Układ Słoneczny.pptx [Tylko do odczytu]
advertisement
Układ słoneczny- to układ planetarny, składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te, to osiem planet, przynajmniej 166 ich księżyców, co najmniej pięć planet karłowatych i ich sześć znanych księżyców a także miliardy małych ciał Układu Słonecznego, do których zalicza się planetoidy, obiekty pasa Kuipera, komety, meteoroidy i pył okołoplanetarny. Innymi słowy, zbadane regiony Układu Słonecznego zawierają licząc od Słońca: cztery planety skaliste, pas planetoid składający się z małych skalistych ciał, cztery zewnętrzne planety-olbrzymy oraz drugi pas - pas Kuipera, składający się z obiektów skalno-lodowych. Za pasem Kuipera znajduje się dysk rozproszony, dużo dalej heliopauza i w końcu hipotetyczny obłok Oorta. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Słońce – gwiazda centralna Układu Słonecznego, wokół której krąży Ziemia, inne planety oraz mniejsze ciała niebieskie. Słońce to najjaśniejszy obiekt na niebie i główne źródło energii docierającej do Ziemi. Astronomiczny symbol Słońca to okrąg z punktem w środku: (Unicode: 2609) Słońce jest gwiazdą ciągu głównego (V klasa jasności). Jego typ widmowy (G2) charakteryzuje biaława barwa i obecność w widmie linii zjonizowanych i neutralnych metali oraz bardzo słabych linii wodoru. Pomimo, że najbliższa gwiazda jest od dawna intensywnie badana przez naukowców, wiele dotyczących jej kwestii pozostaje nierozstrzygniętych. Nie rozwiązano definitywnie m.in. problemu różnicy w ilości obserwowanych neutrin pochodzących ze Słońca i ich liczby wynikającej z teorii (zob. problem neutrin słonecznych). Nie poznano też dokładnie mechanizmu podgrzewania zewnętrznych warstw słonecznej atmosfery do temperatur rzędu miliona kelwinów. Mechanizmy te próbuje się tłumaczyć na gruncie magnetohydrodynamiki, choć powstają również niestandardowe teorie, takie jak Elektryczne Słońce, co do której istnieją jednak liczne kontrowersje i zastrzeżenia. Słońce leży w jednym z ramion spiralnych Galaktyki, 26 tysięcy lat świetlnych od jej środka i około 26 lat świetlnych od płaszczyzny równika Galaktyki. Okrąża centrum Drogi Mlecznej z prędkością 220 km/s w czasie 226 milionów lat, co daje ponad 20 obiegów w ciągu dotychczasowej historii gwiazdy. Słońce jest oddalone od Ziemi o około 150 mln km. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Planeta skalista – jest to typ planety, która posiada skalną lub skalno-lodową powłokę jądra metalicznego. Charakteryzuje je duża gęstość (w porównaniu z gazowymi olbrzymami), stała powierzchnia i niewielka masa (do kilku-kilkunastu mas Ziemi). W Układzie Słonecznym planetami skalistymi są: Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. Tworzą one tzw. wewnętrzny Układ Słoneczny (którego granicą jest pas planetoid pomiędzy Marsem a Jowiszem). Planety te nie posiadają pierścieni, mają też niewiele satelitów - Merkury i Wenus nie posiadają żadnych, Marsa okrążają dwie niewielkie przechwycone planetoidy, a Ziemia tworzy ze swoim jedynym Księżycem układ podwójny. Niewiele planet skalistych odkryto do tej pory poza naszym układem planetarnym; ze względu na ich znikome (w porównaniu do gwiazd czy gazowych olbrzymów) masy są one wykrywane obecnie jedynie w wyjątkowych okolicznościach - i nie każdą techniką. Mimo to skaliste planety pozasłoneczne prawdopodobnie są szeroko rozpowszechnione we Wszechświecie (szacuje się, że mogą istnieć w blisko 1/3 znanych już nauce układów planetarnych). Aktualnie odkrywa się najcięższe przedstawicielki tej klasy planet, tzw. superziemie (superearths), niepodobne do planet naszego Układu Słonecznego. