System polityczny państwa polskiego
advertisement
System polityczny państwa polskiego Powtórzenie wiadomości Konstytucja • Najważniejszy akt prawny w państwie • Inaczej nazywany ustawą zasadniczą • Jest to nadrzędny akt prawny w państwie = wszystkie inne akty prawne musza się z nim zgadzać (są mu podporządkowane) • O zgodności nowych ustaw z konstytucja decyduje Trybunał Konstytucyjny • Uchwalona 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe • Składa się preambuły i 13 rozdziałów • Zatwierdzona w drodze referendum • REFERENDUM – powszechne głosowanie ludności w szczególnie ważnych dla państwa sprawach Konstytucja Rola ustawy zasadniczej: • określenie ustroju państwa, • wyznaczenie kompetencji najwyższych organów państwa, • zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw, w oparciu o które będzie stanowione prawo, • potwierdzenie prawa władz do rządzenia, • jednoczenie obywateli wokół wspólnych wartości; Konstytucja ZMIANA KONSTYTUCJI • Art. 235. • Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. • Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. • Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. • Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących. Cechy państwa demokratycznego • Suwerenność narodu • Pluralizm polityczny • Trójpodział władzy • Państwo prawa • Decentralizacja władzy publicznej • Poszanowanie praw obywatelskich Suwerenność narodu • Doktryna, zgodnie z którą lud, rozumiany jako polityczna wspólnota obywateli, jest suwerenem w państwie i od niego wywodzi się władza i polityczna legitymizacja • Suwerenność ludu może być sprawowana bezpośrednio (różne formy demokracji bezpośredniej) lub pośrednio, poprzez reprezentację Pluralizm polityczny • Pluralizm polityczny – w państwach demokratycznych jedna z zasad funkcjonowania parlamentarnych systemów partyjnych, polegająca na istnieniu dwóch lub więcej partii politycznych reprezentujących różne programy i orientacje, walczących o zdobycie władzy w państwie. • Zasada ta zakłada wolność tworzenia partii politycznych i równorzędną rywalizację różnych ugrupowań bez stwarzania prawnie uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich. Trójpodział władzy • Podział władz – model organizacji funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza. Prawa i obowiązki obywateli prawa i wolności osobiste •nietykalność osobista, •wolność osobista, •prawo do ochrony prywatności, •wolność komunikowania się, •nienaruszalność mieszkania, •wolność poruszania się po terytorium RP, •wolność sumienia i wyznania, •wolność słowa prawa i wolności polityczne •wolność organizowania i uczestniczenia w zgromadzeniach publicznych itp. •wolność zrzeszania się, •prawo do strajku, •bierne prawo wyborcze, •czynne prawo wyborcze, •prawo do składania wniosków, skarg, petycji itp. prawa i wolności ekonomiczne prawa socjalne •prawo do bezpiecznych warunków pracy, •prawo do własności, •prawo do ochrony •prawo dziedziczenia, zdrowia, •wolność wyboru •prawo do nauki, zawodu •prawo do renty, emerytury, zasiłków itp. prawa i wolności kulturalne •wolność twórczości artystycznej, •wolność badań naukowych, •wolność korzystania z dóbr kultury Władza ustawodawcza • Władza ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, który sprawuje ją poprzez swoich przedstawicieli wybranych do sejmu i senatu. • Parlament jest dwuizbowy, sejm i senat są oddzielnymi, samodzielnymi organami władzy ustawodawczej, a ich najważniejszym zadaniem jest stanowienie ustaw. • Większe znaczenie ma sejm, który nadaje kierunek polityce państwa i uchwala ustawy. • Większe znaczenie ma sejm, który nadaje kierunek polityce państwa i uchwala ustawy. Rola senatu jest ograniczona do uczestnictwa w procesie uchwalania ustaw i współudziału w powoływaniu niektórych organów państwowych. Zasady prawa wyborczego • Zasada równości Oznacza że każdemu wyborcy przysługuje jeden głos. W sensie materialnym rozumie się jednakową, równą siłę głosu każdego wyborcy, co zapewnia mu równy wpływ na skład organu przedstawicielskiego. • Zasada bezpośredniości Zasada ta oznacza, że wyborca głosuje bezpośrednio na