oczyszczalnia ścieków w dolistowie
advertisement
Wdrożenie systemu łączącego ochronę bioróżnorodności z gospodarką komunalną, odpadami i energią odnawialną Ocena efektywności istniejących oczyszczalni, bilans i charakter ścieków, potrzeby i kierunki ich modernizacji dr inż. Wojciech Dąbrowski dr inż. Dariusz Boruszko dr inż. Lech Magrel Białystok, październik 2000r. Spis treści Wprowadzenie 3 Charakterystyka, sposoby oczyszczania, ilość ścieków w analizowanych oczyszczalniach ścieków 4 Oczyszczalnia ścieków w Nowym Dworze 6 Oczyszczalnia ścieków w Lipsku 6 Oczyszczalnia ścieków w Dąbrowie Białostockiej 9 Oczyszczalnia ścieków w Sztabinie 12 Oczyszczalnia ścieków w Suchowoli 14 Oczyszczalnia ścieków w Jaświłach 17 Oczyszczalnia ścieków w Dolistowie 20 Oczyszczalnia ścieków w Goniądzu 24 Oczyszczalnia ścieków w Mońkach 26 Oczyszczalnia ścieków OSM w Mońkach 30 Oczyszczalnia ścieków w Radziłowie 34 Oczyszczalnia ścieków w Trzciannem 37 Podsumowanie i wnioski końcowe 40 2 Wprowadzenie Głównym elementem decydującym ostanie środowiska wodnego mający duży wpływ na poziom życia ludności jest sprawność systemów oczyszczania ścieków i przeróbki osadów ściekowych. W latach dziewięćdziesiątych można było zaobserwować intensywny rozwój sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Powstało szereg nowych oczyszczalni przystosowanych do intensywnego oczyszczania ścieków. Rozwój systemów sieci kanalizacyjnej i oczyszczania ścieków ma szczególne znaczenie na obszarach chronionych. Częścią zrealizowanego projektu pt. „Wdrożenie systemu łączącego ochronę bioróżnorodności z gospodarką komunalną, odpadami i energią odnawialną” była ocena efektywności istniejących oczyszczalni oraz określenie niezbędnego zakresu ich modernizacji. Analizie poddano jedenaście obiektów, które według uzyskanych danych odprowadzają około 5 tysięcy m3 ścieków na dobę, trafiają one do zlewni rzeki Biebrzy. Wszystkie obiekty działają w oparciu o metodę osadu czynnego z wyjątkiem oczyszczalni zlokalizowanej w Dąbrowie Białostockiej. Autorzy dokonali kompleksowej oceny całych systemów i poszczególnych ich elementów. Określono podstawowe parametry ścieków dopływających i oczyszczonych ze szczególnym uwzględnieniem związków biogennych. Obliczono dopuszczalne i rzeczywiste ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników w kontekście klasy ich czystości i SNQ. Większość obiektów oczyszczała wyłącznie ścieki bytowo-gospodarcze, natomiast dwie oczyszczalnie obsługiwały również zakłady mleczarskie. 3 Charakterystyka, sposoby oczyszczania, ilość ścieków w analizowanych oczyszczalniach ścieków L.p. Lokalizacja oczyszczalni 1 Nowy Dwór 2 Lipsk 3 Dąbrowa Białostocka 4 Sztabin 5 Suchowola 6 Jaświły 7 Dolistowo mleczarnia 8 Goniądz 9 Mońki Typ oczyszczalni Mechaniczno-biologiczna, osad czynny – reaktor sekwencyjny Mechaniczno-biologiczna. typ BIOBLOK PS 400, wielofazowy osad czynny Mechaniczna – stawy tlenowo –beztlenowe Przepustowość oczyszczalni [m3/d] Ilość ścieków dowożonych [m3/d] Ścieki przemysłowe [m3/d] projektowana rzeczywista brak brak brak Uwagi Oczyszczalnia w fazie projektowania, planowany rozruch w roku 2001 brak 400 250 brak piekarnia 1650 1550 1 Mechaniczno-biologiczna. typ BIOBLOK 200, chemiczne strącanie fosforu 200 100 70 Mleczarnia- 566 m3/d, masarnie – 80 m3/d Masarnia, garbarnia Mechaniczno –biologiczna, reaktor semiperiodyczny typ Hydrocentrum, chemiczne strącanie fosforu Mechaniczno-biologiczna ,typ Hydrocentrum osad czynny pracujący semiperiodycznie, chemiczne strącanie fosforu Mechaniczno – biologiczna, dwustopniowy osad czynny, doczyszczanie w stawie fakultatywnym Mechaniczno-biologiczna, jednofazowy osad czynny typ BOS Mechaniczno-biologiczna typu Bioblok PS, wielofazowy osad czynny 300 160 10 brak Konieczność uzupełnienia oczyszczalni o część biologiczną Zła praca oczyszczalni spowodowana ściekami przemysłowymi, nieprawidłowa praca poletek brak 80 45 brak brak brak 130 120 brak brak Oczyszczalnia przyjmuje obecnie ścieki bytowo gospodarcze z Dolistowa 400 70 10 - 2600 1900 4 Ścieki masarnicze Brak możliwości intensywnego usuwania biogenów brak 4 10 Mońki – mleczarnia 11 Radziłów 12 Trzcianne Mechaniczno-biologiczna , wielofazowy osad czynny Mechaniczno-biologiczna, sekwencyjny osad czynny, filtr gruntowy, chemiczne strącanie fosforu Mechaniczno-biologiczna, przepływowy reaktor z osadem czynnym, staw doczyszczający bakteryjnoglonowy 700 420 brak - brak 200 60 20 brak Przeciążenie oczyszczalni w okresie opadów 300 30 brak brak Brak możliwości intensywnego usuwania biogenów Źródło: opracowanie własne 5 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W NOWYM DWORZE Oczyszczalnia w fazie projektowania. Planowany rozruch oczyszczalni w 2001 roku. Oczyszczalnia projektowana jako mechaniczno-biologiczna oparta o osad czynny, reaktor sekwencyjny do zintegrowanego usuwania C,N,P. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W LIPSKU Oczyszczalnia ta działa w oparciu o metodę osadu czynnego, zastosowano reaktor biologiczny typu BIOBLOK PS 500 szeroko rozpowszechniony pod koniec lat 80-tych. Reaktor biologiczny działa analogicznie jak w opisywanej oczyszczalni ścieków komunalnych w Mońkach. Obecnie dopływająca ilość ścieków oraz ich ładunek w połączeniu z brakiem ścieków przemysłowych i dowożonych powodują, iż oczyszczalnia działa w miarę stabilnie i osiąga zadowalające efekty oczyszczania. 