praca-magisterska-6647

Pytanie 9.
Skutki rozpadu ZSRR dla świata i Polski.
Rozpad bloku wschodniego nie byłby możliwy bez przemian wewnętrznych w imperium
radzieckim istniejącym od 1922 do 1991r.
Świadomość nadchodzącej zapaści docierała do czołówki politycznej ZSSR, która dalej
prowadziła swoją politykę. Powoli zmianie ulegała sytuacja w stosunkach wschód – zachód.
Przełomowym momentem był 1985r., kiedy na przewodniczącego partii wybrano Michaiła
Gorbaczowa. Do tej pory od śmierci Stalina władzę sprawowali ludzie pochodzący z aparatu
partyjengo (Chruszczow, Breżniew, Andropow, Czernienko) teraz przywódcą został człowiek
młodszy, wykształcony na Uniwersytecie Moskiewskim a do tego mający staż zagranicą. Był
on osobą otwartą, która na stanowiska kierownicze kraju wprowadzała nowych ludzi.
Zespół Gorbaczowa wprowadził politykę PIERESTROJKI, czyli reformy zmierzające do
odbiurokratyzowania działalności państwa w celu przybliżenia władz do społeczeństwa.
Chciano odciążyć gospodarkę i podatnika, oraz odprężenia stosunków z Zachodem.
Zasady nowej polityki zagranicznej Gorbaczowa;
 Odrzucenie wojny jako środka polityki,
 Sformułowanie zasady równego bezpieczeństwa dla obu stron, było to porozumienie
dotyczące ograniczenia broni, głowic nuklearnych, baz wojskowych,
 Sformułowanie tezy nie wtrącania się w sprawy wewnętrzne innych państw,
 Rezygnacja z globalnego ekspansjonizmu na świecie przez ZSRR.
Oprócz tego do rozpadu ZSRR przyczyniła się także sytuacja na jego terytorium.
Od 1989r. Gorbaczow zaczął mówić o błędach i deformacjach w polityce narodowościowej,
postulując rozszerzenie praw republik i zagwarantowania faktycznego równouprawnienia
narodów. Główną kwestią tego procesu było przywracanie statusu języka państwowego
narodowym językom poszczególnych republik.
Drugą przesłanką podważającą imperium ZSRR były postulaty i deklaracje suwerenności
poszczególnych republik. Kolejno miało to miejsce w Estonii 1988r., Litwie 1989r., Łotwie
1989r., Rosja, Ukraina, Białoruś i Mołdawia w1990r.
Trzecią przesłanką likwidacji ZSRR były proklamacje niepodległości poszczególnych
republik. W kolejności uczyniły to Litwa, Estonia, Łotwa w 1990r. Następnie proklamowały
to republiki słowiańskie i mołdawska, Uzbekistan, Turkmekistan, Tadżykistan, Azerbejdżan,
Kazachstan i Kirgistan, Armenia, Gruzja w 1990r.
Okres panowania Gorbaczowa zaznaczył się jako droga do upadku całego systemu
komunistycznego w Europie. Zasady takiej polityki zagranicznej budowały zaufanie państw
zachodnich nie tylko dlatego, że je sformułowano, ale dlatego, że Gorbaczow ich
przestrzegał, dzięki czemu zyskał wiarygodność i poparcie innych przywódców jak Regana,
Busha i Tacher.
Swoją postawą rozbudził on nadzieje ludności ZSRR, że polityka przez niego
proklamowana będzie dotyczyć polityki zewnętrznej i wewnętrznej. Jednak pojawili się też
jego przeciwnicy, wywodzący się ze starej władzy, którzy w konsekwencji doprowadzili do
rezygnacji Gorbaczowa 25.XII.1991r.