kandydata, że to jego głos bezpośrednio decyduje o ostatecznym wyniku wyborów. W Polsce wszystkie wybory prowadzone są w sposób bezpośredni. Zasady prawa wyborczego • Zasada tajności głosowania Zasada odnosi się do jednego tylko etapu wyborów, a mianowicie do samego aktu głosowania. Celem zaś wprowadzenia zasady tajności głosowania jest pragnienie zapewnienia wyborcy pełnej swobody. Swoją decyzję co do udzielenia poparcia określonemu kandydatowi czy liście kandydatów, wyborca powinien podejmować w sposób niczym nie skrępowany, wolny od nacisków i obawy, że z powodu treści oddanego głosu może ponieść jakiekolwiek konsekwencje. Zasady prawa wyborczego • Zasada powszechności Art. 62 Posiadanie prawa wyborczego: a) ukończenie najpóźniej w dniu głosowania 18 lat b) posiadanie obywatelstwa polskiego c) dysponowanie pełnią praw politycznych Prawa wyborczego nie posiadają: a) ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądu b) pozbawione praw publicznych, wobec których są orzekł karę dodatkową w tej postaci c) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem trybunału stanu Zasady prawa wyborczego • Zasady dotyczące rozdziału mandatów W Polsce stosowane są zasady proporcjonalności i większości. Zasada proporcjonalności jest stosowana w odniesieniu do wyboru posłów, a także w wyborach w gminach liczących powyżej 20 tys mieszkańców. Większości jest stosowana w przypadku wyboru senatorów, Prezydenta RP oraz w wyborach do organów samorządu terytorialnego w gminach do 20 tys. Funkcje sejmu • Ustrojodawcza – zmiana ustroju, zmiana konstytucji • Ustawodawcza – tworzenie aktów prawnych ustaw • Kontrolna – kontrolowania pracy Rady Ministrów • Kreacyjna – wybór przedstawicieli do innych organów Organizacja i funkcjonowanie sejmu i senatu Sejm i senat obradują na posiedzeniach, które pierwsze zwołuje prezydent, a kolejne marszałkowie. Organy sejmu • marszałek sejmu • prezydium sejmu • konwent seniorów • komisje sejmowe Organy senatu • marszałek senatu • prezydium senatu • konwent seniorów • komisje Schemat Sali obrad sejmu Marszałek sejmu • Marszałek Sejmu w Polsce jest posłem i najwyższym przedstawicielem izby niższej, stoi na straży praw i godności Sejmu RP i kieruje jego pracami • Wybierany jest spośród posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu • Wyboru dokonuje się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym Prezydium sejmu • Naczelny organ kierowniczy Sejmu • W skład Prezydium Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z wicemarszałkami • Główna funkcja - ustalanie planu pracy Sejmu Konwent seniorów • W skład Konwentu wchodzą Marszałek Sejmu wicemarszałkowie Sejmu przedstawiciele klubów parlamentarnych • Główne zadania: zaopiniowanie m.in. planów prac Sejmu, projektów porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminów Komisje sejmowe • Są organami Sejmu powołanymi do: rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawą • można wyróżnić dwa rodzaje komisji sejmowych: komisje stałe i komisje nadzwyczajne Posłowie i senatorowie Status posła i senatora określa Ustawa o obowiązkach i prawach posła i senatora. Posłowie są reprezentantami całego narodu, dlatego nie są związani instrukcjami swoich wyborców, dysponują tzw. mandatem wolnym. Poseł i senator nie mogą być odwołani przez swoich wyborców. Ze sprawowaniem mandatu wiąże się posiadanie immunitetu parlamentarnego. Rozróżnia się: • immunitet materialny – posłowie i senatorowie nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za działania wynikłe z pełnienia mandatu ani w jego trakcie, ani po jego wygaśnięciu, • immunitet procesowy – posłowie i senatorowie nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej lub zatrzymani bez zgody sejmu i senatu. Parlamentarzyści są uprawnieni do interpelacji, czyli do stawiania pytań rządowi lub poszczególnym ministrom. Pytani mają obowiązek udzielania odpowiedzi na interpelację w określonym terminie. Posłowie i senatorowie nie mogą łączyć wykonywania mandatu posła i senatora z innymi funkcjami publicznymi. Posłowie i senatorowie Posłowie i senatorowie tworzą koła i kluby parlamentarne. Koła i kluby parlamentarne Klub może utworzyć 15 posłów (7 senatorów) Koło może utworzyć 3 parlamentarz ystów Koła i kluby dzielą się na koalicyjne oraz opozycyjne Senat RP • Senat RP wywodzi się z Rady królewskiej ukształtowanej za panowania Kazimierza Wielkiego • W I Rzeczypospolitej (od schyłku XV wieku) był wyższą izbą Sejmu • W II Rzeczypospolitej instytucja Senatu została przywrócona od roku 1921 w konstytucji marcowej • W PRL po II wojnie światowej instytucja Senatu została zniesiona na podstawie wyników referendum w 1946 • 4 czerwca 1989 r.