6 Ścieki surowe PIASKOWNIK PIONOWY KRATA RZADKA KOMORY DENITRYFIKACJI KOMORY NITRYFIKACJI Recyrkulacja wewnętrzna KOMORY BIOLOGICZNEJ DEFOSFATACJI Recyrkulacja zewnętrzna Odcieki technologiczne PRZEPOMPOWNIA KOMORA TLENOWEJ STABILIZACJI OSADU OSADNIK WTÓRNY POLETKA OSADOWE WYSYPISK O Ścieki oczyszczone Rzeka Biebrza Schemat oczyszczalni w Lipsku 7 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W LIPSKU ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW[g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE 2000 ROK 2000 ROK OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE ODCZYN pH 8,14 ------------ ------------ kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 380 11,9 15 kg/d 6 2,97 ZAWIESINA mg/l 156 13 25 kg/d 10 3,25 AZOT OGÓLNY mgN/l 149 23,7 30 kg/d 12 5,93 AZOT AMONOWY AZOT OGÓLNY KJELDAHLA FOSFOR OGÓLNY mgN/l 134,5 21,7 6 kg/d 2,4 5,43 mgN/l 148,8 22,4 30 kg/d 12 5,6 mgP/l 11,79 5,5 5 kg/d 2 1,38 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 400 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 250 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Biebrza zaliczona do I klasy czystości. 8 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W DĄBROWIE BIAŁOSTOCKIEJ Ścieki dopływające z miasta stanowią mieszaninę ścieków miejskich i ścieków przemysłowych (z mleczarni oraz dwóch zakładów masarskich). Wstępne oczyszczanie odbywa się na kracie zlokalizowanej w pompowni ścieków. Ścieki podawane przewodem tłocznym z pompowni trafiają do pracującego obecnie stawu beztlenowo-tlenowego, w którym zachodzą procesy sedymentacji, beztlenowe procesy biologicznego oczyszczania oraz fermentacji i mineralizacji osadu. W bezpośrednim sąsiedztwie stawu pracującego znajduje się drugi staw, dotychczas niewykorzystywany. Ścieki wstępnie oczyszczone trafiają do stawu napowietrzanego. Prowadzone są tu procesy biologicznego oczyszczania w warunkach tlenowych oraz mineralizacja powstających osadów. Ostatni etap oczyszczania odbywa się w stawie napowietrzająco-sedymentacyjnym, w którym następuje dokończenie procesów biologicznego oczyszczania ścieków w warunkach tlenowych oraz sedymentacja nie wytrąconego wcześniej osadu, który gromadzi się na dnie stawu. System napowietrzania zastosowany w odniesieniu do stawu napowietrzanego i napowietrzano-sedymentacyjnego bazuje na dostarczaniu sprężonego powietrza ze stacji dmuchaw zlokalizowanej przy budynku obsługi. W skład systemu oczyszczania ścieków wchodzą następujące urządzenia: - pompownia ścieków z kratą, - staw beztlenowy, - staw napowietrzany, - staw napowietrzano-sedymentacyjny, - stacja dmuchaw. Oczyszczalnia ścieków w Dąbrowie Białostockiej jako jedyna z analizowanych nie działa w oparciu o metodę osadu czynnego. Przeprowadzona na początku lat 90-tych modernizacja polegała na wprowadzeniu stawów biologicznych tlenowobeztlenowych. Ze względu na charakter ścieków dopływających z miejscowości (duży udział ścieków z przemysłu mleczarskiego oraz przetwórstwa mięsnego) oczyszczalnia nie była w stanie zapewnić wymaganego efektu oczyszczania – zgodnego z wprowadzonym ówcześnie rozporządzenia dotyczącego warunków wprowadzania ścieków do odbiornika z 1991r. Zastosowana technologia została praktycznie zaniechana. Prowadzenie procesu beztlenowego w stawach związane jest ze znaczną uciążliwością na środowisko zewnętrzne. Kuriozalnym i bardzo energochłonnym rozwiązaniem jest tłoczenie powietrza ze stacji dmuchaw do stawów na odległość około 1000 metrów. Jedynym wyjściem umożliwiającym uzyskanie zamierzonego efektu oczyszczania jest wprowadzenie reaktora biologicznego i zastosowanie istniejących stawów jako trzeci stopień oczyszczania. Istniejący stopień oczyszczania mechanicznego nie jest dostosowany do rodzaju ścieków dopływających do oczyszczalni. Konieczne jest zaawansowane oczyszczanie mechaniczne, uśrednianie i ewentualna neutralizacja ścieków. Określenie wielkości oczyszczalni musi być dokonane w oparciu o rzetelne analizy charakteru ścieków przemysłowych jak i po określeniu rzeczywistej sprawności urządzeń podczyszczających ścieki w tych zakładach. Prowadzone w latach 90-tych systematyczne badania wykazują, iż system ten jest przyczyną znacznej degradacji środowiska wodnego rzeki Biebrzy poprzez wprowadzanie dużych ilości związków węgla i biogennych. 9 W chwili obecnej oczyszczalnia pracuje na granicy przepustowości hydraulicznej. Ze względu na jej wielkość i położenie jej modernizacja jest sprawą priorytetową. Rozmieszczenie poszczególnych obiektów oczyszczalni ścieków w Dąbrowie Białostockiej przedstawia schemat. Ścieki surowe z miasta OCZYSZCZANIE MECHANICZNE PUNKT ŚCIEKÓW DOWOŻONYCH STAW TLENOWO BEZTLENOWY STAW NAPOWIETRZAN Y ODBIORNIK Ścieki oczyszczone Schemat oczyszczalni Białostockiej w STAW SEDYMENTACYJNY Dąbrowie 10 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W DĄBROWIE BIAŁOSTOCKIEJ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE * JEDNOSTKA DOPUSZCZALN RZECZYWISTE E 1998 ROR 2000 ROK 1998 ROR 2000 ROK ODCZYN pH 7,3 6,2 8,05 7,2 ------------ kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 210 581 57 76,28 30 kg/d 49,5 103,3 CHZT mgO2/l 420 758 71 105 150 kg/d 247,5 136,4 ZAWIESINA mg/l 210 233 100 15 50 kg/d 82,5 89,13 AZOT mgN/l 19 45 39 AMONOWY AZOT mgN/l 3,9 3,7 1,9 AZOTANOWY AZOT OGÓLNY mgN/l 36 72,6 39 KJELDAHLA FOSFOR mgP/l 8,6 15,57 8 OGÓLNY * Najwyższe dopuszczalne wartości z Rozporządzenia 10 6 kg/d 9,9 60,45 2,3 30 49,5 3,25 32,14 30 kg/d 19,5 55,13 6,31 5 kg/d 8,25 11,10 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 1650 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 1550 m3/d. 11 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W SZTABINIE Wybudowana w latach 90-tych oczyszczalnia działa z