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Merkury – najmniejsza i najbliższa Słońcu planeta Układu Słonecznego. Jako planeta wewnętrzna znajduje się dla ziemskiego obserwatora zawsze bardzo blisko Słońca, dlatego jest trudna do obserwacji. Mimo to należy do planet widocznych gołym okiem i była znana już w starożytności. Merkurego dojrzeć można jedynie tuż przed wschodem lub tuż po zachodzie Słońca. Fakturą powierzchni Merkury przypomina Księżyc: są na nim liczne krater uderzeniowe i praktycznie pozbawiony jest atmosfery .Temperatura powierzchni waha się od −183°C do 427°C. W przeciwieństwie do Księżyca, planeta ma jednak duże żelazne jądro generujące pole magnetyczne o natężeniu stukrotnie mniejszym od natężenia ziemskiego pola magnetycznego. Wielkość jądra powoduje, że Merkury ma jedną z największych gęstości spośród planet Układu Słonecznego (nieznacznie większą ma Ziemia). Merkury nie posiada naturalnych satelitów. Pierwsze udokumentowane obserwacje Merkurego sięgają pierwszego tysiąclecia p.n.e. Do IV wieku p.n.e. greccy astronomowie uważali, że istnieją dwa ciała niebieskie: pierwsze widzialne tylko przed wschodem Słońca (nazywali je Apollo), drugie widzialne tylko po zachodzie Słońca (nazywali je Hermesem). Za sprawą szybkiego ruchu planety, powodowanego jej krótką orbitą, Rzymianie nadali planecie nazwę na cześć posłańca bogów i patrona handlarzy - Merkurego. Symbol astronomiczny planety to stylizowana wersja kaduceusza Hermesa. W porównaniu z innymi planetami Układu Słonecznego, o Merkurym wiadomo stosunkowo niewiele; ze względu na problemy natury technicznej, zbadały go dotychczas tylko dwie sondy. Pierwsza z nich - Mariner 10 - wykonała w latach 1974-75 mapy 45% powierzchni. Następnie, sonda MESSENGER podczas pierwszego przelotu 14 stycznia 2008 zobrazowała kolejne 30% powierzchni planety. MESSENGER zbliży się do Merkurego ponownie w 2009, a w 2011 wejdzie na orbitę w celu zbadania i wykonania mapy całego globu. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Wenus – druga według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego. Wenus jest trzecim pod względem jasności ciałem niebieskim po Słońcu i Księżycu widocznym na niebie. Ponieważ obserwacje tej planety są możliwe tylko wieczorem i rano, nazywana jest także: Jutrzenką, Gwiazdą Poranną lub Gwiazdą Wieczorną (starożytni Grecy nazywali ją odpowiednio: Phosphorus i Hesperos). Jest skalnym globem osnutym gęstymi chmurami, które odbijają większość światła słonecznego. Żółtawy kolor chmur atmosfery pochodzi od kwasu siarkowego. Nie posiada naturalnego satelity (odkryto jednak planetoidę 2002 VE68 o średnicy około pół kilometra, pozostającą w rezonansie orbitalnym 1:1 z Wenus z tej racji mogącej być nazywaną quasiksiężycem Wenus). Znak Wenus oznacza płeć kobiety. Jej nazwa wzięła się od rzymskiej bogini miłości, Wenus. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Ziemia - trzecia licząc od Słońca, a piąta co do wielkości planeta Układu Słonecznego. Pod względem średnicy, masy i gęstości jest to największa planeta skalista Układu. Inne określenia Ziemi to Świat oraz Terra. Ziemia, zamieszkana przez miliony gatunków, wliczając w to człowieka, jest jedynym znanym miejscem we wszechświecie, w którym występuje życie. Dowody naukowe wykazują, że planeta uformowała się 4,54 ± 0,05 miliarda lat temu,a życie pojawiło się na jej powierzchni w ciągu miliarda lat. Następnie, biosfera ziemska wpłynęła na atmosferę i inne czynniki abiotyczne planety, umożliwiając rozwój organizmów aerobowych oraz powstanie ozonosfery. Powłoka ozonowa wraz z magnetosferą zaczęła blokować szkodliwe składowe promieniowania słonecznego, umożliwiając rozwinięcie się życia na lądzie. Skorupa ziemska podzielona jest na kilka segmentów nazywanych płytami tektonicznymi, które przesuwają się względem siebie w skali milionów lat, co prowadzi do wędrówki kontynentów. Około 70,8% powierzchni zajmuje woda wszechoceanu zawarta w morzach i oceanach; pozostałe 29,2% stanowią kontynenty i wyspy. Niezbędnej do życia na Ziemi wody w stanie ciekłym nie wykryto na powierzchni innych ciał niebieskich. Wnętrze Ziemi składa się z grubego płaszcza, płynnego jądra zewnętrznego (generującego pole magnetyczne), oraz stałego jądra wewnętrznego. Ziemia oddziałuje z innymi obiektami w przestrzeni kosmicznej. Planeta orbituje obecnie Słońce raz na każde 366,26 rotacji wokół własnej osi. Okres potrzebny na jedno okrążenie wokół Słońca nazywa się rokiem gwiazdowym i odpowiada 365,26 dniom czasu słonecznego. Nachylenie osi Ziemi do płaszczyzny orbity wynosi 23,4°, co prowadzi do rocznych wahań oświetlenia, które powodują m.in. występowanie pór roku. Wokół Ziemi krąży jeden naturalny satelita – Księżyc, który orbituje wokół niej od ok. 4,53 miliarda lat. Wywołuje on pływy morskie i stabilizuje kąt nachylenia osi obrotu względem orbity. Bombardowanie przez komety we wczesnej historii Ziemi miało udział w uformowaniu się oceanów, a upadki pojedynczych asteroidów kilkukrotnie były przyczyną masowych wymierań. Zasoby naturalne skorupy ziemskiej i umiejętność ich przetworzenia zapewniają przetrwanie globalnej populacji ludzkiej. Mieszkańcy, przynależący do około 200 niepodległych krajów lub innych terytoriów, oddziałują ze sobą przez dyplomację, podróż, handel i konflikty zbrojne. Kultura ludzka wytworzyła różne poglądy na temat planety, m.in. personifikację jako bóstwo, wiarę w płaską Ziemię oraz nowoczesną ideę świata jako zintegrowane środowisko, które wymaga konserwacji. Człowiek po po raz pierwszy opuścił Ziemię w 1961, kiedy to Jurij Gagarin wyleciał w przestrzeń kosmiczną. Za około 7,6 mld lat planeta zostanie wchłonięta przez atmosferę słoneczną. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ . Mars – czwarta według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego. Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa. Zawdzięcza ją swej barwie, która przy obserwacji wydaje się być rdzawoczerwona i kojarzyła się starożytnym z pożogą wojenną. Postrzegany odcień wynika stąd, że powierzchnia planety jest pokryta tlenkami żelaza. Mars posiada dwa niewielkie księżyce o nieregularnych kształtach – Fobosa i Deimosa – prawdopodobnie są to dwie planetoidy przechwycone przez pole grawitacyjne planety. Przypuszcza się, że mogło na niej kiedyś powstać życie, jednak obecnie nie ma na to solidnych dowodów. Mars jest jedną z pięciu planet widocznych gołym okiem. W opozycji osiąga jasność do -3,0 wielkości gwiazdowej