Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014
advertisement
Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Inspekcja Ochrony Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie Wydział Monitoringu Środowiska Lublin 2015 INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie RAPORT O JAKOŚCI WÓD RZEKI BUG I JEJ DOPŁYWÓW W LATACH 2005-2014 WYDZIAŁ MONITORINGU ŚRODOWISKA Lublin 2015 Opracowano przez zespół pracowników Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie Pod kierunkiem Leszka Żelaznego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Lublinie Redakcja Arkadiusz Iwaniuk Autorzy: Paweł Bielak-Bielecki, Joanna Miazga, Krystyna Michna, Dorota Parcheta, Małgorzata Skwarek, Margaryta Sobocińska, Grzegorz Uliński Zdjęcia na okładce – Arkadiusz Iwaniuk Raport jest dostępny na stronie internetowej WIOŚ Lublin pod adresem www.wios.lublin.pl Spis treści 1. Wprowadzenie …………………………………………………………………………………. 5 Charakterystyka rzeki Bug ……………………………………………………. 5 Obszary chronione …………………………………………………………………. 9 2. Monitoring w zlewni rzeki Bug …………………………………………………………. 11 Podstawy prawne prowadzenia monitoringu …………………………. 11 Organizacja monitoringu ……………………………………………………….. 12 Ocena jakości wód w zlewni rzeki Bug ……………………………………. 14 Ocena stopnia eutrofizacji w zlewni rzeki Bug ………………………… 19 3. Presje i działania zapobiegawcze ………………………………………………………. 20 Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej w zlewni rzeki Bug ………………………………………………………………… 20 Modernizacja oczyszczalni ścieków w Brześciu ……………………….. 24 Ocena wpływu zanieczyszczeń pochodzących z Ukrainy i Białorusi na ilość ładunku odprowadzanego do Bałtyku ………… 26 Działania zapobiegawcze ……………………………………………………….. 27 4. Współpraca międzynarodowa …………………………………………………………... 27 Współpraca z Białorusią ………………………………………………………… 27 Współpraca z Ukrainą …………………………………………………………….. 31 5. Podsumowanie …………………………………………………………………………………. 34 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 1. Wprowadzenie Charakterystyka rzeki Bug Rzeka Bug jest czwartą, po Wiśle, Odrze i Warcie, najdłuższą rzeką Polski. Jej całkowita długość wynosi 774 km (GUS 2014). W granicach terytorium Polski, w tym jako rzeki granicznej, jej długość wynosi 587 km (76%). Jedynie jej górny odcinek płynie w całości przez terytorium Ukrainy. Rzeka Bug fot. A. Iwaniuk Źródła Bugu znajdują się na wysokości 311 m n.p.m. wsi Werchobuż w obwodzie lwowskim (IUNC 2002). Przez terytorium Ukrainy płynie przez 185 km. Na odcinku o długości 363 km, pomiędzy miejscowością Gołębie a Niemirowem, Bug stanowi granice trzech państw: Polski, Ukrainy i Białorusi. Trójstyk graniczny znajduje się w okolicy wsi Orchówek w gminie Włodawa. Polska dzieli Bug z Ukrainą na długości 185 km, a z Białorusią na długości 178 km (tabela 1). Dolny odcinek Bugu, o długości 207 km od Niemirowa, znajduje się na terenie Polski. Ujście Bugu znajduje się w strefie Zalewu Zegrzyńskiego, powstałego po spiętrzeniu wód Narwi na stopniu w Dębe (75 m n.p.m.). Tabela 1. Długość wspólnych granic Polski, Białorusi, Ukrainy 1,2 Województwo Granica podkarpackie polskoukraińska polskoukraińska polskobiałoruska polskobiałoruska lubelskie podlaskie Długość granic w podziale na województwa 239 km Długość granic z Polską 535 km 296 km 168 km 250 km Długość granicznego odcinka Bugu 185 km 418 km 178 km - ____________________ Charakterystyka powiatów wchodzących w skład polsko-ukraińskiej strefy przygranicznej. Urząd Statystyczny w Rzeszowie. (http://rzeszow.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/rzesz/ASSETS_charakteryst_pogran.pdf) 2 Ruch graniczny oraz przepływ towarów i usług na granicy polsko-białoruskiej w 2013. Urząd Statystyczny w Białymstoku, 2014. (http://bialystok.stat.gov.pl) 1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 5 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Pomimo, że rzeka Bug posiada większą długość i przepływ niż Narew, to jednak Bug został uznany za lewobrzeżny dopływ Narwi. W roku 1963 mocą zarządzenia Prezesa Rady Ministrów (M.P. z 1963 r. Nr 3, poz. 6) zmieniono nazwę odcinka od połączenia obu rzek do ujścia na Narew. Uchodzący do Wisły odcinek historycznie, jak i obecnie uznawany był za Narew. Pod taką nazwą funkcjonował na Mapie Kwatermistrzostwa z początku XIX wieku, a także na mapach wigowskich z okresu międzywojennego. Poza tym w latach 50. funkcjonowała niepoprawna nazwa Bugonarew (lub Narwobug). Kryterium historyczne stało się więc powodem zmiany nazwy rzeki. Według podziału regionalnego Europy dorzecze Bugu znajduje się w obrębie trzech prowincji: Wyżyn Ukraińskich, Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego i Niżu Środkowoeuropejskiego (Kondracki 1998). Bug wypływa z Wyżyny Podolskiej, po czym przepływa przez Kotlinę Pobuża i Wyżynę Wołyńską. Wpływa na terytorium Polski przecinając mezoregiony Grzędę Horodelską i Kotlinę Hrubieszowską. Zakole rzeki koło Horodła stanowi granicę dwóch prowincji: Wyżyn Ukraińskich i Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego. Środkowy bieg Bugu, od Horodła aż do ujścia Krzny, wchodzi w obręb dwóch makroregionów: Polesia Wołyńskiego i Polesia Zachodniego. Odcinek Bugu poniżej ujścia Krzny przepływa przez Nizinę Południowopolską, przecinając mezoregiony Podlaskiego Przełomu Bugu i Doliny Dolnego Bugu. Rzeka kończy swój bieg w Zelewie Zegrzyńskim, położonym we wschodniej części Kotliny Warszawskiej [Kondracki 1998, IUCN]. Całkowita powierzchnia dorzecza Bugu wynosi 38 712 km2 z czego na Polską część przypada blisko połowa (49,7%) jej powierzchni – 19 239 km2. Udział Bugu w całkowitej powierzchni dorzecza Wisły (193 960 km2) wynosi 19 %. Poza tym warto dodać, że Bug stanowi 52% powierzchni dorzecza Narwi (74527 km2) (GUS 2014). Średnia wysokość dorzecza wynosi 183 m n.p.m., z czego większa część (ok. 3/4) powierzchni znajduje się w przedziale wysokości 100–200 m n.p.m. (Mikulski 1963). Przepływ Bugu wpływającego na terytorium Polski wynosi 47,7 m3/s. Na odcinku granicznym, pomiędzy Kryłowem a Krzyczewem przepływ wacha się między 47,7 – 116 m3/s. W dolnym odcinku Bugu, od Frankopola do Wyszkowa przepływ wynosi od 141 do 172 m3/s (IUNC 2002, IMGW 2012). Tabela 2. Przepływy w rzece Bug3,4 Rzeka Wodowskaz Przepływ minimalny (NNQ) Średni przepływ (SSQ) Przepływ maksymalny (WWQ) Państwo Bug Kamianka Buzka 0,46 13,2 222 Ukraina Bug Sokal 3,15 28,4 - Ukraina Bug Kryłów 12,3 47,7 230 Polska/Ukraina Bug Strzyżów 11 50,7 218 Polska/Ukraina Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 6 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Bug Dorohusk 18,7 68,0 261 Polska/Ukraina Bug Włodawa 22,9 73,6 264 Polska/Białoruś Bug Krzyczew 35,5 116 371 Polska/Białoruś Bug Frankopol 37,6 141 552 Polska Bug Wyszków 52,6 172 729 Polska Zmiany przepływów w Bugu, tak jak w innych rzekach, są uzależnione od czynników klimatycznych (topniejący śnieg, opady deszczu). Największe przepływy obserwuje się w okresie topnienia pokrywy śnieżnej, natomiast minimalne przepływy najczęściej uwidaczniają się w lipcu, sierpniu i wrześniu. Większość rzek w zlewni Bugu posiada niewielki przepływ. Jest to spowodowane niskim zasilaniem atmosferycznym i małą powierzchnią ich zlewni. Spośród nich tylko Pełtew, Huczwa, Muchawiec, Krzna, Leśna oraz Liwiec posiada przepływ większy niż 5 m3/s. (tabela 3). Pozostałe dopływy to niewielkie cieki nie przekraczające wielkości przepływu rzędu 5 m3/s [IUCN 2002]. Tabela 3. Przepływy w dopływach rzeki Bug3,4 Rzeka Wodowskaz Przepływ minimalny (NNQ) Średni przepływ (SSQ) Przepływ maksymalny (WWQ) Państwo Pełtew Busk - 8,12 - Ukraina Rata Mieżereczje - 4,54 - Ukraina/Polska Sołokija Czerwonohrad - 3,61 - Ukraina/Polska Huczwa Gozdów 0,38 5,85 113 Polska Ług Włodzimierz