Korzyści Programu rozwoju energetyki jądrowej w
advertisement
Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce Spis treści 1. Kontekst, cel oraz zakres raportu .......................................................................................3 2. Uzasadnienie konieczności właściwej komunikacji korzyści z programu PEJ....................6 3. Optymalizacja wykorzystania korzyści................................................................................8 4. Korzyści gospodarcze ......................................................................................................10 Poprawa konkurencyjności gospodarki ............................................................................11 Rozwój polskich przedsiębiorstw......................................................................................17 Rozwój regionalny............................................................................................................22 Rozwój sektora badań i rozwoju (B+R).............................................................................24 Rozwój szkolnictwa wyŜszego..........................................................................................26 Przychody budŜetu państwa z tytułu podatków ................................................................30 Ochrona środowiska ........................................................................................................30 5. Korzyści polityczne...........................................................................................................32 Poprawa bezpieczeństwa energetycznego Polski ............................................................33 Budowa wizerunku Polski na arenie międzynarodowej.....................................................34 Budowa pozycji Polski na arenie międzynarodowej..........................................................35 Osiągnięcie jednostkowych korzyści ................................................................................36 Uelastycznienie stanowiska Polski w kwestii redukcji emisji CO2 .....................................36 6. Podsumowanie i wnioski ..................................................................................................37 Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 2 1. Kontekst, cel oraz zakres raportu Uruchomienie Programu polskiej energetyki jądrowej jest okazją do wykorzystania ogromnego potencjału gospodarczego i społecznego Polski, jako duŜego, pręŜnie rozwijającego się kraju. WdroŜenie energetyki jądrowej jest wyjątkowym przedsięwzięciem gospodarczym, nie tylko ze względu na konieczne do poniesienia wysokie nakłady finansowe, ale równieŜ ze względu na znaczący wpływ takiej inwestycji na całą krajową gospodarkę. (patrzy rys. 1.) Dlatego teŜ kaŜde państwo, który decyduje się na zainstalowanie w swoim systemie elektroenergetycznym tego rodzaju źródła energii podejmuje szereg kroków zmierzających do optymalizacji inwestycji z punktu widzenia całej gospodarki. Określenie celów w tym zakresie oraz sposobów ich osiągnięcia jest kluczowe dla finalnego sukcesu i zaleŜy w duŜej mierze od wielkości i ambicji kraju inwestora. Rys. 1. Piramida wielkości Programu polskiej energetyki jądrowej Źródło: Opracowanie własne Ernst & Young W przypadku Polski, jednego z większych krajów Unii Europejskiej, samo wybudowanie elektrowni przez zagranicznych wykonawców i jej eksploatacja z wykorzystaniem zagranicznych firm i specjalistów nie jest celem zadowalającym. Polska posiada bogatą tradycję badań naukowych oraz wykorzystania promieniowania jonizującego do róŜnych celów. Nasz kraj moŜe się pochwalić dwoma reaktorami badawczymi, z których jeden jest nadal eksploatowany, a drugi został z powodzeniem zlikwidowany po zakończeniu okresu planowej eksploatacji. Od lat w Polsce działa składowisko odpadów promieniotwórczych, w którym składowane są odpady wyprodukowane na terenie kraju (głównie pochodzące z zastosowań promieniowania jonizującego w medycynie, przemyśle oraz badaniach naukowych) oraz instalacje do Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 3 unieszkodliwiania i kondycjonowania odpadów promieniotwórczych. Nie do pominięcia są równieŜ osiągnięcia związane z poprzednim programem budowy elektrowni jądrowych, a takŜe całkiem współczesne doświadczenia polskich firm realizujących prace przy budowie nowych bloków jądrowych w Europie. WdroŜenie energetyki jądrowej jest okazją do wykorzystania ogromnego, uśpionego potencjału polskiej nauki. Jego aktywizacja poprzez zaangaŜowanie w przygotowanie i realizację poszczególnych działań powinna być jednym z celów Programu polskiej energetyki jądrowej. Dopiero wtedy, gdy rozwój energetyki jądrowej w Polsce będzie indukował szereg innych korzyści opisanych poniŜej będzie moŜna mówić o rzeczywistym i zadowalającym wykorzystaniu potencjału jaki wiąŜe się z tak duŜą i powaŜną inwestycją. PowyŜsze fakty są znane w środowisku specjalistów zajmujących się zagadnieniami ekonomicznymi oraz samą energetyką jądrową. Jednak świadomość społeczna jest wysoce niezadowalająca w tym zakresie. Społeczeństwo nie jest świadome jak ogromną dźwignią dla polskiej gospodarki będzie realizacja programu jądrowego i jak wiele, korzyści, często odległych i wydających się niezwiązanych z energetyką jądrową będzie się materializować dzięki temu przedsięwzięciu. Celem niniejszego raportu jest identyfikacja i prezentacja powyŜszych korzyści, tak aby było moŜliwe późniejsze wykorzystanie raportu w prowadzeniu działań informacyjnych administracji państwowej. Tam gdzie to było moŜliwe podjęto równieŜ próbę kwantyfikacji korzyści. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe większość korzyści ma charakter potencjalny, a ich kwantyfikacja jest szacunkowa i warunkowa. Podział korzyści wynikających z realizacji programu PEJ Na podstawie przeprowadzonych analiz dokonano podstawowego podziału korzyści wynikających z wdroŜenia energetyki jądrowej w Polsce na dwie grupy: ► Korzyści gospodarcze, ► Korzyści polityczne. Zasadniczo, do korzyści politycznych zaliczone zostały te, które są praktycznie nie do skwantyfikowania, a ich ocena moŜe być prowadzona jedynie na poziomie jakościowym. Natomiast w przypadku korzyści gospodarczych ich oszacowanie jest co do zasady moŜliwe, niemniej jednak często dość trudne ze względu na skomplikowane powiązania róŜnych czynników, które naleŜy uwzględnić oraz brak wiarygodnych i porównywalnych danych źródłowych. Ponadto naleŜy pamiętać, Ŝe większość korzyści wynikających z rozwoju energetyki jądrowej w Polsce jest ściśle ze sobą powiązanych i zaleŜnych, a co za tym idzie niektóre korzyści mogą być wiązane jednocześnie z jedną i druga grupą. Często teŜ jedna korzyść skutkuje wystąpieniem lub wzmocnieniem innej. W efekcie struktura korzyści z wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej jest bardzo złoŜona i występuje w niej wiele bezpośrednich lub pośrednich połączeń przyczynowoskutkowych pomiędzy poszczególnymi korzyściami, zarówno wewnątrz powyŜej zdefiniowanych grup, jak równieŜ pomiędzy grupami. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 4 Rys. 2. Wzajemna zaleŜność korzyści politycznych i gospodarczych wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej Źródło: Opracowanie własne Ernst & Young Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 5 2. Uzasadnienie konieczności właściwej komunikacji korzyści z Programu PEJ Właściwe prowadzenie komunikacji społecznej w przypadku realizacji duŜych projektów infrastrukturalnych jest jednym z kluczowych elementów warunkujących ich powodzenie. Jest to jeszcze waŜniejsze w przypadku projektu tak duŜego i implikującego tak wiele konsekwencji jak Program polskiej energetyki jądrowej. Konieczne jest zatem opracowanie i realizacja właściwej polityki informacyjnej zmierzającej do uzyskania trwałego i silnego poparcia dla projektu. Kluczowym i pierwszorzędnym zagadnieniem komunikacji społecznej związanej z wdroŜeniem programu jądrowego jest kwestia bezpieczeństwa, która stanowi warunek Sine qua non wdroŜenia energetyki jądrowej. Trudne podstawy teoretyczne procesów fizycznych zachodzących w reaktorach jądrowych oraz szum informacyjny związany z tą tematyką powodują, Ŝe większość społeczeństwa czuje się niedostatecznie poinformowana, aby świadomie wyrazić swoje poparcie. Dlatego teŜ często wyraŜane są skraje opinie oparte na emocjach i niepodparte Ŝadną rzetelną wiedzą. Aby zapobiec takiej sytuacji naleŜy prowadzić otwartą i transparentną politykę informacyjną opartą na faktach, wiedzy i doświadczeniu. NaleŜy przekazywać społeczeństwu pełen obraz sytuacji bez unikania tematów draŜliwych i ukrywania niewygodnych informacji i opinii. Jedynie w takiej sytuacji będzie moŜna mówić o budowaniu zaufania społecznego do administracji państwowej oraz inwestora, operatora przyszłej elektrowni jądrowej i ich zdolności do zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Bardzo dobrym, aktualnym przykładem trudnego i delikatnego tematu, wymagającego uczciwego i rzetelnego wyjaśnienia jest kwestia awarii w elektrowni Fukushima w Japonii. Jest to jedna z trzech najpowaŜniejszych awarii w energetyce jądrowej dokumentująca fakt, Ŝe awaria w dowolnym miejscu powoduje wzrost niepokojów związanych z funkcjonowaniem energetyki jądrowej na całym świecie. Awaria w elektrowni Fukushima w odróŜnieniu jednak od dwóch pozostały nie wynikła z błędu obsługi lub błędów projektowych1. Awaria została spowodowana przez niespotykanie silne trzęsienie ziemi (podczas którego elektrownia zachowała się zgodnie z załoŜeniami projektu) oraz tsunami o niespotykanej wysokości, które zostało wywołane przez trzęsienie ziemi. Ponadto, według oceny ekspertów, jej zasięg miał charakter lokalny i mimo emisji pierwiastków promieniotwórczych nie doszło do powaŜnego skaŜenia środowiska ani do strat wśród ludności cywilnej. W wyniku awarii nie zginął takŜe Ŝaden z pracowników elektrowni2. 1 2 Projekt elektrowni był zgodny z wymogami jednak nie przewidywał tak wysokiej fali tsunami jaką wywołało trzęsienie ziemi Nie ma ofiar wywołanych awarią jądrową. Jest natomiast jedna ofiara tsunami wśród pracowników elektrowni. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 6 NaleŜy teŜ z całą stanowczością podkreślać, Ŝe awarie w elektrowniach jądrowych są równieŜ ogromnym źródłem informacji, które po opracowaniu i przeanalizowaniu są konsekwentnie wykorzystywane na całym świecie do podniesienia poziomu bezpieczeństwa istniejących elektrowni oraz obiektów budowanych i projektowanych. Z pewnością lekcje płynące z doświadczeń w EJ Fukushima wpłyną na doskonalenie procedur i standardów zapewniających bezpieczeństwo i minimalizujących skutki zdarzeń radiacyjnych, jeśli do nich dojdzie. Chodzi tu równieŜ, a moŜe przede wszystkim o bezpieczeństwo istniejących, często eksploatowanych juŜ od wielu lat, obiektów energetyki jądrowej. Drugim etapem komunikacji społecznej, następującym po uzyskaniu zaufania społecznego co do zdolności do zapewnienia bezpiecznego wykorzystania energii jądrowej, powinna być równie rzetelna i realistyczna prezentacja korzyści wynikających z Programu polskiej energetyki jądrowej. Na jej podstawie, oraz na podstawie szacunkowej oceny kosztów całego programu jądrowego naleŜy wykazać dodatni bilans całego przedsięwzięcia z punktu widzenia społeczno-gospodarczego. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 7 3. Optymalizacja wykorzystania korzyści Przedstawione w dokumencie korzyści wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej mają charakter potencjalny i są uwarunkowanie przede wszystkim wdroŜeniem i realizacją samego Programu polskiej energetyki jądrowej. Rozwój energetyki jądrowej w Polsce będzie rodził wiele pozytywnych skutków, przy czym skutki te będą miały charakter łańcuchowy, tzn. wdroŜenie Programu polskiej energetyki jądrowej będzie skutkowało swego rodzaju reakcją łańcuchową w gospodarce tak jak to zostało zaprezentowane na rysunku poniŜej. Rys. 3. „Reakcja łańcuchowa” w polskiej gospodarce wywołana wdroŜeniem Programu polskiej energetyki jądrowej Źródło: Opracowanie własne Ernst & Young NiezaleŜnie od działań Rządu i całej administracji państwowej łańcuchowa reakcja korzyści z energetyki jądrowej zostanie zainicjowana wraz z wdroŜeniem Programu polskiej energetyki jądrowej. Jednak, optymalizacja korzyści w relacji do poniesionych nakładów na rozwój energetyki jądrowej, oceniana na poziomie całej gospodarki, wymaga przemyślanych działań koordynowanych przez wyspecjalizowany i profesjonalny organ administracji państwowej wspierający swoimi unikalnymi kompetencjami inne instytucje państwa. Jego zadaniem będzie między innymi opracowanie, wdroŜenie i optymalizacja mechanizmów, które pozwolą Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 8 na wygenerowania maksymalnej moŜliwej wartości dodanej dla Polski w obecnej sytuacji gospodarczej i politycznej świata. Dodatkową korzyścią z wywołania łańcuchowej reakcji korzyści z wdroŜenia energetyki jądrowej jest pozytywne sprzęŜenie zwrotne tego procesu. Większość wygenerowanych korzyści sama generuje kolejne, które z kolei skutkują następnymi, co w konsekwencji kreuje warunki do pomyślnego wzrostu gospodarczego. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 9 4. Korzyści gospodarcze Kompleksowa budowa całej nowej gałęzi narodowej gospodarki jest przedsięwzięciem, które niewątpliwie będzie bardzo silnie oddziaływać na cały system gospodarczy, zarówno na poziomie ogólnokrajowym jak i lokalnym. Spektrum oddziaływania programu jądrowego na gospodarkę kraju będzie zapewne bardzo szerokie i obejmie szereg bardzo róŜnych dziedzin Ŝycia ekonomicznego, nawet bez stosownego wsparcia ze strony organów administracji państwowej. To ostatnie będzie miało jednak kluczowe znaczenie dla optymalizacji korzyści zarówno krótko jak i długoterminowych wynikających z wprowadzenia w Polsce energetyki jądrowej. Zidentyfikowane zostało siedem głównych obszarów, w których naleŜy oczekiwać największych korzyści wynikających z rozwoju energetyki jądrowej w Polsce: ► Poprawa konkurencyjności gospodarki ► Rozwój polskich przedsiębiorstw ► Rozwój regionalny ► Rozwój sektora badań i rozwoju (B+R) ► Rozwój szkolnictwa wyŜszego ► Przychody budŜetu państwa oraz budŜetów lokalnych ► Ochrona środowiska Rys. 4. Korzyści gospodarcze wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej Źródło: Opracowanie własne Ernst & Young Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 10 Poprawa konkurencyjności gospodarki Energetyka jest jedną z tych gałęzi gospodarki, która najbardziej oddziałuje na konkurencyjność gospodarki poprzez kształtowanie ceny energii elektrycznej wykorzystywanej w wielu innych gałęziach przemysłu. Jednak energetyka jądrowa nie będzie oddziaływała na konkurencyjność gospodarki jedynie poprzez cenę energii elektrycznej. Istnieje równieŜ szereg innych czynników, które w wyniku wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej przy odpowiednim działaniu administracji państwowej mogą skutkować wzrostem konkurencyjności polskiej gospodarki i polskich przedsiębiorstw. PoniŜej opisane zostały najwaŜniejsze z nich: ► Stabilne koszty produkcji energii elektrycznej w elektrowni jądrowej Koszty produkcji energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych zaleŜą głównie od kosztów kapitałowych realizacji projektu, natomiast koszty paliwa stanowią niewielką ich część. Ponadto ceny paliwa jądrowego są relatywnie stabilne w porównaniu do paliw węglowodorowych. Oba te czynniki oraz brak kosztów emisji CO2 mają decydujący wpływ na stabilność kosztów produkcji energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych, co wpływa stabilizująco na ceny energii elektrycznej w całym kraju. Stabilność cen energii elektrycznej na krajowym rynku jest jednym z decydujących czynników tworzących sprzyjające warunki rozwoju gospodarczego kraju. Jest to szczególnie istotne w przypadku energochłonnych gałęzi przemysłu, takich jak: hutnictwo, przemysł papierniczy, cementowy, motoryzacyjny. ► Ograniczenie kosztów środowiskowych związanych z produkcją energii elektrycznej Koszty środowiskowe produkcji energii elektrycznej w skali całego kraju nieustannie rosną ze względu na rosnące wymagania w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń. Składają się na nie głównie emisje NOx, SOx i pyłów do atmosfery, a takŜe koszty emisji CO2. Mimo osiągnięcia znaczącej redukcji emisji zanieczyszczeń po 1990 roku wynikającej z modernizacji mocy wytwórczych, poziom emisyjności polskiego sektora wytwarzania jest nadal wysoki. Wynika to z dominacji węgla kamiennego i brunatnego, które są głównymi paliwami wykorzystywanymi w polskiej energetyce. Wprowadzenie do struktury wytwarzania polskiej energetyki technologii jądrowej charakteryzującej się zerową emisją zanieczyszczeń oraz CO2, pozwoli na ograniczenie całkowitej emisji zanieczyszczeń w skali kraju, a tym samym ograniczy wpływ kosztów środowiskowych na koszty produkcji i cenę finalną energii elektrycznej. Unikanie podejmowania działań zmierzających do redukcji emisji CO2, takich jak wdroŜenie energetyki jądrowej, moŜe mieć bardzo powaŜne skutki dla całej gospodarki. Według szacunków Banku Światowego3 wzrost cen energii elektrycznej w Polsce wynikający z wdroŜenia pakietu energetyczno-klimatycznego moŜe spowodować wzrost cen energii o około 20%, przy czym średni wzrost cen 3 W kierunku gospodarki niskoemisyjnej w Polsce”, Bank Światowy, 24 lutego 2011 r. http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:22839437~pagePK:146736~piPK:146830~t heSitePK:258599,00.html Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 11 w całej Unii Europejskiej z tego samego powodu szacowany jest jedynie na niecałe 10 %. Taka sytuacja niewątpliwie odbije się negatywnie na kondycji i konkurencyjności polskiej gospodarki i pociągnie za sobą szereg negatywnych skutków. Ponadto wzrost kosztów produkcji energii elektrycznej wywołany pakietem doprowadzić do ucieczki z Polski klimatyczno-energetycznym moŜe energochłonnych gałęzi przemysłu zatrudniających około 8,5 % pracujących i doprowadzić do utraty 1,4 % PKB rocznie do 2020 roku4. Jednocześnie pozostałe kraje Unii Europejskiej są znacznie mniej naraŜone na negatywne skutki ograniczania emisji CO2, co w rozliczeniu całościowym pogorszy pozycję rodzimej gospodarki na rynku międzynarodowym. Zatem skutki braku odpowiednich działań w zakresie realizacji pakietu energetyczno-klimatycznego mogą prowadzić do spadku produktu krajowego brutto, spadku zatrudnienia i wzrostu bezrobocia. Energetyka jądrowa daje moŜliwość osiągnięcia wymaganego poziomu redukcji emisji i zgodnie z przeprowadzonymi analizami5 jest najkorzystniejszym rozwiązaniem gwarantującym osiągnięcie celów przy najniŜszym koszcie. ► Wzrost ogólnego poziomu kultury technicznej w społeczeństwie Świadome wdroŜenie energetyki jądrowej prowadzące do wykorzystania wszystkich moŜliwości jakie stwarza realizacja takiego programu wiąŜe się z intensywną działalnością edukacyjną zarówno na poziomie edukacji szkolnej jak i szkolnictwa wyŜszego. Poszerzenie programów fizyki w szkołach podstawowych i średnich o zagadnienia związane z promieniowaniem jonizującym oraz produkcją energii elektrycznej przy wykorzystaniu rozszczepienia jądra uranu spowoduje poszerzenie ogólnej wiedzy technicznej w społeczeństwie nie tylko w tym zakresie. Podobne poszerzenie programów studiów wyŜszych oraz utworzenie nowych kierunków studiów pozwolą na zdobycie atrakcyjnego zatrudnienia zarówno w kraju jak i za granicą. Wszystkie te działania będą tworzyły korzystne okoliczności do wzrostu świadomości technicznej społeczeństwa oraz zainteresowania kształceniem na kierunkach ścisłych i pracy w zawodach inŜynierskich. 4 ESPON “ReRisk Regions at Risk of Energy Poverty, Applied Research Project” Applied Research 2013/1/5, Final Report Version 5/11/2010, http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Projects/AppliedResearch/ReRISK/ReRiskfinalreportdefinitive_correct_cover _included_by_CU.pdf 5 „Ocena potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych dla Polski do roku 2030”, grudzień 2010 r. http://www.mckinsey.com/locations/warsaw/files/pdf/Raport_Podsumowanie_PL.pdf Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 12 ► Wzrost poziomu usług świadczonych przez polskie przedsiębiorstwa Przygotowaniu i realizacji tak duŜego przedsięwzięcia jakim jest utworzenie nowej gałęzi gospodarki towarzyszy zawsze zaangaŜowanie krajowych przedsiębiorstw, które są dostawcami wielu rodzajów produktów i usług. Cześć tych działalności nie wymaga szczególnych uprawnień czy kwalifikacji i jest realizowana przez podmioty, które dotychczas realizowały inne, podobne zadania. Jednak szeroki zakres usług i dostaw realizowany szczególnie dla projektu budowy elektrowni jądrowej (oraz innych obiektów energetyki jądrowej) wymaga przestrzegania bardzo rygorystycznych standardów jakościowych. Ich wdroŜenie poprzedzone jest okresem szkoleń i kontroli szczegółowo weryfikujących zaimplementowanie kaŜdego elementu standardu. W efekcie wdroŜenia jądrowego standardu jakości przedsiębiorstwo staje się członkiem elitarnego klubu dostawców dla sektora jądrowego, co daje moŜliwość świadczenia usług na całym świecie, w tym sektorze. W perspektywie rosnącego zainteresowania rozwojem energetyki jądrowej na świecie posiadanie właściwych standardów i umiejętności będzie niewątpliwie stanowiło istotny atut polskich przedsiębiorstw. Jednak wdroŜenie wymagających standardów jakości nie będzie miało zastosowania jedynie dla sektora jądrowego. Po opanowaniu odpowiedniego standardu jakości przedsiębiorstwa będą go wykorzystywały przy realizacji usług i dostaw dla innych gałęzi przemysłu. A to wymusi równieŜ podniesienie jakości świadczonych usług przez te przedsiębiorstwa, które nie wyraziły zainteresowania udziałem w realizacji projektów jądrowych. W ten sposób zaangaŜowanie niektórych podmiotów w produkcję i usługi dla sektora jądrowego będzie skutkowało stopniowym podniesieniem jakości usług świadczonych przez wszystkie podmioty funkcjonujące na polskim rynku. ► Poszerzenie zakresu usług świadczonych przez polskie przedsiębiorstwa Polskie przedsiębiorstwa świadczą juŜ usługi dla światowego sektora jądrowego (patrz punkt dotyczący udziału polskich przedsiębiorstw), jednak skala tych działań jest dość ograniczona ze względu na brak obiektów energetyki jądrowej na terenie Polski. WdroŜenie energetyki jądrowej stworzy popyt na róŜnego rodzaju nowe, dotychczas nierealizowane usługi. Niewątpliwie część wygenerowanego popytu zostanie zaspokojona przez podmioty zagraniczne, jednak znaczącą część podaŜy mogą zapewnić polskie podmioty. W tym zakresie szczególną rolę mają do odegrania organy administracji państwowej, poprzez odpowiednie działania polityczne oraz gospodarcze (np. działania informacyjne, promocyjne, edukacyjne i inne). To od ich sprawności i profesjonalizmu będzie zaleŜeć w jakim stopniu przy okazji realizacji polskiego programu jądrowego uda się utworzyć jak najpełniejszy łańcuch dostaw dla sektora w ramach polskiej gospodarki. