WYNALAZKI XIX WIEKU
W XIXw. nastąpił niesamowicie szybki rozwój nauki i techniki.
Osiągnięcia naukowo-techniczne zostały szybko wprowadzone w życie codzienne dla
uczynienia go łatwiejszym i wygodniejszym.
Nowe teorie i odkrycia zaczęły budzić zainteresowanie coraz większej części wykształconego
społeczeństwa.
NAUKI PRZYRODNICZE
TEORIA EWOLUCJI
Teoria ewolucji ogłoszona w 1859r. przez angielskiego uczonego Karola Darwina zyskała
największy oddźwięk społeczny.
W 1831 roku Karol Darwin udał się na okręcie Beagle w podróż dookoła świata podczas,
której prowadził obserwację przyrodnicze oraz badania nad teorią ewolucji.
Jego trasa wiodła przez Brazylię, Falklandy, Wyspy Zielonego Przylądka, Wyspy Galapagos,
Austrię oraz Kraj Przylądkowy.
Obserwację , które wówczas poczynił, zaważyły na rozwoju nauki.
Jednym z najważniejszych momentów podróży naukowca był rejs na wyspy Galapagos.
Podstawą jego koncepcji było twierdzenie, że zwierzęta i rośliny ulęgają ewolucji, czyli
stopniowym zmianom, których najważniejszą przyczyną jest dobór naturalny, wynikający z
walk o byt.
Prawdziwość teorii ewolucji została zaakceptowana przez wielu naukowców przyrodników i
dużą część społeczeństwa już za życia Darwina, jednak dopiero po pojawieniu się
współczesnej syntezy ewolucji (którą opracowano w okresie od początku lat 30. do końca lat
50. XX wieku) naukowcy powszechnie zgodzili się, że dobór naturalny jest podstawowym
mechanizmem ewolucji, a sam proces ciągłych zmian, z których wyłaniają się nowe jakości,
niezaprzeczalnym faktem.
W swojej zmodyfikowanej formie odkrycia naukowe Darwina są teorią unifikującą nauki o życiu
i wyjaśniającą różnorodność biologiczną.
Darwin sformułował cztery główne twierdzenia:
*świat istot żywych jest zmienny,
*proces zmian jest ciągły i stopniowy,
*wszystkie gatunki są ze sobą spokrewnione,
*zmiany ewolucyjne są wynikiem doboru naturalnego.
GREGOR MENDEL
Zajmował się badaniami nad dziedziczeniem cech grochu zwyczajnego.
Mendel udowodnił, że dziedziczenie cech grochu oparte jest na zestawie praw (które później
zostały nazwane od jego nazwiska prawami Mendla).
Znaczenie obserwacji Mendla nie zostało docenione aż do przełomu XX wieku, kiedy
ponowne "odkrycie" prawideł przez niego obserwowanych zapoczątkowało powstanie nowej
dziedziny nauki – genetyki.
Jego badania nie wzbudziły tak dużych kontrowersji, jak tezy Darwina.
FIZYKA I ASTRONOMIA
Dmitrij Mendelejew w 1869r. opracował układ okresowy pierwiastków.
Wszystkie znane wówczas pierwiastki zestawił w tabelę, szeregując je według mas
atomowych i zauważył, że właściwości pierwiastków powtarzają się okresowo, a odstępstwa
od tych prawidłowości można wyjaśnić istnieniem nieznanych jeszcze pierwiastków (były to
skand, gal i german).
Tablicę tę nazwano później tablicą Mendelejewa i była ona pierwotną formą układu
okresowego.
Antoine Henri Becquerel był to francuski chemik i fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie
fizyki w 1903 za odkrycie promieniotwórczości.
Zajmował się badaniem fluorescencji, magnetyzmu i polaryzacji światła.
W 1896 Becquerel przez przypadek odkrył zjawisko radioaktywności, gdy badał fluorescencję
rud uranu.
Powtarzając eksperymenty, które przeprowadził Wilhelm Röntgen, zawinął fluorescencyjny
minerał, będący rudą uranu, w materiał światłoczuły oraz czarny materiał nie przepuszczający
światła.
Zanim jednak zdjął czarną okrywę, by wystawić kliszę na światło fluorescencyjne, odkrył, że
jest ona już całkowicie zaczerniona.
Odkrycie to przyniosło mu Nagrodę Nobla z fizyki w 1903 roku. W 1908, w roku jego śmierci,
został wybrany prezesem Francuskiej Akademii Nauk.
Zmarł w wieku 55 lat w Croisic.
Maria Skłodowska- Curie to polsko-francuska uczona, fizyczka, chemiczka, dwukrotna
zdobywczyni Nagrody Nobla.
Do jej dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów
promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu.