zastosowaniem osadu czynnego pracującego semiperiodycznie. Jest to szeroko stosowane rozwiązanie tak w województwie podlaskim, jak i w całym kraju, umożliwia ono intensywne oczyszczanie ścieków. Obecnie uzyskiwane efekty oczyszczania są niezadowalające pomimo tego iż obciążenie hydrauliczne oczyszczalni waha się w granicach 50%. W fazie projektowania i budowy oczyszczalni oraz sieci kanalizacyjnej nie uwzględniono konieczności podczyszczania ścieków z zakładu przetwórstwa mięsnego i garbarni. Konsekwencją tego jest niestabilna praca oczyszczalni, ciągłe problemy z osiągnięciem wymaganego stopnia oczyszczania ścieków. Wielokrotne analizy wskazują na bardzo duże stężenia związków organicznych i biogennych dopływających do oczyszczalni jak i odprowadzane ze ściekami oczyszczonymi. Osiągnięcie wymaganego efektu oczyszczania wiązać się musi z rozbudową części mechanicznej oczyszczalni poprzez wprowadzenie zespołu krat oraz sit, a także zbiornika buforowego o odpowiedniej pojemności. Konieczne jest także uporządkowanie gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych zrzucających ścieki do oczyszczalni. Ściek surowe Ścieki dowożone KRATA Odcieki technologiczne ZBIORNIK UŚREDNIAJĄCY ŚCIEKÓW DOWOŻONYCH PIASKOWNIK KOMORA STABILIZACJ I TLENOWEJ OSADU recyrkulowany POLETKA OSADOWE Osad Osad nadmierny Osad nadmierny KOMORA OSADU CZYNNEGO OSADNIK WTÓRNY Ścieki oczyszczone Schemat oczyszczalni w Sztabinie 12 OCZYSZCALNIA ŚCIEKÓW W SZTABINIE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANE DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE ODCZYN pH 7,6 7,3 ------------ kg/d ------------ ------------ CHZT mgO2/l 2859 86 150 kg/d 30 8,6 ZAWIESINA mg/l 320 30 50 kg/d 10 3 AZOT AMONOWY AZOT OGÓLNY KJELDAHLA FOSFOR OGÓLNY mgN/l 110 16 ------------ kg/d ------------ ------------ mgN/l 180 36 30 kg/d 6 3,6 mgP/l 12,6 8,3 5 kg/d 1 0,83 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr=200 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr=100 m3/d. 13 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W SUCHOWOLI Technologia oczyszczania ścieków opiera się o reaktor semiperiodyczny typu HYDROCENTRUM. W skład systemu wchodzą następujące urządzenia: - punkt zlewny ścieków dowożonych, - zbiornik retencyjno-uśredniający ścieków dowożonych z pompami rozdrabniającymi, - pompownia ścieków, - płaskownik poziomo-wirowy, - poletko ociekowe piasku, - reaktor wielofunkcyjny typu HYDROCENTRUM, - stacja dmuchaw, - komora osadu nadmiernego, - stacja dawkowania reagenta, - stacja mechanicznego odwadniania osadu z urządzeniem do workowania osadu, - składowisko odwodnionego osadu. Piasek z piaskownika usuwany jest za pomocą pompy wirowej zatapialnej na poletko ociekowe piasku. Osad powstający przy oczyszczaniu ścieków jest okresowo usuwany z komór oczyszczania do pompowni osadu nadmiernego. Z pompowni zostaje skierowany do stacji mechanicznego odwadniania, gdzie w urządzeniu typu DRAIMAD przy zastosowaniu polielektrolitu zostaje workowany i transportowany na składowisko odpadków. Ze względu na to, iż rzeczywista ilość ścieków dopływających do systemu wynosi około 50% projektowanej wydajności oczyszczalnia pracuje stabilnie. Należy dążyć do rozbudowy sieci kanalizacyjnej miasta Suchowola. Rozmieszczenie poszczególnych obiektów oczyszczalni ścieków w Suchowoli przedstawia schemat. 14 Ścieki surowe PIASKOWNIK POZIOMO WIROWY ZBIORNIK RETENCYJNO – UŚREDNIAJĄCY ŚCIEKÓW DOWOŻONYCH POLETKO OCIEKOWE PIASKU POMPOWNIA ŚCIEKÓW STACJA MECHANICZNEGO ODWADNIANIA OSADÓW O dcieki SEPARATOR PIASKU KOMORA ZASUW STACJA Sprężone pow. DMUCHA W Ścieki oczyszczone REAKTOR Osad nadmierny PUNKT ZLEWNY ŚCIEKÓW DOWOŻONYCH WIELOFUNKCYJ NY TYPU HYDROCENTRUM KOMORA OSADU NADMIERNEGO SKŁADOWISKO ODWODNIONEGO OSADU Schemat oczyszczalni w Suchowoli 15 OCZYSZCALNIA ŚCIEKÓW W SUCHOWOLI STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANYCH DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALN RZECZYWISTE E 2000 ROK 2000 ROK ODCZYN pH 7,26 7,41 ------------ kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 280 16 50 kg/d 15 2,56 CHZT mgO2/l 390 40 150 kg/d 45 6,4 ZAWIESINA mg/l 240 20 50 kg/d 15 3,2 AZOT OGÓLNY mgN/l 78 20 30 kg/d 9 3,2 AZOT AMONOWY AZOT OGÓLNY KJELDAHLA FOSFOR OGÓLNY mgN/l 22 5 6 kg/d 1,8 0,8 mgN/l 54 7,9 30 kg/d 9 1,26 mgP/l 10,2 4,9 5 kg/d 1,5 0,8 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr=300 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr=160 m3/d. 16 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W JAŚWIŁACH System oczyszczania opiera się o reaktor osadu czynnego pracujący semiperiodycznie, charakteryzujący się stałym dopływem i cyklicznym zrzutem ścieków. Na oczyszczalni istnieje możliwość chemicznego doczyszczania ścieków jednak ze względu na brak bieżącego monitoringu ścieków do niej dopływających nie ma możliwości racjonalnego użycia tej instalacji. Konsekwencją tego jest okresowe przekraczanie stężenia fosforu w ściekach oczyszczonych, problem ten dotyczy szeregu małych oczyszczalni, w których ustalono zaostrzono limity odprowadzanego ładunku tego biogenu. Ścieki surowe Ścieki dowożone PIASKOWNIK PIONOWO –WIROWY STACJA MECHANICZNEGO ODWADNIANIA ZBIORNIK SCIEKÓW DOWOŻONYCH Ścieki oczyszczone REAKTOR WIELOFUNKCYJNY Osad nadmiern y Schemat oczyszczalni Ścieków w Jaświłach 17 OCZYSZCALNIA ŚCIEKÓW W JAŚWIŁACH STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANE DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE 2000-07-26 2000-07-26 OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE BZT5 mgO2/l 124 18,4 30 kg/d 3 0,83 CHZT mgO2/l 543 44 150 kg/d 15 1,98 ZAWIESINA mg/l 402 ------------ 50 kg/d 5 ------------ AZOT OGÓLNY mgN/l 76 5,7 30 kg/d 3 0,26 6 kg/d 0,6 0,14 30* kg/d 3 0,21 2,5 kg/d 0,25 0,12 AZOT mgN/l 43 3,2 AMONOWY AZOT OGÓLNY mgN/l 76 4,6 KJELDAHLA FOSFOR mgP/l 8,3 2,7 OGÓLNY * Najwyższa dopuszczalna wartość z Rozporządzenia Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 100 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 45 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Biela. 