Micherda Anna - Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku
advertisement
WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej PRACA DYPLOMOWA Narodowy Bank Polski a Europejski Bank Centralny- analiza porównawcza. Autor: Anna Micherda Promotor: prof. nadzw.dr hab inż Jacek Binda Bielsko-Biała, rok 2016 1 ............................................. Bielsko-Biała,............................... (Imię i nazwisko) Studia Podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro OŚWIADCZENIE Świadom/a odpowiedzialności oświadczam, że przedkładana praca dyplomowa pt.: ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ .......... została napisana przeze mnie samodzielnie. Jednocześnie oświadczam, że ww. praca nie narusza praw autorskich w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 24, poz. 83) oraz dóbr osobistych chronionych prawem cywilnym. Ww. praca nie zawiera danych i informacji, które uzyskałem/am w sposób niedozwolony. .................................. podpis studenta 2 Spis treści Wstęp 4 1 System bankowości w Polsce 5 1.1 Narodowy Bank Polski- centralny bank Rzeczypospolitej 6 1.2 Niezależność NBP. 7 1.3 Podstawowe funkcje, zadania i cele NBP 10 1.4 Główne obszary działalności NBP 11 2 Europejski Bank Centralny jako centralny bank strefy euro. 13 2.1 Geneza i aspekty prawne działania EBC. 14 2.2 Zadania i cele EBC w Eurosystemie 18 3 Współpraca między NBP a EBC 3.1 Rola NBP po przystąpieniu do strefy euro 3.2 Unia bankowa jako filar stabilności finansowej systemu 21 21 bankowego 22 Bibliografia 27 3 Wstęp W gospodarce każdego państwa wyróżniamy instytucję banku centralnego. W Polsce rolę tę pełni Narodowy Bank Polski, który emituje pieniądz narodowy, pełni funkcje banku nadzorczego, czuwa nad bezpieczeństwem systemu bankowego. Europejski Bank Centralny to bank centralny strefy euro (dla 19 państw, które wprowadziły euro) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Jest on centralną instytucją dwóch systemów: Eurosystemu i Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Celem pracy jest wyjaśnienie jakim tworem jest Narodowy Bank Polski, który rozpoczął działalność 1945 roku jakie są jego funkcje, zadania, cele, struktura, rola i przedstawienie pokrótce historii rozwoju bankowości w Polsce oraz zaprezentowanie zarysu funkcjonowania Europejskiego Banku Centralnego instytucji młodej bo istniejącej zaledwie kilkanaście lat, ale będącym najistotniejszym ogniwem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. System ów składa się, oprócz EBC, z narodowych banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, zarówno tych, które już przystąpiły do strefy euro, jaki tych, które pozostają poza nią (objętych derogacją). Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich zatytułowanym System bankowości w Polsce przedstawiono, w syntetyczny sposób, system bakowości w Polsce, omówiono aspekty prawne działania Narodowego Banku Polskiego, zwrócono uwagę na strukturę organizacyjną NBP oraz pokrótce opisano jego główne obszary działalności. W drugim rozdziale pt. Europejski Bank Centralny jako centralny bank strefy euro, na zasadzie kontrastu do NBP, przedstawiono instytucję Europejskiego Banku Centralnego zaczynając od genezy i podstawy prawnej funkcjonowania, kolejno omawiając pojęcie niezależności, organy oraz zadania i cele w Eurosystemie. Ostatni rozdział zatytułowano Współpraca między NBP a EBC skupiono się w nim na opisaniu materii dotyczącej współpracy NBP i EBC, zagadnień związanych z rolą NBP po zasileniu przez Polskę szeregów państw strefy euro oraz podjęcie dylematu dotyczącego uczestnictwa EBC i NBP w Unii Bankowej. 4 1 System bankowości w Polsce Tradycja polskiej bankowości sięga XV wieku, kiedy to w Krakowie powstawały pierwsze domy bankowe. W roku 1585 założono z inicjatywy Piotra Skargi, Bank Pobożny, udzielający niskooprocentowanych pożyczek pod zastaw drobnych nieruchomości. W końcu XIV wieku pojawiła się nazwa polski czerwony złoty. Wraz z rozwojem handlu i przemysłu coraz większego znaczenia nabierały domy bankowe mieszczące się w Warszawie. Był to wiek XVIII. Przyjmowały one depozyty przede wszystkim od większych właścicieli ziemskich i udzielały im pożyczek hipotecznych. Domy bankowe udzielały również pożyczek królom polskimi miastom, a także pośredniczyły w zaciąganiu pożyczek w bankach petersburskich i wiedeńskich1. Obecnie sektor bankowy w Polsce jest zaliczany do największych pod względem wielkości aktywów i kapitałów własnych w Europie Środkowej i Wschodniej2. Proces transformacji sektora bankowego w Polsce rozpoczął się stosunkowo niedawno bo w 1982 roku, w ustawie prawo bankowe określono zadania i organizację banków oraz zasady ich działania oraz dostosowano działalność systemu bankowego do warunków gospodarki rynkowej3.Uznano, że system bankowy należy elastycznie dostosować do przekształcających się struktur życia gospodarczego. W nowym systemie funkcjonowania gospodarki narodowej polityka pieniężnokredytowa, obejmująca całokształt zagadnień związanych z sytuacją pieniężną kraju odgrywać miała aktywną rolę w procesie kształtowania polityki gospodarczej, w tym również finansowej4. Ustawa prawo bankowe i statut NBP stworzył formalne podstawy prowadzenia przez banki samodzielnej i aktywnej polityki pieniężno-kredytowej5. 1 Kras Ireneusz, Ewolucja polskiego systemu bankowego, Seaculum Christiatnum: pismo historyczne 13/2, s. 187 2 www.stat.gov.pl na podstawie analizy danych statystycznych zawartych na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego 3 Dz. U. 1982 nr 7 poz. 56, Ustawa z dnia 26 lutego 1982r.