Z jej inicjatywy prowadzono także pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą
promieniotwórczości.
Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903
z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Becquerela
zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w 1911 roku z chemii za wydzielenie czystego
radu i badanie właściwości chemicznych pierwiastków promieniotwórczych.
Jest jedyną kobietą, która spoczęła w paryskim Panteonie w dowód uznania zasług na polu
naukowym.
MEDYCYNA I HIGIENA
W XIXw. nastąpił przełom w życiu społeczeństwa, które dotąd nie przywiązywało wagi do
kwestii czystości.
W drogiej połowie XIXw. zaczęto budować w europejskich i amerykańskich miastach
wodociągi oraz kanalizację, a najzamożniejsi wyposażali swoje mieszkania w łazienki.
Coraz częściej społeczeństwo zdawało sobie sprawę, że higiena jest podstawą zdrowia.
*Vincent Priessnitz na obszarze ówczesnych Niemiec i Austrii był uznawany za kontynuatora i
wskrzesiciela metod hydroterapii zapoczątkowanych przez Siegmunda Hahna i Johanna
Siegmunda Hahna.
W wieku 16 lub 17 lat spadł z konia i złamał przy tym dwa żebra.
Bez fachowej pomocy lekarskiej narażał się na powikłania - choroby organów wewnętrznych.
Z braku środków finansowych musiał sobie pomóc sam.
Do rany przyłożył nasączony zimną wodą opatrunek, bandażując ją ciasno wieloma
warstwami chust.
Żebra zrosły się bardzo szybko - dając w ten sposób początek metodzie "opatrunków
Priessnitza". Wkrótce też Vincenz otrzymał przydomek "wodnego lekarza".
Ludwik Pasteur – francuski chemik i prekursor mikrobiologii.
Pasteur stał się sławny dzięki odkryciu dwóch enancjomorficznych form krystalicznych kwasu
winowego i pierwszy zaproponował hipotezę istnienia enancjomerów – izomerów, które różnią
się między sobą tak, jak odbicia zwierciadlane tego samego przedmiotu.
Odkrycie to zainicjowało nowy dział chemii – stereochemię.
W okresie 1857-1868 poświecił się badaniom procesów fermentacji.
Wykazał, że wywołują go drobnoustroje.
W wyniku tych badań opracował metodę konserwacji pożywienia poprzez obróbkę termiczną
(proces też zwany jest od nazwiska uczonego pasteryzacją) oraz obalił teorię samorództwa
drobnoustrojów.
Za najważniejsze osiągnięcie uznawane są jednak wyniki prac z zakresu bakteriologii i
wirusologii, które uwieńczone zostały opracowaniem pierwszej szczepionki ochronnej dla ludzi
(przeciw wściekliźnie).
Badania nad nią prowadził w latach 1881-1885. Już w 1885 została ona z powodzeniem
zastosowana u żywego człowieka.
*Robert Koch – niemiecki uczony, lekarz i bakteriolog.
Odkrywca m.in. bakterii wywołujących wąglika, cholerę i gruźlicę.
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1905 r. za badania nad gruźlicą.
Był, obok Ludwika Pasteura, jednym z twórców mikrobiologii lekarskiej.
W latach 1872-1880 był lekarzem powiatowym w Wolsztynie. W budynku, w którym mieszkał i
pracował znajduje się obecnie poświęcone mu muzeum.
*Ignaz Semmelweislekarz, który położył podwaliny pod nową gałąź medycyny –
antyseptykę, która zajmuję się kwestią niszczenia drobnoustrojów poprzez odkażanie.
Znalazła ona zastosowanie w położnictwie i chirurgii.
Niemniej jednak Ignaz Semmelweis nie potrafił precyzyjnie wyjaśnić mechanizmu zakażenia,
w jego czasach bowiem nie znano jeszcze bakterii i wirusów.
ego teoria nie znalazła więc uznania w środowiskach lekarskich.
Podchwycił ją dopiero w 1877 r., a zatem już po śmierci Semmelweisa angielski chirurg
Joseph Lister, wprowadzając w szpitalach, w których pracował dezynfekcje rąk i narzędzi
chirurgicznych kwasem karbolowym.
Joseph Lister - brytyjski chirurg, inicjator antyseptyki.
W XIX-wiecznych szpitalach, przed odkryciami Ludwika Pasteura – gdy nie wiedziano jeszcze, że
drobnoustroje mogą być przyczyną chorób – warunki higieniczne były fatalne.
Ponad 50% pacjentów umierała na tężec oraz inne infekcje spowodowane złymi warunkami.
W swoich szpitalach wprowadził zasadę dezynfekcji kwasem karbolowym narzędzi chirurgicznych i rąk,
wzbudzając niechęć ówczesnego Angielskiego Towarzystwa Medycznego.