i średnicę kątową do 25". PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Gazowy olbrzym (planeta olbrzym) – typ planety, która składa się przede wszystkim z gazów okrywających grubą warstwę ciekłego wodoru lub amoniaku, z niewielkim metalowym lub skalnym jądrem. Cechą wszystkich takich obiektów astronomicznych jest ich bardzo duży rozmiar i stosunkowo mała gęstość. Gazowe olbrzymy są nieporównywalnie większe i cięższe od planet skalistych (typu Merkurego albo Ziemi). Ich gęste atmosfery odbijają dużą część padającego światła, czego efektem jest wysokie albedo. Szczególną cechą tych planet jest duża liczba księżyców oraz pierścieni. W Układzie Słonecznym gazowymi olbrzymami są: Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Dwie ostatnie planety ze względu na zupełnie odmienną budowę i skład (zawierają mało wodoru, za to posiadają duże lodowe jądro) zaczyna się ostatnio klasyfikować oddzielnie jako lodowe olbrzymy" (ice giants). Wiele takich ciał niebieskich odkryto także poza naszym układem planetarnym. Ze względu na duże masy (a współczesne techniki poszukiwań są bardzo ograniczone) są one najczęściej wykrywanym typem planet pozasłonecznych. Wiele spośród nich jest większych od Jowisza. Niektóre są na tyle masywne, że mogą w rzeczywistości nie być planetami, a niewielkimi brązowymi karłami. Ciężko jest ustalić granicę między tymi dwoma typami ciał niebieskich. Największy obiekt sklasyfikowany jako planeta ma masę 17 razy większą od Jowisza i wartość taką można przyjąć za graniczną. Podobnie jak z górną granicą, istnieje także problem z wyznaczeniem granicy dolnej. Przyjmuje się, że planeta o masie zbliżonej do Ziemi jest za mała by móc być gazowym olbrzymem. Niewielka w takim przypadku grawitacja nie utrzymałaby wystarczająco grubej warstwy atmosfery, która najprawdopodobniej rozeszłaby się w próżni kosmicznej. Z tego też powodu kilka niedawno odkrytych pozasłonecznych planet o masach rzędu 10 mas Ziemi, uważa się raczej za wielkie planety skaliste, superziemie (superearths), niż nieduże gazowe olbrzymy. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Posiada wiele księżyców (odkryto 63) oraz system pierścieni. Jowisz wraz z Saturnem, Uranem i Neptunem to planety gazowe, czasem nazywane również planetami jowiszowymi. Jasność Jowisza waha się w okolicy -2,3 m, maksymalnie wynosi ona -2,7 m. Jest on jedną z pięciu planet widocznych gołym okiem i jednocześnie zazwyczaj czwartym pod względem jasności obiektem na niebie (po Słońcu, Księżycu, i Wenus). W czasie wyjątkowo korzystnych opozycji Marsa, jasność Marsa może przewyższać jasność Jowisza - wtedy ten ostatni spada na piątą pozycję w skali jasności. Masa Jowisza jest 2,5 razy większa od całkowitej masy wszystkich pozostałych planet. Jest on tak masywny, że powoduje przesunięcie się barycentrum Układu Słonecznego ponad powierzchnię Słońca (leży ono 1,068 promienia słonecznego od środka gwiazdy). Czasem jest nazywany "niedoszłą gwiazdą", i chociaż są znane dużo większe planety pozasłoneczne, jest prawdopodobnie planetą o największej możliwej średnicy z takim składem chemicznym - dalsze zwiększanie jego masy powodowałoby jego grawitacyjne zapadanie się i w końcu zapoczątkowanie reakcji termojądrowej. Co prawda nie ma wyraźnej granicy między masywnymi planetami a brązowymi karłami (mimo że w widmie tego ostatniego znajdują się