-Prawo bankowe (uchylona) 4 Krzyżkiewicz Z, Tradycje i ewolucja polskiej bankowości, s.43 5 Baka W, Polska reforma gospodarcza, s.181, 5 Gruntowne zmiany polityczne i ekonomiczno-społeczne z 1989 roku kształtowały współczesną strukturę systemu bankowego6 w czterech płaszczyznach: budowania nowego systemu prawnego normującego działalność banków, przekształcenia Narodowego Banku Polskiego w nowoczesny bank centralny, nie prowadzący działalności komercyjnej, doprowadzenia do powstania prywatnych banków komercyjnych, w tym także banków o kapitałach zagranicznych, sprywatyzowania banków komercyjnych7. W 1989 roku weszły w życie dwie ustawy, które tworzyły nowe prawo bankowe- ustawa Prawo bankowe oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim. Nowoczesny system bankowy w Polsce powstał w 1990 roku i jest on zbliżony do systemu przyjętego w większości krajów Unii Europejskiej. Jest to tak zwany model niemiecko-japoński. Struktura systemu bankowego w Polsce jest dwuszczeblowa, składa się z banku centralnego (emisyjnego), instytucji bankowych, zasad ich współdziałania i relacji z otoczeniem. Są to zatem banki: komercyjne, spółdzielcze, hipoteczne, inwestycyjne itp. oraz odpowiednie przepisy i regulacje istniejące w państwie. 1.1 Narodowy Bank Polski- centralny bank Rzeczypospolitej Konstytucja stanowi, że centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej8. Jest zatem najważniejszą instytucją wpływającą na rynek pieniężny w Polsce. NBP jest instytucją państwową, która posiada osobowość prawną. Funkcjonowanie NBP zawęża się do terytorium Polski, a skoncentrowany kapitał należy do państwa. 6 Pomorska A, Prawne podstaw działalności banków w Polsce, s. 139, 7 Dobosiewicz Z, Podstawy bankowości, s.20, 8 Art. 227 Konstytucji RP, Dz.U.1997.78.483 - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 6 Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza9. Ustawa o NBP określa, że podstawowym celem jego działalności jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.10 Należy jednak zaznaczyć, że przyjmując wspólną walutę (do czego dąży Polska), państwa członkowskie przekazują Wspólnocie kompetencje w zakresie polityki pieniężnej. Państwo rezygnuje w ten sposób ze swojej suwerenności monetarnej, której składnikami są kompetencja emisyjna i kompetencja waloryzacyjna. O czym więcej w kolejnych rozdziałach11. 1.2 Niezależność NBP Niezależność banku centralnego trudno zdefiniować, ponieważ nie jest to pojęcie jednowymiarowe. W literaturze przedmiotu znaleźć można opisy i wyjaśnienia , co należy rozumieć przez niezależność banku centralnego. Brakuje jednak jednolitej definicji12. Bank centralny jest niezależny, jeśli cechuje go: zakaz finansowania sektora publicznego przez bank, brak podlegania przez bank instytucjom rządowym, suwerenność banku przy prowadzeniu polityki kursu walutowego, ustawodawstwo zapewniające osobistą niezależność członków organów decyzyjnych banku, konstytucyjna ranga statutu banku centralnego13. Zasada niezależności centralnego banku państwa powinna zabezpieczać w optymalnym zakresie realizację nałożonych na niego zadań (celów) konstytucyjnych14. 9 Ibidem, 10 Art. 3.1 Ustawa z dnia 29 sierpnia1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2013r.poz. 908, z późn. zm.) 11 Nowak F, Suwerenność państwa a jednolita waluta europejska, , Warszawa 2006, s. 199-201. 12 Kowalak M, Tendencje w polityce, s.211, 13 Huterski R, Niezależność Banku Centralnego, s. 22, 7 W jedynym ze swoich orzeczeń, Trybunał Konstytucyjny wskazał, że omawiana zasada niezależności powinna być interpretowana w kontekście zadań (celów) NBP. Dotyczy to w szczególności zadania ochrony wartości pieniądza krajowego 15. Omawiając problematykę dotyczącą zasady niezależności banku centralnego państwa można wyróżnić: niezależność funkcjonalną- rozumianą jako uprawnienie i zdolność banku centralnego do kształtowania polityki pieniężnej oraz samodzielnego podejmowania decyzji w wypełnianiu pozostałych funkcji statutowych, niezależność personalną – odnoszącą się do trybu powoływania i odwoływania członków kierownictwa banku niezależność finansową – interpretowaną jako trwałe określenie zasad tworzenia i podziału funduszy banku i wykluczenie możliwości wywierania nacisku na decyzje banku w kwestiach finansowych, niezależność instytucjonalną polegającą na zakazie przyjmowania wytycznych, instrukcji bądź sugestii od osób trzecich w związku z wykonywanymi zadaniami nałożonymi przez przepisy traktatowe oraz statut banku. Organami NBP w myśl postanowień konstytucji i ustawy o NBP są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego. Prezesa NBP powołuje Sejm na wniosek Prezydenta na sześcioletnią kadencję. Prezes przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP oraz reprezentuje bank na zewnątrz. Prezes jest także przełożonym wszystkich pracowników NBP. Funkcję Prezesa pełni obecnie prof. Marek Belka. Kluczowym organem NBP jest Rada Polityki Pieniężnej, co jest związane z przyjęciem koncepcji kierownictwa kolegialnego16. W jej skład wchodzi Prezes NBP oraz 9 członków powoływanych przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Kadencja członków trwa 6 lat. Rada ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu 14 Bałaban A. s.344, 15 wyrok TK z dnia 16 lipca 2009 r., sygn. akt Kp 4/08 (OTK ZU 2009, Nr 7A, poz. 112), 16 Knosala E, Stasikowski R, Wspólnotowe i polskie publiczne prawo gospodarcze, s.28 8 ustawy budżetowej, wykonuje te założenia poprzez stosowanie instrumentów polityki pieniężnej oraz w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania tych założeń17. Rada ustala także wysokość stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku, ocenia Zarząd NBP w zakresie wykonania założeń polityki pieniężnej. Działalnością NBP kieruje Zarząd, który realizuje uchwały Rady. W skład Zarządu wchodzą Prezes NBP (jako przewodniczący) oraz 6-8 członków Zarządu. Członków Zarządu powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prezesa NBP18. NBP zatrudnia 3367 pracowników (stan na 1.10.2015r.) Schemat 1. Schemat 1 Organy NBP Źródło: opracowanie własne. Centralna siedziba NBP mieści się w Warszawie. Dodatkowo działa 16 Oddziałów Okręgowych na terenie całej Polski, w celu usprawnienia funkcjonowania bankowości centralnej. Rys 1. 