Dzięki niemu i wykorzystaniu przez niego antyseptycznej teorii Pasteura, liczba zgonów zmalała do
10%.
Wilhelm Röntgen – niemiecki fizyk, laureat Nagrody Nobla.
8 listopada 1895 odkrył nowy typ promieniowania.
Promienie te zostały nazwane od nazwiska odkrywcy promieniami Roentgena na wniosek
histologa Alberta Koellikera na posiedzeniu w Wurzburgu.
Za to odkrycie w roku 1901 został uhonorowany pierwszą Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki.
Innymi tematami jego prac były krystalografia i fizyka płynów.
Nazwa promieniowanie X lub promienie X jest używana w większości krajów (w tym
anglosaskich – X-rays), jednak m.in. w Polsce i Niemczech nazywane są promieniowaniem
rentgenowskim (promieniowaniem Röntgena lub Roentgena).
Od 1 listopada 2004 jego nazwisko znalazło się również w nazwie pierwiastka chemicznego
roentgen (l.a. 111), znanego wcześniej jako unununium.
KOMUNIKACJA I TRANSPORT
Druga połowa XIXw. to czas intensywnego rozwoju komunikacji.
W żegludze morskiej w większym stopniu zaczęto wykorzystywać parowce. Jednocześnie,
aby skrócić trasy podróży morskich, budowano kanały.
KANAŁ SUESKI -wykopany w latach 1859-1869 kanał głębokowodny dla statków morskich,
łączący Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym.
W południowej części trasa kanału przebiega przez Jezioro Krokodyli, Wielkie Jezioro Gorzkie
i Małe Jezioro Gorzkie.
Ferdinand de Lesseps, francuski dyplomata, uzyskał w 1854 roku od wicekróla Muhammada
Saida Paszy zgodę na rozpoczęcie prac nad kanałem, który miał przebiegać najkrótszą trasą
na północ od Suezu przez Jezioro Gorzkie do Morza Śródziemnego.
Lesseps zdobył poparcie wicekróla i wielu francuskich akcjonariuszy, którzy zainwestowali w
Kompanię Kanału Sueskiego.
Brytyjczycy, którzy mogli wiele zyskać na utworzeniu krótszej drogi do Indii, nie kupowali akcji.
Mimo że kanał miał skrócić drogę z Londynu do Bombaju o 7343 km, rząd brytyjski robił
wszystko, co mógł, aby projekt ten udaremnić.
Krytykowano go jako "fizycznie niewykonalny i zbyt kosztowny, aby przynieść zyski".
Po wykupieniu akcji przez ówczesnego premiera Anglii Benjamina Disraelego, kanał od 1882
znalazł się pod pełną kontrolą Wielkiej Brytanii, mając dla niej strategiczno-wojskowe
znaczenie w skali światowej.
KANAŁ PANAMSKI - sztuczny kanał wodny zbudowany w latach 1904-1914, położony w
Panamie, na Przesmyku Panamskim, łączący wody Oceanu Atlantyckiego (przez Morze
Karaibskie) z wodami Oceanu Spokojnego.
Jest on jedną z najważniejszych dróg wodnych świata, która wydatnie skróciła trasę, jaką
musiały pokonywać wcześniej statki.
Podczas budowy Kanału Panamskiego zmarło około 25 tys. robotników a około 20 tys. z nich
zaraziło się malarią lub żółtą febrą.
KOLEJ TRANSSYBERYJSKA - sieć linii kolejowych głównie w azjatyckiej części Rosji
wybudowana w latach 1891-1916.
Główny szlak to linia transsyberyjska, która prowadzi z Moskwy do Władywostoku przez:
Niżny Nowogród, Omsk, Krasnojarsk i Irkuck. Od 2002 roku całkowicie zelektryfikowana.
Około 30% całego eksportu Rosji korzysta z tej linii.
Jest to najdłuższa linia kolejowa na świecie, która przekracza 8 stref czasowych, a całkowita
długość torów wynosi 9288,8 km.
Ferdinand Graf von Zeppelin - hrabia niemiecki, w 1900 roku zbudował pierwszy sterowiec o
konstrukcji szkieletowej.
Bracia Orville Wright i Wilbur Wright byli to amerykańscy pionierzy lotnictwa.
Uważani są powszechnie za konstruktorów pierwszego udanego samolotu.
W 1903 roku zbudowali swój pierwszy samolot - Wright Flyer, napędzany silnikiem
spalinowym zbudowanym przez ich pracownika Charlie Taylora.
14 grudnia 1903 Wilbur Wright dokonał pierwszej próby lotu ze wzniesienia, na odległość 36
metrów, nie do końca udanej i zakończonej lekkim uszkodzeniem samolotu.
