała ok. 20-22 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 33-40 cm. Zamieszkuje brzegi wód, zazielenione, piaszczyste wyspy rzeczne, wąwozy, gęsto zarośnięte brzegi oraz tereny górskie do 4000 m n.p.m. Jego pożywienie stanowią bezkręgowce. czapla siwa – ptak brodzący z rodziny czaplowatych; upierzenie w różnych odcieniach szarości, u dorosłych osobników od bieli do czerni. Długość ciała ok. 90-98 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 175-195 cm. Bytują na podmokłych terenach, nad jeziorami, rzekami, stawami hodowlanymi. Żywią się rybami, owadami, myszami, wężami oraz młodymi ptakami. Objęte częściową ochrona gatunkową. 76 dzięcioł duży - średni ptak osiadły z rodziny dzięciołowatych; długość ciała 23 cm, rozpiętość skrzydeł 44 cm. Zamieszkuje lasy liściaste iglaste (sosnowe) lub mieszane z domieszką osiki, można go spotkać również w parkach. Odżywiają się owadami wydobywanymi z drewna; w okresie jesienno-zimowym nasiona sosny i świrka. Objęty ochroną gatunkową. głowienka – ptak z rodziny kaczkowatych; długość ciała ok. 48 - 55 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 75 cm. Zamieszkuje duże i głębokie słodkowodne zbiorniki wodne. Pokarm głowienki stanowią rośliny wodne i drobne wodne zwierzęta, które zdobywa nurkując. Samica ma szare upierzenie a brzuch biały; samiec w okresie godowym ma głowę i górę szyi rdzawokasztanowe, dół szyi, pierś i ogon czarne, brzuch biały, grzbiet i boki szare. Należy do gatunków łownych, z wyznaczonym okresem ochronnym. 77 jastrząb gołębiarz - ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych; długość ciała ok. 53-66 cm, rozpiętość skrzydeł samca ok.100, samicy ok. 120 cm. W Polsce nieliczny ptak lęgowy – szacunkowe dane z 2002 r. wskazują na liczbę 3500 – 5000 par). Obecnie żyje w luźnych drzewostanach, w pobliżu łąk, pól uprawnych, parków. Głównym pożywieniem są ptaki (85 % pożywienia) poluje na gołębie, i inne ptaki, m.in.: sójki, wrony, drozdy, dzięcioły, kuropatwy oraz ptactwo domowe; z ssaków poluje na wiewiórki, zające, króliki. kos – ptak wędrowny z rodziny drozdowatych; długość ciała ok. 24-27 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 34-40 cm. Gniazduje w lasach liściastych i mieszanych, z bujnym podszytem i wilgotnym podłożem, w parkach, ogrodach. Żywi się bezkręgowcami – dżdżownicami, ślimakami, owadami. Zimą zjada owoce gł. jagody różnych drzew i krzewów (jarzębina, głóg, czarny bez). W Polsce objęty całkowitą ochroną. 78 krwawodziób - (brodziec krwawodzioby), ptak lęgowy, wędrowny z rodziny bekasowatych, długość ciała ok. 26-31 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 40-65 cm. Gniazduje na trawiastych bagnach i podmokłych łąkach. Żywią się owadami, ślimakami, robakami. kulik wielki - ptak brodzący z rodziny bekasowatych, długość ciała ok. 50-65 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 80-110 cm. W Polsce występuje nielicznie, głównie na terenach nizinnych nad Notecią i na Bagnach Biebrzańskich. Bytuje na podmokłych łąkach, wrzosowiskach, stepach, na północy na płytkich trzęsawiskach, zawsze w pobliżu wody. Żywi się robakami, ślimakami, owadami, pająkami, młodymi żabami, a jesienią również nasionami i jagodami. mewa czarnogłowa - ptak wodny z rodziny mew, długość ciała ok. 34-40 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 100-110 cm. Jedna z trzech gatunków mew europejskich, która latem ma głowę czarną, a zimą białą z ciemna plamką za oczami. Zamieszkuje morskie wybrzeża, oraz zbiorniki śródlądowe, zarówno słodkie jak i słone. Żywi się wodnymi i lądowymi bezkręgowcami. Gatunek chroniony. 