- wybrano wówczas Senat I kadencji SENAT • • • • • Ocenianie ustaw uchwalonych przez sejm Występowanie z inicjatywą ustawodawczą Udział w powoływaniu m.in. Prezesa NIK i RPO Wyrażanie zgody na przeprowadzenie referendum Opieka nad Polakami mieszkającymi poza granicami państwa Rodzaje większości w parlamencie W sejmie oraz w senacie decyzje zapadają większością głosów. W zależności od rodzaju podejmowanych decyzji może ona mieć charakter: Większości zwykłej – liczba głosów za jest większa niż liczba głosów przeciw, liczba głosów wstrzymujących się jest bez znaczenia. Większości bezwzględnej – liczba głosów za jest większa niż suma głosów przeciw i wstrzymujących się. Większości kwalifikowanej – większość głosów jest wyrażona ułamkiem, np. 2/3, 3/5. Funkcja kontrolna Przysługuje tylko sejmowi. Jest to prawo kontrolowania rządu i innych organów państwa. Instrumenty kontroli: • Absolutorium to zatwierdzenie działalności finansowej rządu, oznacza, że rząd nie naruszył ustawy budżetowej. Nie udzielenie absolutorium kończy się dymisją rządu lub pociągnięciem ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej. • Zapytania i interpelacje stanowią sposób zwracania się posłów do członków rządu z prośbą o udzielenie informacji (zapytanie charakter jednostkowy, interpelacja – zasadniczy) • Komisje śledcze powołuje sejm, by wyjaśnić jakąś sprawę • Pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej to prawo do stawiania przed Trybunałem Stanu najwyższych urzędników państwowych w wypadku naruszenia przez nich konstytucji lub ustaw; • Wotum zaufania uchwała sejmu wyrażająca poparcie dla polityki rządu; • Wotum nieufności to brak poparcia dla polityki rządu lub ministra, uchwalane większością ustawową (231), wiąże się z wyborem nowego premiera. Władza wykonawcza Prezydent RP - najwyższy przedstawiciel RP i gwarant ciągłości władzy państwowej wybór długość kadencji Rada Ministrów (rząd) i Prezes Rady Ministrów (premier) w drodze wyborów bezpośrednich; prawa wyborcze: czynne od ukończenia 18 lat, bierne od ukończenia 35 lat powołanie przez Prezydenta i uzyskanie wotum zaufania od Sejmu 5 lat, możliwość sprawowania maksymalnie 2 kadencji nieoznaczona - maksymalnie tyle czasu, ile wynosi kadencja Sejmu (premier składa dymisję rządu na pierwszym posiedzeniu nowowybranego Sejmu) konstytucyjne zadania czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności państwa, stanie na straży bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium przypadki wcześniejszeg o zakończenia kadencji złożenie Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu, śmierć Prezydenta, zrzeczenie się urzędu przez Prezydenta, stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta (przez Sąd Najwyższy), uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu przez Zgromadzenie Narodowe zadania niezastrzeżone dla innych organów państwa (domniemanie kompetencji), prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej, ochrona interesów Skarbu Państwa, kierowanie administracją rządową uchwalenie przez Sejm (konstruktywnego) wotum nieufności, nieudzielenie przez Sejm wotum zaufania, rezygnacja Prezesa Rady Ministrów (której przyjęcia Prezydent może odmówić) Rząd • zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz ich zatwierdzanie i wypowiadanie, • sprawowanie ogólnego kierownictwa nad relacjami z innymi państwami, • sprawowanie ogólnego kierownictwa nad obronnością kraju, • wydawanie przepisów wykonawczych do ustaw (rozporządzeń), • wyłączne prawo do przedstawienia projektu ustawy budżetowej i jej