Wołyński - 3,61 - Ukraina Uherka Ruda Opalin 0,19 2,13 17,6 Polska Włodawka Okuninka 0,23 2,75 15,6 Polska Muchawiec Brześć 1.95 25,1 269 Białoruś Krzna Malowa Góra 1,34 12,6 106 Polska Leśna Tiuchiniczi 1,66 11,1 166 Białoruś Tocznia Hruszew 0,32 1,27 39,5 Polska Nurzec Brańsk 0,24 4,89 93,2 Polska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 7 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Cetynia Zembrów 0,06 0,7 51,1 Polska Brok Nowe Kaczkowo 0,18 3,22 58,9 Polska Liwiec Łochów 1,02 10,9 138 Polska Rzeka Bug została sztucznie połączona z dorzeczem Dniepru za pomocą Kanału Dniepr – Bug (dawniej: Kanał Królewski, Kanał Muchawiecki, Kanał Rzeczpospolitej). W ten sposób zostały połączone dwa dawniej niezależne systemy rzeczne Wisły i Dniepru. Wybudowany w 1848 roku kanał połączył rzekę Pinę będącą dopływem Prypeci z uchodzącym do Bugu Muchawcem. Budowa kanału stworzyła drogę wodną łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym, wykorzystywaną w żegludze śródlądowej. W zlewni Bugu ważną rolę odgrywa również Kanał Wieprz–Krzna. Jest on najdłuższym kanałem wybudowanym w Polsce. Jego długość wynosi 140 km i łączy rzekę Wieprz w miejscowości Borowica z Krzną w Międzyrzeczu Podlaskim. Kanał ten wraz z systemem zbiorników retencyjnych posiada głównie znaczenie melioracyjne, regulując stosunki wodne na Polesiu Lubelskim. W przeciwieństwie do kanału DnieprBug jest nieżeglowny. Pomimo, że sam Bug jest rzeką w niewielkim stopniu przekształconą pracami hydrotechnicznymi, to w polskiej części jego zlewni łączna długość uregulowanych cieków oraz kanałów wynosi około 2 000 km [IUCN 2002]. Konsekwencją zachowania naturalnego meandrującego charakteru rzeki oraz nieprzekształconej doliny jest występowanie licznych jezior zakolowych, zwanych inaczej starorzeczami. Powstają one w wyniku odcięcie od nurtu rzeki. Są to zbiorniki o dużej dynamice, ulegające z jednej strony stopniowej sukcesji, a z drugiej szybkim zmianom morfologicznym powstałych w trakcie dużych wezbrań Bugu. Warunki w nich panujące są odmienne od tych panujących w rzekach. Jeziora rzeczne posiadają duże znaczenie biocenotyczne. Zostały ujęte w programie Natura 2000, jako siedliska chronione – 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion. W dolinie Bugu występuje około 708 jezior rzecznych o powierzchni większej od 0,25 ha, W obrębie polskiej części doliny stwierdzono 451 starorzeczy, co stanowi 63,7 % ogólnej ich liczby [IUCN 2002]. __________________________ IUCN 2002 - Andrzej Dombrowski, Zbigniew Głowacki, Wojciech Jakubowski, Ivan Kovalchuk, Zdzisław Michalczyk, Michail Nikiforov, Wojciech Szwajgier, Krzysztof H. Wojciechowski (red.). Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan - Zagrożenia – Ochrona. IUCN, 2002. 4 IMGW 2012 - Katalog przepływów i odpływów wód w wieloleciu 1971-2010 dla wybranych jednostek hydrologicznych do oceny zanieczyszczeń obszarowych i przeglądu warunków hydromorfologicznych”. IMGW, Warszawa. 3 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 8 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Obszary chronione Bug jest rzeką o wyjątkowych walorach przyrodniczych. Naturalne, meandrujące koryto, a także nieznacznie przekształcona dolina rzeczna wyróżnia ją na tle innych rzek Polski i Europy. Procesy fluwialne, takie jak erozja i akumulacja są głównym czynnikiem kształtującym i różnicującym biocenozy doliny Bugu. Co istotne, naturalna dynamika rzeki umożliwia zachowanie cennych przyrodniczo siedlisk, takich jak łęgi wierzbowotopolowe (Salici-Populetum), zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), łąki selernicowe (Cnidion dubii), które są zależne od regularnych wezbrań. Biocenozy takie odcięte od wód rzeki ulegają stopniowej sukcesji, dlatego też rzadko spotyka się je w dolinach rzek uregulowanych. Zlewnia Bugu jest miejscem o dużym bogactwie gatunkowym. Stwierdzono tu występowanie ponad 1280 gatunków roślin naczyniowych, 252 gatunków pająków, 690 gatunków motyli (Rhopalocera – 102 i Heterocera - 588), 44 gatunki ryb, 13 gatunków płazów, 7 gatunków gadów, 179 gatunków ptaków oraz 49 gatunków ssaków (IUCN 2002). Każde z państw leżących w zlewni Salwinia pływająca (Salvinia natans) w Bugu posiada swoje własne krajowe formy starorzeczu Bugu ochrony przyrody. Nie mniej jednak, zasięg Fot. Paweł Bielak-Bielecki unikatowych obszarów nie kończy się wraz z granicą państwową. By móc skutecznie je chronić, a także zachować wyjątkowe dziedzictwo kulturowe doliny Bugu został utworzony w 2012 roku Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie. Powstał on na pograniczu polsko-białoruskoukraińskim, w jego skład wchodzą trzy krajowe rezerwaty biosfery: Polesie Zachodnie w Polsce, Polesie Nadbużańskie na Białorusi i Szacki Rezerwat Biosfery na Ukrainie. Stosunkowo nową formą ochrony przyrody w dolinie Bugu są obszary Natura 2000. Sieć tych obszarów funkcjonuje na obszarze wszystkich krajów Unii Europejskiej i ma znaczenie międzynarodowe. Polska zobowiązała się do wyznaczenia na swoim terytorium sieci Natura 2000 w Traktacie ateńskim z 16 kwietnia 2003 r., stanowiącym podstawę prawną przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Przepisy unijne zostały implementowane do prawa krajowego wraz z Zimorodek (Alcedo atthis) na brzegu Fot. Paweł Bielak-Bielecki wejściem w życie ustawy z dnia 16 kwietnia Bugu 2004 r. o ochronie przyrody i dały podstawę prawną do tworzenia sieci Natura 2000 na terytorium Polski. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 9 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Ze względu na liczne występowanie gatunków i siedlisk objętych programem Natura 2000, a także znaczeniu doliny Bugu jako korytarza ekologicznego, w jego zlewni utworzono 26 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO) oraz 19 obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) (mapa 1). Mapa 1. Obszary chronione w zlewni rzeki Bug (źródło: WIOŚ) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 10 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 2. Monitoring w zlewni rzeki Bug Podstawy prawne prowadzenia monitoringu wód Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) został utworzony ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska w celu zapewnienia wiarygodnych informacji o stanie środowiska. Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Rzeka Bug fot. A. Iwaniuk - Prawo ochrony środowiska PMŚ stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Sposób prowadzenia badań i oceny stanu wód reguluje ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne w rozdziale 6a. W roku 2005 rozpoczął się proces implementacji Ramowej Dyrektywy Wodnej, która wprowadziła wiele zmian w dotychczasowym monitoringu. Najważniejsze z nich to: planowanie monitoringu i ocena stanu wód odnosi się do jednolitych części wód (jcw), a nie rzeki czy punktu pomiarowo- kontrolnego; wprowadzenie nowych wskaźników jakości, głównie biologicznych, stan wód określany jest jako stan ekologiczny i stan chemiczny, a nie klasa jakości; nowe rodzaje monitoringu (diagnostyczny, operacyjny, badawczy i obszarów chronionych); planowanie monitoringu w cyklach zgodnych z cyklami obowiązywania planów gospodarowania wodami Pierwszym okresem, w którym dostosowywano monitoring do wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej były lata 2007-2009. W tym czasie wdrażano metody badań nowych elementów biologicznych, wartości graniczne oraz sposób oceny. Lata 2010-2012 były pierwszą częścią I cyklu obowiązywania PGW (od 2010 do 2015 roku). W tym okresie poprzez kolejne nowelizacje rozporządzeń wydanych na podstawie art. 38a i art. 155b Prawa wodnego wdrożony został monitoring ichtiofauny i elementów hydromorfologicznych oraz uzupełniono warunki referencyjne dla wszystkich typów rzek, co pozwoliło na dokonanie pełnej oceny stanu ekologicznego wód. Lata 20162021 będą okresem obowiązywania kolejnego II cyklu PGW. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 11 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Organizacja monitoringu W roku 2005 podstawą projektowania monitoringu wód było rozporządzenie5. Zgodnie z tym rozporządzeniem monitoring rzeki Bug prowadzony był w ramach sieci: monitoringu diagnostycznego – 13 ppk (w tym monitoringu substancji niebezpiecznych – 1 ppk), monitoringu granicznego – 9 ppk, sieci Eurowaternet – 2 ppk. Badania rzeki Bug prowadzone były w 13 punktach pomiarowo-kontrolnych: Kryłów, Strzyżów, Zosin, Horodło, Dorohusk, Włodawa pow. NZPS, Włodawa - nasyp kolejowy, Stawki, Sławatycze, Terespol most, Terespol tama, Krzyczew, Bubel Stary. Obecnie monitoring wód powierzchniowych projektowany jest w odniesieniu do jednolitych części wód (jcwp). Odcinek Bugu zlokalizowany na terenie województwa lubelskiego obejmuje 11 jcwp. Monitoring realizowany jest na podstawie dwóch rozporządzeń6,7. Zgodnie z zasadami rozporządzenia, monitoring rzeki Bug prowadzony jest w 9 punktach pomiarowo-kontrolnych. W obecnej sieci są to punkty: Kryłów, Zosin, Horodło, Dorohusk, Kuzawka, Kuzawka/Kukuryki, Krzyczew, Gnojno. Program monitoringu prowadzony jest w następujących sieciach pomiarowych: monitoring diagnostyczny: 8 ppk, realizacja raz na 6 lat, monitoring operacyjny: 8 ppk, realizacja raz na 3 lata, monitoring obszarów chronionych: (eutrofizacja ze źródeł komunalnych oraz obszary Natura 2000): 8 ppk, realizacja raz na 6, bądź na 3 lata, monitoring graniczny: 9 ppk, badania prowadzone co roku. Tak zaprojektowana sieć zapewnia monitorowanie Bugu co roku we wszystkich 9 ppk.. W odniesieniu do całej zlewni Bugu WIOŚ ustanowił monitoring diagnostyczny w 17 punktach pomiarowo-kontrolnych (ppk), monitoring operacyjny w 54 ppk na jednolitych częściach wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych oraz monitoring obszarów chronionych (obszary Natura 2000, obszary wrażliwe na eutrofizację komunalną oraz obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych) w 54 ppk. Sieć pomiarową jcwp w zlewni Bugu przedstawiono na mapie 2. _______________________ rozporządzenie MŚ z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). 6 rozporządzenie MŚ z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 258, poz. 1550); 7 rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z dnia 16 grudnia 2013 r., poz. 1558). 5 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 12 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Mapa 2. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych w zlewni rzeki Bug (źródło: WIOŚ) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 13 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Ocena jakości wód w zlewni rzeki Bug W 2005 r. monitoringiem w zlewni Bugu objęto 28 rzek w 64 punktach badawczych. Oceny dokonano na podstawie rozporządzenia5. Ocena obejmowała 5 klas czystości. Wykres 1. Ocena stanu czystości rzek w zlewni Bugu w roku 2005 (źródło: WIOŚ) Nie stwierdzono wód w I i II klasie jakości. Klasę III odnotowano w 5 przekrojach pomiarowych, klasę IV w 48, a klasę V w 11 punktach. Nowym wskaźnikiem uwzględnionym wówczas w ocenie był ogólny węgiel organiczny. Elementy biologiczne obejmowały jedynie saprobowość fitoplanktonu i peryfitonu, chlorofil „a” i makrobezkręgowce bentosowe. W 12 ppk spośród 13 zlokalizowanych na rzece Bug odnotowano IV klasę (wody niezadowalającej jakości). W ppk Bug – Bubel Stary woda odpowiadała V klasie (wody złej jakości). Tak niską jakośći Bugu determinowały niemal w każdym punkcie pomiarowym: ChZT – Cr, ChZT – Mn, OWO, chlorofil „a”, miano coli oraz w nieco mniejszm stopniu fosforany i azot Kjeldahla. Wykres 2. Ocena stanu czystości rzeki Bug w roku 2005 (źródło: WIOŚ) Ocena stanu wód według obowiązujących zasad sporządzana jest kompleksowo z zachowaniem zasady dziedziczenia wyników dla okresu 3 lat. Ostatni okres obejmuje lata 2010-2012. Oceny tej dokonano na podstawie 4 rozporządzenia . W wyniku przeprowadzonej w ten sposób oceny jakości Bugu, stwierdzono na odcinku od Kryłowa do Dorohuska słaby stan ekologiczny (IV klasa), do Terespola stan umiarkowany (III klasa), po czym znowu pogorszenie stanu do słabego. Należy jednak podkreślić, że o takiej jakości zdecydował niewielki odsetek wskaźników (13%). Od lat obserwuje się w Bugu, w porównaniu do innych rzek Lubelszczyzny, wyższą zawartość związków fosforu oraz azotu Kjeldahla. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 14 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Rys. Schemat przeprowadzenia oceny stanu wód z uwzględnieniem obszarów chronionych Należy jednak podkreślić, że prawie 185 km górnego odcinka rzeki znajduje się poza granicami Polski, następnie na 363 km odcinku rzeka stanowi naturalną granicę między Polską, a Ukrainą i Białorusią. Bug jest znacznie obciążony już ze względu na wielkość swojej zlewni a pierwszy ppk. Bug – Kryłów zamyka zlewnię cząstkową o powierzchni 7 500 km2. Połowa zlewni znajduje się poza granicami Polski. Ponadto podwyższone zwartości fosforanów są charakterystyczne dla rzek w całej zlewni, którym towarzyszy również wysoka zawartość ogólnego węgla organicznego i barwa, Jest to zjawisko charakterystyczne dla rzek o typie abiotycznym 23 i 24, które posiadają dno o substracie organicznym, oraz dużą zawartość humianów co wynika z przepływu przez tereny zatorfione. Analizując parametry biologiczne – stan ekologiczny na ogół odpowiadał II klasie (stan dobry). Jedynie IV klasę (stan słaby) osiągnął wskaźnik makrobezkręgowców bentosowych. Pobór prób do tych oznaczeń jest niezwykle trudny i niebezpieczny przy takim charakterze rzeki - niedostępne brzegi, grząskie dno, zmienna głębokość przy jednoczesnym szybkim prądzie wody. Lata 2013 - 2015 są II okresem 6 letniego cyklu Planów Gospodarowania Wodami, w którym realizowany jest program monitoringu operacyjnego. W roku 2014 badaniami objęto odcinek graniczny Bugu z z Ukrainą. Stan ekologiczny elementów biologicznych oceniono na podstawie fitoplanktonu, jako charakterystycznego wskaźnika dla dużych rzek nizinnychi sklasyfikowano na poziomie II klasy (stan dobry). Stan ekologiczny wskaźników fizykochemicznych sklasyfikowano poniżej dobrego ze względu na przekroczenia wartości granicznych fosforanów. Na mapie 3 przedstawiono aktualną ocenę stanu wód w zlewni Bugu. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 15 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Mapa 3. Ocena stanu czystości rzek w zlewni Bugu (źródło: WIOŚ) Ze względu na fakt ciągle zmieniających się zasad przeprowadzania oceny, jak również długotrwający proces precyzowania wartości granicznych dla poszczególnych elementów jakości wody, trudno jest dokonać jednoznacznych porównań ocen. Na poniższych wykresach przedstawiono zmianę kluczowych wskaźników dla jakości wód Bugu wyrażonych jako stężenie średnioroczne w latach 2005-2014. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 16 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Wykres 3. Stężenie średnioroczne zawiesiny ogólnej w rzece Bug w latach 2005-2014 (źródło: WIOŚ) Wykres 4. Stężenie średnioroczne chemicznego zapotrzebowania tlenu ChZT-Cr w rzece Bug w latach 2005-2014 (źródło: WIOŚ) Spośród najistotniejszych wskaźników fizykochemicznych badanych w rzece Bug jak i rzekach w zlewni Bugu, przekraczających granicę stanu dobrego stanowi jedynie jeden wskaźnik - ChZT-Cr, charakteryzujący zanieczyszczenia organiczne. Przekroczenia wartości granicznej dla tego wskaźnika dotyczy głównie wód o typie abiotycznym 23 i 24 (dominujących w zlewni Bugu), określonym jako potoki i rzeki na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych czyli o podłożu organicznym. W związku z tym zawartość substancji organicznych w tego typu rzekach, i w konsekwencji również w Bugu, jako odbiornika niesionych zanieczyszczeń, jest podwyższona naturalnie. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 17 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Wykres 5. Stężenie średnioroczne pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) w rzece Bug w latach 2005-2014 (źródło: WIOŚ) Wykres 6. Stężenie średnioroczne azotu ogólnego w rzece Bug w latach 2005-2014 (źródło: WIOŚ) Wykres 7. Stężenie średnioroczne fosforu ogólnego w rzece Bug w latach 2005-2014 (źródło: WIOŚ) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 18 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 W wyniku podejmowanych działań jakość wód w zlewni Bugu, jak też samej rzeki Bug, uległa na przestrzeni lat poprawie, pomimo wciąż niekorzystnej oceny ogólnej, jaką jest zły stan wód. Niemniej jednak zły stan wód rzeki Bug oraz wód w zlewni wynika z przekroczeń pojedynczych wskaźników, podczas gdy zdecydowana większość wskaźników nie przekracza granicy dla II klasy jakości. Ocena stopnia eutrofizacji w zlewni rzeki Bug Na podstawie art. 47 ustawy Prawo wodne „Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje, co 4 lata, oceny stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych i wód przybrzeżnych”. Rzeka Bug fot. A. Iwaniuk Pierwszej oceny stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych za lata 2007-2009 WIOŚ dokonał w roku 2010, następnie za lata 2008-2010 w roku 2011, natomiast ostatniej oceny za lata 2010-2012 dokonano w roku 2013, w oparciu o zapisy rozporządzenia8. W zlewni rzeki Bug wody w większości wykazują zagrożenie eutrofizacją. Spośród 40 jcwp w zlewni, poddanych ocenie, 12 z nich uznano za wody niezagrożone eutrofizacją, a 28 jcwp jako wody zagrożone eutrofizacją. Ich udział wynosi odpowiednio 30% i 70%. Na podstawie ww. ocen Dyrektor RZGW wyznacza co 4 lata Obszary Szczególnie Narażone (OSN) a WIOŚ prowadzi badania na wskazanych w nim jcwp, zgodnie z programem dla obszarów chronionych narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (MORO). W zlewni rzeki Bug ustanowiono 2 OSN ze względu na wody powierzchniowe (Kanał Żmudzki i Uherka). Ocena stopnia eutrofizacji wykorzystywana jest również na etapie planowania programów dla punktów objętych monitoringiem operacyjnym (MO). Jeżeli wynik oceny wskazuje za zagrożenie jcwp eutrofizacją oraz w zlewni występuje źródło presji komunalnej, jednolitą część wód obejmuje się programem monitoringu dla obszarów chronionych, zagrożonych eutrofizacją ze źródeł komunalnych MOEU. Następna ocena za lata 2013-2016 wykonana zostanie w roku 2017. _____________________________ rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545) 8 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 19 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 3. Presje i działania zapobiegawcze Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej w zlewni rzeki Bug Na terenie zlewni rzeki Bug, po stronie polskiej, w 2014 r. zamieszkiwało 533 584 mieszkańców i od 2005 liczba ta zwiększyła się o ok 10 tys. osób. Liczba ludności obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków w omawianym okresie utrzymywała się na podobnym poziomie – ok. 290 tys. Tabela 4. Infrastruktura wodno-kanalizacyjna na obszarze zlewni Bug (źródło: WIOŚ) 2005 2014 Długość sieci wodociągowej (w km) 3 820 5 652,01 Długość sieci kanalizacji sanitarnej (w km) 1 016 1 605,18 W zlewni rzeki Bug w 2014 r. funkcjonowało 88 podmiotów odprowadzających ścieki do środowiska, w tym 75 komunalnych i 13 przemysłowych. W porównaniu z 2005 r. liczba podmiotów zmniejszyła się o 2. Wyżej wymienione podmioty eksploatowały 133 oczyszczalnie ścieków o łącznej 3 przepustowości 90 358 m /d. BWiK "WOD-KAN" Sp. z o.o W Białej Podlaskiej fot. Archiwum WIOŚ Tabela 5. Ilość i rodzaj oczyszczalni oraz ich przepustowość w latach 2005 i 2014 w zlewni rzeki Bug (źródło: WIOŚ) 2005 Liczba i rodzaj oczyszczalni ścieków ogółem/ przepustowość (w m3/d), z tego: - komunalnych/przepustowość a) mechaniczno – biologiczne/ przepustowość b) mechaniczne/przepustowość - przemysłowych/przepustowość a) mechaniczno – biologiczne/przepustowość b) mechaniczne/przepustowość 2014 121/115 057 133/90 358 105/82 791 104/82 741 1/50 16/32 266 14/29 563 120/74 585 120/74 585 0/0 13/15 773 12/15 734 2/ 2 703 1/39 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 20 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Tabela 6. Ilość odprowadzanych ścieków oraz ładunków zanieczyszczeń z powyższych oczyszczalni (źródło: WIOŚ) 2005 2014 Ilość ścieków odprowadzonych ogółem (m3/rok), w tym 15 461 653 16 974 137 z podmiotów: - komunalnych 13 980 967 15 913 417 - przemysłowych 1 480 686 1 060 720 Ilość ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych ogółem (w kg/rok) wg. BZT5 237 071 114 018 CHZT 934596 768 258 zawiesina ogólna 344 699 229 499 azot ogólny* 160012 134 772 fosfor ogólny* 20 001 9 997 * Wielkość ładunku podano z oczyszczalni zobowiązanych pozwoleniem wodnoprawnym do wykonywania badań zawartości azotu ogólnego i fosforu ogólnego Wykres 8. Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane do zlewni rzeki Bug w latach 2005 i 2014 Największy ładunek zanieczyszczeń do wód zlewni Bugu wprowadzały następujące zakłady: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie; Bialskie Wodociągi i Kanalizacja "WODKAN" Spółka z o.o., w Białej Podlaskiej; Przedsiębiorstwo Usług i Inżynierii Komunalnej Spółka z o.o. w Łukowie; Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. we Włodawie; Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Tomaszowie Lubelskim; Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Hrubieszowie; REAL S.A. Siedlce - Zakład Produkcji Koncentratów w Nieledwi; Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Międzyrzecu Podlaskim; Zakład Mleczarski Sp. z o.o. w Łaszczowie; "SEDAR" S.A. w Międzyrzecu Podlaskim; Uren Coldstores Sp. z o.o. w Łaszczowie; Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 21 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Oczyszczalnia „ Bieławin” w Chełmie fot. Archiwum WIOŚ Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że o jakości wód zlewni rzeki Bug decydują nie tylko punktowe zrzuty ścieków (z oczyszczalni) ale również szereg innych czynników typu zanieczyszczenia obszarowe, a szczególnie spływy powierzchniowe z terenów użytkowanych rolniczo oraz spływy wód opadowych z jezdni, placów i innych terenów utwardzonych. Na terenie zlewni rzeki Bug funkcjonuje 41 gospodarstw prowadzących hodowlę trzody chlewnej oraz drobiu, w tym 9 ferm posiadających pozwolenia zintegrowane. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie prowadził kontrole przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez podmioty zlokalizowane na terenie zlewni. Ilość przeprowadzonych kontroli oraz podjęte działania pokontrolne, w tym wysokość wymierzonych kar za naruszanie warunków wprowadzanie ścieków do środowiska prezentuje tabela poniżej. Tabela 7. Ilość przeprowadzonych kontroli oraz podjęte działania pokontrolne, w tym wysokość wymierzonych kar za naruszanie warunków wprowadzanie ścieków do środowiska (źródło: WIOŚ) Liczba przeprowadzonych kontroli dotyczących ochrony zlewni rzeki Bug Liczba wydanych zarządzeń pokontrolnych Liczba wymierzonych kar - liczba ukaranych podmiotów/zakładów - wysokość nałożonych kar [tys. zł] - wysokość wpłaconych kar [tys. zł] - wysokość kar odroczonych [tys. zł] 2005 84 2012 172 2014 195 23 14 13 1387,1 10,1 1417,4 29 8 7 28,496 9,432 19,064 15 3 3 14,405 0,910 13,495 W latach 2005 - 2014 wybudowano 28 oczyszczalni, w tym 2 oczyszczalnie przemysłowe, natomiast zmodernizowano 16 oczyszczalni komunalnych (tabela 8). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 22 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Tabela 8. Ilość wybudowanych i zmodernizowanych oczyszczalni ścieków w latach 2005-2014 w zlewni rzeki Bug (źródło: WIOŚ) Nowe oczyszczalnie 1 Gmina Tuczna 2 Gmina Kąkolewnica 3 Gmina Zalesie 4 Gmina Piszczac – oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest w Dąbrowicy Małej 5 Gmina Hańsk gminna oczyszczalnia ścieków w Dubecznie 6 Lubelski Zarząd Przejść Granicznych w Chełmie Oddział Zamiejscowy Zamość Zespół w Hrebennem - oczyszczalnia Hrebenne 7 Gmina Mircze - oczyszczalnia Wiszniów 8 Gmina Jarczów 9 Gmina Łaszczów - oczyszczalnia Dobużek (KPOŚK) 10 Gmina Rachanie - oczyszczalnia Michalów Kolonia 11 Gmina Mircze (KPOŚK) 12 Gmina Bełżec - oczyszczalnia Bełżec 13 Gmina Łaszczów - oczyszczalnia Nadolce 14 Gmina Łaszczów oczyszczalnia Ratyczów 15 Gmina Jarczów oczyszczalnia Plebanka 16 Gmina Lubycza Królewska - oczyszczalnia Dyniska Nowe 17 Gmina Lubycza Królewska - oczyszczalnia Nowosiółki Kardynalskie 18 Gminny Zakład Usług Komunalnych Hrubieszów z/s w Świerszczowie - oczyszczalnia Husynne 19 Gminny Zakład Usług Komunalnych Hrubieszów z/s w Świerszczowie - oczyszczalnia Dziekanów 20 Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. Tomaszów Lubelski oczyszczalnia Tomaszów Lubelski 21 Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. Hrubieszów - oczyszczalnia Hrubieszów 22 Gminny Zakład Usług Komunalnych Dołhobyczów - oczyszczalnia Chłopiatyn 23 Zakład Usług Komunalnych Ulhówek - oczyszczalnia Szczepiatyn 24 Gmina Łaszczów - oczyszczalnia Pukarzów 25 Gmina Krynice - oczyszczalnia Dzierążnia 26 Spółdzielnia Mieszkaniowa Sahryń - oczyszczalnia Sahryń 27 P.P.H.U."KAROL" Ewa Brodawka Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Międzyrzecu Podlaskim 28 SCO-PAK Fabryka Papieru w Orchówku Oczyszczalnie zmodernizowane 1 Przedsiębiorstwo Usługowo Wytwórcze w Woli Uhruskiej (KPOŚK) 2 Przedsiębiorstwo Usługowo-Produkcyjne w Dubience 3 Gmina Rejowiec oczyszczalnia w Zawadówce 4 Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Hrubieszowie (KPOŚK) 5 Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Tyszowcach (KPOŚK) 6 SÜDZUCKER Polska S.A. „Cukrownia Strzyżów” w Strzyżowie (KPOŚK) 7 Gmina Kodeń 8 Gmina Piszczac 9 Gmina Janów Podlaski (KPOŚK) 10 Gmina Wisznice (KPOŚK) 11 Gmina Konstantynów (KPOŚK) 12 „EKO-BUG" Sp. z o.o., Kobylany – oczyszczalnia w Koroszczynie (KPOŚK) 13 Gmina Łomazy 14 Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. we Włodawie 15 Gmina Sawin – oczyszczalnia w Sawinie 16 Dom Pomocy Społecznej „SENIOR” w Różankce Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 23 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Nowo wybudowane i zmodernizowane oczyszczalnie są głównie „małymi” obiektami i stanowią 19,55% ogółu funkcjonujących oczyszczalni na omawianym obszarze. Nie modernizowano natomiast oczyszczalni odprowadzających ścieki z większych aglomeracji miejskich np. Biała Podlaska, Łuków, Międzyrzec Podlaski. Zrzuty ścieków z tych aglomeracji stanowią istotny ładunek zanieczyszczeń odprowadzanych punktowo do wód zlewni. Łączna ilość ścieków odprowadzanych do wód zlewni rzeki Bug wynosi 16974137 m3 (łącznie komunalnych i przemysłowych), natomiast z nowo wybudowanych i zmodernizowanych oczyszczalni odprowadzanych jest 2032403,2 m3, co stanowi 11,97% wszystkich ścieków odprowadzanych do wód zlewni Bugu. Przyjmując, że średni przepływ wód w Bugu w województwie lubelskim wynosi ok 90 m3/s, to ilość odprowadzanych ścieków z oczyszczalni zlokalizowanych w zlewni stanowi około 0,6%, natomiast ilość ścieków z 26 oczyszczalni nowo wybudowanych i zmodernizowanych wynosi 0,07 % w stosunku do przepływu wód w Bugu. Modernizacje oczyszczalni wiązały się również ze zwiększeniem ich przepustowości, w związku z prowadzeniem budowy sieci kanalizacyjnej. W 5 przypadkach stwierdzono zwiększenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanego w ściekach do odbiorników. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Brześciu Największą inwestycją w zakresie modernizacji oczyszczalni w białoruskiej części Bugu była modernizacja oczyszczalni ścieków w Brześciu, pn. „Modernizacja wtórnych osadników na brzeskiej oczyszczalni ścieków”, dofinansowana przez stronę polską z NFOŚiGW. Przedsięwzięcie to było bardzo ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa ekologicznego Polski, w związku Oczyszczalnia ścieków w Brześciu fot. Archiwum WIOŚ z dużym nagromadzeniem osadów w lagunach osadowych pochodzących z oczyszczalni, położonych na terenie zalewowym. W przypadku powodzi nieodwodnione i nieustabilizowane osady mogłyby się przedostać się do Bugu, który jest jednym ze źródeł wody pitnej dla aglomeracji warszawskiej (Wodociąg Północny w Wieliszewie). Działania te wpisują się w realizację jednego z zadań IOŚ w zakresie przeciwdziałania potencjalnym zanieczyszczeniom (zagrożeniom środowiska). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 24 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Prace modernizacyjne w oczyszczalni w Brześciu trwały od 21 listopada 2011 r. do 9 grudnia 2014 r. i obejmowały następujące działania: • uporządkowania problemu gospodarki osadowej i likwidację lagun osadowych, • sfinansowania budowy dwóch osadników wtórnych oraz komory osadu czynnego, z pełnym wyposażeniem, urządzeniami do napowietrzania i aparaturą kontrolno pomiarową. Po modernizacji oczyszczalni ścieków w Brześciu (I etapu) kontrole realizacji przedsięwzięcia przeprowadzali pracownicy NFOŚiGW w Warszawie (ostatnia kontrola: 9 grudnia 2014 r.). Jak wynika z uzyskanych informacji nie został wtedy osiągnięty efekt ekologiczny określony w umowie z NFOŚiGW w zakresie stężeń BZT5 i zawiesiny ogólnej w ściekach oczyszczonych. Należy tu dodać, że przyjęte parametry zostały bardzo wyostrzone biorąc pod uwagę, że nie wykonano pełnej modernizacji obiektów oczyszczalni, a czas wymagany na odtworzenie się flory bakteryjnej w komorach napowietrzania nie był wystarczający. Efekt ekologiczny, pomimo niedotrzymania w/w parametrów, oceniono na zadawalający stronę polską, gdyż pozwala na bezpieczną pracę urządzeń do odwadniania osadów. W skrajnym przypadku, awaria osadników wtórnych mogłaby spowodować odpływ ścieków z zanieczyszczonym osadem, co w konsekwencji mogłoby spowodować bardzo poważne skutki. Jeszcze raz należy podkreślić, że w omawianym przypadku głównym celem było zlikwidowanie zagrożenia w postaci nagromadzenia niebezpiecznych osadów, a poprawa złego stanu wód rzeki Bug stanowiła dodatkowy efekt podjętych działań. Tablica informująca o finansowaniu modernizacji oczyszczalni ścieków w Brześciu fot. Archiwum WIOŚ Według WIOŚ w Lublinie osiągnięcie zakładanych wartości parametrów oczyszczonych ścieków będzie możliwe dopiero po zrealizowaniu dalszych prac modernizacyjnych, które są przewidziane w najbliższym czasie. Z tego powodu NFOŚiGW w Warszawie wydłużył termin na osiągniecie pełnego efektu ekologicznego do 15 grudnia 2015 roku, a na dostarczenie pełnej dokumentacji z wynikami badań do 31 grudnia 2015 r. Wydłużenie w/w okresu pozwoli na skontrolowanie wartości stężeń zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych przy pracy oczyszczalni w różnych porach roku (przy różnych temperaturach zewnętrznych). Terminy dodatkowych poborów ustalono na 31 lipca 2015 r. i 31 października 2015 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 25 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Nie mniej jednak udało się