Następne próby miały miejsce 17 grudnia 1903. Tego dnia, ok. godziny 10.35, Orville Wright
wzbił się w powietrze na samolocie i dokonał lotu na odległość około 37 metrów (120 stóp),
trwającego 12 sekund.
Sukces braci Wright wiązał się z:
*dogłębnym przeanalizowaniem aerodynamiki (zwł. powstawania siły nośnej),
*rozwiązaniem skutecznych metod sterowania,
*użyciem niezbyt ciężkiego i stabilnie pracującego silnika.
Karl Friedrich Benz - niemiecki inżynier, pionier motoryzacji.
W 1878 Benz opracował konstrukcję dwusuwowego silnika spalinowego, a następnie lekkiego
silnika czterosuwowego.
Zastosował mechanizm różnicowy, oraz skonstruował inne zespoły pojazdu mechanicznego,
jak świeca zapłonowa, sprzęgło, gaźnik, chłodnica wodna oraz skrzynia biegów.
W 1885 zbudował pierwszy "automobil", trzykołowy pojazd z silnikiem spalinowym i
elektrycznym zapłonem, który to automobil zaprezentowano po raz pierwszy w roku 1886 w
Mannheim.
Na ten pojazd Carl Benz uzyskał patent niemiecki nr 37435, a pojazd nazwany został Benz
Patent-Motorwagen Nummer 1.
Gottlieb Daimler – niemiecki konstruktor i przemysłowiec.
W 1882r. Daimler założył własny warsztat doświadczalny w Cannstatt.
Po roku prac rozwojowych prowadzonych wspólnie z Maybachem mieli gotowy czterosuwowy
silnik jednocylindrowy, jako paliwo zastosowali benzynę, co wówczas nie było oczywiste, mieli
do wyboru różne frakcje ropy naftowej oraz olej z oliwek, ten ostatni zapewne był łatwiej
dostępny niż benzyna.
Dalszym ich wynalazkiem w roku 1885 był motocykl, jeden z pierwszych na świecie.
Rudolf Diesel – niemiecki konstruktor, twórca silnika wysokoprężnego, nazywanego od jego
nazwiska silnikiem Diesla.
Swój projekt nowego rodzaju silnika ogłosił w lutym 1892 i opatentował 28 lutego 1893,
natomiast pierwszy w pełni udany silnik wysokoprężny zbudował w roku 1897, pracując w
zakładach MAN AG w Augsburgu.
W kwietniu 1900 roku przedstawił na wystawie światowej w Paryżu silnik swojej konstrukcji
napędzany olejem arachidowym z orzeszków ziemnych.
Diesel był przekonany o wielkiej przyszłości silnika swojego pomysłu dla przemysłu i
komunikacji, dzięki jego pracy na łatwiej dostępnym i tańszym do uzyskania paliwie, niż silnik
benzynowy.
ŻYCIE CODZIENNE
Nowe wynalazki techniczne wpływały na urozmaicenie i ułatwienie życia codziennego.
Oświetlenie domów mieszkalnych, hal produkcyjnych i ulic miast unowocześniano kilkukrotnie
w XIXw. Początkowo świece zastępowano lampami naftowymi, potem - gazowymi, a pod
koniec XIXw. - oświetleniem elektrycznym.
Thomas Alva Edison– jeden z najbardziej znanych i twórczych wynalazców na świecie,
przedsiębiorca.
Wśród wynalazków:
-udoskonalenie telefonu Bella przy użyciu cewki indukcyjnej i mikrofonu węglowego,
-fonograf (1877),
-opatentował żarówkę elektryczną (1879),
-w latach 1891–1900 pracował nad udoskonaleniem magnetycznej metody wzbogacania rud
żelaza,
- w 1883 odkrył emisję termoelektronową,- w 1904 zbudował akumulator zasadowy niklowo-żelazowy
Żarówka elektryczna opatentowana przed Edisona emitowała światło za pomocą włókna
wykonanego z nietypowego metalu.
Alexander Graham Bell – szkocki wynalazca telefonu i kilkudziesięciu innych wynalazków
telekomunikacyjnych. Z zawodu był logopedą i nauczycielem muzyki.
Graham Bell był też współzałożycielem dwóch znanych czasopism Science i National
Geographic.
TELEFON- działa na zasadzie przetworzenia głosu na sygnał elektryczny w mikrofonie oraz
odwrócenia tego procesu w słuchawce.
Urządzenia umożliwia przeprowadzanie rozmów na duże odległości za pośrednictwem
systematycznie rozbudowanej sieci telefonicznej.
Odkrycia i wynalazki XiX wieku miały ogromny wpływ na rozwój cywilizacji i jakość życia
przyszłych pokoleń