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 13 ► Zwiększenie eksportu poprzez eksport usług i produktów dla sektora jądrowego Dyskusji nt. wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej odbywającej się w Polsce towarzyszy znaczący wzrost zainteresowania energetyką jądrową na całym świecie. Po latach zastoju oraz ogólnego spowolnienia gospodarczego jakie miało miejsce pod koniec ubiegłego wieku, wiele krajów zamierza kontynuować rozwój energetyki jądrowej. RównieŜ nowe kraje, takie jak Polska, które dotychczas nie miały elektrowni jądrowych, podejmują kroki zmierzające do rozwoju tego rodzaju energetyki. Skutkiem powyŜszego zastoju jest obecnie deficyt wykwalifikowanej i doświadczonej kadry oraz wyspecjalizowanych przedsiębiorstw. MoŜe to budzić wątpliwości co do moŜliwości zapewnienia odpowiedniej podaŜy usług i produkcji w sektorze jądrowym, jednak jednocześnie stanowi to wyjątkową okazję do wejścia nowych graczy na rynek. Jej wykorzystanie nie zaleŜy jednak tylko i wyłącznie od zainteresowania i pracy polskich przedsiębiorców, ale równieŜ od wsparcia politycznego i organizacyjnego organów administracji państwa. ► Wzrost zatrudnienia Praktyki i analizy międzynarodowe jednoznacznie wskazują, Ŝe budowa, a później eksploatacja elektrowni jądrowej generuje miejsca pracy nie tylko w samej elektrowni, ale ogólnie w całej gospodarce. Na podstawie analiz opublikowanych przez Oxford Economics6 moŜna uznać, Ŝe na kaŜde 100 osób zatrudnionych przy budowie elektrowni jądrowej powstają 33 dodatkowe miejsca pracy w łańcuchu dostaw, natomiast na kaŜdych 100 pracowników zakładów wytwarzających materiały i urządzenia powstaje dodatkowe 137 miejsc pracy. Ponadto na kaŜdych 100 pracowników zatrudnionych przy budowie przypadają dodatkowe 84 miejsca pracy w sektorach niezwiązanych bezpośrednio z energetyką jądrową (sklepy, zakłady usługowe itp.). Zakładając średnie zatrudnienie na budowie w wysokości 1500 osób moŜna określić, Ŝe budowa wygeneruje średnio około 4000 miejsc pracy w całym okresie budowy. 6 Economic, Employment and Environmental Benefits of Renewed U.S. Investment in Nuclear Energy, National and State Analysis, 2008, Oxford Economics http://www.nuclearcompetitiveness.org/images/Oxford_State_Benefits_2008.pdf Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 14 Rys. 5. Liczba dodatkowych miejsca pracy w czasie budowy jednego bloku jądrowego Źródło: Dane szacunkowe na podstawie Economic, Employment and Environmental Benefits of Renewed U.S. Investment in Nuclear Energy, National and State Analysis, 2008, Oxford Economics Po zakończeniu budowy część miejsc pracy zostanie utrzymana w związku z działalnością eksploatacyjną prowadzoną przez elektrownię. Szacuje się, Ŝe zatrudnienie w elektrowni z pojedynczym blokiem wynosi około 800 osób7, a na kaŜdych 100 pracowników elektrowni jądrowej generowane jest dodatkowe 17 miejsc pracy. W efekcie moŜna przyjąć, Ŝe pierwszy blok elektrowni jądrowej wygeneruje około 1000 miejsc pracy wynikających z jej eksploatacji. Rys. 6. Liczba dodatkowych miejsca pracy wynikająca z eksploatacji jednego bloku jądrowego Źródło: Dane szacunkowe na podstawie R. L. Long: „Education & Training for the NPP Workforce”, Międzynarodowa Konferencja Elektrownie Jądrowe dla Polski, Warszawa, 1-2 czerwca 2006 r. 7 R. L. Long: „Education & Training for the NPP Workforce”, Międzynarodowa Konferencja Elektrownie Jądrowe dla Polski, Warszawa, 1-2 czerwca 2006 r. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 15 NaleŜy teŜ pamiętać, Ŝe zakończenie budowy pierwszego bloku nie oznacza zakończenia budowy elektrowni jądrowych w Polsce. Program zakłada budowę 4 do 6 bloków w zaleŜności od jednostkowej mocy zainstalowanej poszczególnych minimalną liczbę czterech bloków8 naleŜy jednostek. Zakładając zatem przewidzieć, Ŝe personel, który zakończy pracy na pierwszym bloku będzie przesuwany do kolejnych inwestycji. W efekcie poziom średnio 4 000 dodatkowych miejsc pracy w gospodarce moŜe być utrzymany przez okres prawie 15 lat, lub nawet dłuŜej, jeŜeli będą prowadzone kolejne inwestycje w zakresie energetyki jądrowej. Nie do pominięcia jest równieŜ fakt, Ŝe Program polskiej energetyki jądrowej nie jest jedynie programem budowy elektrowni jądrowych. Zakłada bowiem rozwój lokalnego przemysłu, sektora badań i rozwoju, a takŜe szkolnictwa wyŜszego oraz innych sektorów. MoŜna zatem przyjąć załoŜenie, Ŝe przedstawione powyŜej przewidywane wartości wzrostu zatrudnienia wynikające z rozwoju Programu polskiej energetyki jądrowej są niedoszacowane i w rzeczywistości będą wyŜsze. Szacunki MAEA wskazują, Ŝe na świecie ponad 1 mln osób pracuje w całym przemyśle jądrowym, z czego około 250 tys. jest zatrudnionych bezpośrednio w elektrowniach jądrowych. W samych Stanach Zjednoczonych około 100 tys. osób pracuje w tym sektorze. Oczywiście w Polsce biorąc pod uwagę planowaną skalę programu jądrowego nie naleŜy się spodziewać aŜ tak duŜego poziomu zatrudnienia, jednak, na podstawie dostępnych analiz dla porównywalnych obiektów jak planowana w Polsce elektrownia jądrowa moŜna przyjąć, Ŝe wdroŜenie Programu polskiej energetyki jądrowej pozwoli na utrzymanie nawet około 30 tys. miejsc pracy (jako suma miejsc bezpośrednich – w elektrowni, oraz miejsc pośrednich i indukowanych, a więc tych, które istnieć będą dzięki funkcjonowaniu energetyki jądrowej ). MoŜna się spodziewać, Ŝe powyŜsze miejsca pracy będą generowały dochód dla pracowników na poziomie ponad 3 mld PLN, a łączna wartość wytworzonych produktów i usług wynosić będzie ok. 10 mld PLN9. 8 Program polskiej energetyki jądrowej zakłada budowę dwóch elektrowni o mocy około 3 GW kaŜda. Uwzględniając bieŜącą ofertę bloków jądrowych najmniejsza liczba bloków niezbędnych do osiągnięcia załoŜonej mocy to 4. 9 „Economic Benefits of the Duke Power-Operated Nuclear Power Plants. An Economic Impact Study by the Nuclear Energy Institute Duke Power”, grudzień 2004, http://www.nei.org/filefolder/economic_benefits_dukepower.pdf. Szacunki zakładają moc elektrowni około 6 GW. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 16 Rozwój polskich przedsiębiorstw10 Rozwój polskich przedsiębiorstw wywołany wdroŜeniem Programu polskiej energetyki jądrowej jest sprawą szczególnie istotną z punktu widzenia państwa, gdyŜ pozwala na wypracowanie licznych korzyści pośrednich i indukowanych w długim okresie czasu. Jest sprawą bezsporną, Ŝe taki rozwój w Polsce wystąpi, jednak jego skala moŜe być bardzo róŜna i zaleŜeć będzie głównie od poziomu przygotowania krajowych podmiotów do współpracy z przemysłem jądrowym stawiającym bardzo wysokie wymagania jakościowe. Dlatego teŜ dla osiągnięcia optymalnych korzyści naleŜy zapewnić odpowiednią stymulację oraz wsparcie polityczne i organizacyjne (np. działania informacyjne, promocyjne, edukacyjne i inne) przez organy administracji państwowej posiadające wiedzę i kompetencje w zakresie energetyki jądrowej. Istnieje wiele obszarów, w których moŜna zaobserwować potencjał rozwoju polskich przedsiębiorstw w kontekście projektu jądrowego. PoniŜej zwrócono uwagę na główne z nich. ► Udział polskich przedsiębiorstw w przygotowaniu, i eksploatacji elektrowni jądrowej projektowaniu, budowie W poprzednim programie energetyki jądrowej w latach 80-tych polskie firmy oraz produkowały wykonywały 100% prac budowlano-montaŜowych (lub przygotowywały się do produkcji) wszystkich urządzeń dla elektrowni z wyjątkiem zbiornika ciśnieniowego reaktora i paliwa jądrowego. Polskie firmy budowały takŜe elektrownie w krajach dawnego RWPG (Węgry, ZSRR), a nasi inŜynierowie opracowali i zaprojektowali wiele unikatowych urządzeń i systemów podnoszących poziom bezpieczeństwa elektrowni opartych o technologię radziecką (m.in. układ lokalizacji ciśnienia awaryjnego). RównieŜ projekt EJ śarnowiec zawierał wiele polskich ulepszeń w stosunku do swojego radzieckiego pierwowzoru. W obecnym programie udział polskich firm będzie znacznie mniejszy ze względu na utratę kompetencji w dziedzinie energetyki jądrowej w ostatnich 20 latach oraz likwidację wielu przedsiębiorstw po 1989 r. Zagwarantowanie rozsądnego udziału polskich podmiotów będzie zatem wymagało konkretnych działań podejmowanych zarówno przez same przedsiębiorstwa, jak i przez wspierającą je administrację rządową. Część polskich firm zdobywa juŜ niezbędne doświadczenia uczestnicząc w budowach obiektów energetyki jądrowej za granicą, w tym m.in. w budowie bloku nr 3 w elektrowni jądrowej Olkiluoto w Finlandii: ► ELEKTROBUDOWA Katowice S.A. zajmuje się montaŜem instalacji elektrycznej, w tym kabli i urządzeń rozdzielczych, aparatury kontrolnopomiarowej i automatyki oraz uczestniczy w rozruchu części reaktorowej. Grupa Elektrobudowa rozpoczęła realizację kontraktu w Olkiluoto w 2008 roku. Jego wartość wynosi 33,6 mln euro, a okres realizacji 4 lata. Obecnie na budowie Olkiluoto-3 pracuje około 250 pracowników firmy, a spółka negocjuje kolejne 10 Analizy oparte na opracowaniach przekazanych przez Departament Energii Jądrowej Ministerstwa Gospodarki oraz na ocenie eksperckiej przeprowadzonej przez Ernst & Young Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 17 kontrakty montaŜu części elektrycznej przy budowie elektrowni jądrowych w kilku innych krajach europejskich. ► ZT-B POLBAU Sp. z o.o. początkowo zlecono wykonanie stanu surowego budynków maszynowni oraz pompowni, a następnie - doceniając solidność oraz najwyŜszą jakość robót - w 2008 r. kolejne prace budowlane - realizację całego pakietu tzw. obiektów towarzyszących wokół reaktora. Na skutek takiego rozszerzenia przyjętych zleceń, a takŜe duŜego zakresu robót dodatkowych, początkowa wartość zlecenia została przekroczona ponad dziesięciokrotnie. Polbau zatrudnia przy budowie około 400 pracowników i jest podwykonawcą koncernu HEITKAMP. ► ENERGOMONTAś-Północ zajmował się produkcją elementów stalowej wykładziny obudowy bezpieczeństwa reaktora EPR jako podwykonawca firmy Babcock Noell Nuclear GmbH. Łącznie przy budowie nowego bloku w Olkiluoto pracuje około 4 500 osób, z czego aŜ 40 % to Polacy stanowiący najliczniejsza grupę narodowościową uwzględniając Finów. Polscy specjaliści zatrudnieni są