17 Zubik M, Narodowy Bank Polski, s.47, 18 http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/zarzad.html 9 Rys.1 Oddziały okręgowe NBP Źródło: http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/struktura.html 1.3 Podstawowe funkcje, zadania i cele NBP Artykuł 227 ust. 1 zdanie 2 Konstytucji RP stanowi, że NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Jedną z podstawowych funkcji banku centralnego – obok funkcji banku państwa i funkcji banku banków – jest funkcja emisyjna. NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce; określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu znaków pieniężnych, a dzięki temu zabezpiecza płynność obrotu gotówkowego. Jako bank banków NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce. Zaś pełniąc funkcję centralnego banku państwa – prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i samorządów oraz realizuje ich zlecenia płatnicze19. Schemat 2. Zadania Narodowego Banku Polskiego określone są w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim oraz w Prawie bankowym. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Podstawowym celem Narodowego Banku Polskiego jest zapewnienie stabilnego poziomu cen. Schemat 3. 19 https://www.nbp.pl/edukacja/dodatki_edukacyjne/wsieci_wsf/02.pdf 10 Schemat 2 Funkcje NBP. Źródło: opracowanie własne. Schemat 3 Zadania NBP Źródło: opracowanie własne. 1.4 Główne obszary działalności NBP Do głównych obszarów działalności NBP należą: prowadzenie polityki pieniężnej- Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilny poziom cen. NBP opracowuje i realizuje strategię polityki pieniężnej, której celem jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 % z dopuszczalnym przedziałem wahań +/– 1 punkt procentowy. działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, 11 działalność emisyjna- NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP, zatem jest jedyną instytucją uprawnioną do wprowadzania do obiegu pieniężnego złotych i groszy jako prawnych środków płatniczych na obszarze Polski, rozwój systemu płatniczego, zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski- Narodowy Bank Polski zarządza rezerwami dewizowymi, które służą przede wszystkim wzmocnieniu wiarygodności finansowej kraju, obniżając koszt finansowania na rynkach globalnych i ograniczając ryzyko gwałtownego odpływu kapitału. Rezerwy dewizowe wspierają także stabilność rynków finansowych i sektora bankowego, w szczególności przez dostarczanie płynności walutowej w przypadku dysfunkcjonalności rynków finansowych. obsługa Skarbu Państwa- Narodowy Bank Polski współpracuje z wieloma instytucjami publicznymi. Jednym z głównych interesariuszy zewnętrznych jest Skarb Państwa, dla którego bank centralny prowadzi obsługę bankową rachunków bieżących. Narodowy Bank Polski obsługuje kilkadziesiąt tysięcy rachunków, w tym ok. 970 rachunków związanych z redystrybucją środków pochodzących z Unii Europejskiej działalność edukacyjna i informacyjna- dla NBP ważne są środowiska akademickie i naukowe, z którymi bank wymienia doświadczeniami dzieli się wiedzą. Wspiera działalność naukowo-badawczą, przez co zwiększa swoje znaczenie na arenie międzynarodowej. Duży wpływ na działalność NBP ma członkostwo w UE, a w szczególności przygotowanie Polski do uczestnictwa w strefie euro. W celu właściwego przygotowania się do przyjęcia euro NBP dąży do spełnienia wymagań nałożonych na banki centralne państw, które już wprowadziły wspólną walutę. NBP stara uzyskać pozycję znaczącego ośrodka naukowego w zakresie badań ekonomicznych w kraju oraz w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych. 12 2 Europejski Bank Centralny jako centralny bank strefy euro Europejski Bank Centralny pełni funkcję banku centralnego dla 19 państw członkowskich UE, które wprowadziły euro i jednocześnie jest jedną z instytucji UE . Mieści się we Frankfurcie nad Menem w Niemczech, działalność rozpoczął 1.06.1998r. Na Eurosystem składa się bank centralny strefy euro i krajowe banki centralne państw członkowskich UE, które przyjęły euro. Głównym zadaniem Eurosystemu, realizowanym przez EBC, jest utrzymanie średniookresowej stabilności cen, służącej wspólnemu dobru, rozumianemu jako utrzymanie wzrostu cen nieznacznie poniżej 2% w skali roku, przy jednoczesnym wsparciu polityki gospodarczej. ESBC jest systemem, w którego skład wchodzi oprócz banku centralnego strefy euro wszystkie banki centralne państw członkowskich UE, w tym Narodowy Bank Polski, Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen, wspieranie polityki gospodarczej UE, a także określanie strategii i prowadzenie polityki pieniężnej Unii, przeprowadzanie operacji walutowych, utrzymywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi oraz wspieranie sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych. EBC zapewnia także realizację zadań powierzonych ESBC. Zakłada się że obydwa systemy będą istnieć obok siebie, dopóki wszystkie państwa członkowskie UE nie przyjmą wspólnej waluty euro20. EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi strefy euro zapewnienia także stabilność systemu finansowego w strefie euro. W ramach realizacji tych zadań Europejski Bank Centralny w przeszłości aktywnie uczestniczył w neutralizacji skutków kryzysu gospodarczo-finansowego w strefie euro oraz w zapobiegał jego intensyfikacji wykorzystując standardowe narzędzia realizacji polityki pieniężnej, jak i środki niestandardowe. Natomiast obecnie, w celu ograniczenia pojawiających się napięć na rynkach międzybankowych, zapewnia płynność długoterminową poprzez prowadzone operacje otwartego rynku. 20 Materiał opracowany przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską. 13 2.1 Geneza i aspekty prawne działania EBC Powołanie do życia EBC było implikacją dążenia do ściślejszej integracji państw członkowskich Unii Europejskiej w dziedzinie gospodarczej. Trzeci etap realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej miał polegać na wprowadzeniu wspólnej waluty – euro. Nazwa euro została przyjęta przez Radę Europejską 16 grudnia 1995 r. Zaś Rada Europejskiego Instytutu Walutowego rozstrzygnęła konkurs na projekt banknotów euro. Wygrał go grafik z banku centralnego Austrii – Robert Kalina, wiedeńczyk o czeskich korzeniach. Kanony wspólnej polityki walutowej określał Traktat z Maastricht. Na jego mocy miało dojść do utworzenia EBC i ESBC, w załączniku do traktatu zawarto statut obydwu instytucji. Zasady działania EBC i ESBC przygotował Europejski Instytut Walutowy, który od 1 czerwca 1998 r. został zastąpiony przez EBC. Nowe struktury w praktyce rozpoczęły działalność od 1 stycznia 1999 r., tj. od rozpoczęcia urzeczywistniania trzeciego etapu UGW. Euro zaczęło funkcjonować również od 1.01.1999r., jednak dopiero od 1 stycznia 2002 r. zaczęły cyrkulować banknoty i monety euro, a 1 lipca 2002 r. zakończył się legalny status banknotów i monet narodowych. W okresie przejściowym w obiegu znajdowały się waluty narodowe i euro. W tym miejscu należy dodać, że plany wprowadzenia euro wiązały się z dużą niepewnością dotyczącą możliwości spełnienia kryteriów uczestnictwa w strefie euro. Początkowo większość państw miała poważne problemy ze spełnieniem tych kryteriów. Ostatecznie całe przedsięwzięcie zakończyło się powodzeniem21. EBC został utworzony zgodnie z wzorcami funkcjonowania Bundesbanku, a jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem. EBC ma osobowość prawną, w przeciwieństwie do ESBC. EBC swój kapitał, na który składają się udziały banków centralnych. Odpowiadają one wielkości gospodarek poszczególnych państw. Ma to istotne znaczenie w przypadku podejmowania decyzji na mocy art. 28, 29, 30, 32, 33 i 51 statutu EBC22. 21 Doliwa-Klepacki Z, Integracja europejska. Łącznie z uczestnictwem Polski w UE i Konstytucją dla Europy, Wyd. Temida 2, Białystok-Ostrowiec Świętokrzyski 2005, s. 197-198. 22 Bernaś B, Finanse Unii Europejskiej, Wyd. AE, Wrocław 2004, s. 79-81. 14 Podstawą prawną działania EBC jest Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Protokół nr 4 w sprawie statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Bank posiada osobowość prawną i jest niezależny w wykonywaniu swoich uprawnień oraz w zarządzaniu swoimi finansami. Podstawowe regulacje dotyczące EBC zostały zawarte w art. 127-133. Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej23. Na mocy Traktatu EBC jest instytucją prawnie niezależną od innych instytucji wspólnotowych, jednak w praktyce EBC współpracuje z Radą Europejską, Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim. Skuteczność działania Europejskiego Banku Centralnego uwarunkowana jest takimi właściwościami jak: niezależność, przejrzystość, przewidywalność i odpowiedzialność. Niezależność EBC i ESBC, posiada następujące wymiary: instytucjonalny – instytucje Wspólnoty i rządy państw członkowskich są zobowiązane do poszanowania niezależności EBC, tzn. do niewywierania wpływu na najważniejsze organy decyzyjne EBC lub narodowych banków centralnych 24 personalny – wybór członków zarządu odbywa się zgodnie ze ściśle określonymi zasadami spośród niezależnych specjalistów, funkcjonalny – ściśle określone narzędzia służą realizacji celów polityki EBC i ESBC, finansowy – EBC i ESBC posiada niezbędne środki do realizacji wyznaczonych zadań25. Bank stara się także nie ulegać krytyce swojej polityki ze strony polityków uważających, że jest ona szkodliwa gospodarczo dla danego państwa. Na forum unijnym ustalił się zwyczaj wstrzymywania się od krytyki poczynań EBC. 23 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE z dnia 26 października 2012 r. C 326/01 ze zm. 24 Art. 130 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE z dnia 26 października 2012 r. C 326/01 ze zm. 25 Słownik Unii Europejskiej, op. cit., s. 62. 