79 mewa pospolita - ptak wodny z rodziny mew; długość ciała ok. 40-56 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 110-120 cm. Zamieszkują brzegi mórz, dużych rzek i jezior oraz bagien. W Polsce gatunek objęty całkowitą ochroną. Są ptakami wszystkożernymi: zjadają drobne bezkręgowce, żywią się również wyrzuconymi przez morze rybami i padliną, łowią myszy, zjadają zboże, jagody. muchołówka szara – niewielki ptak wędrowny z rodziny muchołówek; długość ciała ok. 14 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 23-25 cm. Żyje średnio 2 lata. Zamieszkuje obrzeża lasów, polany, parki i ogrody. Jej pokarm stanowią owady (muchówki, błonkówki, motyle, ważki). Gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową. 80 ostrygojad - ptak brodzący z rodziny ostrygojadów; długość ciała ok. 40-49 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 80 cm. W Polsce występuje rzadko, jedynie w czasie przelotów - w marcu - maju i sierpniu – październiku – pojawia się licznie. Żywi się rybami i bezkręgowcami. Żyją na brzegach mórz (tam też zimuje), na brzegach jezior, rzek. piecuszek - ptak wędrowny z rodziny pokrzewkowatych; długość ciała 11 cm, rozpiętość skrzydeł 19 cm. Spotykany najczęściej w luźnych lasach liściastych, z bujnym runem i podszytem. Żywi się przede wszystkim owadami, pająkami, a jesienią jagodami. Piecuszek zimuje w południowej Afryce ale na początku kwietnia wraca na swoje tereny lęgowe.Objety ochrona gatunkową. 81 płaskonos – wędrowny, wodny ptak, z rodziny kaczkowatych; średnia długość ciała to ok. 43 - 50 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 80 cm, dziób ma długość ok. 7 cm. Zamieszkuje na nizinach, na płytkich stawach, jeziorach i starorzeczach z bagnistymi wodami lub zbiornikach na otwartej przestrzeni z bujną roślinnością przybrzeżną. Zimą pojawia się na wybrzeżach mórz. Żywią się głównie drobnymi owadami wodnymi, ich larwami, skorupiakami i innymi małymi bezkręgowcami. Gatunek objęty ochroną ścisłą. podgorzałka - ptak wodny z rodziny kaczkowatych; długość ciała ok. 40 - 46 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 65 cm. Bytuje na stojących, gęsto zarośniętych zbiornikach słodkowodnych. Pożywienie stanowią rośliny wodne i rzadziej drobne bezkręgowce. Gatunek pod ochroną. podróżniczek - ptak wędrowny z rodziny drozdowatych; długość ciała ok. 14-15 cm, rozpiętość skrzydeł 23 cm. Zamieszkuje wilgotne, nadbrzeżne zarośla łęgowe, podmokłe łąki z wysoką trawą, szuwary, skraje lasów i parki. Żywią się owadami, jesienią również jagodami. Gatunek pod ochroną. 82 remiz - ptak wędrowny z rodziny remizów; długość ciała 11 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 17 cm. Zamieszkuje lasy łęgowe, zarośla wikliny nad brzegami rzek i jezior, rzadziej spotykany na torfowiskach i bagnach. Pokarm remiza stanowią przede wszystkim owady i pająki oraz nasiona. Gatunek chroniony. rybitwa białoczelna - ptak wodny z rodziny rybitw; długość ciała ok. 21-27 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 45-55 cm. Zamieszkuje wybrzeża mórz, brzegi lub ujścia rzek, na piaszczystych i żwirowych ławicach. Żywi się rybami oraz wodnymi i lądowymi bezkręgowcami. Objęta ochrona gatunkową. rybitwa rzeczna – duży ptak wodny z rodziny rybitw; długość ciała ok. 32-39 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 70-102 cm. Idealnym biotopem dla rybitwy rzecznej są czyste rzeki z rozległym i płaskim łożyskiem z pozbawionymi roślinności kamienistymi wysepkami. Występuje również na trawiastych brzegach jezior i na terenach bagnistych. Na terenie Polski najliczniej gniazduje na nieregularnych brzegach Wisły, nad zalewami Wiślanym i Szczecińskim. Żywią się małymi rybami, kijankami, młodymi żabami, owadami wodnymi i pijawkami. Gatunek chroniony. 