Jego następcą został Borys Jelcyn, który wraz z przywódcami Białorusi i Ukrainy podpisał
w Puszczy Białowiejskiej pod Brześciem umowę o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych
Państw i zakończenie istnienia ZSRR (8.XII.1991r.) Umowa oznaczała wystąpienie z ZSRR
przeciwko całej władzy wraz z Gorbaczowem na czele, co uznano za kryzys dotychczasowej
państwowości. Finał nastąpił 21.XII.1991r. w Ałma – Acie, gdzie przywódcy 11 republik
podpisali protokół do porozumienia białowieskiego o utworzeniu WNP. Oprócz republik
założycielskich protokół podpisali przywódcy Azerbejdżanu, Armenii, Kazachstanu,
Kirgistanu, Mołdawii, Tadżykistanu, Turkmekistanu, Uzbekistanu.
Skutki rozpadu ZSRR dla świata:
W wyniku rozpadu powstało kilkanaście nowych państw. Łącznie było ich 15, z czego część
z nich otrzymała niepodległość.
ZSRR było imperium pewnej koncepcji politycznej i ekonomicznej, które w pewnych
okresach było atrakcyjne, aż do momentu ujawnienia działalności zbrodniczej Stalina.
Po rozpadzie ZSRR załamaniu uległy partie komunistyczne w Europie. Ich pozycja
znacząco się osłabiła.
Skutki rozpadu dotknęły również systemy państw zachodnich. Gdy nastąpił rozpad
ZSRR w XII.1991r. w USA prezydentem był J. Bush, który starał się o kandydaturę po raz
drugi. Pojawił się jego nowy konkurent, który propagował hasło „pora zająć się własnym
domem” co pobudzało w społeczeństwie amerykańskim świadomość poniesionych kosztów
na rozpad ZSRR ze strony USA. Hasło mówiło o spadku nakładów na wszystkie dziedziny
życia amerykańskiego.
W okresie Zimnej Wojny Finlandia była państwem neutralnym, co przyniosło jej
ogromne korzyści. Powadziła handel z ZSRR i w wyniku tego przebudowała swoją
gospodarkę na towary AGD w zamian za surowce strategiczne jakim były metale, pozwoliło
to rozbudować flotę handlową kraju. Rozpad ZSRR spowodował, że Finlandia przeżyła
największy kryzys gospodarczy w całej Europy. Bezrobocie sięgało 20%, miały miejsce
strajki i liczne demonstracje.
Rozpad ZSRR spowodował załamanie na rynkach walutowych w świecie. Znacznie
spadły kursy walut, a szczególnie kurs marki niemieckiej.
Dzięki rozpadowi Niemcy urosły do drugiej potęgi gospodarczej w świecie, zaraz po USA.
Rozpad ZSRR obniżył pozycję Turcji jako członka Paktu Północnoatlantyckiego,
ponieważ kraj ten był w pakcie tylko dlatego, że graniczył z ZSRR i w wyniku tego
koncentrowały się tu oddziały amerykańskie wraz ze sprzętem wojskowym.
Skutki rozpadu ZSRR dla Polski:
Dzięki rozpadowi ZSRR Polska uzyskała całkowitą niepodległość, co dawało jej nowe
możliwości. Polska zawarła traktaty polityczne z Czechosłowacją i Węgrami, z Ukrainą,
Białorusią, Łotwą, Estonią, Rosją, Rumunią, Bułgarią i Gruzją. Nie mogła jednak dojść do
porozumienia z Litwą aż do 1994r.
Polska, Czechy i Węgry tworzyły Trójkąt w czasie przygotowań do likwidacji Układu
Warszawskiego i RWPG. W 1991r. Wałęsa, Havel i Gonez podpisali deklarację wyrażającą
zgodę na ich rozwiązanie. Powstała Grupa Wyszehgradzka.
Pogłębiły się stosunki z państwami NATO i rozwijały nowe z Rosją.
Pojawiła się możliwość współkształtowania nowego porządku w Europie, włączenia
w system polityczny, gospodarczy i prawny, oraz rozwój form współpracy regionalnej.
Wraz z państwami Trójkąta Polska utworzyła Komitet Wsółpracy Środkowoeuropejskiej by
konsultować się w sprawach współpracy z EWG i restrukturyzacji swoich gospodarek.
35. Najważniejsze postanowienia traktatu o zjednoczeniu Niemiec
Los Niemiec po II wojnie światowej został podpisany na konferencji w Poczdamie w 1945r.