15 Złamanie tego zwyczaju przez ministra któregoś z rządów państw członkowskich jest negatywnie oceniane i może nawet skutkować dymisją ministra. Pracownicy EBC w zasadzie nie są dobierani według przynależności państwowej, ale na podstawie swoich kwalifikacji. W rezultacie są uważani za profesjonalistów. Chcąc utrzymać swoją reputację, władze EBC muszą się wystrzegać ulegania wpływom zewnętrznym, szczególnie ze strony rządów własnych państw. Kontrola działalności EBC i ESBC polega na obowiązku przedkładania sprawozdania z działalności, które jest oceniane przez Parlament, Komisję i Radę. Europejski Trybunał Sprawiedliwości kontroluje zgodność z prawem aktów prawnych wydawanych przez EBC. Ponadto, niezależni rewidenci kontrolują księgi i rachunki26. Zgodnie z art. 8 Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego, organami decyzyjnymi EBC są: Rada Prezesów, Zarząd, Rada Ogólna27. EBC zatrudnia 2500 pracowników z całej Europy. Rada Prezesów- zwana jest także Radą Zarządzającą jest organem statutowym. Formułuje politykę pieniężną w obrębie strefy. W jej skład wchodzi 6 członków Zarządu EBC oraz prezesi krajowych banków centralnych państw, których walutą jest euro. Wszyscy członkowie Rady Prezesów uczestniczą w spotkaniach Rady z równym prawem do zabierania głosu w dyskusji, a większość decyzji podejmowana jest w oparciu o konsensus. Od 1 stycznia 2015 r., z chwilą wejścia Litwy do strefy euro, kiedy liczba prezesów banków centralnych wyniosła 19, został wprowadzony rotacyjny system głosowania w Radzie Prezesów. Zgodnie z założeniami państwa członkowskie zostały podzielone na trzy grupy głosujące rotacyjnie w cyklach miesięcznych. Przydział do grup uwarunkowano wielkością udziału danego państwa w PKB całej strefy (waga 5/6) oraz łącznego udziału w zagregowanym bilansie pieniężnym instytucji finansowych państw członkowskich strefy euro (1/6). 26 Maryl K, Europejski Bank Centralny i Europejski Bank Inwestycyjny, [w:] System instytucjonalny Unii Europejskiej, red. K.A. Wojtaszczyk, Wyd. ASPRA-JR, Warszawa 2005, s. 393-395. 27 Grzesiak M, Europejski Bank Centralny, Toruń 2004, s. 53-57 16 Z punktu widzenia przyszłego członkostwa Polski w strefie euro, wprowadzenie nowego systemu głosowania rotacyjnego nie zmieni natomiast istotnie przyszłej pozycji reprezentanta Polski w Radzie Prezesów EBC28. Kadencje prezesów krajowych banków centralnych wynoszą co najmniej pięć lat, a kadencje członków Zarządu EBC osiem lat (bez możliwości ponownego powołania). Odwołanie prezesów krajowych banków centralnych oraz członków Zarządu EBC może nastąpić tylko w przypadku niezdolności do spełniania obowiązków lub ważnego uchybienia. Wszelkie spory w powyższym zakresie rozstrzyga Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Rada Prezesów podejmuje decyzje dotyczące celów monetarnych, podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw w Eurosystemie oraz uchwala wytyczne dotyczące wykonania tych decyzji. W związku z nadzorem bankowym - uchwala decyzje dotyczące aktów prawnych, na mocy których podejmowane są decyzje nadzorcze, oraz uchwala projekty decyzji przedstawianych przez Radę ds. Nadzoru. Zarząd EBC realizuje politykę pieniężną EBC zgodnie z wytycznymi Rady Prezesów. Składa się z 6 osób mianowanych na 8-letnią kadencję przez Radę Europejską, na zalecenie Rady UE i po konsultacjach z Parlamentem Europejskim. Członkowie Zarządu wybierani są spośród grona osób o dużym autorytecie i doświadczeniu w dziedzinie pieniądza lub bankowości. Zarząd wspomaga realizację zadań EBC m.in. poprzez informowanie o postępach w procesie konwergencji państw członkowskich UE, które jeszcze nie wprowadziły euro i doradzanie w sprawie ustalenia przez te państwa nieodwołalnych sztywnych kursów walutowych. Rada Ogólna natomiast, w której skład wchodzi prezes i wiceprezes EBC, jak również prezesi krajowych banków centralnych UE (w tym Prezes Narodowego Banku Polskiego) bierze udział w działaniach doradczych EBC, gromadzeniu informacji statystycznych, jak również pomaga w przygotowaniach niezbędnych do ustalenia nieodwołalnych kursów wymiany walut państw członkowskich objętych derogacją na euro. Organ ten można uznać za tymczasowy, ponieważ zostanie rozwiązany po przyjęciu wspólnej waluty przez wszystkie państwa członkowskie UE, Schemat 4. 28 Materiał opracowany przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską. 17 Schemat 4 Schemat organizacyjny EBC. ESBC 28 banków centralnych państw członkowskich UE EUROSYSTEM EBC (Krajowe banki centralne Strefy euro) Zarząd Rada Prezesów Prezesi krajowych Rada Ogólna Prezes Prezes Wiceprezes Wiceprezes banków strefy euro Zarząd EBC 4 zwykłych członków 28 prezesów krajowych banków centralnych Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://www.ecb.europa.eu/ecb/orga/decisions/genc/html/index.pl.html 2.2 Zadania i cele EBC w Eurosystemie O podstawowym celu Eurosystemu stanowi art. 127 ust 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Głównym celem Europejskiego Systemu Banków Centralnych jest utrzymanie stabilności cen. Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze w Unii, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Unii ustanowionych w artykule 3 Traktatu o Unii Europejskiej29. Artykuł 3 Traktatu o Unii Europejskiej wymienia wiele celów Unii. Należą do nich trwały rozwój Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy i stabilność cen, oraz społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego. 29 Art. 127 ust. 1Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE z dnia 26 października 2012 r. C 326/01 ze zm. 18 Zatem stabilność cen jest nie tylko podstawowym celem polityki pieniężnej EBC, ale także jednym z celów Unii Europejskiej. Dlatego też w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktacie o Unii Europejskiej określono jasną hierarchię celów Eurosystemu z wyraźnym wskazaniem stabilności cen jako najważniejszego wkładu polityki pieniężnej w tworzenie korzystnych warunków gospodarczych i osiąganie