83 rybołów - wędrowny ptak rybożerny z rodziny rybołowów; długość ciała ok. 57 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 165 cm. Mają brązowe upierzenie grzbietu, spód biały, na szyi i piersi liczne brązowe plamki. W Polsce występuje nielicznie (całkowita liczebnośc gatunku to 70-75 par). Zamieszkuje lasy, w których znajdują sie duże i liczne zbiorniki wodne. Polują nad rzekami, jeziorami i wybrzeżami morskimi. Żywią sie rybami, ale również malymi ssakami, żółwiami, kaczkami, zaskrońcami, żabami, skorupiakami i ślimakami wodnymi. Objęty ochroną. Wokół gniazd rybołowów obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08) - w promieniu do 500 m od gniazda. rycyk - ptak wędrowny z rodziny bekasowatych; długość ciała ok. 35-47 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 70-80 cm. Zamieszkuje torfowiska, podmokłe łąki, wilgotne fragmenty stepu oraz brzegi zbiorników wodnych zarówno stojących jak i bieżących. Pokarm rycyka stanowią bezkręgowce i nasiona roślin.Żerując potrafi zanurzyć głowę w wodzie na głębokośc 16 cm. Objęty ochroną gatunkową. 84 sieweczka obrożna - tak wędrowny z rodziny siewkowatych; długośc ciała ok. 18-20 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 40-57 cm. Bytuje na piaszczystych, ubogich w roślinność brzegach mórz i rzek. Żywi się owadami i drobnymi bezkręgowcami. Gatunek chroniony. sieweczka rzeczna - niewielki ptak z rodziny siewkowatych; długość ciała ok. 15 - 18 cm rozpiętość skrzydeł ok. 34 - 48 cm. Bytuje na piaszczystych i żwirowych wysepkach lub brzegach wód słodkich. W Polsce niezbyt liczna, spotykana głównie w dolinach wielkich rzek: Wisły, Narwi, Bugu i Warty. Odżywia się małymi owadami, bezkręgowcami i nasionami roślin. Gatunek chroniony. siewka złota - ptak wędrowny z rodziny siewkowatych; długość ciała ok. 25-30 cm i rozpiętość skrzydeł ok. 55-75 cm. Zamieszkuje tundrę i lasotundrę, w Polsce występuje na bagnach, zima na polach uprawnych, pastwiskach i łąkach. Pokarm siewki złotej stanowią owady, bezkręgowce i nasiona roślin. Objęty ochroną gatunkową. strumieniówka - ptak wędrowny z rodziny pokrzewkowatych; długość ciała: ok. 13 cm, rozpiętość skrzydeł: ok. 19-22 cm. Bytuje w zaroślach wierzbowych, lasach łęgowych, 85 liściastych z bujnym poszyciem, w pobliżu wody. Żywi się owadami i ich larwami. ślepowron – ptak brodzący z rodziny czaplowatych; długość ciała ok. 60-70 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 105-110 cm. Zamieszkuje brzegi zbiorników wodnych i mokre lasy łęgowe. Żywią się drobnymi zwierzętami wodnymi. Gatunek objęty ochroną ścisłą. mewa śmieszka - średni, wędrowny ptak wodny z rodziny mew; długość ciała ok. 38-40 cm, rozpiętość skrzydeł 95 cm. Kolonie lęgowe (osiągające liczebność od kilkudziesięciu do kilku tysięcy par) śmieszek znajdują się wśród roślinności brzegowej, na bagnistych stawach i jeziorach, na słonych bagnach, na pływających kępach roślinności wodnej i morskich wyspach. Są ptakami mięsożernymi, żywią się dżdżownicami, małymi rybkami, padliną. Jest gatunkiem objętym ochroną. 