już uzyskać wymaganą redukcję azotu ogólnego i fosforu ogólnego. Poziom udziału zanieczyszczeń pochodzących z oczyszczalni w Brześciu w punkcie pomiarowo-kontrolnym Bug-Krzyczew, spadł w przypadku azotu ogólnego odpowiednio z 17 do 12 %, a w przypadku fosforu ogólnego z 53 do 24 %. Punkt pomiarowo-kontrolny Bug-Krzyczew jest zlokalizowany poniżej ujścia rzek Muchawiec, Krzna oraz oczyszczalni ścieków w Brześciu. Tabela 9. Procentowy udział źródeł zanieczyszczeń w ppk Bug – Krzyczew w roku 2011 i 2014 (źródło: WIOŚ) Punkt pomiarowokontrolny: Zawiesina ogólna (ton/rok) BZT5 (ton/rok) Azot ogólny (ton/rok) Fosfor ogólny (ton/tok) Wylot z oczyszczalni ścieków w Brześciu Ładunek % Ujście rzeki Muchawiec* Ładunek % ROK 2011 8950,7 19 Krzna - Neple (ujście) Bug - Krzyczew Ładunek % Ładunek % 1686,6 3 48321 100 655,7 1 772,6 8 2051,5 21 915,6 9 9883,8 100 1725,4 17 2011,9 19 1349,3 13 10323,1 100 333,6 53 - - 69,4 11 626 100 ROK 2014 8554,6 10 Zawiesina 958,6 1 5830,8 7 83280,5 100 ogólna (ton/rok) BZT5 1111,9 9 1449,5 12 837,3 7 12080,2 100 (ton/rok) Azot ogólny 1495,4 12 1914,5 15 1192,7 10 12519,5* 100 (ton/rok) * Fosfor ogólny 218,6 24 95,1 11 89,1 10 896,9 100 (ton/tok) * Do obliczenia ładunków zanieczyszczeń dla rzeki Muchawiec posłużono się danymi z lat 2010 i 2013 . **W przypadku azotu ogólnego wykorzystano najbardziej aktualny wynik z roku 2012 dla punktu pomiarowo-kontrolnego Bug-Krzyczew. Ocena wpływu zanieczyszczeń pochodzących z Ukrainy i Białorusi na ilość ładunku odprowadzanego do Bałtyku W 2012 roku ładunki azotu ogólnego i fosforu ogólnego pochodzących z ukraińskiej części Bugu oraz białoruskich rzek Muchawca i Leśnej stanowiły odpowiednio 47% i 50% transgranicznych zanieczyszczeń dostarczanych do wód na obszarze polskiej zlewni Bałtyku. Z ukraińskiej części Bugu do wód granicznych z Polską wpłynął ładunek w wysokości: azot (N): 7070,06 t/rok oraz fosfor (P): 481,37 t/rok. Białoruś dostarczyła Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 26 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 do zlewni Bugu łącznie N: 2812,57 t/rok i P: 142,43 t/rok (Muchawiec - N: 1935,35 t/rok i P: 96,57 t/rok; Leśna - N: 877,22 t/rok i P: 45, 86 t/rok). Analiza wpływu ładunków transgranicznych biogenów pochodzących z rzek Ukrainy i Białorusi wykazała, że stanowiły one tylko 4,69 % i 4,09 % biogenów odprowadzonych do wód na polskim obszarze zlewni Bałtyku. Wielkość ta ulega w rzeczywistości zmniejszeniu o ok. 30% na skutek biodepozycji. Działania zapobiegawcze Celowe jest kontynuowanie budowy i modernizacji oczyszczalni z zamiarem ujęcia w systemy kanalizacyjne wszystkich wytwarzanych ścieków na tym obszarze i skierowanie ich do oczyszczenia. Takie działanie poprawia stan środowiska lokalnego przez wyeliminowanie niekontrolowanych zrzutów ścieków bezpośrednio do wód lub do ziemi. 4. Współpraca międzynarodowa Współpraca z Białorusią Przygraniczne położenia województwa lubelskiego oraz umiejscowienie polskobiałoruskiej granicy na rzece Bug stwarzało konieczność nawiązanie lokalnej współpracy pomiędzy służbami ochrony środowiska sąsiadujących krajów. Według informacji posiadanej przez tut. Inspektorat, początki współpracy sięgają połowy lat 70-tych XX wieku. Współpraca ta polega przede wszystkim na wymianie informacji o stanie Podpisanie protokołu ze spotkania fot. Archiwum WIOŚ środowiska, pozyskiwaniu danych, zdobywaniu doświadczeń jak również na rozwijaniu i doskonaleniu systemu wzajemnego powiadamiania w przypadku wystąpienia awarii lub nadzwyczajnego zanieczyszczenia wód granicznych. Dodatkową podstawą kontynuowania i rozwoju współpracy stanowią rekomendacje (niewiążące ustalenia o charakterze zaleceń) zawarte w protokołach z posiedzeń Polsko-Białoruskiej Podkomisji ds. Współpracy Przygranicznej, działającej w ramach Polsko-Białoruskiej Międzyrządowej Komisji ds. Współpracy Transgranicznej (zwanej dalej Polsko-Białoruską Podkomisją lub Podkomisją). Podkomisja ta utworzona Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 27 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 została w oparciu o zapisy zawarte w protokole z IV posiedzenia Polsko-Białoruskiej Międzyrządowej Komisji Koordynacyjnej ds. Współpracy Transgranicznej, sporządzonym 27 marca 2001 r. w Rajgrodzie. Podkomisja działa w oparciu o statut oraz regulamin i w swoich działaniach ukierunkowana jest na pogłębianie współpracy w celu zapobiegania i likwidacji katastrof, klęsk żywiołowych i innych nadzwyczajnych sytuacji w przygranicznych rejonach obu państw. Prace polskiej części Podkomisji koordynuje, jako jej przewodniczący, Wojewoda Podlaski. Zgodnie z zapisem zawartym w Regulaminie Podkomisji jej skład tworzą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz instytucji i organizacji funkcjonujących w strefie przygranicznej, m. in. Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. W latach 2005-2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie brał czynny udział w pracach Podkomisji. Współpraca ta obejmowała dziedzinę ochrony środowiska w zakresie działań statusowych i kompetencji Inspekcji Ochrony Środowiska i polegała na bieżącym uzgadnianiu, opiniowaniu oraz wdrażaniu zaleceń ww. Podkomisji. Podczas posiedzeń, w zakresie współpracy w dziedzinie Wizyta studyjna w oczyszczalni w Brześciu fot. Archiwum WIOŚ ochrony środowiska, omawiano m.in.: przebieg współpracy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie z Brzeskiem Obwodowym Komitetem ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska w Brześciu, zasady oraz wyniki klasyfikacji wód rzeki Bug i jej głównych dopływów, przebieg prac związanych z modernizacją miejskiej oczyszczalni ścieków w Brześciu, budową elektrowni jądrowej na terenie Republiki Białorusi oraz prowadzonych pracach melioracyjnych, wejście w życie Porozumienia z dnia 12.09.2009 r. między Rządem Republiki Białorusi a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska w kontekście wpływu tego aktu na prace Podkomisji, rozszerzenie współpracy obu stron na główne dopływy rzeki Bug leżące po stronie polskiej i białoruskiej, konieczność podpisania protokołu technicznego określającego zakres dwustronnej współpracy oraz ujmującego wspólne kryteria oceny jakości wód powierzchniowych, konieczność przeprowadzenia analizy porównawczej normatywów Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Białorusi w zakresie ocen stanu ekosystemów wodnych, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 28 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 główne problemy związane z realizacją współpracy ze służbami Republiki Białorusi w zakresie ochrony środowiska (m.in. brak szczegółowych unormowań prawnych w tym zakresie). Prace w ramach podkomisji pozwalają określić kierunki i działania w zakresie ochrony środowiska obu krajów. W latach 2005-2014 WIOŚ w Lublinie wdrażał rekomendacje ww. Podkomisji w ramach współpracy ze bliźniaczymi służbami funkcjonującymi na terytorium Republiki Białorusi: Brzeskim Obwodowym Komitetem Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska (BOKZNiOŚ) oraz od 2013 r. z Brzeskim Obwodowym Laboratorium Analitycznym Państwowego Urzędu „Rządowe Centrum Kontroli Analitycznej w zakresie ochrony środowiska naturalnego”. Współpraca polega przede wszystkim na wymianie informacji o stanie środowiska, pozyskiwaniu danych, zdobywaniu doświadczeń jak również na rozwijaniu i doskonaleniu systemu wzajemnego powiadamiania w przypadku wystąpienia awarii lub nadzwyczajnego zanieczyszczenia wód granicznych. Cele te realizowane były m.in. poprzez spotkania robocze obu stron. Ogółem na przestrzeni lat 2005-2014 odbyło się 20 takich spotkań roboczych. Zgodnie z przyjętym założeniem spotkania odbywały się dwa razy w roku, jeden raz