charakterystyczne linie spektralne), ale aby stać się gwiazdą, Jowisz musiałby mieć masę około 70 razy większą od obecnej. Szczegóły atmosfery Jowisza w fałszywych kolorach, wykonane przez sondę Voyager 1. Na zdjęciu Wielka Czerwona Plama i Wielki Biały Owal. Jowisz jest najszybciej obracającą się planetą w Układzie Słonecznym, co powoduje duże spłaszczenie planety, łatwe do zaobserwowania przez teleskop. Powierzchnia planety jest pokryta kilkoma warstwami chmur układających się w charakterystyczne pasy widoczne z Ziemi. Najbardziej znanym szczegółem jego powierzchni jest Wielka Czerwona Plama, będąca wirem o średnicy większej niż średnica Ziemi. W 1610 Galileusz odkrył cztery największe księżyce Jowisza, Io, Europę, Ganimedesa i Kallisto, tak zwane księżyce galileuszowe. Były to pierwsze obiekty, które w oczywisty sposób nie krążyły wokół Ziemi, dlatego odkrycie to odegrało ważną rolę w dowodzeniu słuszności teorii heliocentrycznej Kopernika. Jowisz – piąta w kolejności oddalenia od Słońca i największa planeta Układu Słonecznego. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Jowisz na okrążenie słońca potrzebuje ok. 12 lat, a obrót wokół własnej osi zajmuje mu ok. 10 godzin. temperatura maksymalna to -118°C, a minimalna -129°C. Budowa Skalne jądro Jowisza jest stosunkowo małe (skupia około 13% masy), otoczone warstwami kolejno metalicznego, ciekłego i gazowego wodoru. Warstwy te nie są jednak ściśle rozgraniczone i przechodzą łagodnie jedna w drugą. Atmosfera Atmosfera Jowisza składa się w ok. 86% z wodoru i ok. 14% z helu (biorąc pod uwagę ilość atomów). Pod względem masowym zawartość wodoru i helu wynosi odpowiednio ok. 75% i ok. 24%). Około 1% (w głębszych warstwach do 5%) to cięższe substancje, przede wszystkim związki zawierające wodór (metan, woda, amoniak). Atmosfera planety zawiera również śladowe ilości węgla, etanu, siarkowodoru, neonu, tlenu, fosforowodoru i siarki. W zewnętrznych warstwach można obserwować zestalony amoniak. Skład atmosfery Jowisza (a także Saturna) jest podobny do składu pierwotnego dysku, z którego uformował się Układ Słoneczny, w porównaniu z nią atmosfery Urana i Neptuna zawierają znacznie mniej wodoru i helu. Animacja na podstawie zdjęć wykonanych przez sondę Cassini pokazująca ruch chmur w atmosferze Jowisza Wyższe partie atmosfery Jowisza podlegają rotacji różnicowej, tzn. okres obrotu atmosfery na biegunach jest ok. 5 minut dłuższy niż na równiku. Efekt ten po raz pierwszy zaobserwował Giovanni Cassini w 1690 r. Oprócz tego pasma chmur na różnych wysokościach poruszają się w przeciwnych kierunkach. Wszystkie te zjawiska powodują powstawanie gwałtownych turbulencji i burz - nie należą do rzadkości wiatry o prędkości dochodzącej do 600 km/h. Najbardziej znanym szczegółem jego powierzchni jest Wielka Czerwona Plama, będąca wirem o średnicy większej niż średnica Ziemi. Jedyną jak dotąd sondą kosmiczną, która badała bezpośrednio atmosferę Jowisza, była Galileo. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Jowisza otacza słabo widoczny system pierścieni złożonych z cząsteczek pyłu prawdopodobnie wyrwanych przez meteoryty z księżyców planety. Główny pierścień, w odległości ok. 1,7-1,8 promienia planety od jej centrum, składa się z cząsteczek pyłu pochodzących z księżyców Adrasteai Metis. W kierunku Jowisza przechodzi on w rozrzedzone halo w kształcie torusa. Dwa kolejne pierścienie, położone na zewnątrz od pierścienia głównego, składają się na tzw. pierścień ażurowy, który powstał z pyłu z księżyców Thebe i Amaltei. Najbardziej zewnętrzny pierścień jest niezwykle słaby i odległy. Pierścienie Jowisza Nazwa Odległość od Szerokość środka (km) planety (km) Halo 100 000 122 000 22 800 Pierścień główny 122 800 129 200 6 400 Pierścień ażurowy 129 200 214 200 85 000 PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Jowisz ma bardzo silną i rozległą magnetosferę, która jest największym obiektem w Układzie Słonecznym i gdyby była widoczna "gołym okiem" z Ziemi, miałaby średnicę pięciokrotnie większą niż średnica Księżyca w pełni. Według pomiarów sondy Pioneer fala uderzeniowa magnetosfery ma szerokość 26 mln km, a długość jej "ogona" sięga 650 mln km, aż do orbity Saturna. Pole magnetyczne Jowisza gromadzi w pasach radiacyjnych silny strumień promieniowania cząsteczkowego oraz prowadzi do wytworzenia torusa gazowego i strumienia cząstek związanych z księżycem Io. Sonda Pioneer potwierdziła, że ogromne pole magnetyczne Jowisza jest 10 razy silniejsze niż ziemskie i produkuje 20 tysięcy razy więcej energii. Pomiary wykazały, że północny biegun magnetyczny pola znajduje się w miejscu południowego bieguna geograficznego, natomiast oś pola jest odchylona od osi obrotu planety o 11°, podobnie jak w przypadku ziemskiego pola magnetycznego. Rozmiar pola magnetycznego Jowisza w kierunku Słońca podlega gwałtownym fluktuacjom spowodowanych zmianami w ciśnieniu wiatru słonecznego, co było dokładniej badane przez sondy Voyager. Odkryto również, że z magnetosfery Jowisza wypływają wysokoenergetyczne cząsteczki, które docierają nawet do orbity Ziemi. W pasie radiacyjnym Jowisza zaobserwowano wysokoenergetyczne protony oraz obecność prądu elektrycznego płynącego między Jowiszem i niektórymi z jego księżyców, w szczególności Io. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Jowisz posiada najwięcej księżyców spośród planet w Układzie Słonecznym. Z 63 dotychczas odkrytych, 49 ma już oficjalne nazwy. Jeden z księżyców Jowisza, Ganimedes, jest największym naturalnym satelitą w układzie słonecznym. Księżyce Jowisza dzielimy na: - Grupa Amaltei Grupa Amaltei grupa wewnętrznych, regularnych księżyców Jowisza, poruszających się ruchem prostym (zgodnie z kierunkiem obrotu planety) po prawie kołowych orbitach o niewielkim nachyleniu. Do tej grupy należą księżyce: Metis, Adrastea, Amaltea, Tebe - Galileuszowe księżyce Jowisza - cztery największe księżyce Jowisza, odkryte przez Galileusza 7 stycznia 1610 przy pomocy skonstruowanej przez niego lunety. Uważa się, że księżyce te zaobserwował niezależnie, w tym samym czasie, niemiecki astronom Simon Marius. Do grupy tych księżyców należą: Io, Europa, Ganimedes, Kallisto. - Temisto - mały księżyc Jowisza. Został odkryty przez Charlesa Kowala i Elizabeth Roemer w 1975 r. i otrzymał tymczasowe oznaczenie S/1975 J 1. Jednak obserwacje nie wystarczyły do wyznaczenia jego orbity i księżyc został zgubiony. Udało się go ponownie odnaleźć dopiero w 2000 roku. Grupa astronomów z Uniwersytetu Hawajskiego, kierowana przez Scotta S. Shepparda odkryłą nowy księżyc planety i nadała mu oznaczenie S/2000 J 1; wkrótce potwierdziło się, że jest to księżyc zgubiony 25 lat wcześniej. - Grupa Himalii – grupa nieregularnych księżyców Jowisza, poruszających się ruchem