86 świstun - ptak wodny z rodziny kaczkowatych; długość ciała ok. 44 - 50 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 82cm. Zamieszkuje jeziora i stawy gęsto porośnięte roślinnością wodną z oczkami czystej wody. W Polsce gatunek bardzo nieliczny – ok. 20-50 par lęgowych głównie na północy. Żywią się zielonymi częściami roślinności wodnej. Gatunek objęty ochroną gatunkową. łozówka - ptak wędrowny z rodziny pokrzewkowatych o brązowożółtym upierzeniu; długość ciała ok. 13 cm, rozpiętość skrzydeł 19 cm. Bytuje w miejscach wilgotnych, dobrze nasłonecznionych, w gęstych zaroślach wierzbowych w pobliżu zbiorników wodnych, na obrzeżach wilgotnych parków, sadów, ogrodów i łąk. Jej pożywienie stanowią drobne owady. Gatunek objęty ochroną gatunkową. trzcinniczek - ptak wędrowny (przylatuje w maju, odlatuje we wrześniu) z rodziny pokrzewkowatych; o brązowawym upierzeniu; długość ciała ok. 13 cm, rozpiętość skrzydeł 19 cm. Zamieszkuje jeziora, stawy, małe zbiorniki wodne, bagna, niewielkie pola trzcin. W Polsce pospolity nad jeziorami. Żywi się małymi owadami. Objęty ochroną gatunkową. 87 trznadel - mały ptak wędrowny z rodziny trznadlowatych; długość ciała ok. 16-17 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 23-29 cm. Spotykane na dobrze nasłonecznionych terenach, na łąkach, polach, ugorach, polnych drogach porośniętych dzikimi żywopłotami, na obrzeżach lasów i borów. Latem żywi się owadami i zielonymi nasionami traw, zimą znalezionymi nasionami ziół i zbóż. Objęty ochroną gatunkową. zięba - mały ptak wędrowny z rodziny łuszczaków; długość ciała ok. 15 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 26 cm. Nie ma szczególnych wymagań biotycznych - zamieszkuje lasy, bory, parki i sztuczne zadrzewienia. Żywi się ziarnami, młode pisklęta odżywia jednak małymi owadami. Gatunek objęty ochroną. zimorodek - mały ptak drapieżny z rodziny zimorodkowatych; średnia długość ciała ok. 17 cm, rozpiętość skrzydeł 26-28 cm. Piękne upierzony: głowa i grzbiet niebieskie z zielonym, środek grzbietu błękitny, brzuch ma odcień cynamonowy, dziób szary, nogi czerwone. Występuje na czystych wodach śródlądowych, o stromych brzegach z wystającymi korzeniami lub gałęziami, które służą zimorodkowi jako punkty obserwacyjne, ponadto 88 spotykany jest również na stromych ścianach piasku, lessu, gliny i torfu – tam kopie nory lęgowe. Żywi się drobnymi rybami, ciernikami, uklejkami i różankami. Gatunek objęty ścisłą ochroną. 6. Słownik pojęć awifauna, ornitofauna – zespół osobników wszystkich gatunków ptaków występujących na danym terenie. Ptaki przystępujące do lęgów wchodzą w skład a. lęgowej, natomiast pojawiające się podczas migracji – tworzą a. przelotną. Można wyróżnić także a. zimową i a. zalatującą. bór – las iglasty strefy umiarkowanej rosnący na kwaśnych, ubogich glebach bielicowych. Wyróżnia się bory niżowe i górskie. W obrębie b. niżowych najczęściej spotykany jest w Polsce b. sosnowy świeży na siedliskach umiarkowanie wilgotnych z udziałem kwasolubnych roślin runa jak np. wrzos. Na siedliskach suchych, piaszczystych rośnie b. suchy ze słabo wykształconą warstwą zielną runa. W zagłębieniach terenu wykształca się b. bagienny na glebach torfowych. W górach najważniejszym typem jest b. świerkowy tworzący regiel górny. W niższych położeniach, w reglu dolnym na ubogich glebach i w zimnych dolinach rzecznych wykształca się b. jodłowo-świerkowy. bór świeży – patrz bór. drzewostan – zespół drzew, tworzących główny składnik lasu. Jednorodny pod względem składu gatunkowego, wieku, zwarcia drzew oraz rodzaju gleby i ukształtowania terenu. ekosystem – układ ekologiczny, obejmujący zespół organizmów, występujących na określonej powierzchni i w określonym czasie (biocenoza) oraz jego nieożywione otoczenie - podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne czyli biotop). Przykłady ekosystemów: las, staw, łąka, pole, moczary i inne. fauna – 1. ogół gatunków zwierzęcych występujących obecnie na Ziemi (f. współczesna) lub wymarłych (f. wymarła). 