19 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W DOLISTOWIE Ścieki z zakładu mleczarskiego i Dolistowa doprowadzane są grawitacyjnie do studzienki z zainstalowaną na wlocie kratą koszową na której są zatrzymywane większe zanieczyszczenia. Przegłębione o 0,7 m. w stosunku do przewodu odpływowego dno studzienki tworzy łapacz piasku. Wydobyte skratki gromadzone są w zamykanym pojemniku. Przesypywane są wapnem chlorowanym i okresowo wywożone na wysypisko. Pozbawione większych zanieczyszczeń i zawiesiny mineralnej ścieki spływają następnie do pompowni z zatapialnymi pompami produkcji niemieckiej firmy HOMA, skąd są tłoczone do zbiornika wyrównawczego. W zbiorniku napływające ścieki są mieszane i napowietrzne za pomocą strumienicy produkcji firmy FLYGT. Uśrednione ścieki tłoczone są równomiernie do komory biosorpcji zblokowanej z komorą biostabilizacji. Do komory biosorpcji jest również recyrkulowany osad czynny. W komorze biosorpcji ścieki są poddawane procesowi oczyszczania metodą osadu czynnego wysokoobciążonego. Z komory biosorpcji ścieki przepływają do komory biostabilizacji, gdzie są poddawane oczyszczaniu metodą osadu czynnego niskoobciążonego z przedłużonym napowietrzaniem. Z komory biostabilizacji ścieki spłyną następnie do osadnika wtórnego, skąd po oddzieleniu osadu spłyną do stawu fakultatywnego. W stawie następuje ostateczne biologiczne oczyszczenie ścieków. Stąd odprowadzane one są do odbiornika wodnego. Wytrącony w osadniku osad jest zawracany do komory biosorpcji poprzez pompownię osadu recyrkulowanego wyposażoną w zatapialne pompy produkcji firmy HOMA. Okresowo osad jest kierowany do zagęszczacza, skąd po zagęszczeniu jest wywożony do najbliższej oczyszczalni ścieków mleczarskich np. w Mońkach. Wody nadosadowe zawracane są do oczyszczania biologicznego poprzez pompownię osadu recyrkulowanego. Do napowietrzania zawartości komór napowietrzania zastosowano dyfuzory membranowe firmy WODEKO. Jako źródło sprężonego powietrza przewidziano dmuchawy rotacyjne produkcji angielskiej firmy HOLMES usytuowane w budynku, w którym przewidziano również rozdzielnie elektryczną. Ścieki po utylizacji według istniejącego schematu technologicznego odprowadzanie są kanałem zrzutowym do rzeki Biebrzy. Rzeka ta została na tym odcinku zaliczona do II klasy czystości. Wartość średniego niskiego przepływu w rzece w przekroju Dolistowo wynosi: SNQ = 4,25 m3/s. Ścieki oczyszczone winny spełniać wymogi określone Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 stycznia 1991 roku w sprawie warunków jakimi powinny odpowiadać ścieki wprowadzone do wód lub do ziemi ( Dz. U. Nr 116/91 poz. 503). Oczyszczalnia została zaprojektowana do oczyszczania wyłącznie ścieków mleczarskich. Problem związany z wahaniami odczynu ścieków dopływających z zakładu mleczarskiego rozwiązano przez budowę zbiornika uśredniającego. Od roku 1999 oczyszczalnia przyjmuje także ścieki komunalne z miejscowości Dolistowo, spowodowało to wzrost ładunku dopływających ścieków. W chwili obecnej system pracuje na granicy projektowanej przepustowości, ewentualny wzrost ilości ścieków 20 komunalnych wynikający z rozbudowy sieci kanalizacyjnej powodować będzie konieczność rozbudowy części biologicznej oczyszczalni. Okresowe problemy z prawidłową pracą osadnika wtórnego (flotowanie osadu) wynikają z przeciążenia oczyszczalni – staw doczyszczający nie zapewnia zawsze właściwego stopnia usuwania związków biogennych. Dwustopniowy osad czynny, był typowym rozwiązaniem do oczyszczania ścieków mleczarskich. Ze względu na obecny charakter ścieków konieczne jest opracowanie wytycznych technologicznych uwzględniających obecną sytuację. Rozmieszczenie poszczególnych obiektów oczyszczalni ścieków w Dolistowie przedstawia schemat. 21 Ścieki surowe Zakładu Mleczarskiego Dolistowa z i STUDZIENKA KOSZOWA I ŁAPACZ PIASKU Skratki WYSYPISKO O Odcieki technologiczne POMPOWNIA ŚCIEKÓW SUROWYCH KOMORA ZASUW KOMORA PRZEPŁYWOMIERZA ZBIORNIK WYRÓWNWCZY ZBLOKOWANE KOMORY NAPOWIETRZANIA Sprężone powietrze STACJA SPRĘŻONEGO POWIETRZA POMPOWNIA OSADU RECYRKULOWANEGO OSADNIK WTÓRNY Nadmiar osadu ZAGĘSZCZACZ OSADU Wody nadosadowe Ścieki oczyszczone Odbiornik Biebrza STAW FAKULTATYWNY Schemat oczyszczalni ścieków w Dolistowie 22 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W DOLISTOWIE ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE JEDNOSTK DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE A 2000 1999-02-02 1998-01-28 2000 ODCZYN pH 7,5 9,6 7,1 8,0 6,5-9,0 kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 900 1051 8 9,8 25 kg/d 3,2 2 CHZT mgO2/l 1360 2116 80 64,16 100 kg/d 13,0 7,52 ZAWIESINA mg/l 260 328 35 12,5 40 kg/d 5,2 1,69 AZOT OGÓLNY mgN/l 50 40,5 20 2,2 30 kg/d 3,9 0,47 AZOT AMONOWY AZOT OGÓLNY KJELDAHLA FOSFOR OGÓLNY mgN/l 24 13 3 1,15 6 kg/d 0,8 0,09 mgN/l 48 40,5 9 1,7 30 kg/d 3,9 0,43 mgP/l 13,4 11,8 5 4,1 5 kg/d 0,7 0,32 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 130 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 120 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Biebrza zaliczona do I