wysokiego poziomu zatrudnienia. Innymi słowy w zakresie nienaruszającym celu głównego, EBC powinien wspierać ogólną politykę gospodarczą Unii Europejskiej w osiąganiu m.in. wysokiego poziomu zatrudnienia, zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz równowagi płatniczej30. Do zadań EBC i Eurosystemu należy: realizowanie polityki pieniężnej strefy euro, publicznie ogłaszanie swoich strategii polityki pieniężnej wraz z oceną zmian w sytuacji gospodarczej, zbieranie - przy wsparciu krajowych banków centralnych -od władz krajowych lub też bezpośrednio od podmiotów gospodarczych niezbędnych informacji statystycznych wykorzystywanych przy realizacji zadań, publikowanie biuletynów miesięcznych, raportów rocznych i analiz, zezwalanie na emisję banknotów i zatwierdzanie jej wielkości, a także wielkość emisji monet w strefie euro, starając się zapobiegać nadmiernej ich ilości w obiegu, utrzymywanie roboczych kontaktów z odpowiednimi organami i forami, na szczeblu unijnym i międzynarodowym, pełnienie roli doradczej dla organów państw członkowskich poprzez wyrażane opinie, zalecenia, przekazywanie szczegółowych wytycznych bankom centralnym dotyczące operacji otwartego rynku i kredytowych (wartość, czas, termin), przy jednoczesnej koordynacji i monitoringu prowadzenia polityki pieniężnej, interweniowanie na rynku walutowym we współpracy z poszczególnymi bankami centralnymi, 30 Statut ESBC i EBC, 2008, art. 2; TfUE, 2010, art. 127 ust. 1, art. 119 ust. 3; TUE, 2010, art. 3 ust. 3 19 monitorowanie ryzyka finansowego, polegające na ocenie ryzyka związanego z papierami wartościowymi, ustalanie strategii zarządzania rezerwami walutowymi EBC, przyczynianie się do stabilności systemu finansowego poprzez monitorowanie systemu finansowego strefy euro oraz udział w zarządzeniu w sytuacjach kryzysowych i procesach przywracania stabilności systemu bankowego31. Kompetencje EBC rozszerzono o podejmowanie działań zaradczych zmierzających do zapobiegania i ograniczania ryzyka systemowego, zagrażającego stabilności systemu finansowego jako całości32. W ramach działań na rzecz wzmocnienia nadzoru, rozpoczęto wdrażanie koncepcji unii bankowej zakładającej m.in. jednolity mechanizm nadzorczy nad systemem bankowym (ang. Single Supervisory Mechanism, SSM) i zwiększenie uprawnień EBC w obszarze polityki mikroostrożnościowej. Nadzorem EBC objęte są największe instytucje kredytowe wszystkich krajów strefy euro. Ponadto do unii bankowej mogą dobrowolnie przystąpić pozostałe kraje UE zainteresowane mechanizmem „bliskiej współpracy” z EBC. Ważnym impulsem do utworzenia unii bankowej było zwiększenie wiarygodności sektora finansowego oraz przerwanie związku między problemami sektora bankowego a problemami fiskalnymi państw członkowskich. Uruchomienie europejskich środków zapewniających ten rozdział oznaczało konieczność przeniesienia nadzoru na poziom europejski. Obok jednolitego nadzoru, pozostałe dwa filary unii bankowej mają stanowić funkcjonujący od stycznia 2015 r. wspólny mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków oraz planowany w przyszłości wspólny system gwarancji depozytów33. O czym więcej w rozdziale 3.2. 31 Materiał opracowany przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską. 32 Dobrzańska A. Polityka makroostrożnościowa – zagadnienia instytucjonalne. Teoria i dotychczasowe doświadczenia UE, „Materiały i Studia”, nr 307, Narodowy Bank Polski, Warszawa 33 Zaleska M. , Unia bankowa, Difin, Warszawa., 2013 20 Współpraca między NBP a EBC 3 Z dniem 1 maja 2004 kiedy to Polska zasiliła szeregi Unii Europejskiej, NBP stał się częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Rozpoczął zatem ścisłą współpracę z Europejskim Bankiem Centralnym i innymi bankami centralnymi krajów Unii Europejskiej. O czym była już mowa w rozdziale pierwszym. Prezes jako organ NBP uczestniczy w pracach Rady Ogólnej EBC. Eksperci NBP biorą natomiast udział w pracach komitetów i grup roboczych ESBC, które przygotowują stanowiska merytoryczne w kwestiach dotyczących działalności ESBC, np. w zakresie emisji waluty euro, statystyki bankowej i regulacji prawnych. Współpraca z EBC polega także na roboczych kontaktach ekspertów NBP i EBC, konsultowaniu projektów aktów prawnych, tłumaczeniach opracowań analitycznych i regulacji prawnych oraz organizowaniu różnych form szkoleń. NBP przekazuje EBC dane statystyczne w zakresie finansów i bankowości, umożliwiające ocenę sytuacji gospodarczej w skali Unii Europejskiej34. 3.1 Rola NBP po przystąpieniu do strefy euro Gdy Polska przyjmie euro Narodowy Bank Polski stanie się członkiem Eurosystemu, co wiąże się z rezygnacją z prowadzenia samodzielnej polityki pieniężnej i walutowej. Prezes NBP dołączy natomiast do grona Prezesów Rady Prezesów Europejskiego Banku Centralnego która odpowiedzialna jest za prowadzenie polityki pieniężnej strefy euro. Jako, że euro posiada statut waluty międzynarodowej, Prezes NBP jako reprezentant Polski w EBC będzie mógł oddziaływać nie tylko na politykę strefy euro, ale także poprzez decyzje podejmowane przez EBC na zachodzące procesy globalne. W gestii NBP będzie nadal prowadzenie polityki pieniężnej poprzez operacje otwartego rynku tj. transakcje pożyczkowe zawierane pomiędzy NBP a bankami komercyjnymi, polegające na kupnie lub sprzedaży papierów wartościowych, regulacje ilości pieniędzy pozostających w obiegu. 