2. ogół gatunków zwierzęcych charakterystycznych zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym dla danego obszaru, środowiska czy okresu 89 geologicznego. 3. ogół gatunków zwierzęcych należących do danej jednostki systematycznej, wyższej od gatunku, występujących w określonym środowisku. flora – zbiór gatunków (lub ogólniej taksonów) roślin występujących obecnie lub w przeszłości na danym obszarze geograficznym lub w określonym środowisku. głaz narzutowy – (eratyk, narzutnik) bloki i głazy, pochodzące z osad lodowcowych. grąd – wielogatunkowy las liściasty, typowy dla Europy Środkowej, występujący na niżu i w piętrze pogórza (do 650 m n.p.m.). W drzewostanie dominuje zwykle grab zwyczajny i dęby. ichtiofauna – ogół gatunków ryb zbiornika wodnego, rzeki lub ich części, także zasiedlających zbiorniki wodne w danym okresie geologicznym. las łęgowy – las liściasty występujący na okresowo zalewanych siedliskach, o dużych wahaniach poziomu wody gruntowej, przeważnie w dolinach cieków wodnych, na glebach bardzo żyznych, głównie madach i czarnych ziemiach. las mieszany – grupa żyznych typów siedliskowych lasu – w których na nizinach gatunkiem panującym i współpanującym może być zarówno dąb, jak i sosna; w górach gatunkiem panującym może być buk a świerk odgrywa rolę gatunku współpanującego. park krajobrazowy - wg ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. jest to obszar chroniony ze względu na swoje wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz krajobrazowe, w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. park narodowy – obszar objęty ochroną ze względu na występującą na tym terenie,szczególnie cenną przyrodę ożywioną. podszyt – niższa warstwa roślinności w lesie, złożona z drzew i krzewów (do wys. ok. 4 m); gatunki zwykle odporne na brak światła. Polska Czerwona Księga Zwierząt – jest rejestrem i zapisem diagnostycznym zagrożonego życia; składa się z aktualnej i oceny stanu gatunków rzadkich i ginących. potencjał biotyczny – określa zdolność organizmu do przeciwstawienia się niesprzyjającym warunkom środowiska. ptaki siewkowate – rząd ptaków obejmujący 16 rodzin i 343 gatunki. Różnią się one między sobą wyraźnie cechami morfologicznymi i biologią. runo (leśne) – najniższa warstwa roślinności w lesie, na którą składają się mchy, porosty, grzyby, rośliny zielne i krzewinki. samosiew – sposób odnowienia las; powstawanie w odpowiednich warunkach nowego pokolenia drzew z nasion opadających z drzew tzw. macierzystych. siedlisko – zespół czynników abiotycznych (warunki glebowe, wodne, klimatyczne) danego obszaru, nie zasiedlony przez żadne organizmy. 