na wszystkich szczeblach, począwszy od wykwalifikowanych robotników, przez techników, inŜynierów/ projektantów, a skończywszy na kierowniku budowy. NaleŜy podkreślić, Ŝe zarówno polskie firmy jak i ich pracownicy są bardzo wysoko oceniani przez zleceniodawców za fachowość i umiejętność rozwiązywania trudnych problemów. Niewątpliwie kadra, która zdobyła doświadczenie na tej budowie będzie cennym elementem polskiego wkładu w budowę energetyki jądrowej w naszym kraju. Inne polskie podmioty świadczą usługi dla sektora jądrowego we Francji i nie tylko: ► Firma Erbud International Sp. z o.o. uczestniczy obecnie jako podwykonawca w modernizacji/ budowie trzech elektrowni jądrowych we Francji. ► Firma Rafamet S.A. produkuje wysokiej jakości obrabiarki wykorzystywane do produkcji zbiorników ciśnieniowych reaktora. Jej zleceniodawcami są m.in. Areva, GE-Hitachi, Siemens, Kanematsu KGK (podwykonawca Japan Steel Works). PowyŜsze firmy są tylko przykładem zainteresowania i nadziei jakie polscy przedsiębiorcy wyraŜają w związku z Programem polskiej energetyki jądrowej. Wiele firm interesuje się juŜ dziś koniecznymi działaniami jakie naleŜy podjąć, aby wypracować i wdroŜyć odpowiednie procedury gwarantujące zapewnienie poŜądanego poziomu jakości produkcji. Powstają równieŜ inicjatywy wewnątrz samego przemysłu, mające na celu zrzeszanie i konsolidację polskich firm zainteresowanych projektem jądrowym. Na etapie tworzenia znajduje się klaster EuroPolBudAtom, który ma za zadanie z jednej strony zbierać informacje o polskim potencjale w tym zakresie, a z drugiej strony pomagać zainteresowanym podmiotom w spełnieniu wyśrubowanych norm przemysłu jądrowego. Krajowe podmioty gospodarcze są obecnie w stanie wykonać praktycznie 100% robót budowlano-montaŜowych związanych z budową elektrowni jądrowej. Mogą równieŜ zapewnić dostawy cementu, kruszywa, stali zbrojeniowej, wyrobów ogólnobudowlanych, farb, lakierów, wyrobów elewacyjnych, konstrukcji stalowych, Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 18 prefabrykacji betonowych, armatury przemysłowej, armatury sanitarnej itp. Istnieje równieŜ potencjał związany z pracami projektowymi. Oczywiście projekt technologii i budynku samego reaktora zostanie dostarczony przez generalnego realizatora, jednak wszystkie pozostałe obiekty i instalacje budynkowe mogą być projektowane przez polskie biura specjalistyczne koordynowane i nadzorowane przez generalnego realizatora. Ponadto niezbędny będzie udział polskich geodetów, inŜynierów nadzoru inwestorskiego, kierowników budów, inŜynierów budów, inspektorów nadzoru BHP, planistów, handlowców, kosztorysantów i technologów betonów w fazie wykonawstwa. Podsumowując powyŜsze analizy moŜna uznać, Ŝe polskie podmioty gospodarcze bezpośrednio lub pośrednio mogłyby uczestniczyć w realizacji ponad 50 % wartości prac związanych z budową pierwszej polskiej elektrowni jądrowej. Jednak aby osiągnąć tak wysoki udział naleŜy juŜ teraz podjąć działania z jednej strony aktywizujące polskich przedsiębiorców, a z drugiej strony wspierające ich, głównie w zakresie spełnienia wymogów jakościowych. Właściwe zabezpieczenie interesu państwa, jakim jest niewątpliwie udział polskiego przemysłu w projekcie, stanowi jedno z kluczowych zadań, jakie powinny być postawione przed wyspecjalizowaną jednostką administracji państwowej posiadającą wiedzę i kompetencje w tym zakresie. Nie bez znaczenia jest równieŜ fakt, Ŝe im większy będzie udział polskich podmiotów w pierwszym projekcie, tym większy będzie mógł być w kolejnych, gdyŜ naleŜy bezpiecznie załoŜyć, Ŝe udział ten będzie rósł w miarę realizacji kolejnych projektów. ► Udział polskich podmiotów w opracowaniu oraz realizacji krajowego planu gospodarki odpadami i wypalonym paliwem jądrowym, a takŜe planów dla poszczególnych OEJ Mimo, iŜ w Polsce nie ma Ŝadnej elektrowni jądrowej, to jednak z powodzeniem funkcjonuje kompletny system gospodarki odpadami promieniotwórczymi pochodzącymi z zastosowań promieniowania jonizującego w medycynie, przemyśle i badaniach naukowych. System ten obejmuje kwestie gospodarki wypalonym paliwem pochodzącym z reaktora badawczego Maria działającego od 1974 roku w Świerku pod Warszawą. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP) w trakcie tego czasu opanował odpowiednie technologie i zgromadził wiedzę niezbędną do kondycjonowania odpadów, ich transportu oraz składowania w Krajowym Składowisku Odpadów Promieniotwórczych w RóŜanie (około 100 km na północny wschód od Warszawy). Z powodzeniem prowadzone były równieŜ prace związane z przechowywaniem wypalonego paliwa oraz jego przygotowaniem do transportu i transportem za granicę. Bazując na powyŜszych faktach naleŜy bez wątpienia stwierdzić, Ŝe Polska posiada obecnie wydajny system gospodarki odpadami promieniotwórczymi i paliwem wypalonym. Niemniej system ten nie jest wystarczający do zabezpieczenia potrzeb przyszłej energetyki jądrowej. Istnieje zatem konieczność zwiększenia potencjału zarówno technicznego, jak i naukowego w tym zakresie tak, aby w perspektywie Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 19 2020 roku, kiedy nastąpi uruchomienie pierwszego reaktora energetycznego, być przygotowanym do prowadzenia właściwej gospodarki. Wydaje się równieŜ, Ŝe z uwagi na mocne podstawy oraz relatywnie długi czas do pojawienia się pierwszych odpadów z elektrowni jądrowych, moŜliwe jest zbudowanie na bazie istniejącego ZUOP pręŜnego podmiotu, który z powodzeniem będzie świadczył usługi związane z gospodarką odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem z polskich elektrowni jądrowych. W tym zakresie znaczącą rolę ma do odegrania państwo, które poprzez finansowanie zaawansowanych programów badawczych jest w stanie stymulować środowisko naukowo-badawcze do rozwoju wiedzy i kompetencji w tym zakresie. NiezaleŜnie od przyszłej roli ZUOPu juŜ dziś pracownicy tego zakładu, jak równieŜ inni specjaliści, głównie pracownicy naukowi, mogą wnieść istotny wkład w opracowanie właściwych procedur postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. Ich wiedza i doświadczenie w duŜej mierze mogą umoŜliwić realizację tych zadań własnymi siłami, a przy okazji pozwoli to na rozwój ich wiedzy i kompetencji. ► Udział polskich podmiotów w opracowaniu oraz realizacji załoŜeń w zakresie likwidacji OEJ W Polsce funkcjonowały dwa reaktory badawcze. Obecnie funkcjonuje juŜ tylko reaktor Maria. Drugi reaktor - Ewa, który został uruchomiony w 1958 r. został juŜ zamknięty po okresie planowanej eksploatacji i z powodzeniem zlikwidowany, zgodnie z obowiązującymi standardami bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Likwidacja została zrealizowana z wykorzystaniem krajowego potencjału naukowo-badawczego i technicznego. MoŜna zatem uznać, Ŝe Polska posiada doświadczenie w zakresie likwidacji obiektów jądrowych, które moŜe z powodzeniem wykorzystać przy pracach związanych z planowaniem likwidacji przyszłych OEJ. Ponadto naleŜy pamiętać, Ŝe OEJ powstaną w Polsce dopiero w 2020 roku, a konieczność ich likwidacji to najprawdopodobniej lata 2080-2100. Jest zatem dostatecznie duŜo czasu, aby kompetencje zdobyte przy likwidacji reaktora EWA oraz te, które zostaną pozyskane w trakcie likwidacji reaktora MARIA, zostały uzupełnione o wiedzę niezbędną do prowadzenia likwidacji OEJ. Co więcej istotne jest, aby ta wiedza została właściwie zabezpieczona, rozwijana i przekazywana kolejnym pokoleniom polskich inŜynierów i naukowców dla późniejszego potencjalnego wykorzystania. Natomiast obecnie polscy naukowcy i inŜynierowie mogą zostać zaangaŜowani w róŜnego rodzaju prace studyjne mające na celu wypracowanie właściwych mechanizmów i procedur w zakresie likwidacji OEJ. ► Rozwój współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i sektorem B+R w celu wypracowania nowych innowacyjnych produktów oraz zapewnienie finansowania dla badań naukowych. Elementem o istotnym znaczeniu, który naleŜy wykorzystać w trakcie realizacji Programu polskiej energetyki jądrowej jest aktywizacja i stymulacja przez organy Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 20 państwa współpracy jednostek naukowo-badawczych oraz przemysłu. Sektor jądrowy naleŜy do wysokospecjalistycznych i wysokorozwiniętych gałęzi gospodarki, które w perspektywie czasu będą stanowić podstawę społeczeństwa opartego na wiedzy, do którego zmierzają najbardziej rozwinięte kraje świata. Pobudzenie obu stron, tj. zarówno przemysłu jak i sektora B+R do współpracy moŜe przynieść obustronne korzyści. Przedsiębiorcy uzyskają dostęp do nowatorskich rozwiązań pozwalających im na budowę przewagi technologicznej nad innymi uczestnikami rynku, natomiast środowisko naukowe pozyska istotne źródło finansowania. Co waŜniejsze, takie rozwiązanie w sposób naturalny, bez konieczności odgórnych regulacji, będzie skutkowało realizacją najbardziej obiecujących projektów przez najlepszych naukowców, a jednocześnie będzie wykluczało realizację nieuzasadnionych projektów badawczych przez słabe ośrodki. Wydaje się, Ŝe osiągnięcie tej korzyści z wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej jest szczególnie interesujące z punktu widzenia rozwoju gospodarczego kraju, jednak jest jednocześnie jednym z powaŜniejszych wyzwań dla administracji państwa w zakresie materializacji korzyści wdroŜenia energetyki jądrowej. ► Wzrost jakości usług świadczonych przez polskie przedsiębiorstwa, poszerzenie ich zakresu oraz uzyskanie moŜliwości ekspansji międzynarodowej Jak juŜ zostało to przedstawione przy okazji prezentacji czynników wpływających na poprawę konkurencyjności polskiej gospodarki wynikających z wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej, wzrost jakości usług świadczonych przez polskie przedsiębiorstwa oraz poszerzenie zakresu ich działalności będzie miał pozytywny wpływ na polską gospodarkę. Będzie to jednak miało równieŜ pozytywne skutki na poziomie polskich przedsiębiorstw. Dzięki wdroŜeniu zaawansowanych systemów zarządzania jakością niezbędnych dla sektora jądrowego podniesiona zostanie równieŜ jakości innych usług świadczonych przez te podmioty, a pośrednio równieŜ przez inne podmioty na rynku, które w odpowiedzi na rosnący średni poziom świadczonych usług będą musiały się dostosować. Nie bez znaczenia będzie równieŜ prestiŜ i uznanie wśród klientów jakie firmy te uzyskają z racji realizacji dostaw produktów i usług dla sektora jądrowego. W efekcie otworzy się moŜliwość ekspansji tych podmiotów na rynki międzynarodowe, zarówno w sektorze jądrowym jak i poza nim. Przy ogólnym deficycie na rynku podmiotów świadczących usługi na rzecz sektora jądrowego oraz uwzględnieniu trudności jakie naleŜy pokonać aby na tym rynku zaistnieć, będzie to stanowić istotny potencjał wzrostu. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 21 Rozwój regionalny OEJ, w tym elektrownie jądrowe, powstają z reguły w miejscach o niskim zaludnieniu i co za tym idzie najczęściej słabo rozwiniętych gospodarczo. Tak duŜa inwestycja poprzez swoją skalę będzie skutkowała bardzo duŜymi zmianami w regionie, w którym powstanie. Wzrost zatrudnienia, napływ nowych mieszkańców, zapotrzebowanie na usługi i produkty oraz inne czynniki przyczynią się do duŜego skoku cywilizacyjnego jaki wykona gmina, w której powstanie elektrownia oraz gminy ościenne. Mimo wprowadzenia w nowym pakiecie regulacji dla sektora jądrowego mechanizmu podziału dochodów z podatku od nieruchomości pomiędzy gminę – gospodarza elektrowni oraz gminy ościenne, rząd wielkości środków finansowych jakie znajdą się w dyspozycji władz lokalnych będzie bardzo znaczący. Dla gminy gospodarza będzie to ponad 170 mln PLN rocznie, a drugie 170 mln PLN będzie dzielona pomiędzy gminy ościenne.11 Istotnym elementem będą równieŜ wszystkie inwestycje towarzyszące budowie OEJ, a w szczególności rozbudowa lokalnej infrastruktury energetycznej, drogowej i innej. Równie istotna jest perspektywa czasowa czerpania przez gminy korzyści ze zlokalizowania na ich terenie OEJ. Obecne bloki projektowane są przy załoŜeniu okresu 60 lat pracy, jednak uwzględniając okres budowy i likwidacji obiektu, oraz prawdopodobne przedłuŜenia okresu eksploatacji (tak jak to ma miejsce obecnie dla reaktorów budowanych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych) moŜna załoŜyć, Ŝe strumień przychodów gmin będzie zagwarantowany przez ponad 100 lat12. Pozwoli to nie tylko na rozbudowę infrastruktury i samej gminy, ale równieŜ na jej utrzymanie przez wiele lat. Ponadto rozsądne zagospodarowanie i zainwestowanie przychodów przez samorządy pozwoli na rozwinięcie w perspektywie 100 lat innych dochodowych rodzajów działalności na terenie gminy dla zapewnienia zrównowaŜonego i długoterminowego rozwoju. Poza podatkiem od nieruchomości płaconym do kasy gminy, elektrownia będzie równieŜ generowała szereg innych korzyści. Dla porównania elektrownia jądrowa o podobnej mocy (około 3000 MW) funkcjonująca w USA13 zatrudnia ponad 2 000 pracowników i ma fundusz płac na poziomie 190 mln USD rocznie. Jednak jej działalność generuje dodatkowo ponad 1 500 miejsc pracy w hrabstwie i są to miejsca nie tylko związane z działalnością w przemyśle jądrowym, ale teŜ pełen zakres usług dla pracowników elektrowni oraz okolicznej ludności. NiezaleŜnie od ponoszenia kosztów związanych z płaceniem podatków i innych opłat obowiązkowych, operator elektrowni jądrowej będzie musiał dbać o pozytywny 11 Szacunek oparty na załoŜeniu: moc 3 GW, koszt budowy 3 mln EUR/MW. Podatek od nieruchomości 2 % od połowy wartości inwestycji (załoŜono, Ŝe taka będzie wartość nieruchomości podlegająca opodatkowaniu, nieuwzględniająca wartości maszyn i urządzeń). Uzyskana wartość podatku od nieruchomości dla gminy gospodarza to 171 mln PLN. 12 Zakładając przedłuŜenie okresu eksploatacji zgodnie z dotychczasowymi doświadczeniami mozna przyjąć, Ŝe obecnie budowane elektrownie generacji III+ będą eksploatowane około 100 lat. 13 Economic Benefits of Palo Verde Nuclear Generation Station. An Economic Impact Study by the Nuclear Energy Institute, listopad 2004 http://www.nei.org/filefolder/economic_benefits_palo_verde.pdf Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 22 wizerunek wśród społeczeństwa, a zwłaszcza społeczeństwa lokalnego. Jest to jeden z kluczowych elementów warunkujących funkcjonowanie obiektu, równie waŜny jak kwestie bjior. Jednak w odróŜnieniu od kwestii bezpieczeństwa, które oparte są na jasnych, spisanych regułach i zasadach, budowa wizerunku jest procesem bardziej intuicyjnym, często opartym na relatywnie mało kontrolowalnych czynnikach takich jak emocje. Dlatego teŜ operatorzy elektrowni jądrowych zwracają szczególną uwagę na budowę odpowiedniego wizerunku. W tym celu bardzo aktywnie uczestniczą w Ŝyciu społeczno-gospodarczym swojego regionu wspierając finansowo i organizacyjnie róŜnego rodzaju inicjatywy, przy czym naleŜy przez to rozumieć działalność dobrowolną, niewynikającą z Ŝadnych zobowiązań prawnych lub regulacyjnych w stosunku do operatora. Ze względu na dobrowolny charakter tego typu działalności trudno jest szacować jego skalę. Analiza przypadków wskazuje, Ŝe z punktu widzenia społeczności i władz lokalnych ta działalność moŜe mieć istotne znaczenie dla ogólnych warunków Ŝycia mieszkańców regionu. Wsparcie inwestycji, objęcie patronatem lokalnego klubu piłkarskiego, sponsoring imprez kulturalno-rozrywkowych, to tylko niektóre przykłady moŜliwych działań. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe uzyskiwanie przez gminy tego typu korzyści nie zaleŜy tylko od dobrej woli operatora OEJ. Istotna jest równieŜ właściwa współpraca pomiędzy władzami lokalnymi wspieranymi przez organy eksperckie administracji państwowej, a operatorem obiektu. Pozwoli to na identyfikację największych i najpilniejszych potrzeb społeczności lokalnej oraz na optymalizację działalności promocyjnej operatora, co w efekcie przełoŜy się na optymalizację korzyści zarówno dla społeczeństwa jak i dla operatora OEJ. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 23 Rozwój sektora badań i rozwoju (B+R)14 Technologie jądrowe charakteryzują się bardzo wysokim poziomem zaawansowania technologicznego. Nie stanowią w Ŝadnym wypadku zamkniętego rozdziału nauki, lecz dynamicznie rozwijającą się gałąź generującą nowe technologie i nowe rozwiązania nie tylko dla sektora jądrowego. Wiele rozwiązań opracowywanych na potrzeby energetyki jądrowej jest wykorzystywanych w innych dziedzinach. W efekcie technologie te mają znaczący wpływ na rozwój gospodarczy i stanowią bardzo duŜą wartość dodaną dla kaŜdego państwa decydującego się na wdroŜenie energetyki jądrowej. Dlatego teŜ bardzo istotne jest odpowiednie zorganizowanie i zarządzanie sektorem badań i rozwoju na rzecz energetyki jądrowej w celu zmaksymalizowania moŜliwych do osiągnięcia korzyści. W Polsce obecnie istnieje sektor B+R w duŜej mierze odpowiadający naszym bieŜącym potrzebom w tym zakresie. Jednak wdroŜenie energetyki jądrowej będzie wymagało rozwoju części obszarów działalności B+R, tak aby zapewnić właściwe zaplecze naukowo-badawcze będące w stanie rozwiązywać problemy techniczne wynikłe w trakcie eksploatacji elektrowni i innych obiektów jądrowych. Przedmiotem szczegółowych analiz i dyskusji powinno być określenie zakresu tego rozwoju. Niewątpliwie polskie środowisko naukowe posiada potencjał i ambicje do prowadzenia bardzo szerokiego wachlarza jądrowych programów badawczych, jednak bieŜąca sytuacja gospodarcza w kraju i na świecie wyklucza objęcie badaniami wszystkich potencjalnych zagadnień. Konieczne będzie zatem określenie zakresu prac naukowych które mogą zapewnić optimum korzyści zarówno dla podmiotów z sektora jądrowego jak i dla całej gospodarki. Kluczowe decyzje w tym zakresie powinny być podjęte z jednej strony przez przyszłego operatora, a z drugiej przez administrację państwową. Przyszły operator na podstawie bieŜących analiz swoich potrzeb będzie selekcjonował te projekty badawcze i te kierunki rozwoju które będą stanowiły dla niego największy potencjał korzyści i dawały największe prawdopodobieństwo ich osiągnięcia. Państwo będzie ze swojej strony koncentrować się bardziej na zagadnieniach fundamentalnych dla których trudno przewidzieć wymierne korzyści w krótkiej perspektywie czasowej. Ponadto państwo powinno wspierać poprzez działalność dozoru jądrowego te kierunki prac badawczych, które mają kluczowe zastosowanie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej kraju. Dodatkowym źródłem finansowania sektora B+R będą środki europejskie. JuŜ dziś są one istotnym elementem systemu finansowania badań w obszarze jądrowym. Polskie instytuty z powodzeniem uczestniczą w międzynarodowych projektach badawczych, a perspektywa powstania w Polsce elektrowni jądrowej jedynie podniesie naszą atrakcyjność w oczach innych jednostek naukowo-badawczych w Europie. 14 Analizy oparte na opracowaniach przekazanych przez Departament Energii Jądrowej Ministerstwa Gospodarki oraz na ocenie eksperckiej przeprowadzonej przez Ernst & Young Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 24 ► Potencjał naukowo-badawczy w zakresie jądrowym W Polsce działa obecnie 6 ośrodków badawczych zajmujących się kwestiami jądrowymi, tj.: ► Instytut Energii Atomowej POLATOM, ► Instytut Problemów Jądrowych, ► Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, ► Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej, ► Instytut Fizyki Jądrowej PAN oraz ► Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy. Jest sprawą dyskusyjną czy taka struktura sektora B+R w obszarze jądrowym jest właściwa i niewątpliwie konieczne jest przeprowadzenie analiz dotyczących reorganizacji tej struktury. Jednak bez wątpienia majątek oraz kapitał ludzki tych jednostek będą stanowiły trzon sektora B+R dla energetyki jądrowej w Polsce. NaleŜy równieŜ pamiętać, Ŝe rozwój energetyki jądrowej będzie oddziaływał nie tylko na jądrowe instytuty badawcze. RównieŜ inne ośrodki takie jak: ► Instytut Energetyki, ► Instytut Elektrotechniki, ► Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów, ► Instytut Metali NieŜelaznych, ► Instytut Metalurgii śelaza, ► Instytut Spawalnictwa oraz ► Instytut Techniki Budowlanej będą miały niepowtarzalną okazję do rozwoju swoich kompetencji i obszaru działania. ► Potencjalne kierunku prac badawczych Polska posiada doświadczenie i wiedzę w obszarze pokojowego wykorzystania promieniowania jonizującego. Do głównych kierunków dalszych prac moŜna zaliczyć: ► Systemy ochrony radiologicznej ► Metody i techniki pomiaru dawek promieniowania ► Dozymetrię termoluminescencyjną ► Monitoring radioaktywności środowiska ► Optymalizacja cyklu paliwowego na podstawie doświadczenia wynikającego z eksploatacji reaktora MARIA Jednak uruchomienie państwowych programów badawczych w zakresie wyŜej wymienionych zagadnień oraz innych zidentyfikowanych w trakcie opracowywania załoŜeń do rozwoju polskiego sektora naukowo-badawczego w związku Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 25 z wdroŜeniem Programu polskiej energetyki jądrowej powinno być poprzedzone szczegółową analizą kosztów oraz długofalowych korzyści jakie mogą wyniknąć z ich wdroŜenia. NaleŜy pamiętać, Ŝe większość prac badawczych powinna być prowadzona w odpowiedzi na konkretne zapotrzebowanie rynku, a tylko część jako element długoterminowej polityki państwa określającej strategiczne kierunki jego rozwoju w zakresie badań naukowych. Rozwój szkolnictwa wyŜszego15 Energetyka jądrowa naleŜy do jednych z bardziej złoŜonych i wymagających dziedzin obecnie rozwijanych na świecie, a złoŜoność i stopień trudności moŜna porównywać praktycznie wyłącznie z technologiami kosmicznymi. Nie jest moŜliwe jedynie przyuczenie pracowników do pracy w elektrowni jądrowej. Konieczne jest natomiast kompleksowe kształcenie zarówno na poziomie techników, studiów inŜynierskich i magisterskich, ale równieŜ na studiach doktoranckich oraz podyplomowych. Uzasadnione jest, aby kraj tej wielkości i o takich aspiracjach, co Polska, przygotowując się do wdroŜenia programu jądrowego zbudował jak najbardziej kompletne i kompetentne zaplecze dla tego przemysłu. Przygotowanie odpowiedniej kadry naukowej i dydaktycznej w wybranych ośrodkach pozwoli na kształcenie polskich specjalistów, którzy będą obsługiwali elektrownie jądrowe w Polsce. Poza motywacją czysto patriotyczną naleŜy pamiętać równieŜ o aspektach gospodarczych i politycznych takiego działania. Posiadania własnych kadr zwiększa niezaleŜność energetyczną kraju rozumianą w tym przypadku jako zdolność do produkcji energii jądrowej w danej technologii. Z drugiej strony, przy zachowaniu tego samego poziomu bezpieczeństwa jądrowego moŜna tworzyć nowe miejsca pracy w Polsce pośrednio i bezpośrednio, tj. poprzez zatrudnianie polskich inŜynierów w polskich elektrowniach, ale równieŜ polskich wykładowców na polskich uczelniach. Jest to w naszych warunkach szczególnie istotne ze względu na fakt, Ŝe znaczna część specjalistów łączy działalność dydaktyczną z pracą naukową. Stworzenie odpowiednich warunków dla prowadzenia działalności dydaktycznej przyczyni się zapewne równieŜ do zatrzymania w kraju wysokiej klasy specjalistów z zakresu technologii jądrowych. PoniŜej opisane zostały trzy najistotniejsze zagadnienia związane z rozwojem szkolnictwa wyŜszego wynikającym z wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej. ► Kształcenie kadr dla całego sektora energetyki jądrowej Istotnym aspektem programu jądrowego jest jego wpływ na postęp w obszarze kształcenia na poziomie wyŜszym, rozwój nauki, przystosowanie się zakładów przemysłowych do wytwarzania i dostarczania wyrobów i usług z zachowaniem najwyŜszych reŜimów technologicznych. Rozpatrując Program w takich kategoriach moŜna go traktować jako wyzwanie cywilizacyjne. 