34 http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/informacje/mif.html 21 Po wejściu do strefy euro NBP nabędzie prawo do emisji -po zatwierdzeniu przez Radę Prezesów EBC banknotów i monet euro oraz do wprowadzania (za pośrednictwem systemu bankowego oraz sektora detalicznego) i wycofywania ich z obiegu. W NBP pozostanie nadal emisja monet okolicznościowych i kolekcjonerskich, a także po uzgodnieniu z Komisją Europejską wprowadzanie nowego wzoru monet .NBP będzie zobowiązany do wniesienia odpowiedniego wkładu w rezerwy EBC. Jednym z zadań NBP stanie się realizacja strategii inwestycyjnej EBC w zakresie rezerw walutowych. Utrzymywanie rezerw dewizowych przez NBP będzie stanowiło źródło dochodów banku i budżetu państwa. Następnie NBP będzie musiał opłacać udział w kapitale EBC. Zatem NBP otrzyma prawo do udziału w zyskach EBC, ale także pokrywaniu ewentualnych strat. Ulegnie też wzmocnieniu rola NBP jako jednostki analitycznobadawczej, która przygotowywać będzie analizy, raporty. NBP będzie nadal pomagać EBC w gromadzeniu danych dotyczących rynku pieniężnego, bankowego i finansowego oraz w prowadzeniu krajowych statystyk bilansu płatniczego i rezerw 35 międzynarodowych Eurosystemu . 3.2 Unia bankowa jako filar stabilności finansowej systemu bankowego Parlament Europejski definiuje unię bankową jako część zintegrowanych ram finansowych, która jest odpowiedzią na powtarzające się kryzysy finansowe i gospodarcze36. Natomiast Komisja Europejska stoi na straży przekonania, że wybuch obecnego kryzysu finansowego ukazał, iż wyłączna koordynacja działań między krajowymi organami nadzoru, jest nie do końca satysfakcjonująca a tym samym nie wystarczająca37. Unia bankowa zaliczana jest do jednych z najważniejszych zmian zachodzących w modelu nadzorczym UE. Obejmuje ona wyłącznie kraje ze strefy euro (19 krajów 35 http://www.nbp.pl 36 http://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_4.2.4.pdf 37 Szpringer Z, 2013: Unia bankowa, s.1-4. 22 członkowskich)38. Można by rzecz, że jest to „najważniejsza inicjatywa od czasu wprowadzenia wspólnej waluty europejskiej”39. Główną przyczyną powstania tej instytucji był wybuch kryzysu zadłużenia w strefie euro. Istotne założenie unii bankowej dotyczy obowiązkowego uczestnictwa krajów, które należą do strefy euro. Natomiast kraje, które są po za zasięgiem strefy euro, mogą przyłączyć się jako członek stowarzyszony. Jednak takie kraje, nie mogą korzystać w całości z mechanizmów stabilności, ponieważ pełne kompetencje EBC posiada wyłącznie dla krajów strefy euro40. Zintegrowane ramy finansowe, czyli unia bankowa, obejmują: jednolity europejski system nadzoru bankowego (SSM) - podczas wprowadzenia go zaangażowane miałby być: EBC, jego organ nadzoru (rozdzielenie funkcji monetarnych i nadzorczych), państwa członkowskie strefy euro, pozostałe państwa członkowskie UE, wyłącznie gdy przystąpiły do SSM obejmujące zasadę mechanizmu bliskiej współpracy. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego musiałby koordynować współpracę pomiędzy nadzorami państw, będące w systemie SSM oraz tymi państwami, które pozostają po za zasięgiem systemu SSM. Ważna kwestia związana jest z sprawowaniem nadzoru wiąże się z harmonizacją regulacji i norm nadzorczych. europejski system restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (SRM) – byłby finansowany głównie ze składek banków. Ma się ona przyczynić do zapewnienia pomocy podczas stosowania środków w obszarze restrukturyzacji oraz uporządkowanej likwidacji banków podlegających nadzorowi europejskiemu, tak aby była możliwość zamykania instytucji, które sobie nie radzą. W odniesieniu do strefy euro zabezpieczeniem fiskalnym dla organu 38 Hryckiewicz A, Pawłowska M. 2013: Czy nadzór spełni swoje zadanie? Zmiana w nadzorze finansowym w Europie oraz ich konsekwencje dla Polski, „Materiały i Studia NBP” Warszawa, zeszyt nr 289, s.16 39 Cyt.. Barnier M, były Komisarz ds. Rynku Wewnętrznego i Usług 40 Groszek, M., Kwaśniak, W., Raczko, A., 2012. Unia Bankowa – skutki dla UE, strefy euro i Polski, 23 właściwego do celów restrukturyzacji oraz przemyślanej likwidacji banków mógłby być Europejski Mechanizm Stabilności (ESM)41 europejski system gwarantowania depozytów (DGS) – system ten ma na celu nadania europejskiego wymiaru krajowym systemom gwarantowania depozytów w odniesieniu do banków podlegających nadzorowi europejskiemu. Mógłby zwiększyć wiarygodność już istniejących rozwiązań oraz byłby w pewien sposób gwarancją na to, że kwalifikujące się depozyty każdej instytucji kredytowej są wystarczająco ubezpieczone. W odniesieniu do strefy euro system ten będąc zabezpieczeniem fiskalnym dla organu właściwego do celów gwarantowania depozytów byłby europejski mechanizm stabilności42. W 2014 r. EBC przyjął funkcje nadzorcze nad bankami i grupami bankowymi krajów strefy euro43, także duża liczba banków funkcjonujących w Polsce znalazła się automatycznie pod nadzorem EBC (powodem jest znaczny udziału kapitału zagranicznego w polskim sektorze bankowym). W Polsce rolę krajowego nadzorcy bankowego, którego nadrzędnym celem jest zapobieganie ryzyku systemowego, pełni Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, UKNF. Polska formalnie pozostaje poza unią bankową i utrzymuje niezależny nadzór bankowy na poziomie krajowym, większa część sektora bankowego w Polsce od 2014 r. podlega pod kontrolę nadzorczą SSM. Szacuje się że ok. 55-60% aktywów banków w Polsce przeszło pod nadzór EBC44. Unia bankowa jest przedsięwzięciem, mającym przyczynić się do dokończenia budowy niedoskonałej unii walutowej, nieodpornej na kryzysy finansowe, co przyczynia się do pogłębiania różnic między państwami członkowskimi Unii Europejskiej . Pojawiają się głosy, że w przypadku kraju takiego jak Polska, którego sektor bankowy jest względnie niewielki w stosunku do całego sektora unijnego, ale też w stosunku do PKB 41 Waliszewski K, 2013: Koncepcja unii bankowej- szanse i zagrożenia dla sektora banków koncepcyjnych w Polsce, Unia Bankowa, red. M. Zaleska, Difin, s. 29-57. 