klasy czystości. Wartość średniego niskiego przepływu w rzece Biebrza w przekroju Dolistowo wynosi: SNQ =4,25 m3 /s. 23 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W GONIĄDZU Reaktor biologiczny typu BOS będący podstawą oczyszczalni ścieków był szeroko rozpowszechniony w latach 70-tych i 80-tych. Wykorzystuje on osad czynny w układzie przepływowym jednofazowym. W skład reaktora wchodzi osadnik wtórny oraz niezbędne urządzenia do recyrkulacji osadu. W chwili obecnej rozwiązanie to należy do przestarzałych – nie zapewnia mozliwości intensywnego usuwania tak związków organicznych jak i biogenów. To, iż oczyszczalnia spełnia narzucone wymagania, jeśli chodzi o jakość ścieków oczyszczonych, wynika głównie z tego, iż jej obciążenie w stosunku do projektowanego wynosi około 30%. Przy obecnej ilości ścieków dopływajacych do oczyszczalni system ten może funkcjonować, jednak stan techniczny oczyszczalni oraz poszczególnych jej elementów (system napowietrzania, pompy itp.) wymusza jej modernizację w najbliższych latach. W przypadku rozbudowy sieci kanalizacyjnej, a tym samym wzrostu ilości ścieków możliwość odpowiedniej ochrony odbiornika tj. rzeki Biebrzy będzie niewystarczająca. Wymagana modernizacja polegać powinna na budowie całkowicie nowego systemu biologicznego opartego o sprawdzone wzorce. Ścieki surowe KRATA KRATA PIASKOWNIK PUNKT ZLEWNY ŚCIKÓW DOWOŻONYCH PIASKOWNIK Struga BOS 200x 2 (osad czynny + osadnik wtórny) Osad nadmier ny Czarna 300m. do Biebrzy WOKRKOWNICA DRAIMAD WYSYPISKO Schemat oczyszczalni w Goniądzu 24 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W GONIĄDZU STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANE DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE BZT5 mgO2/l 1100 8 20 kg/d 8 0,56 CHZT mgO2/l 1275 51 150 kg/d 60 3,57 ZAWIESINA mg/l 509 13 30 kg/d 12 0,91 AZOT AMONOWY AZOT OGÓLNY KJELDAHLA FOSFOR OGÓLNY AZOT AZOTANOWY mgN/l 75,4 5,4 6 kg/d 2,4 0,38 mgN/l 126 12 30 kg/d 12 1,47 mgP/l 16,4 3,7 5 kg/d 2 0,26 mgN/l 0,14 12 30 kg/d 12 0,84 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 400 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 70 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Czarna Struga 300 metrów wpływająca do Biebrzy. 25 MIEJSKA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W MOŃKACH Oczyszczalnia ścieków pracuje w swej części biologicznej metodą niskoobciążonego osadu czynnego z usuwaniem związków biogennych. Ścieki bytowo - gospodarcze dopływające do oczyszczalni kierowane są poprzez istniejącą komorę zasuw, wyposażoną w kratę rzadką do przepompowni ścieków surowych. Stąd. przy pomocy pomp zatapialnych, ścieki przepompowywane są do budynku krat i piaskownika. Jednocześnie wykorzystanie strumienia wtórnego zawracanych ścieków powoduje mieszanie ścieków w sąsiedztwie pomp i zapobiega osadzaniu części stałych i gęstej zawieśmy. Urządzenie składa się z dwóch komór przepływowych, gdzie następuje oddzielenie zawiesiny mineralnej w procesie sedymentacji. Oddzielony piasek usuwany jest z dna koryt transportowany do pomieszczenia odbioru piasku. Ścieki podczyszczone w piaskowniku i na kracie, grawitacyjnie przepływaj ą przez komory rozdziału ścieków na zespoły oczyszczalni i na bloki reaktorów biologicznych. Biologiczne oczyszczanie ścieków w ciągu technologicznym oczyszczalni następuje drogą biochemicznego rozkładu zanieczyszczeń z zastosowaniem niskoobciążonego osadu czynnego, zmodyfikowanego przez intensyfikację biochemicznej denitryfikacji i defosfatacji. Jest to realizowane w warunkach beztlenowo-tlenowych, we wspólnym procesie przemian związków węgla, azotu i fosforu. Funkcjonalnie proces oczyszczania przebiega w powiązanym hydraulicznie układzie komór: beztlenowej (anaerobowej), niedotlenionej (anoksycznej), tlenowej (aerobowej) odgazowania i osadniku. Wszystkie procesy technologiczne przebiegają w układzie z osadem czynnym. Do napowietrzania ścieków wykorzystano system drobno pęcherzykowy, realizowany za pomocą perforowanych dysków gumowych. Nadmierny osad czynny z przepompowni recyrkulacji osadu pompowany jest do zagęszczacza grawitacyjnego, gdzie następuje dalsze zagęszczanie 96-97% uwodnienia. Osad, okresowo spuszczany jest do przepompowni osadu, skąd za pomocą pomp tłoczony jest do komory fermentacji. Wody nadosadowe z zagęszczacza i otwartej komory fermentacji doprowadzone są do komory zasuw, gdzie ponownie włącza się do obiegu technologicznego. Po procesie fermentacji osad ulega odwodnieniu na prasie filtracyjnej oraz procesowi higienizacji wapnem, a następnie wysuszeniu na poletkach odciekowych. Wysuszony osad w sposób ręczny usuwany jest do zasieku składowego, a następnie wywożony jest na wysypisko odpadów lub wykorzystany rolniczo. System oczyszczania ścieków komunalnych w Mońkach należy do najbardziej zawansowanych technologicznie spośród analizowanych oczyszczalni. Wielofazowy reaktor biologiczny umożliwia intensywne usuwanie związków organicznych oraz biogennych. Oczyszczalnia spełnia warunki dotyczące stężeń i ładunków odprowadzanych do odbiornika. Na uwagę zasługuje wysoka efektywność usuwania fosforu dochodząca do 90% bez stosowania strącania chemicznego. Osiągane efekty oczyszczania wynikają w dużej mierze z właściwej obsługi obiektu oraz wysokich kwalifikacji posiadanych przez osoby odpowiedzialne za eksploatację. W okresach intensywnych opadów występują chwilowe przeciążenia hydrauliczne oczyszczalni. W obrębie oczyszczalni zlokalizowane są dwa stawy, które w miarę potrzeb mogą być wykorzystane jako trzeci stopień oczyszczania. Ze względu na wielkość oczyszczalni (największa z analizowanych) celowym wydaje się stworzenie możliwości stałego monitorowania charakteru oraz ilości ścieków – sprzęt, którym dysponuje eksploatator nie jest w stanie tego zapewnić. 