15 Analizy oparte na opracowaniach przekazanych przez Departament Energii Jądrowej Ministerstwa Gospodarki oraz na ocenie eksperckiej przeprowadzonej przez Ernst & Young Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 26 W chwili obecnej w Polsce występuje niedobór specjalistów w dziedzinie energetyki jądrowej. Większość z nich aktywnie pracowała w czasie budowy elektrowni jądrowej w śarnowcu (w latach osiemdziesiątych XX wieku) i są teraz w wieku emerytalnym albo się do niego zbliŜają. Z problemem tym ma do czynienia nie tylko Polska, ale teŜ inne kraje pragnące rozwijać energetykę jądrową od podstaw czy nawet posiadające juŜ funkcjonujący sektor energetyki jądrowej. Studia inŜynierskie na specjalnościach związanych z techniką (głównie energetyką) jądrową prowadzone były w Polsce na 6 uczelniach technicznych (Politechnika Warszawska, Akademia Górniczo – Hutnicza, Politechnika Śląska, Politechnika Gdańska, Politechnika Łódzka, Politechnika Poznańska). Szacuje się, Ŝe w trakcie realizacji tego pierwszego programu wykształconych zostało około 1000 inŜynierów przygotowanych do pracy w obszarze techniki związanej z energią jądrową. Kolejne tysiąc osób ukończyło studia podyplomowe. Obok szkolnictwa wyŜszego rozwijać się będzie równieŜ szkolnictwo zawodowe mające na celu szkolenie specjalistów niŜszego szczebla dla sektora jądrowego. W czerwcu 2010 roku w Świerku Instytutu Problemów Jądrowych podpisał wspólnie z władzami powiatu otwockiego i zespołu szkół nr 2 w Otwocku list intencyjny w sprawie utworzenia klas patronackich. W załoŜeniu ma to być pierwszy krok w kierunku odtworzenia technikum nukleonicznego jakie funkcjonowało w Otwocku przed laty. Wpływ pierwszego programu jądrowego na podniesienie reŜimu technologicznego w zakładach przemysłowych jest bardzo trudny do ilościowego zwymiarowania. Nie ulega jednak wątpliwości, Ŝe jest on jednym z istotnych czynników, dzięki którym np. RAFAKO S.A. jest dziś największą fabryką kotłów w Europie. Zamkniecie pierwszego programu jądrowego w Polsce oraz wcześniejsze decyzje polityczne, w wyniku których podzielony został Instytut Badań Jądrowych, spowodowały rozproszenie, a przypadku wyŜszych uczelni praktycznie zanik badań naukowych w obszarze energetyki jądrowej. W efekcie osłabiona została cała polska nauka. Rozpoczęty nowy program staje się „motorem”, dzięki któremu ta sytuacja moŜe ulec szybkiej poprawie. Zainteresowanie współpracą z polską nauką wykazują uniwersytety praktycznie wszystkich krajów, które są w stanie zaoferować Polsce technologię dla pierwszej elektrowni atomowej. Następuje instytucjonalna konsolidacja instytutów badawczych. Pojawiły się strategiczne programy badawcze finansowane przez polski rząd. Jest szansa na odbudowę wcześniejszego potencjału i aktywne włączenie się polskiej nauki do międzynarodowej współpracy w badaniach nad problematyką jądrową. Problematyka ta ma unikatową cechę. Nie ma praktycznie dyscypliny naukowej w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych, w której wyniki badawcze nie znajdowałyby zastosowań przy rozwoju technologii jądrowych. Dzięki temu wzrasta kultura techniczna w krajowym przemyśle. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 27 Obecnie, polskie ośrodki naukowe uaktywniają się we wspieraniu realizacji nowych inicjatyw mających na celu rozwój edukacji i badań jądrowych. MoŜna tu wymienić takie nowe inicjatywy jak: ► Konsorcjum Naukowo-Technologiczne „Centrum Atomistyki”, ► Polska Platforma Technologii Nuklearnych ► Konsorcjum „Kadry dla Energetyki w Przemyśle i Medycynie”. Jądrowej i Technologii Jądrowych ► Krajowe Centrum Energetyki Jądrowej organizowane przez Politechnikę Gdańską. Obecnie funkcjonuje juŜ kilkanaście kierunków/specjalności na polskich uczelniach związanych z energetyką jądrową, choć jeszcze nie jest to kompleksowy system kształcenia kadr. NaleŜy równieŜ brać pod uwagę kierunki pośrednio związane z energetyką jądrową np. elektrotechnika, fizyka, automatyka. PoniŜej wymieniono istniejące w Polsce kierunki związane z energetyką jądrową: 1. Politechnika Warszawska: ► Wydział Mechaniczny, Energetyki i Lotnictwa, kierunek: energetyka jądrowa 2. Akademia Górniczo-Hutnicza: ► Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej, kierunek: fizyka techniczna; specjalność: fizyka jądrowa ► Wydział Energetyki, kierunek: energetyka; specjalność: energetyka jądrowa 3. Politechnika Gdańska: ► Międzywydziałowe studia na kierunku energetyka (Wydziały: Oceanotechnika i Okrętownictwo, Mechanika i Elektrotechnika i Automatyka) ► Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa, kierunek: energetyka 4. Konsorcjum „Kadry dla Energetyki Jądrowej i Technologii Jądrowej w Przemyśle i Medycynie (UMCS, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Warszawski): 5. Politechnika Wrocławska - Wydział Mechaniczno-Energetyczny, kierunek: energetyka; specjalność: Budowa i Eksploatacja Systemów Energetycznych ► Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie - Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki, specjalizacja: bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna ► Uniwersytet Warszawski - Wydziały Chemii i Fizyki, makrokierunek: Energetyka i Chemia Jądrowa, studia I stopnia od roku akademickiego 2011/2012 oraz studia II stopnia od roku akademickiego 2012/2013 6. Politechnika Krakowska: ► Wydział InŜynierii Elektrycznej i Komputerowej, kierunek: energetyka 7. Politechnika Łódzka: ► Wydział Mechaniczny, kierunek: energetyka Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 28 8. Politechnika Poznańska: ► Wydziały: Elektryczny, Technologii Chemicznej, Budownictwa Lądowego, Fizyki Technicznej, kierunek: energetyka; specjalność: energetyka jądrowa 9. Politechnika Śląska: ► Wydział InŜynierii Środowiska i Energetyki, kierunek: mechanika i budowa maszyn, specjalność: inŜynieria jądrowa ► Wydział InŜynierii Środowiska specjalność: energetyka jądrowa ► Wydział Elektryczny, elektroenergetyka i Energetyki, kierunek: kierunek: elektrotechnika, energetyka, specjalność: 10. Politechnika Wrocławska: ► Wydział Mechaniczno-Energetyczny, kierunek: energetyka, specjalność: energetyka cieplna i jądrowa ► Wydział InŜynierii i Nowych Technologii, kierunek: energetyka jądrowa 11. Uniwersytet Szczeciński: ► od roku akademickiego. 2012/2013 planowane jest specjalności: fizyka i inŜynieria jądrowa na kierunku fizyka wprowadzenie ► wraz z Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym oraz Politechniką Koszalińską planowane jest w roku akademickim 2013/2014 otworzenie kierunku: energetyka i inŜynieria jądrowa Przygotowując się do realizacji Programu większość uczelni technicznych i część uniwersytetów planuje uruchomienie kierunków studiów i specjalności (studiów I i II stopnia) związanych bezpośrednio z energetyką jądrową. Wsparciem dla tych działań jest zorganizowane i finansowane przez Ministerstwo Gospodarki szkolenie edukatorów dla potrzeb polskich uczelni. W 2009 r. we Francji odbyło się szkolenie pierwszej grupy (20 osób). Drugi etap tego szkolenia odbył się we Francji od 4 października do 18 grudnia 2010 i objął 25 osób. W 2011 r. będą realizowane staŜe dla uczestników drugiego etapu. ► Doskonalenie zawodowe kadr sektora jądrowego Kwestia doskonalenia zawodowego i ciągłego podnoszenia kwalifikacji odgrywa coraz większą rolę w kaŜdym rodzaju działalności zawodowej. Jednak energetyka jądrowa naleŜy do obszarów, które mają swoje wysokie i specyficzne wymagania. Pracownicy elektrowni jądrowych podlegają bardzo rygorystycznie przestrzeganemu programowi szkoleń, który z jednej strony ma na celu zapewnienie ciągłości wiedzy i umiejętności, a z drugiej strony ma zapewnić im stały dopływ aktualnych informacji związanych z ich działalnością zawodową. Utworzenie systemu doskonalenia zawodowego kadr sektora jądrowego będzie częściowo zadaniem inwestora lub innych podmiotów posiadających tego typu kadry. Jednak niewątpliwie zapotrzebowanie na kursy i szkolenia w tym zakresie przyczyni się do pojawienia dodatkowej moŜliwości prowadzenia działalności edukacyjnej przez pracowników naukowo-dydaktycznych. Zwiększy to szanse na Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 29 zatrzymanie w kraju najzdolniejszych i najbardziej obiecujących specjalistów oraz ograniczy drenaŜ intelektualny Polski. ► Kształcenie specjalistów z innych dziedzin niŜ energetyka jądrowa, niezbędnych do realizacji Programu polskiej energetyki jądrowej Istotną cechą charakteryzującą energetykę jądrową jest bardzo szeroki zakres tematyczny w zakresie wiedzy i kompetencji jaki jest potrzebny do jej wdroŜenia, i rozwoju. Poza specjalistami w zakresie energetyki jądrowej, konieczne jest równieŜ wykształcenie szeregu specjalistów w róŜnych dziedzinach technicznych takich jak: materiałoznawstwo, chemia, chemia jądrowa (radiochemia, chemia radiacyjna) inŜynieria środowiska, automatyka, elektronika, informatyka, elektryka itd. Tak szerokie zapotrzebowanie na specjalistów pokazuje jak znaczący wpływ moŜe mieć rozwój programu jądrowego na polskie szkolnictwo wyŜsze. Jego wdroŜenie wspierane poprzez odpowiednią aktywizację i stymulację środowisk akademickich moŜe w efekcie wygenerować istotny postęp w zakresie kształcenia. Jednak osiągnięcie tego celu wymaga bardzo szerokiego wsparcia organizacyjnego zarówno ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa WyŜszego odpowiedzialnego za szkolnictwo wyŜsze, jak i ze strony wyspecjalizowanego urzędu administracji państwowej. Urząd ten na bieŜąco będzie analizował podaŜ i popyt na usługi