po stronie białoruskiej i jeden raz po stronie polskiej. Podczas ww. spotkań dokonywano, w ramach porównań międzylaboratoryjnych, wspólnych poborów wód rzeki Bug na odcinku granicznym oraz: uzgadniano i przedstawiano założenia realizacji monitoringu wód rzeki Bug oraz jej głównych dopływów w poszczególnych latach, prezentowano i omawiano wyniki badań wód rzeki Bug wykonanych podczas wspólnych poborów obu służb, prezentowano i omawiano wyniki badań odcinka granicznego wód rzeki Bug oraz jej głównych dopływów wykonywanych w ramach prac własnych, omawiano zasady, normy oraz wyniki oceny jakości wód rzeki Bug na podstawie badań realizowanych przez WIOŚ w Lublinie, uaktualniano alarmowe numery telefonów służb w ramach wymiany informacji związanych z wystąpieniem poważnych Wspólny pobór prób w Orchówku fot. Archiwum WIOŚ awarii o zasięgu transgranicznym, omawiano zasady realizacji Porozumienia miedzy Rządem Republiki Białorusi a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej w ramach współpracy w dziedzinie ochrony środowiska przez WIOŚ w Lublinie i BOKds.ZNiOŚ w Brześciu, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 29 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 omawiano i uzgodniono treść protokołu technicznego o stanie wód powierzchniowych na odcinku transgranicznym pomiędzy Brzeskim Obwodowym Komitetem Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska oraz Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Lublinie. Protokół podpisany w grudniu 2012 r. określa zasady współpracy w zakresie wspólnego monitoringu oraz wymiany informacji o stanie wód rzeki Bug i jej głównych dopływów, wymiany informacji związanych z nadzwyczajnymi sytuacjami ekologicznymi, zakres badań, wielkości charakterystyczne oraz progowe wskaźników fizykochemicznych dla wód powierzchniowych rzeki Bug i jej głównych dopływów, omawiano przebieg prac modernizacyjnych na oczyszczalni miejskiej w Brześciu oraz na poletkach osadowych na których gromadzony był osad ściekowy. Strona białoruska przekazywała podczas spotkań roboczych pisemnie informacje na temat przebiegu prac, dokonano wizji lokalnej obiektów mogących mieć wpływ na stan wód, leżących w rejonie po stronie polskiej (oczyszczalnia ścieków we Włodawie - wizja lokalna 2014) oraz białoruskiej (oczyszczalnia ścieków w Brześciu - wizja lokalna w roku 2012 i 2013), omawiano bieżące problemy w zakresie ochrony środowiska (problem uciążliwości odorowej w okolicach miasta Terespol (grudzień 2007 r.), zgłoszenia uciążliwości odorowej w okolicach miasta Włodawa (maj 2011 r.), działania interwencyjne związane ze zgłoszeniem ewentualnego zanieczyszczenia wód rzek: Bug (maj-czerwiec 2009 r.), Czapelka (czerwiec 2013) oraz Leśnej (lipiecsierpień 2014 r.). Istotnym elementem dwustronnej współpracy była bieżąca wymiana informacji z BOKZNiOŚ w ramach wzajemnego informowania o nadzwyczajnych sytuacjach ekologicznych mogących mieć wpływ na stan środowiska w obszarze przygranicznym m.in. o pogorszeniu stanu wód rzeki Bug i jej głównych dopływów latem 2009. Współpraca WIOŚ w Lublinie w latach 2005-2014 ze stroną białoruską dotyczyła dodatkowo opiniowania dokumentów związanych z inwestycjami realizowanymi na terytorium Republiki Białorusi, mogącymi mieć wpływ na stan środowiska (oczyszczalnia ścieków w Brześciu, elektrociepłownia w Brześciu oraz elektrownia jądrowa na terytorium Białorusi). Opinie te przekazane zostały do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Lublinie. Należy również uwzględnić czynny udział WIOŚ w Lublinie w projektach międzynarodowych realizowanych w latach 2005-2014: projekt „Budowa polsko-białoruskiej- polityki wodnej w zlewni Bugu” (rok 2008), międzynarodowe seminarium naukowym nt. „Ochrona jakości wód podczas przejścia fali powodziowej” (rok 2012), projekt „Odtworzenie szklaku wodnego E-40 na odcinku Dniepr-Wisła: od strategii do planowania” (rok 2014). Należy zaznaczyć, iż powyższa współpraca nie wynika z nakazu ustawowego, ale jest wynikiem utrwalonego zwyczaju, wypracowanego w ciągu ostatnich czterdziestu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 30 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 lat, traktowanego przez doktrynę jako jedno ze źródeł prawa międzynarodowego publicznego. Żadna ustawa nie wymienia współpracy międzynarodowej jako zadania Inspekcji Ochrony Środowiska. Powyższe nie zmienia faktu, iż utrzymywanie poprawnych stosunków z instytucją o zbliżonych kompetencjach po drugiej stronie granicy jest w pełni zasadne, a nawet niezbędne dla bieżącej realizacji zadań Inspekcji Ochrony Środowiska (w szczególności w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom oraz dążeniom do osiągnięcia dobrego stanu środowiska). Wyniki współpracy międzynarodowej są efektem troski o stan środowiska w rejonie przygranicznym przy głównym założeniu, iż lepiej zapobiegać niż ponosić konsekwencje ewentualnych zaniedbań. Współpraca z Ukrainą Obecną podstawę współpracy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie z Ukrainą stanowi Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Ukrainy sporządzona w Kijowie 10 października 1996r., która weszła w życie 5 stycznia 1999r. Na szczeblu regionalnym ważnym elementem współpracy są porozumienia zawarte pomiędzy Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Lublinie, Podpisanie protokołu ze spotkania fot. Archiwum WIOŚ a Państwową Inspekcją Ekologiczną Obwodu Lwowskiego (podpisane 19.02.2010 r.) oraz Obwodu Wołyńskiego (podpisane 09.10.2011 r.). Do stałych elementów współpracy należą: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Badania i ocena jakości wód rzeki Bug w ramach PMŚ, w tym wspólny pobór prób. Wymiana informacji o stanie środowiska z Państwowymi Inspekcjami Ekologicznymi Obwodu Wołyńskiego i Lwowskiego. Udział pracowników WIOŚ Lublin w grupach roboczych OW (ochrony wód) i NZ (nadzwyczajnych zanieczyszczeń) działających w ramach Polsko – Ukraińskiej Komisji ds. Wód Granicznych i przygotowywanie materiałów na kolejne posiedzenia tej Komisji. Bieżąca aktualizacja wykazu instytucji biorących udział w systemie powiadamiania na wypadek potencjalnego zagrożenia środowiska. Spotkania i konferencje z udziałem przedstawicieli WIOŚ w Lublinie oraz przedstawicieli instytucji zajmujących się ochroną środowiska na Ukrainie. Współdziałanie w zakresie awarii w strefie przygranicznej. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 31 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 Corocznie WIOŚ przekazuje stronie ukraińskiej informacje dotyczące nazw i lokalizacji punktów pomiarowo-kontrolnych na rzece Bug, w których wykonywane są badania jakości wód, zakres badań i terminy poboru. Raz na kwartał wysyłane są do Inspekcji Ekologicznych Obwodu Wołyńskiego i Lwowskiego rezultaty badań rzeki Bug. Na początku każdego roku WIOŚ przekazuje stronie ukraińskiej: Zakres badań i terminy poboru wód rzeki Bug, Wykaz metodyk badawczych w oparciu o które wykonywane są badania, Wykaz potencjalnych źródeł zanieczyszczeń w obszarze przygranicznym, Zaktualizowane dane teleadresowe służb działających w systemie powiadamiania na wypadek potencjalnego zanieczyszczenia środowiska. W stały harmonogram współpracy wpisuje się również przygotowywanie materiałów na spotkania Polsko – Ukraińskiej Komisji ds. Wód Granicznych, a w szczególności działających w jej składzie Grup Roboczych: ds. Ochrony Wód (OW) oraz ds. Nadzwyczajnych Zanieczyszczeń (NZ). Ponadto raz na kwartał WIOŚ w Lublinie przesyła wyniki badań wód zlewni rzeki Bug Państwowym Inspekcjom Ekologicznym Obwodów Lwowskiego i Wołyńskiego w zakresie przyjętym programem monitoringu środowiska na obszarze województwa lubelskiego opracowanym przez WIOŚ w Lublinie i zatwierdzanym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Poza wspólnym poborem przedstawiciele WIOŚ uczestniczyli w innych spotkaniach, na których poruszane były sprawy współpracy ze stroną ukraińską w aspekcie poprawy jakości wód granicznych rzeki Bug, m.in.: 13 czerwca 2007 r. , Boguchwała k/Rzeszowa - spotkanie Komisji ds. Współpracy Przygranicznej działającej w ramach Polsko-Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej ds. Współpracy Międzyregionalnej. 