26 Sporadyczne występujące przekroczenie dopuszczalnych zawartości azotu amonowego wynika z braku możliwości kontroli dopływających ścieków przemysłowych oraz stopnia ich podczyszczania, co potwierdza konieczność rozbudowy zaplecza laboratoryjnego. Rozmieszczenie poszczególnych obiektów Oczyszczalni Ścieków w Mońkach przedstawia schemat. 27 Ścieki z miasta KOMORA KOMORA ŚCIEKÓW DOWOŻONYCH PRZEPOMPOW NIA ZASUW ŚCIEKÓW SUROWYCH BUDYNEK ODBIORU PIASKU I SKRATEK ZESPÓŁ PIASKOWNIKA I KRAT MECHANICZNYCH Odcieki technologiczne STACJA SPRĘŻONEGO POWIETRZA BIOLOGICZNE POLETKA ODCIEKOWE J DEFOSFATAC KOMORY DENITRYFIKACJI KOMORA MIESZANIA OSADU KOMORA FERMENTACJI Recyrkulacja zewnętrzna JI Sprężone powietrze KOMORY Recyrkulacja wewnętrzna ZASIEK SKŁADOWY OSADU KOMORY NITRYFIKACJI KOMORA RECYRKULACJI OSADU POMPOWNIA OSADU OSADNIKI WTÓRNE ZAGĘSZCZACZ OSADU Ścieki oczyszczone Rzeka Targonka STAW Schemat Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Mońkach 28 MIEJSKA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W MOŃKACH ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANYCH STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE 2000-06-15 2000-06-15 OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE ODCZYN pH 7,17 7,2 6,5-9,0 kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 750 13,5 20 kg/d 52 24,3 CHZT mgO2/l 1053 61,8 70 kg/d 182 111,24 ZAWIESINA mg/l 554 10 30 kg/d 78 18 AZOT OGÓLNY mgN/l 71 18,7 30 kg/d 78 33,66 AZOT AMONOWY AZOT OGÓLNY KJELDAHLA FOSFOR OGÓLNY mgN/l 46 8,5 6 kg/d 15,6 15,3 mgN/l 71 11,73 30 kg/d 78 21,11 mgP/l 12,3 1,24 5 kg/d 13 2,23 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 1800 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 2600 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Targonka zaliczona do III klasy czystości. Przepływ wody w rzece Targonka przed ujściem do Nereśli wynosi SNQ=0,015 m3/s. 29 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW OSM W MOŃKACH Oczyszczalnię ścieków rozwiązano w sposób umożliwiający stosowanie biologicznej denitryfikacji i defosfatacji w przypadku wzrostu stężeń azotu i fosforu. Do oczyszczania ścieków zaprojektowano dwa wielofunkcyjne reaktory biologiczne składające się z: - piaskownika - komory osadu czynnego podzielonej na strefy beztlenowe, niedotlenione, tlenowe i odgazowania za pomocą przegród wiotkich z płyt PCV - komory tlenowej stabilizacji osadu czynnego nadmiernego - osadnika wtórnego o przepływie pionowym wbudowanego centrycznie w reaktor. Do wytrącania piasku zastosowano płaskownik wirowo-pionowy z usuwaniem piasku za pomocą podnośnika powietrznego. Zastosowanie stref beztlenowych powoduje eliminację z biomasy osadu czynnego bakterii nitkowatych, których obecność pogarsza opadalność zawiesiny i sprzyja jej ucieczce do odpływu. Ścieki sklarowane w osadnikach wtórnych są kierowane do stawu biologicznego tlenowego pracującego z napełnieniem do 0,7 m. Na staw ściekowy zaadaptowano istniejący rów biologiczny. Wprowadza to możliwość wprowadzania ścieków bezpośrednio do kanału z ominięciem stawu w okresach czyszczenia i konserwacji stawu oraz w okresach kiedy ścieki oczyszczone odpływające z osadników będą spełniać warunki pozwolenia wodno prawnego. Układy odprowadzenia ścieków zostały opomiarowane. Zaprojektowano drobnopęcherzykowy system napowietrzania ścieków sprężonym powietrzem z zastosowaniem regulacji intensywności natleniania. Osad nadmierny pobrany z układu recyrkulacji zewnętrznej będzie kierowany do wydzielonych komór tlenowej stabilizacji. Wody nadosadowe powstające w procesie tlenowej stabilizacji osadu kierowane są do przepompowni ścieków. Osad tlenowo stabilizowany jest kierowany do mechanicznego odwodnienia na prasie filtracyjnej z dodatkiem polielektrolitu. odwodniony będzie kierowany transportem pneumatycznym na przejściowe poletka. Piasek wytrącony w piaskownikach jest kierowany do studni odbioru z możliwością usuwania wód nadpiaskowych. Piasek jest pobierany przez wóz asenizacyjny i wywożony na wysypisko odpadów komunalnych. Odciek technologiczny z przejściowych poletek osadowych jest odprowadzony przed oczyszczalnię ścieków. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych będzie rzeka Targonka zaliczona do III klasy czystości. Rzeka Targonka posiada ujście do rzeki Nereśl z ominięciem jeziora Zygmunta Augusta. Przepływ wody w rzece Targonka przed ujściem do rzeki Nereśl wynosi SNQ = 0,015 m3/s. Oczyszczalnia została w roku 1998 poddana gruntownej modernizacji polegającej na zastąpieniu rowu cyrkulacyjnego nowoczesnym wielofazowym reaktorem biologicznym przystosowanym do intensywnego usuwania związków węgla, azotu i fosforu. W skład reaktora biologicznego wchodzą również urządzenia do oczyszczania wstępnego ścieków (piaskownik) oraz osadnik wtórny. Tego typu 30 rozwiązanie umożliwia stabilną pracę układu w okresie zimowym, co jest szczególnie ważne przy nierównomiernym dopływie ścieków z Zakładu. Na oczyszczalni nie ma możliwości neutralizacji dopływających ścieków. Oczyszczalnia oczyszcza wyłącznie ścieki mleczarskie, o wysokich efektach oczyszczania decyduje w dużej mierze współpraca pomiędzy osobami odpowiedzialnymi za produkcję i gospodarkę wodnościekową w Zakładzie. Po modernizacji nie obserwuje się przekroczeń stężeń i ładunków odprowadzanych do odbiornika ścieków. Stary rów cyrkulacyjny pełni obecnie