szkolnictwa wyŜszego w zakresie technologii jądrowych, oraz poprzez swoją współpracę z MNiSW będzie oddziaływał na poziom podaŜy na tym rynku. Tylko wtedy uda się w sposób optymalny wykorzystać szansę jaka otwiera się przed szkolnictwem wyŜszym w kontekście wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej. Przychody budŜetu państwa z tytułu podatków Elektrownia jądrowa, tak jak kaŜdy podmiot gospodarczy działający w Polsce, będzie odprowadzała szereg podatków do budŜetu państwa. Główne wpłaty będą dokonywane z tytułu podatku CIT oraz podatku VAT. Jednoznaczne oszacowanie ich wielkości jest trudne, jednak bez wątpienia będą to wielkości niepomijalne. W myśl zasady „reakcji łańcuchowej” jaką wdroŜenie energetyki jądrowej wywoła w skali całej polskiej gospodarki, istnienie elektrowni jądrowej będzie generowało dodatkowe przychody podatkowe z tyłu podatku CIT, PIT oraz VAT odprowadzanych przez podmioty prowadzące działalność związaną z rozwojem energetyki jądrowej i przez ich pracowników. Kontynuując powyŜszą analizę naleŜy stwierdzić, Ŝe rozwój energetyki moŜe równieŜ wywołać wzrost dochodów podatkowych budŜetu państwa z sektorów gospodarki, w których rozwój będzie pośrednio indukowany przez program jądrowy. Ochrona środowiska Mimo, Ŝe energetyka jądrowa nie jest uznawana za odnawialne źródło energii to charakteryzuje się relatywnie przyjaznym oddziaływaniem na środowisko naturalne. W przeciwieństwie do technologii konwencjonalnych spalających paliwa kopalne, Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 30 elektrownia jądrowa nie emituje CO2, tlenków azotu, tlenków siarki ani pyłów. Jest więc w tym zakresie znacznie mniej uciąŜliwa dla środowiska, nie wywołuje negatywnych skutków ubocznych wśród ludności i nie przerzuca na społeczeństwo poprzez emisje zanieczyszczeń części kosztów swojej działalności w postaci kosztów zewnętrznych. Przyjmując załoŜenie, Ŝe jedyną technologią komplementarną dla energetyki jądrowej w odbudowie źródeł wytwórczych pracujących w podstawie polskiego systemu elektroenergetycznego jest energetyka oparta na węglu oraz przyjmując bieŜące koszty uprawnień do emisji CO2 oraz opłat za emisję zanieczyszczeń, moŜna oszacować jaka będzie skala unikniętych kosztów środowiskowych wynikających z wykorzystania energetyki jądrowej. ► Redukcja emisji CO2 Technologie produkcji energii elektrycznej wykorzystujące rozszczepienie jądra uranu charakteryzują się praktycznie zerową emisją dwutlenku węgla. Zakładając roczny poziom produkcji energii elektrycznej z elektrowni o mocy 3 000 MW i współczynniku wykorzystania mocy zainstalowanej 0,8516 na poziomie 22 TWh moŜna oszacować poziom unikniętej emisji CO2. W porównaniu do elektrowni węglowych uniknięta emisja wynosi około 22 mln ton CO217 rocznie, natomiast w porównaniu do elektrowni gazowych jest to około 13 mln ton CO2 rocznie18 (wielkość emisji przewidziana w II okresie KPRU 2008-2012 wynosi około 110 mln ton rocznie dla elektrowni zawodowych). Przy załoŜeniu średniej ceny uprawnień do emisji CO2 na poziomie 20 EUR/t otrzymujemy redukcję kosztów produkcji energii elektrycznej w skali kraju na poziomie 440 mln EUR (1,7 mld PLN19) rocznie w porównaniu z produkcją energii w elektrowni węglowej oraz 260 mln EUR (1 mld PLN) rocznie w przypadku elektrowni opalanej gazem ziemnym. Jak widać zastąpienie 3 GW mocy zainstalowanej w polskim systemie elektroenergetycznym przez elektrownie jądrowe pozwoliłoby na zaoszczędzenie od 10 do 20% uprawnień do emisji CO2 rocznie, co przy prognozowanej cenie uprawnień odpowiada kwocie od 1 do 1,7 mld PLN rocznie. ► Redukcja emisji NOx, SOx oraz pyłów. Elektrownie jądrowe w przeciwieństwie do elektrowni opalanych paliwami kopalnymi nie emitują do atmosfery tlenków siarki, azotu oraz pyłów. Korzystając z uśrednionych wartości emisji ww. zanieczyszczeń moŜna oszacować skalę unikniętej emisji SOx20 na poziomie 22 tys. ton rocznie, NOx na poziomie 11 tys. ton rocznie oraz pyłów na poziomie 4,5 tys. ton rocznie. Przyjmując szacunkowe wyceny kosztów zewnętrznych związanych z emisją wyŜej wymienionych zanieczyszczeń moŜna przyjąć redukcję kosztów na poziomie około 15 mln PLN rocznie. 16 W rzeczywistości osiągane są współczynniki wykorzystania mocy zainstalowanej przekraczające 0,9, jednak w prezentowanych szacunkach przyjęto bardziej zachowawcze podejście i niŜszą wartość 17 Przy załoŜeniu emisyjności na poziomie 1 t/MWh 18 Przy załoŜeniu emisyjności na poziomie 0,6 t/MWh 19 Przyjęto kurs EUR/PLN=3,9 20 Przyjęto emisyjność na poziomie 1 kg/MWh dla SOx, 0,5 kg/MWh dla NOx i 0,2 kg/MWh dla pyłów. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 31 5. Korzyści polityczne NiezaleŜnie od bezspornego faktu, Ŝe wybór dostawcy technologii dla pierwszej polskiej elektrowni jądrowej zostanie dokonany przez inwestora tejŜe elektrowni w drodze przetargu publicznego zorganizowanego i prowadzonego zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych, jest równieŜ bezdyskusyjne, Ŝe wybrany dostawca będzie musiał mieć pełne poparcie polskiego rządu. Uzyskanie tego poparcia będzie wynikało nie tylko z walorów technicznych i atrakcyjności ekonomicznej proponowanej technologii, ale równieŜ z szeregu innych, nawet bardzo odległych od energii jądrowej kwestii, które stanowią potencjalne korzyści, jakie Polska moŜe uzyskać w procesie realizacji Programu polskiej energetyki jądrowej. Wśród potencjalnych korzyści politycznych zidentyfikowane zostały następujące: ► Poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa wynikająca z dywersyfikacji struktury paliwowej wytwarzania energii elektrycznej oraz stabilizacji kosztów produkcji energii elektrycznej dzięki niskiemu udziałowi ceny paliwa jądrowego w kosztach energii elektrycznej produkowanej w elektrowni jądrowej oraz relatywnie niskim wahaniom cen uranu na rynkach międzynarodowych. ► Budowa wizerunku Polski na arenie międzynarodowej jako kraju nowoczesnego, dynamicznie się rozwijającego i będącego w stanie sprostać największym wyzwaniom technologicznym, który w swoich wyborach kieruje się rzetelną wiedzą i doświadczeniem. ► Budowa pozycji Polski na arenie międzynarodowej poprzez wykorzystanie partnerstwa strategicznego w obszarze energetyki jądrowej z państwem dostawcy technologii jądrowej w celu realizacji innych celów polskiej polityki zagranicznej, nie tylko bezpośrednio związanych z energetyką jądrową. ► Wykorzystanie kwestii wyboru dostawcy technologii jako argumentu przetargowego w celu osiągnięcia doraźnych celów polityki zagranicznej Polski, niekoniecznie związanych bezpośrednio z energetyką jądrową. Większość dostawców technologii jądrowych jest silnie powiązanych z władzami państw, w których te podmioty mają siedzibę. Dlatego teŜ przedstawiciele najwyŜszych władz tych krajów zabiegają o wybór technologii oferowanej przez „ich” dostawcę, co stwarza bardzo dobrą okazję do uzyskania poparcia kraju dostawcy w istotnych dla nas kwestiach na arenie międzynarodowej. ► Uelastycznienie stanowiska Polski na arenie międzynarodowej, szczególnie w kwestii związanych z ochroną klimatu i ograniczaniem emisji CO2. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 32 Rys. 7. Korzyści polityczne wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej Źródło: Opracowanie własne Ernst & Young Poprawa bezpieczeństwa energetycznego Polski Struktura zaopatrzenia kraju w energię elektryczną ukształtowana na przestrzeni ostatnich 60 lat charakteryzuje się dominującym udziałem elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym. Taka sytuacja powoduje, Ŝe wszelkie zmiany cen oraz regulacji (np. w zakresie emisji CO2 i zanieczyszczeń) na poziomie krajowym lub międzynarodowym mają bardzo duŜy wpływ na koszty wytwarzania energii elektrycznej. Niestabilność kosztów energii przekłada się na niestabilność kosztów prowadzenia tych rodzajów działalności gospodarczej w Polsce, które są związane z wykorzystaniem duŜych ilości energii elektrycznej. Prowadzi to do pogorszenia sytuacji ekonomicznej działających w kraju przedsiębiorstw i utrudnia im konkurencję na arenie międzynarodowej. Dlatego teŜ dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej w Polsce jest jednym z elementów pozwalających na stabilizację cen energii elektrycznej poprzez zmniejszenie zaleŜności od jednego paliwa. WdroŜenie w Polsce energetyki jądrowej jest jedną z moŜliwych dróg urozmaicenia źródeł energii elektrycznej i jedyną obecnie moŜliwą alternatywą dla dominacji węgla w podstawie polskiego systemu elektroenergetycznego. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 33 Produkcja energii elektrycznej z wykorzystaniem rozszczepienia jądra uranu charakteryzuje się równieŜ innymi cechami wpływającymi na poprawę bezpieczeństwa energetycznego kraju. Wykorzystywane w elektrowniach jądrowych paliwo jądrowe produkowane jest na bazie rudy uranowej, która jest materiałem dość powszechnie występującym w skorupie ziemskiej. Ponadto szeroki wybór krajów o stabilnej sytuacji politycznej praktycznie gwarantuje dostawy tego surowca. RównieŜ pozostałe elementy łańcucha paliwowego (tj. wzbogacanie i produkcja elementów paliwowych) są pod kontrolą róŜnych państw o stabilnej sytuacji politycznej, co w praktyce pozwala na zapewnienie nieprzerwanych dostaw paliwa dla elektrowni jądrowych. Równie istotne są ceny elementów paliwowych. W odróŜnieniu od innych surowców energetycznych, ceny uranu są relatywnie stabilne, zatem małe jest ryzyko negatywnego wpływu spekulacji na cenę tego surowca. Ponadto udział kosztu paliwa jądrowego w koszcie produkcji energii elektrycznej w elektrowni jądrowej jest znacznie niŜszy niŜ ma to miejsce w przypadku innych źródeł energii. Dzięki temu nawet znacząca zmiana ceny elementów paliwowych będzie miała stosunkowo niewielki wpływ na koszty produkcji energii elektrycznej oraz jej cenę. Istotnym elementem umoŜliwiającym stabilizację oraz przewidywalność kosztu produkcji energii elektrycznej w elektrowni jądrowej jest moŜliwość magazynowania znacznych zapasów paliwa jądrowego. ŚwieŜe paliwo jądrowe nie wymaga specjalnych metod składowania i moŜna jest swobodnie (w porównaniu do odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa) składować i transportować. Natomiast wysoki stopień koncentracji energii w paliwie jądrowym skutkuje małą masą i objętością paliwa niezbędnego do wielu lat pracy reaktora (w szczególności w porównaniu z zapotrzebowaniem na węgiel przez klasyczną elektrownię cieplną). Istnieje zatem moŜliwość zakupu paliwa w okresie niŜszych cen i zmagazynowania go tak, aby w okresie wysokich cen nie było konieczności zakupu. Zatem wprowadzenie energetyki jądrowej w Polsce zapewni dywersyfikację źródeł produkcji energii elektrycznej oraz wpłynie stabilizująco na cenę energii elektrycznej, co w efekcie przełoŜy się na poprawę bezpieczeństwa energetycznego Polski. Nie istnieje w praktyce inna technologia produkcji energii elektrycznej, która przy bieŜącej sytuacji polityczno-gospodarczej pozwalałaby na dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej w Polsce na poziomie podstawowego zapotrzebowania systemu