42 Tamże, s.29 43 Rozporządzenie Rady (UE) Nr 1024/2013 z dnia z dnia 15 października 2013 r 44 Dane z raportu agencji ratingowej Fitch z 2013r. udostępnione w publikacji Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej, Gdańsk 2014, s.44. 24 Polski, a nadzór krajowy pełni swą funkcję w sposób silny i niezależny, korzystniejszym rozwiązaniem jest pozostanie poza SSM45. 45 Liszewska M. Konsekwencje dla polskiego sektora bankowego wynikające ze wspólnego nadzoru bankowego , Gdańsk 2013, s. 41-56 25 Zakończenie NBP jest „szczególną i jedyną w swoim rodzaju instytucją finansową, będąc osobą prawną o ważnej misji publicznej46. Dla NBP definicja odpowiedzialności społecznej zawarta jest w motcie: „Dbamy o wartość pieniądza”. (tj. o ok. 163 miliardów złotych: 1,7 miliarda sztuk banknotów i 15 miliardów sztuk monet -stan na 31.12.2015). Dbając o wartość nabywczą pieniądza, który jest w portfelach Polaków, NBP przede wszystkim dba o odpowiedni poziom inflacji. To konstytucyjny obowiązek, ale też zobowiązanie wobec społeczeństwa. Europejski Bank Centralny to kluczowa instytucja dla procesu integracji europejskiej, ma istotny wpływ na aktualną kondycję gospodarczą państw strefy euro, a pośrednio także kondycję wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, ponieważ odgrywa zasadniczą rolę w integracji walutowej krajów członkowskich Unii. Gospodarka może być regulowana przez EBC i ESBC za pomocą ustalania stóp procentowych, utrzymywania inflacji na niskim poziomie oraz wpływania na kurs wspólnej waluty euro. Szary obywatel Unii Europejskiej nie jest świadom tego, iż zasobność jego portfela zależy nie tylko od polityki gospodarczej rządu jego państwa, ale także od działań EBC. Dzięki ścisłej współpracy Unia Europejska i jej państwa członkowskie powstrzymały kryzys i położyły grunt pod odbudowę gospodarczą. Dokonały gruntownych zmian w unii gospodarczej i walutowej, aby zapewnić UE stabilność finansową i wzrost gospodarczy, zacieśniając współpracę gospodarczą i monitorowanie na poziomie europejskim. W procesie tym zasadniczą rolę odegrał Europejski Bank Centralny, który dzięki swojej polityce stóp procentowych uspokajał rynki.47. 46 Działocha K, s.9. 47 http://europa.eu/pol/pdf/flipbook/pl/economic_and_monetary_union_and_the_euro_pl.pdf 26 Bibliografia 1. Baka W, Polska reforma gospodarcza, 2. Bałaban A. , Euroregiony: pierwszy krok do integracji europejskiej, 3. Bernaś B, Finanse Unii Europejskiej, Wrocław 2004, . 4. Dobosiewicz Z, Podstawy bankowości, 5. Dobrzańska A. Polityka makroostrożnościowa – zagadnienia instytucjonalne. Teoria i dotychczasowe doświadczenia UE, „Materiały i Studia”, nr 307, 6. Doliwa-Klepacki Z, Integracja europejska. Łącznie z uczestnictwem Polski w UE i Konstytucją dla Europy, 7. Groszek, M., Kwaśniak, W., Raczko, A., 2012. Unia Bankowa – skutki dla UE, strefy euro i Polski 8. Grzesiak M, Europejski Bank Centralny, Toruń 2004, 9. Huterski R, Niezależność Banku Centralnego, 10. Hryckiewicz A, Pawłowska M. 2013 Materiały i Studia NBP” Warszawa, zeszyt nr 289 11. Knosala E, Stasikowski R, Wspólnotowe i polskie publiczne prawo gospodarcze, 12. Kowalak M, Tendencje w polityce, , 13. Kras Ireneusz, Ewolucja polskiego systemu bankowego, Seaculum Christiatnum: pismo historyczne 13/2, 14. Krzyżkiewicz Z, Tradycje i ewulucja polskiej bankowości 15. Liszewska M. Konsekwencje dla polskiego sektora bankowego wynikające ze wspólnego nadzoru bankowego. , Gdańsk 2013, 16. Maryl K, Europejski Bank Centralny i Europejski Bank Inwestycyjny, System instytucjonalny Unii Europejskiej, red. K.A. Wojtaszczyk, Wyd. ASPRA-JR, Warszawa 2005, 17. Nowak F, Suwerenność państwa a jednolita waluta europejska, , Warszawa 2006, 18. Pomorska A, Prawne podstaw działalności banków w Polsce, 19. Słownik Unii Europejskiej, op.cit., s. 62. 20. Szpringer Z, 2013: Unia bankowa, s.1-4. 27 21. Waliszewski K, 2013: Koncepcja unii bankowej- szanse i zagrożenia dla sektora banków koncepcyjnych w Polsce, [w:] Unia Bankowa, red. M. Zaleska, Difin, s. 29-57. 22. Zaleska M. , Unia bankowa, Difin, Warszawa., 2013 23. Zubik M, Narodowy Bank Polski, s.47, Netografia: 1. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/informacje/mif.html 2. http://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_4.2.4.pdf 3. www.stat.gov.pl 4. http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow; 5. https://www.ecb.europa.eu/ecb/html/index.pl.html 6. http://europa.eu/pol/pdf/flipbook/pl/economic_and_monetary_union_and_the_eur o_pl.pdf Akty prawne: 1. Konstytucji RP, Dz.U.1997.78.483 - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 2. Art. 3.1 Ustawa z dnia 29 sierpnia1997 r. o Narodowym Banku Polskim(Dz. U. z 2013r.poz. 908, z późn. zm.) 3. wyrok TK z dnia 16 lipca 2009 r., sygn. akt Kp 4/08 (OTK ZU 2009, Nr 7A, poz.112 ), 4. Dz. U. 1982 nr 7 poz. 56, Ustawa z dnia 26 lutego 1982r.-Prawo bankowe (uchylona) 5. Statut ESBC i EBC, 2008, art. 2; TfUE, 2010, art. 127 ust. 1, art. 119 ust. 3; TUE, 2010, art. 3 ust. 3 6. Rozporządzenie Rady (UE) Nr 1024/2013 z dnia z dnia 15 października 2013 7. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE z dnia 26 października 2012 r. C 326/01 ze zm. 28