rolę stawu tlenowego doczyszczającego. Rozmieszczenie poszczególnych obiektów Mleczarskiej w Mońkach przedstawia schemat. Okręgowej Spółdzielni 31 PRZEPOMPOWN IA ŚCIEKÓW Odcieki technologiczne Ścieki surowe PIASKOWNIK PRASA KOMORA OSADU CZYNNEGO recyrkulowany KOMORA STABILIZACJI TLENOWEJ OSADU Osad Osad nadmierny OSADNIK WTÓRNY Osad nadmierny PRASA POLETKA WYSYPISKO Ścieki oczyszczone Rzeka Targonka OSADOWE STAW BIOLOGICZNY TLENOWY ( Na istniejącym rowie cyrkulacyjnym) Schemat Oczyszczalni Ścieków Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Mońkach 32 OCZYSZCALNIA ŚCIEKÓW OKRĘGOWEJ SPÓŁDZIELNI MLECZARSKIEJ W MOŃKACH STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANYCH DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE 1999 ROK 2000 ROK OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALNE RZECZYWISTE ODCZYN pH ------------ 7,2 6,5-9,0 kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 1200 11,3 30 kg/d 21 4,75 CHZT mgO2/l 2200 53,3 150 kg/d 105 22,39 ZAWIESINA mg/l 500 18,3 50 kg/d 35 7,6 AZOT OGÓLNY mgN/l 30 3,0 30 kg/d 21 1,26 6 kg/d 4,2 0,06 30* kg/d 21 1,01 5 kg/d 3,5 0,96 AZOT mgN/l -----------0,15 AMONOWY AZOT OGÓLNY mgN/l -----------2,4 KJELDAHLA FOSFOR mgP/l 7,5 2,3 OGÓLNY *Najwyższa dopuszczalna wartość z Rozporządzenia Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 700 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 420 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Targonka zaliczona do III klasy czystości. Posiada ona ujście do rzeki Nereśl z ominięciem jeziora Zygmunta Augusta. Przepływ wody w rzece Targonka przed ujściem do Nereśli wynosi SNQ=0,015 m 3/s. 33 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W RADZIŁOWIE Ścieki surowe z miasta Radziłów doprowadzane są w systemie kanalizacji grawitacyjnej do przepompowni, zlokalizowanej na terenie oczyszczalni, skąd przetłaczane są rurociągiem ciśnieniowym na kratę mechaniczną zamontowaną na bloku biologicznym. Ścieki pozbawione skratek odprowadzane są grawitacyjnie do zbiornika retencyjnego, który stabilizuje (uśrednia) przepływ ścieków oraz steruje pracą napełniania reaktorów biologicznych CBR - FOS. Zasilanie reaktorów odbywa się systemem pompowym. W reaktorach następuje biologiczne oczyszczanie ścieków. Reaktory CBR - FOS pracują w sposób okresowy, w 5-ciu cyklach. Dzięki regulacji długości trwania poszczególnych faz oraz odpowiednich parametrów technologicznych, możliwe jest osiągnięcie wysokiej stabilizacji procesu i podniesienie jego skuteczności. Reaktory wyposażone są w niezbędne elementy sterowania, eliminujące popełnienie błędów technologicznych, podczas eksploatacji. Napowietrzanie mieszaniny ścieków i osadu czynnego odbywa się systemem inżektorowym, dodatkowe mieszanie ścieków w poszczególnych fazach, za pomocą mieszadła zatapialnego. Oczyszczone ścieki odprowadzane są za pomocą pływającego, przegubowego przelewu, rurociągiem grawitacyjnym na filtr gruntowy, na którym następuje ostateczne oczyszczanie ścieków (zatrzymanie na złożu piaskowym ewentualnych części osadowych). Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny, wpływający do rzeki Wissy, która jest zaliczana do II klasy czystości wód. Q dśr=200 m3/d. Powstający w procesie biologicznego oczyszczania ścieków, osad nadmierny, po zagęszczeniu kieruje się okresowo do hydrofobowej stacji odwadniania osadów. Odwodniony osad w workach, należy wywozić na miejskie wysypisko nieczystości. Przyjmowanie nieczystości płynnych (zawartość tzw. szamb), odbywa się na stanowisku, zlokalizowanym przy przepompowni ścieków. Zrzut nieczystości odbywa się do studni kanalizacyjnej, przewodem elastycznym z szybkozłączem. W niesprzyjających warunkach, m.in. w okresie zimowym, istnieje możliwość dodatkowego wspomagania usuwania fosforu, za pomocą koagulantu PIX. W chwili obecnej oczyszczalnia nie spełnia wymogów dotyczących jakości ścieków oczyszczonych, a w szczególności związków azotu i fosforu. Pomimo tego, iż rzeczywista ilość ścieków nie przekracza 30% wielkości projektowanej, to ładunek doprowadzanych ścieków jest duży, jego wielkość i znaczne wahania powodowane są przez ścieki dowożone (około 1/3 oczyszczanej ilości). Tego typu sytuacja uniemożliwia stabilną pracę systemu oraz możliwość osiągnięcia zamierzonego systemu oczyszczania. Konieczna jest budowa sieci kanalizacyjnej oraz zapewnienie odpowiedniego nadzoru. Rozmieszczenie poszczególnych obiektów oczyszczalni ścieków w Radziłowie przedstawia schemat. 34 KRATA MECHANICZNA ŁUKOWA PRZEPOMPOWNI A GŁÓWNA ŚCIEKÓW SUROWYCH Skratki PUNKT ZLEWNY NIECZYSTOŚCI PŁYNNYCH, DOWOŻONYCH REAKTORY BIOLOGICZNE CBR-FOS Ściek oczyszczone Rzeka WISSA FILTR GRUNTOWY Odcieki ZBIORNIK RETENCYJNY ŚCIEKÓW Osad nadmierny Osad ściekowy HYDROFOBOW A STACJA ODWADNIANIA OSADÓW Miejskie wysypisko nieczystości Schemat oczyszczalni ścieków w Radziłłowie 35 technologicz ne Ścieki surowe OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W RADZIŁOWIE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANYCH DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE JEDNOSTKA DOPUSZCZALN RZECZYWISTE E 1998-11-26 1998-11-26 ODCZYN pH 8,17 7,65 6,5-9,0 kg/d ------------ ------------ BZT5 mgO2/l 700 54,3 20 kg/d 4 3,26 CHZT mgO2/l 788 54,5 150 kg/d 30 3,27 ZAWIESINA mg/l 382 10 30 kg/d 6 0,6 AZOT OGÓLNY mgN/l 413 69,76 30 kg/d 6 4,19 AZOT AMONOWY FOSFOR OGÓLNY mgN/l 113,8 35,4 6 kg/d 1,2 2,12 mgP/l 20,7 3,7 1,5 kg/d 0,3 0,22 Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 200 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 60 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Wissa zaliczona do II klasy czystości. 