elektroenergetycznego. Budowa wizerunku Polski na arenie międzynarodowej Projekty budowy elektrowni jądrowych stanowiły i nadal stanowią ogromne wyzwania gospodarcze dla krajów je realizujących, niezaleŜnie od tego czy jest to pierwsza, czy teŜ kolejna inwestycja tego typu w kraju. Program polskiej energetyki jądrowej jest z natury przedsięwzięciem szerszym od samej budowy elektrowni jądrowej i obejmuje wiele innych elementów, takich jak np. rozwiązanie kwestii gospodarki odpadami promieniotwórczymi, likwidacji obiektów jądrowych, odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe itp. Jest to zatem znacznie większe i bardziej złoŜone przedsięwzięcie wymagające zaangaŜowania wielu instytucji administracji państwowej, ośrodków naukowo-badawczych i akademickich, przedsiębiorstw państwowych oraz Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 34 prywatnych, a takŜe samego społeczeństwa. Jedynie poprawne koordynowanie i zarządzanie całym programem oparte na najlepszych praktykach światowych i współpracy wszystkich zaangaŜowanych podmiotów pozwoli na zrealizowanie programu zgodnie z załoŜeniami o osiągnięciu optymalnych korzyści dla całej gospodarki. Podjęcie przez administrację rządową zadania opracowania i wdroŜenia programu energetyki jądrowej stanowi dowód ambicji i wiary państwa polskiego w powodzenie takiego przedsięwzięcia. Niewątpliwie poprawia to równieŜ wizerunek Polski na arenie międzynarodowej, wskazując na jej zdolność do stawiania przed sobą imponujących wyzwań i ich profesjonalnego i konsekwentnego realizowania. Jeszcze większe znacznie dla wizerunku kraju będzie miało realizowanie Programu polskiej energetyki jądrowej przy zachowaniu załoŜonego harmonogramu. Terminowa realizacja załoŜonych działań, stopniowe wypełnianie załoŜonych celów oraz dąŜenie do celu nadrzędnego jakim jest zrealizowanie Programu z korzyścią dla Polski, będzie stopniowo budowało obraz Polski jako kraju zdolnego do podejmowania największych wyzwań gospodarczych i do ich realizacji zgodnie z załoŜeniami. Będzie to dowód na posiadanie kompetentnych i wysoko wykwalifikowanych kadr zarówno wśród administracji publicznej, jak i ośrodków naukowo badawczych oraz przedsiębiorstw gotowych do udziału w ambitnych przedsięwzięciach o największej skali trudności i złoŜoności. Poprawa wizerunku Polski na arenie międzynarodowej będzie miała równieŜ wpływ na postrzeganie kraju przez jego własnych obywateli. Sukces, jakim niewątpliwie będzie zrealizowanie Programu polskiej energetyki jądrowej pozytywnie wpłynie na opinię społeczeństwa o zdolności państwa i jego administracji do realizacji powaŜnych inwestycji, która została powaŜnie nadszarpnięta przez problemy związane z realizacją innych duŜych przedsięwzięć infrastrukturalnych. Budowa pozycji Polski na arenie międzynarodowej W krajach, w których przemysł jądrowy jest dobrze rozwiniętą gałęzią gospodarki narodowej, moŜna zaobserwować silne więzy łączące ten sektor z władzami państwa. Te więzy wynikają nie tylko z uwarunkowań historycznych związanych z programami wojskowymi, ale teŜ z faktu, Ŝe sprzedaŜ technologii jądrowych jest zawsze elementem polityki zagranicznej państw dostawców technologii. W takiej sytuacji wsparcie państwa i jego najwaŜniejszych przedstawicieli jest kluczowym elementem działalności marketingowej głównych światowych dostawców technologii reaktorowych. Silna zaleŜność pomiędzy przemysłem jądrowym a władzami państw oraz ich zaangaŜowanie w sprzedaŜ rodzimej technologii za granicą stwarzają bardzo korzystne warunki do wzmacniania pozycji kraju pozyskującego technologię. Głównym rozwiązaniem pozwalającym na osiągnięcie tego celu jest łączenie wyboru danego dostawcy technologii reaktorowej z tworzeniem szeregu innych powiązań politycznogospodarczych pomiędzy krajem dostawcą a krajem pozyskującym technologię. W ten sposób moŜna w sposób trwały wykorzystywać utworzoną platformę współpracy do promowania i realizowania interesów Polski na arenie międzynarodowej. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 35 Osiągnięcie jednostkowych korzyści Poza moŜliwością osiągania korzyści w długim terminie w wyniku współpracy z krajem dostawcy technologii oraz samym dostawcą istnieje teŜ potencjalna szansa na wykorzystanie wyboru dostawcy technologii reaktorowej oraz dostawców lub wykonawców innych istotnych elementów elektrowni, do realizacji celów z zakresu polityki międzynarodowej Polski. Jednak wybór właściwych celów gwarantujących wymierne korzyści dla Polski wymaga współpracy wielu organów administracji państwowej wspieranych przez ekspertów z róŜnych dziedzin Ŝycia społeczno-gospodarczego. Tylko w taki sposób moŜliwe jest wypracowanie optymalnej strategii negocjacyjnej z dostawcą i państwem dostawcy, gwarantującej optymalne wykorzystanie potencjału politycznego i gospodarczego, jaki niesie ze sobą realizacja Programu polskiej energetyki jądrowej. Uelastycznienie stanowiska Polski w kwestii redukcji emisji CO2 Poszerzenie struktury wytwarzania energii elektrycznej w Polsce o energetykę jądrową zmniejszy wpływ konieczności zakupu uprawnień do emisji CO2 przez polskich wytwórców energii elektrycznej na cenę energii elektrycznej w Polsce. Pozwoli to polskim władzom na przyjęcie bardziej elastycznego stanowiska w kwestii redukcji emisji CO2, co zapewne spotka się z pozytywną reakcją partnerów europejskich. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 36 6. Podsumowanie i wnioski Program polskiej energetyki jądrowej to jedno z największych wyzwań społecznogospodarczych jakie stoją przed Polską u progu XXI wieku. Jest to projekt przewyŜszający swoją skalą i trudnościami największe projekty gospodarcze realizowane w Polsce w XX wieku, takie jak budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego i portu morskiego w Gdyni czy budowa elektrowni Bełchatów. Nie ulega wątpliwości, Ŝe jego wdroŜenie będzie przez lata wywierać na polską gospodarkę i społeczeństwo ogromny wpływ, który jeŜeli zostanie właściwie wykorzystany będzie przynosił znaczące korzyści wielu przyszłym pokoleniom Polaków. Korzyści moŜna w praktyce podzielić na dwie główny grupy – korzyści gospodarcze oraz korzyści polityczne. Jednak obie te grupy są ze sobą silnie powiązane, wzajemnie warunkują występowanie znacznej części korzyści oraz wzmacniają ich efektywność. Wśród korzyści gospodarczych naleŜy szczególną uwagę zwrócić na kwestie poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki oraz rozwój polskich przedsiębiorstw. Tak jak kaŜda duŜa inwestycja budowa elektrowni jądrowej będzie istotnym stymulatorem rozwoju gospodarczego całego kraju. Nowe wyzwania jakim będą musiały sprostać polskie przedsiębiorstwa wymuszą dokonanie niezbędnych inwestycji oraz opanowanie wyŜszej kultury bezpieczeństwa i jakości świadczonych usług i dostarczanych produktów. To z kolei podniesie atrakcyjność polskich podmiotów na arenie międzynarodowej i pozwoli na prowadzenie w szerszej skali działalności eksportowej. W efekcie rozwój przedsiębiorstw przełoŜy się na rozwój gospodarczy kraju. Podobny mechanizm sprzęŜenia zwrotnego wywołanego przez rozwój energetyki jądrowej będzie moŜna zaobserwować równieŜ w zakresie działalności badawczo-rozwojowej oraz w szkolnictwie wyŜszym. Ich rozwój wywołany wdroŜeniem programu jądrowego przyniesie korzyści dla całej gospodarki napędzając jednocześnie dalszy jej rozwój. Analizując korzyści gospodarcze naleŜy równieŜ zwrócić szczególną uwagę na te istotne dla lokalnych społeczności, w sąsiedztwie których powstaną obiekty energetyki jądrowej. Będą one czerpały przez wiele lat zarówno korzyści natury podatkowej, jak równieŜ gospodarczej i społecznej. Funkcjonowanie elektrowni jądrowej przyczyni się do poprawny lokalnej infrastruktury oraz rozwoju w regionie przedsiębiorstw świadczących usług na jej rzecz, a takŜe zaspokajających potrzeby jej pracowników. Operator elektrowni będzie równieŜ jednym z głównych sponsorów róŜnego rodzaju działalności społecznej prowadzonej na terenie regionu. Istotny będzie równieŜ rozwój działalności badawczo-rozwojowej oraz następujący w jej efekcie postęp technologiczny. Będzie on jednym z kluczowych elementów budowy w Polsce gospodarki opartej na wiedzy i nowych technologiach, co jest zgodne ze strategią Unii Europejskiej do 2020 roku21. 21 EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowaŜonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu http://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_ACT_part1_v1.pdf Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 37 Korzyści polityczne są zawsze kwestią trudniejsza do zdefiniowania. Poprzez właściwy i przemyślany wybór technologii oraz partnerów uczestniczących w Programie polskiej energetyki jądrowej Polska będzie miała sposobność do osiągnięcia szeregu korzyści natury politycznej, niekoniecznie bezpośrednio związanych z sektorem jądrowym, a nawet z sektorem energetycznym. Wypracowanie właściwej strategii, jej realizacja i wdroŜenie powinno się odbywać przy współpracy wszystkich stron zaangaŜowanych w kreowanie polityki zagranicznej państwa, jak równieŜ specjalistów z dziedziny energetyki jądrowej i ekspertów gospodarczych. Celem strategii powinno być takie kierowanie Programem polskiej energetyki jądrowej, aby bez najmniejszego uszczerbku dla bezpieczeństwa radiologicznego uzyskać maksimum moŜliwych korzyści dla państwa i gospodarki. Rys. 8. Zapoczątkowanie „reakcji łańcuchowej” w polskiej gospodarce wywołana wdroŜeniem Programu polskiej energetyki jądrowej Źródło: Opracowanie własne Ernst & Young Zakres potencjalnych korzyści jest zatem tak szeroki, Ŝe jego zwięzłe i syntetyczne ujęcie jest wyzwaniem, tym bardziej, Ŝe materializacja bardzo wielu z nich będzie wynikiem pośrednim wdroŜenia Programu polskiej energetyki jądrowej. Istotne wydaje się zatem właściwe przygotowanie, koordynowanie i kierowania działaniami administracji państwowej zmierzające do optymalizacji wykorzystania potencjału programu jądrowego. Konieczne jest utworzenie instytucji, która będzie gromadziła wokół siebie krajowych specjalistów posiadających wiedzę i doświadczenie w tym obszarze, oraz która będzie współpracowała z instytucjami i specjalistami zagranicznymi, a której nadrzędnym celem na etapie wdraŜania programu PEJ będzie jego zrównowaŜone wykorzystanie dla obecnych i przyszłych pokoleń Polaków. Tylko wtedy impuls jakim będzie dla polskiej gospodarki wdroŜenie programu jądrowego przyniesie poŜądane długoterminowe efekty. Identyfikacja korzyści wynikających z realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce 38 Ernst & Young Assurance | Tax | Transactions | Advisory Firma Ernst & Young jest globalnym liderem w zakresie usług audytorskich, podatkowych, transakcyjnych i doradczych. Na całym świecie 135 000 naszych pracowników jednoczą wspólne wartości i świadczenie wysokiej jakości usług. Zmieniamy rzeczywistość, pomagając naszym pracownikom, naszym klientom oraz naszej coraz szerszej społeczności w wykorzystaniu ich potencjału. Aby uzyskać więcej informacji, odwiedź www.ey.com/pl. © 2011 Ernst & Young Wszelkie prawa zastrzeŜone.