26 - 27 listopada 2007 r. Lublin - spotkanie w ramach XIX Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Nasz Bug” zorganizowanej przez Katolicki Uniwersytet Lubelski. 14 grudnia 2007 r. Lublin - XXI Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. „Podsumowanie współpracy w dziedzinie ochrony środowiska’’, organizator KUL we współpracy z Narodowym Uniwersytetem im. Iwana Franki we Lwowie, w ramach projektu Współpraca Uniwersytetów wspierająca rozwój regionów – lubelskiego i lwowskiego – Program Sąsiedztwa PL–BY–UA INTERREG IIIA/TACIS CBC. 04-05 kwietnia 2008 r. - posiedzenie Komisji ds. Współpracy Przygranicznej działającej w ramach Polsko - Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej ds. Współpracy Międzyregionalnej. Temat przewodni: działania nakierowane na zmniejszenie zanieczyszczenia wód, powietrza, gleby oraz tworzenie systemu wymiany informacji o zagrożeniach ekologicznych i sytuacjach kryzysowych o charakterze transgranicznym. 5-7 listopada 2008 r. w Łuck na Ukrainie - spotkanie w ramach projektu „Poprawa środowiska przyrodniczego w basenie rzeki Bug’’. Celem projektu była likwidacja zagrożeń zanieczyszczenia gruntów i wód dorzecza zachodniego Bugu w regionie nadgranicznym. Kierownik Delegatury WIOŚ w Zamościu przedstawiła prezentację „Współpraca na wodach granicznych”. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 32 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 W roku 2008 r. przedstawiciele WIOŚ w Lublinie uczestniczyli w Projekcie „Budowa Polsko-Białorusko-Ukraińskiej polityki wodnej w zlewni Bugu”. W ramach projektu uczestniczono w czterech spotkaniach mających formę warsztatów, seminariów i konsultacji odbywających się w Lublinie, Kamieniukach (Białoruś) i Łucku (Ukraina). Ich celem było tworzenie podstaw prowadzenia spójnej polityki zarządzania wodami przygranicznymi, obejmującej m.in. zagadnienia zarządzania potencjałem wodnym zlewni, transportu, ochrony i monitoringu środowiska, wymiany informacji oraz zgodności zapisów prawnych z zaleceniami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Partnerem wiodącym projektu był Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. 8-9 kwietnia 2010 r. Rzeszów - Narada strefowa wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska Polski południowej i wschodniej z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska. Omawiano m.in. monitoring wód transgranicznych. 27-29 kwiecień 2010 r. Kijów – warsztaty: Zarządzanie Zasobami Wód Transgranicznych Europy Wschodniej i Północnej, zorganizowane przy współpracy Komisji Ekonomicznej dla Europy ONZ (UNECE), Międzynarodowego Centrum Oceny Wód (IWAC), Ministra Ochrony Środowiska Ukrainy oraz Komitetu ds. Gospodarki Wodnej Ukrainy. 17-18 maja 2010 r, Lublin - Forum Polska – Ukraina „Inwestycje Gospodarka Współpraca Transgraniczna”, 13 grudnia 2012 r. w siedzibie WIOŚ Lublin Delegatury w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej 69A odbyło się spotkanie przedstawicieli Państwowej Inspekcji Ekologicznej Obwodu Wołyńskiego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie Delegatura w Zamościu dotyczące współpracy w dziedzinie ochrony wód granicznych przed zanieczyszczeniem. Celem spotkania było zwiększenie efektywności działań, służących ochronie środowiska naturalnego na obszarze polsko-ukraińskiego pogranicza oraz zmniejszeniu poziomu zanieczyszczeń rzeki granicznej Bug. Niezależnie od rytmu stałej współpracy w sytuacjach potencjalnego zanieczyszczenia wód zlewni rzeki Bug lub innych nietypowych zdarzeń środowiskowych można liczyć na szybką odpowiedź i pomoc ze strony Ukrainy, o czym przekonują działania podejmowane m.in. w trakcie takich zdarzeń: 11 czerwca 2010 r. Zarząd Zasobów Wodnych Basenu Zachodni Bug w Łucku przekazał do Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie informację o niepokojąco niskiej zawartości tlenu rozpuszczonego w wodach rzeki Bug po stronie ukraińskiej. Lubelski WIOŚ wykonał dodatkowe badania monitorujące stan rzeki. Pomiary prowadzone były od 11 czerwca 2010 r. w Kryłowie, a następnie - w trakcie przesuwania się fali – w kolejnych punktach biegu rzeki. Informowano na bieżąco inspektoraty w województwie podlaskim i mazowieckim a także inne zainteresowane instytucje. 21 czerwca 2010 r. WIOŚ w Lublinie przekazał raport końcowy do GIOŚ. W grudniu 2011 r. WIOŚ Rzeszów przekazał wniosek anonimowego rozmówcy z Ukrainy o zanieczyszczeniu wód rzeki Bug poprzez ciek bez nazwy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 33 ________________________________Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005-2014 odprowadzający ścieki z zakładu zajmującego się produkcją płyty wiórowej w m. Kamionka Buska. Delegatura LWIOŚ w Zamościu wystąpiła z pismem do Państwowej Inspekcji Ekologicznej Obwodu Lwowskiego o podjęcie działań kontrolnych oraz o poinformowanie o jej rezultatach. Ponadto pobrano próby wód Bugu w m. Kryłów. Próba objęta została zakresem badań dla monitoringu granicznego rozszerzonego o parametr zasugerowany w piśmie - formaldehyd. Stwierdzone stężenia poziomu formaldehydu sklasyfikowano jako „stan poniżej dobrego”. WIOŚ Lublin w wyjaśnianiu opisanych zdarzeń zwracał się z prośbą o udzielenie informacji do współpracujących służb ochrony środowiska ze strony Ukrainy tj. Państwowej Inspekcji Ekologicznej Obwodu Lwowskiego oraz Państwowej Inspekcji Ekologicznej Obwodu Wołyńskiego. W każdym z tych przypadków otrzymano odpowiedź. W ocenie WIOŚ największym problemem współpracy z Ukrainą jest brak regularności jej elementów, co nie pozwala w pełni przełożyć się na ostateczny końcowy efekt. Pewne trudności wynikają także z umocowania Polski w strukturach Unii Europejskiej, a Ukrainy poza nimi, co tworzy dysonans prawny podstaw tworzenia i realizacji niektórych zadań. Działania podejmowane przez WIOŚ w I połowie 2015 r. oraz ostatnie sygnały płynące z Ukrainy pozwalają mieć nadzieję, że wkrótce współpraca ta nabierze oczekiwanej dynamiki. 5. Podsumowanie Jakość wód rzeki Bug oraz jej zlewni na przestrzeni ostatnich lat stopniowo ulega poprawie. Co prawda nie jest to wciąż sytuacja zadawalająca, czyli stan wód nie jest dobry w kontekście wymagań RDW ale należy mieć nadzieję na przyszłość. Optymistycznym jest fakt, że już tylko nieliczne wskaźniki, najczęściej biologiczne, decydują o gorszym stanie wody. Bez wątpienia do lepszej jakości wody przyczyniły się inwestycje w zlewni, zarówno nowo powstałe oczyszczalnie jak i modernizacja już istniejących. Po stronie białoruskiej największą inwestycją ostatnich lat była modernizacja oczyszczalni ścieków w Brześciu, której efekty w niedalekiej przyszłości powinny się przełożyć na dobry efekt ekologiczny. Dużą nadzieją napawają plany dalszych inwestycji w zlewni rzeki Bug, zarówno te po stronie polskiej jak i białoruskiej czy ukraińskiej. Planowana modernizacja oczyszczalni ścieków we Lwowie wydaje się kluczową inwestycją, ze względu na fakt obciążenia Bugu już w jego początkowym odcinku, dużą ilością niedostatecznie oczyszczonych ścieków pochodzących z miasta Lwowa. Zły stan techniczny i przestarzałe rozwiązania technologiczne oczyszczalni we Lwowie można uznać za największe zagrożenie dla wód rzeki Bug. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 34