36 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W TRZCIANNEM Podstawą systemu oczyszczania jest reaktor biologiczny EKOBLOK 3, w którym zastosowano osad czynny pracujący w układzie jednofazowym. Tego typu rozwiązania stosowano do oczyszczania ścieków komunalnych w latach 70- i 80-. Zastosowany reaktor osadu czynnego nie zapewnia możliwości osiągania wysokiego efektu oczyszczania, kłopoty z jego eksploatacją dotyczą okresu zimowego. Stan techniczny reaktora oraz poszczególnych urządzeń wchodzących w jego skład kwalifikuje oczyszczalnię do modernizacji polegającej na budowie nowego obiektu. Działający w chwili obecnej staw doczyszczający, poprawia jakość ścieków zrzucanych do odbiornika, może on być również stosowany jako trzeci stopień oczyszczania po ewentualnej modernizacji. Projekt oczyszczalni musi opierać się o rzeczywiste ilości oraz ładunki ścieków dopływających w chwili obecnej. Analizowany system w obecnym stanie nie ma żadnych możliwości sprostać wymaganiom dotyczącym usuwania związków biogennych. Ścieki surowe KRATA ŁUKOWA PIASKOWNIK REAKTOR Osad nadmierny BIOLOGICZN Y EKO BLOK 3 POLETKA OSADOWE STAW GLONOWY BAKTERYJNY Rzeka Muchowiec Wysypisk o Schemat oczyszczalni Trzciannem ścieków w 37 OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W TRZCIANNEM ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANYCH STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚCIEKÓW [g/m3] WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZEŃ DOPUSZCZALNE JEDNOSTKA ŚCIEKI SUROWE ŚCIEKI OCZYSZCZONE OCZYSZCZONE* JEDNOSTK DOPUSZCZALN A RZECZYWISTE E 1999-04-13 1999-0,4-13 pH 8,72 8,45 ------------ kg/d BZT5 mgO2/l 720 31 30 kg/d 9 0,93 CHZT mgO2/l 1141 82 150 kg/d 45 2,46 mg/l 338 13 50 kg/d 15 0,39 mgN/l 350 131,3 30 kg/d 9 3,94 6 kg/d 1,8 2,43 5 kg/d 1,5 0,4 ODCZYN ---------- ------------ -- ZAWIESINA AZOT OGÓLNY AZOT mgN/l 120,4 80,9 AMONOWY FOSFOR mgP/l 20,7 13,4 OGÓLNY * Najwyższe dopuszczalne wartości z Rozporządzenia Średni dobowy przepływ ścieków projektowany Qdśr= 300 m3/d. Średni dobowy przepływ ścieków rzeczywisty Qdśr= 30 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Muchowiec. 38 PODSUMOWANIE I WNIOSKI KOŃCOWE Z przeprowadzonej oceny efektywności oraz stanu technicznego oczyszczalni, analizy charakteru i ilości ścieków wynika, iż nawet obiekty projektowane i budowane w latach 90-tych wymagają modernizacji, bądź też zmiany parametrów technicznotechnologicznych będących podstawą ich eksploatowania. Decydujący wpływ na stan środowiska wodnego maja dwa największe obiekty; oczyszczalnia ścieków komunalnych w Mońkach oraz oczyszczalnia ścieków komunalnych w Dąbrowie Białostockiej. Mamy tu do czynienie z dwoma skrajnymi przypadkami. Oczyszczalnia w Mońkach po kilkuletnich doświadczeniach wiążących się z udoskonalaniem systemu w chwili obecnej należy do najlepszych w województwie podlaskim. Źródłem sukcesu jest nie tylko prawidłowy dobór technologii, wielkości oczyszczalni, ale w głównej mierze doświadczenie oraz osób odpowiedzialnych za jej bezpośrednią eksploatację. Pojawiające się problemy, są rozwiązywane na bieżąco. Pomimo niewielkich możliwości wiążących się z brakiem odpowiedniego sprzętu obsługa monitoruje podstawowe parametry pracy oczyszczalni. Z drugiej strony należy wskazać negatywny wpływ oczyszczalni ścieków w Dąbrowie Białostockiej na środowisko – istniejąca technologia oczyszczania mimo bardzo dużego zaangażowania eksploatatorów nie jest w stanie sprostać obowiązującym wymaganiom. Tylko dzięki wysiłkowi i doświadczeniu osób odpowiedzialnych za gospodarkę komunalną w mieście oczyszczalnia nie powoduje znacznie większych szkód środowiskowych. W szeregu nie tylko analizowanych miejscowościach działają zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego (zakłady mięsne, mleczarnie) powodując problemy z efektywną i stabilną pracą oczyszczalni – nie przystosowanych do oczyszczania ścieków tego typu, przykładem mogą być kłopoty z eksploatacją systemu w Sztabinie. Czynnikiem, który negatywnie wpływa na poziom ochrony środowiska wodnego jest to, iż obiekty nie są odpowiednio często kontrolowane, sporadyczne kontrole nie są w stanie wymusić lepszej obsługi i pomóc w określeniu parametrów pracy – problem ten dotyczy głównie małych obiektów. 39 Najpilniejszym problemem związanym z eksploatacją oczyszczalni w kontekście realizowanego projektu jest modernizacja oczyszczalni ścieków Dąbrowie Białostockiej. Według doświadczeń Autorów najbardziej optymalnym rozwiązaniem będzie wprowadzenie reaktorów sekwencyjnych SBR oraz zastosowanie wysokoefektywnego oczyszczania mechanicznego. Potrzeba podjęcia szybkich działań wynika z wielkości obiektu oraz jego położenia. Konieczne są nakłady finansowe na stworzenie zaplecza laboratoryjnego na dwóch największych obiektach (Mońki, Dąbrowa Białostocka), umożliwi to monitoring zanieczyszczeń odprowadzanych z pozostałych obiektów. Wynika to z nie tylko z wielkości wymienionych obiektów, ale i posiadanego doświadczenia przez osoby je eksploatujące oraz kosztów. W czasie realizacji projektu zauważono potrzebę kompleksowej oceny stanu istniejącego, jak i potrzeb w zakresie budowy sieci kanalizacyjnej, pompowni, systemów oczyszczania również w miejscowościach nie posiadających oczyszczalni, a zlokalizowanych w obrębie zlewni rzeki Biebrzy. Miejscowości te są również potencjalnym źródłem zanieczyszczeń, których ilość jest trudna do oszacowania. Opracowali: dr inż. Wojciech Dąbrowski dr inż. Dariusz Boruszko dr inż. Lech Magrel 40