Podzielono je wówczas na 4 strefy okupacyjne. W cztery lata później połączono 3 strefy
i powstała Niemiecka Republika Federalna po stronie zachodniej. Po stronie wschodniej
pozostała Niemiecka Republika Demokratyczna. Podział ten rozerwał Niemcy i wprowadził
w dwie strefy polityczne. Połączenie tych dwu państw niemieckich było założeniem
w konstytucji RFN – „będą całością jeśli będą do nich wchodziły inne części Niemiec”.
Przełomowym momentem w procesie łączenia było dojście do władzy Gorbaczowa w ZSRR
w 1985r., ponieważ zadeklarował on, że jego państwo nie będzie nic rozstrzygać za pomocą
siły oraz, że ZSRR nie będzie mieszać się w sprawy wewnętrzne innych państw.
Kolejnym ważnym etapem były pierwsze demokratyczne wybory w Polsce w 1989r., które
wskazywały nowy system polityczny w Europie po stronie bloku wschodniego.
W X.1989r. w Berlinie po stronie wschodniej doszło do zburzenia muru berlińskiego, który
stanowił granicę pomiędzy RFN a NRD. Władze komunistyczne pozostały jakby obojętne
i nie zareagowały zbrojnie. Decyzje o nie podejmowaniu interwencji zbrojnej i pozostaniu
wojsk w koszarach podjął Gorbaczow. Po tym wydarzeniu pojawił się Plan uspokojenia
sytuacji i rozwiązywania kwestii Niemiec. Chciano przywrócić jedność drogą integracji na
zasadach łączenia z EWG, tak by do systemu zachodniego przyłączone zostało NRD.
Otworzono drogi, uruchomiono telekomunikację, a także udzielano pomocy humanitarnej
Niemcom Wschodnim.
Połączenie Niemiec faktycznie rozegrało się pomiędzy ZSRR (Gorbaczow) a USA
(Bush). USA określiły to za pożądane. Dla nich oznaczało to koniec walki z komunizmem,
gdyż Niemcy były ich sojusznikiem i jednocześnie nie chciały zjednoczenia bez porozumienia
z ZSRR.
Od 1990r. miały miejsce konferencje „2+4”:
- 2 przedstawiciele RFN i NRD,
- 4 państwa układu w Poczdamie: USA, ZSRR, Wielka Brytania i Francja.
W ciągu trzech posiedzeń ustalono warunki traktatu. Określono podstawowe sprawy odnośnie
traktatu (Bonn). Następnie Bundestag i Izba Ludowa przyjęły warunki traktatu i ostatecznie
potwierdziły granice Polski (Mazowiecki) (Paryż). 12.XII.1990r. w Moskwie podpisano
Układ o ostatecznym uregulowaniu sprawy Niemiec.
POSTANOWIENIA UKŁADU O OSTATECZNYM UREGULOWANIU SPRAWY
NIEMIEC









Znosił prawa i odpowiedzialność 4 mocarstw antyhitlerowskiej koalicji,
Określał obszar państwa niemieckiego,
Za zgodą ZSRR dawał prawo przynależenia do NATO,
Dawał suwerenność wyrażoną tym, że ZSRR zobowiązał się do wycofania swojej
armii w ciągu 4 lat z terenów byłego NRD,
Znosił okupację Berlina i włączał go w obszar zjednoczonych Niemiec.
Niemcy zobowiązały się do tego, że nigdy nie podejmą działań zakłócających pokój
międzynarodowy, będą utrzymywać dobre stosunki z sąsiednimi państwami
i prowadzić pokojową politykę zagraniczną,
Niemcy zrezygnowały z posiadania, produkowania i dysponowania bronią masowej
zagłady,
Niemcy gwarantowały bezpieczeństwo ZSRR, że na obszarze byłego NRD nigdy nie
będą stacjonowały inne wojska niż niemieckie,
Niemcy ograniczą liczebność armii do 370 tys., i będą mogły należeć do sojuszu
północnoatlantyckiego.