90 starorzecze – jezioro położone na dnie doliny rzecznej; fragment jej byłego koryta i odcięte wałem przykorytowym od obecnego nurtu. świetlista dąbrowa – zbiorowisko leśne z przewagą dębów; ciepłolubne dąbrowy, bogate florystycznie. teriofauna - zespół osobników wszystkich gatunków ssaków występujących na danym terenie. użytek ekologiczny – wg ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. jest to zasługująca na ochronę pozostałość ekosystemu, mająca znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej (m.in. kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne, starorzecza). żeremie – budowle wykonane przez bobry, składające się z gniazda i tamy. Gniazdo ma kształt stożka i jest zbudowane z naciętych gałęzi, połączonych mułem i liśćmi. Wejście do komory mieszkalnej znajduje się pod wodą. 7. Źródła 1. Rezerwat Przyrody Puszcza Słupecka, krajobrazowy, częściowy; prof. dr hab. Ryszard Zaręba, dr inż. Roman Zielony, mgr inż. Wojciech Szyprowski, Ewa Sadowska; Warszawa 1991 r. 2. Rezerwat Przyrody „Łęgi Nad Czarną Strugą”, leśny-częściowy; doc. dr hab. Ryszard Zaręba, dr inż. Edward Stępień, mgr inż. Roman Zielony; Warszawa 1979 r. 3. Rezerwat Przyrody Ławice Kiełpińskie, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Zakład Usług Ekologicznych, Zielona Płuca Polski; Suwałki listopad 1993 r. 4. Rezerwat Przyrody Kępy Kazuńskie, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Zakład Usług Ekologicznych, Zielona Płuca Polski; Suwałki listopad 1993 r. 5. Rezerwat krajobrazowy Wąwóz Szaniawskiego k/ Zegrzynka; Opracowano w Instytucie Ochrony Środowiska SGGW-AR w Warszawie; Warszawa, wrzesień 1976 r. 6. Rezerwat Storczykowy Wieliszew, Leśno-łąkowy częściowy; prof. dr hab. Ryszard Zaręba, Katedra Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej SGGW-AR w Warszawie; Warszawa 1986 r. 7. Rezerwat przyrody „Bukowiec Jabłonnowski” leśny – częściowy; prof. dr hab. Ryszard Zaręba, Katedra Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej SGGW-AR w Warszawie; Warszawa, październik 1986 r. 8. Rezerwat Przyrody „Jadwisin”, leśny, częściowy; prof. dr hab. Ryszard Zaręba, dr inż. Roman Zielony, mgr inż. Roman Wójcik; Warszawa 1993 r. 91 9. Rezerwat przyrody „Jabłonna”, leśny – częściowy; doc. dr hab. Ryszard Zaręba, dr inż. Edward Stępień, mgr inż. Roman Zielony; Warszawa czerwiec – wrzesień 1979 r. 10. Rezerwat przyrody „Zegrze”, leśny częściowy; doc. dr hab. Ryszard Zaręba; Warszawa wrzesień 1978 r. 11. Sieć Natura 2000, 10 pytań – 10 odpowiedzi; Ministerstwo Środowiska; Warszawa, listopad 2004. 12. Natura 2000 – narzędzie ochrony przyrody, Planowanie ochrony obszarów Natura 2000; Paweł Pawlaczyk, Andrzej Jermaczek; Warszawa 2004. 13. Powszechna Inwentaryzacja Przyrodnicza Miasta i Gminy Serock, Województwo Stołeczne Warszawskie (Monografia); praca zbiorowa; Warszawa 1994 rok. 14. Chronione obiekty przyrodnicze województwa stołecznego warszawskiego; Czesław Łaszek, Bożenna Sendzielska; Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, Warszawa 1989. 15. Ostoje Ptaków w Polsce, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków; Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk 1994. 16. Encyklopedia biologiczna XIV tomowa, Praca zbiorowa, Agencja PublicystycznoWydawnicza Opres, Kraków 2000. 17. Rośliny runa, Gottfried Amann, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997. 18. Ptaki wodne, Frieder Sauer, Świat Książki, Warszawa 1996. 19. Ptaki lądowe, Frieder Sauer, Świat Książki, Warszawa 1996. 20. Ssaki, Josef Reichholf, Świat Książki, Warszawa 1996. 21. Płazy i gady, Gunter Diesener, Josef Reichholf, Świat Książki 1997. 22. Płazy i gady Polski, Marian Młynarski, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991. 23. Konwencje i Porozumienia Przyrodnicze Ratyfikowane przez Polskę; zespół pod redakcją Andrzeja Weigle; Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa, październik 2002. 