realizacja, • koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej, • zarządzanie wyborów samorządowych (przez premiera), • co do zasady: decyzje Prezydenta RP wymagają dla swojej ważności podpisu premiera (tzn. kontrasygnaty), którego może on odmówić, a podpisując decyzję Prezydenta bierze na siebie odpowiedzialność za nią przed Sejmem; istnieją również wyłączne uprawnienia Prezydenta (tzn. prerogatywy) określone w Konstytucji (wszystkie kompetencje wymienione po lewej stronie są prerogatywami) WYBORY PREZYDENTA RP • • • • • Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz Bierne prawo wyborcze – 35 lat Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie (spośród 2 kandydatów) Prezydent • ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, • mianowanie polskich ambasadorów i przyjmowanie ambasadorów innych państw, • sprawowanie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi (w czasie pokoju za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej), • mianowanie na najwyższe urzędy wojskowe i nadawanie najwyższych stopni oficerskich, • zarządzanie mobilizacji Sił Zbrojnych w przypadku zewnętrznego zagrożenia państwa, • nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się, • nadawanie orderów i odznaczeń, • stosowanie prawa łaski, • zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu oraz zwoływanie ich pierwszego posiedzenia, • zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu i Zgromadzenia Narodowego, • zwoływanie rady gabinetowej (posiedzenia rządu pod przewodnictwem Prezydenta), • podpisywanie lub odmawianie podpisania ustaw, kierowanie ich do Trybunału Konstytucyjnego, • powoływanie sędziów, • powoływanie i odwoływanie rządu, • powoływanie niektórych najwyższych urzędników państwowych (m.in. prezesa Narodowego Banku Polskiego, członków Rady Polityki Pieniężnej, prezesa Trybunału Konstytucyjnego) Władza sądownicza Sądy Zasady działania władzy sądowniczej • Postępowanie sądowe w Polsce jest co najmniej dwuinstancyjne, tzn. od jakiejkolwiek decyzji (jeśli była ona wydana po raz pierwszy) można się odwołać co najmniej raz do instytucji wyższej rangą: • apelacja to odwołanie od wyroku sądu niższej instancji, • kasacja to odwołanie do Sądu Najwyższego (lub Naczelnego Sądu Administracyjnego) od prawomocnego wyroku sądu II instancji (a więc wyroku kończącego postępowanie). Kasacja może dotyczyć wyłącznie kwestii proceduralnych, tzn. ewentualnego naruszenia prawa przy rozpatrywaniu sprawy przez sąd. Zasady działania władzy sądowniczej • Zasada jednolitości sądów Sposób organizacji sądownictwa w Polsce polegający m.in. na tym, że wszystkie wyroki są wydawane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej i wszystkie sądy wydają wyroki na podstawie tego samego prawa (m.in. Konstytucji, ustaw). Sędziowie są: • niezawiśli (podczas orzekania sędziowie podlegają tylko ustawom - nikt nie może wpływać na ich decyzje), • apolityczni (nie mogą należeć do partii, związku zawodowego, być parlamentarzystami), • nieusuwalni (są powoływani na okres dożywotni - nie mogą być zwolnieni ani zawieszeni, chyba że zostaną skazani prawomocnym wyrokiem sądu). Trybunał Stanu Trybunał Stanu - konstytucyjny organ władzy sądowniczej, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP. Trybunał Stanu Przed Trybunałem Stanu mogą zostać postawieni jedynie przedstawiciele najwyższych władz państwowych, wymienieni w art. 198 Konstytucji. Są to: • Prezydent RP - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, ale też za przestępstwa pospolite i skarbowe. Odpowiedzialność ta ma charakter wyłączny (prezydent może być karany tylko przez Trybunał Stanu), • Premier i ministrowie − za naruszenie Konstytucji lub ustawy, oraz za przestępstwa związane z pełnioną przez nich funkcją, • prezes NBP − za naruszenie Konstytucji lub ustawy, • prezes NIK − za naruszenie Konstytucji lub ustawy, • członkowie KRRiT − za naruszenie Konstytucji lub ustawy, • Naczelny dowódca sił zbrojnych − za naruszenie Konstytucji lub ustawy, • Posłowie i senatorowie − za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, która polega na osiąganiu korzyści majątkowych ze skarbu państwa oraz za naruszenie zakazu nabywania majątku ze skarbu państwa lub samorządu terytorialnego. Trybunał Konstytucyjny Trybunał Konstytucyjny - organ sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, znany także w ustrojach innych państw. Jego podstawowym zadaniem jest kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu z normami prawnymi wyższego rzędu, przede wszystkim z Konstytucją i niektórymi umowami międzynarodowymi (tzw. "sąd nad prawem"). Trybunał Konstytucyjny Zakres działania Trybunału określa Konstytucja. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy: • orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją (w tym wypadku z Konstytucją z 1997 roku) • orzekanie w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami • rozpatrywanie skarg konstytucyjnych • rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa • orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych • rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez sądy (art. 193 Konstytucji). Wybory do sejmu i senatu Całość procesu wyborczego nadzoruje Państwowa Komisja Wyborcza, w skład której wchodzi 3 sędziów, po jednym z Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego. Członkowie PKW nie mogą należeć do żadnej partii politycznej. PKW zatwierdza skład Okręgowych Komisji Wyborczych. Natomiast Obwodowe Komisje Wyborcze są powoływane przez organy samorządu terytorialnego. Prawo zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów przysługuje partiom politycznym, organizacjom społecznym lub samodzielnym kandydatom, którzy w tym celu tworzą komitety wyborcze. Kandydatów na liście musi być minimum trzech. Ich kolejność ustala komitet wyborczy. PKW podaje listy kandydatów na posłów i senatorów do publicznej wiadomości w formie obwieszczeń. Przebieg wyborów • Kodeks wyborczy – polska ustawa uchwalona przez sejm RP, regulująca prawo wyborcze. Zawiera przepisy dotyczące przeprowadzania wyborów parlamentarnych, wyborów prezydenckich, wyborów samorządowych i wyborów do parlamentu Europejskiego • Kadencja – okres sprawowania określonej funkcji • Kadencja sejmu, senatu i władz samorządowych – 4 lata • Kadencja prezydenta – 5 lat • Czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) – prawo przysługujące obywatelom, które zapewnia im możliwość udziału w głosowaniu i oddania głosu na swojego kandydata do organów przedstawicielskich bądź w referendum • Bierne prawo wyborcze – prawo do kandydowania. Wybory do sejmu i senatu W podziale mandatów poselskich uczestniczą partie polityczne, które w skali kraju zdobyły co najmniej 5% głosów (w wypadku koalicji wyborczych jest to 8%). Podział mandatów odbywa się na podstawie systemu d’Hondta, który premiuje większe ugrupowania. Prawo wyborcze Czynne prawo wyborcze 18 lat Bierne prawo wyborcze do sejmu 21 lat Bierne prawo wyborcze senatu 30 lat Cisza wyborcza rozpoczyna się 24 godziny przed dniem wyborów i trwa do zakończenia głosowania. Bierne prawo wyborcze • Cenzusy wiekowe obowiązujące w Polsce • do rady gminy, rady powiatu i sejmiku wojewódzkiego – 18 lat ukończone w dniu wyborów • do sejmu – 21 lat • do Parlamentu Europejskiego – 21 lat • na urząd wójta, burmistrza, prezydenta miasta – 25 lat • do senatu – 30 lat • na urząd prezydenta RP – 35 lat Systemy partyjne • Podstawowe systemy partyjne: • system jednopartyjny: • istnienie innych partii niż rządząca jest zakazane, • taki system wskazuje na niedemokratyczny ustrój polityczny, • np. na Kubie; • system dwupartyjny: • prawo wyborcze jest tak skonstruowane, że promuje dwie partie, dominujące na scenie politycznej, z których jedna jest partią rządzącą, a druga opozycyjną, • istnienie innych partii jest dozwolone, • np. w Stanach Zjednoczonych; • system wielopartyjny: • istnieje kilka partii na tyle silnych, że mają swoich reprezentantów w parlamencie, • po wyborach często jest konieczność tworzenia koalicji (porozumienia kilku partii koniecznego do utworzenia stabilnego rządu), gdyż żadna partia nie uzyskała większości miejsc w parlamencie, • np. w Polsce. Partie polityczne Funkcje partii politycznych • Kształtowanie opinii Partia polityczna jako grupa osób wyraża ich poglądy. Ich wynikiem jest program polityczny, który zamierza realizować. Zadaniem partii jednak jest nie tylko poruszanie pewnych zagadnień na forum partyjnym, ale przede wszystkim docieranie z nimi do szerokich rzesz odbiorców, do jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Partia polityczna staje się w tym wypadku dość istotnym elementem życia politycznego, bowiem kształtuje opinię publiczną. Próbuje przekonać Nas do poparcia swojego programu, namawia do dialogu. Pełni jednocześnie rolę informatora, ale także i wychowawcy, kształtując nasze polityczne postawy. • Funkcja wyborcza Funkcja wyborcza jest realizowana przez partię prawie przez cały okres jej bytności na scenie politycznej. Jednak szczególnie mocno podczas wyborów parlamentarnych czy samorządowych. Wówczas partia stara się przekonać jak największą liczbę osób do swojego programu, a co za tym idzie do oddania głosu w wyborach właśnie na nią. • Funkcja rządzenia Funkcja rządzenia może być rozumiana dwojako. Po pierwsze jako sprawowanie władzy po wygranych wyborach. Po drugie możemy tę funkcję pojmować jako próbę wpływu opozycji na władze państwowe. Jest to niejako funkcja o charakterze kontrolnym. Partie polityczne liberalna - "Dobro jednostki ponad dobro ogółu" . Najważniejszy jest obywatel i jego wolności, państwo jak najmniej powinno ingerować w życie obywateli, ma zagwarantować im przestrzeganie praw i wolności. Np. Platforma Obywatelska konserwatywna - "Dobro ogółu ponad interes jednostki" . Główny nacisk przykładają do kwestii religii. Przeciwni wszelkim zmianom i rewolucjom, są przywiązani do tradycji, historii. Np. Prawo i Sprawiedliwość chrześcijańska - najważniejsze dla nich są wartości religijne, zasady moralne i tradycje rodzinne. Do katalogu podstawowych praw człowieka zaliczają : prawo do życia, swobodnych praktyk religijnych, do życia rodzinnego, do posiadania własności i odpowiednich warunków pracy. Np. Polskie Stronnictwo Ludowe. socjaldemokratyczna - wartość naczelna dla nich to sprawiedliwość społeczna rozumiana jako sprawiedliwy podział dóbr i równość społeczna rozumiana jako równość szans i równość wobec prawa. Np. Lewica. Czym są media Rodzaje środków masowego przekazu: • telewizja, • radio, • prasa, • internet. Funkcje mediów Funkcje mediów: • informacyjna (np. programy informacyjne), • opiniotwórcza (np. komentarze w gazecie), • kontrolna (np. śledztwa dziennikarskie), • społeczna (np. reportaże), • kulturowa (np. teatr telewizji), • edukacyjna (np. filmy przyrodnicze), • rozrywkowa (np. reality show). Wady korzystania z mediów • • • • • • • • Manipulowanie Cenzurowanie informacji Kształtowanie postaw (niekorzystnych) Kształtowanie światopoglądu Uzależnienie Niekorzystny wpływ na zdrowie Problemy w relacjach społecznych Łamanie prawa Administracja publiczna Służba cywilna • Urzędnik Osoba zatrudniona w administracji publicznej (zarówno rządowej, jak i samorządowej).Dobry urzędnik powinien być: • apolityczny, tzn. niekierujący się w swoich działaniach poglądami politycznymi, • bezstronny, tzn. zachowujący obiektywne podejście do sprawy (a gdy może pojawić się zarzut braku bezstronności powinien on przekazać sprawę innemu urzędnikowi, np. gdy petentem jest członek rodziny urzędnika), • sumienny, tzn. wykonujący swoje obowiązki rzetelnie, • życzliwy. Służba cywilna • Korpus służby cywilnej (służba cywilna) Ogół osób zatrudnionych w organach administracji rządowej (pracownik samorządowy nie jest członkiem korpusu służby cywilnej). W służbie cywilnej obowiązują specjalne zasady (np. systematyczna ocena pracy członka służby cywilnej) mające na celu zapewnienie rzetelności, bezstronności i apolityczności w wykonywaniu zadań państwa.W skład służby cywilnej wchodzą (członkami służby cywilnej są): • pracownicy służby cywilnej, • urzędnicy służby cywilnej, którzy uzyskują ten tytuł po spełnieniu określonych warunków, m.in. muszą mieć co najmniej trzyletni staż pracy jako pracownicy służby cywilnej, wyższe wykształcenie, muszą znać minimum jeden język obcy i zdać specjalne egzaminy.