24. Polska Akademia Nauk, Dom Zjazdów i Konferencji, Pałac w Jabłonnie; Anna Kilian; Upowszechnianie Nauki – Oświata „UN-O” Sp. z o.o. 25. Ścieżka dydaktyczna pieszo-rowerowa w Jabłonnie; Hubert Macioch; Starostwo Powiatowe w Legionowie; Legionowo lipiec 2002. 26. Powiat Legionowski – album przyrodniczy, Hubert Macioch, Piotr Wajcht; Wydawnictwo Becker, 2006. 27. Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Warszawskie”; Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie; 92 28. Obszary chronione w Polsce, red. Radziejowski J; Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1996. 29. Polska czerwona księga zwierząt, red. Głowaciński Z.; PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO ROLNICZE I LEŚNE, Warszawa 1992. 30. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Legionowskiego; mgr Andrzej Hulboj, mgr Marta Glejch-Bułaszewska, mgr Monika Połujan; Warszawa, listopad 2003 r. 31. Stopień Wodny Dębe; Andrzej Kosicki, Mieczysław Sakowicz; Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie; Zakład Energetyczny Warszawa – Teren S.A. 32. Mapa Turystyczna Powiatu Legionowskiego, Trasy Rowerowe Krajoznawczo – Turystyczne, Jerzy Parzewski, Wydawnictwo COMPASS; Kraków 2006. 33. Mapa Turystyczna Obszaru Lokalnej Grupy Działania „Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego”; Jerzy Parzewski; Wydawnictwo COMPASS; Kraków 2007. 34. Zintegrowana Strategia Obszarów Wiejskich 2004 – 2006; Lokalna Grupa Działania „Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego”; czerwiec 2006. 35. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92, poz. 880 z późn. zm.) 36. Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 czerwca 1996 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. nr 41, poz. 401). 37. Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 czerwca 1990 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. nr 31, poz. 248). 38. Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 15 grudnia 1980 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. nr 30, poz. 171 z późn. zm.). 39. Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 2 listopada 1994 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. nr 58, poz. 496). 40. Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 grudnia 1993 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. nr 5, poz. 41). 41. Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 16 października 1979 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. nr 26, poz. 141) 42. Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21 lipca 1977 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. nr 19, poz. 107) 43. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 23 grudnia 1998 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. U. nr 166, poz. 1224) 44. Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. w sprawie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Mazow. nr 42, poz. 870) 93 45. Rozporządzenie Nr 220 Wojewody Mazowieckiego z dnia 10 lipca 2001 r. w sprawie wprowadzenia zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na terenie województwa mazowieckiego (Mazow. nr 162, poz. 2402 z późn. zm.) 46. http://www.partnerstwozalewu.org.pl 47. http://www.mos.gov.pl 48. http://www.powiat-legionowski.pl 49. http://www.serock.pl 50. http://www.jablonna.pl 51. http://www.nieporet.pl 52. http://www.wieliszew.pl 53. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000 54. http://www.natura2000.org.pl 55. http://www.owjadwisin.pl 56. http://www.palacjablonna.pl 57. http://www.kobidz.pl 58. http://www.emka.vis.pl 59. http://www.wikipedia.org 94