prostym (zgodnie z kierunkiem obrotu planety) po orbitach o inklinacji ok. 27°. Do grupy tych księżyców należą: Leda, Himalia, Lizytea, Elara, S/2000 J 11. - Grupa Ananke - duża grupa nieregularnych księżyców Jowisza, poruszających się ruchem wstecznym, po orbitach o inklinacji zbliżonej do 150°. Grupa ta ma zwarte tzw. "jądro" - podgrupę o zbliżonych orbitach i szerokie "peryferia". Do grupy tych księżyców należą: Euanthe, Thyone Mneme Harpalyke, Praxidike, Jokasta, Ananke. -Grupa Karme - grupa nieregularnych księżyców Jowisza, poruszających się ruchem wstecznym, po orbitach o inklinacji zbliżonej do 165°. Do grupy tych księżyców należą: Arche, Pasithee, Chaldene, Kale, Isonoe, Aitne, Erinome, Taygete, Karme , Kalyke, Eukelade, Kallichore . - Grupa Pazyfae - duża grupa zewnętrznych, nieregularnych księżyców Jowisza, poruszających się ruchem wstecznym, po orbitach o inklinacji w zakresie w przybliżeniu 147°-158°. Do grupy tych księżyców należą: Eurydome , Autonoe, Sponde, Pazyfae, Megaclite, Sinope, Hegemone, Aoede, Callirrhoe, Cyllene, Kore. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Między 16 a 22 lipca 1994 ponad dwadzieścia fragmentów komety Shoemaker-Levy 9 zderzyło się z Jowiszem. Kometa SL9 została odkryta 25 marca 1993 przez znanych astronomów Carolyn i Eugene Shoemaker oraz Davida Levy'ego. Niedługo po odkryciu, naukowcy określili jej trajektorię i przewidzieli kolizję z planetą. Od tamtego momentu kometę śledziły dziesiątki teleskopów na Ziemi, Kosmiczny Teleskop Hubble'a, sondy Galileo, Voyager 2, Ulysses, International Ultraviolet Explorer (IUE), Extreme Ultraviolet Explorer (EUVE) oraz Roentgensatellit (ROSAT). PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Nawet przez małą lornetkę teatralną można dostrzec Jowisza wraz z jego czterema najjaśniejszymi księżycami galileuszowymi. Przy zastosowaniu nieco silniejszego sprzętu obserwacyjnego, takiego jak lunetka ZRT (średnica 70 mm, ogniskowa 475 mm) i powiększeniu 100x można już dostrzec dwa pasy na powierzchni planety. Mając zaś obiektyw fotograficzny MTO-11CA o średnicy 100 mm i ogniskowej 1000 mm przystosowany do pracy z okularem , przy powiększeniu 200x (maksymalne sensowne powiększenie dla średnicy 100 mm) można dostrzec wyraźnie dwa pasy, a przy doskonałej pogodzie (takiej, jaka się zdarza w Polsce raz na pół roku) można ich dostrzec więcej. Dostrzegalna jest także tzw. Wielka Czerwona Plama. Większy sprzęt obserwacyjny - teleskopy o średnicy powyżej 200 mm - pozwalają obserwować atmosferę Jowisza z zawirowaniami pasów. Jeśli taki teleskop sprzęgniemy z komputerem i kamerką internetową wstawioną w ognisko zwierciadła teleskopu - czyli po prostu w miejsce okulara teleskopu - można nagrywać filmy, a następnie poddać je obróbce specjalnym oprogramowaniem iris, iraf, astrostack (ten ostatni najpopularniejszy wśród początkujących astronomów). Obróbka ta polega na analizowaniu wszystkich klatek filmu, co pozwala na oddzielenie szumu od powtarzającej się informacji. W ten sposób można kilkakrotnie zwiększyć dokładność zdjęcia (tą samą technologią są obrabiane zdjęcia z teleskopu Hubble'a). PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Saturn - szósta planeta Układu Słonecznego według oddalenia od Słońca. Jest to gazowy olbrzym, drugi pod względem masy i wielkości po Jowiszu, a przy tym paradoksalnie o najmniejszej gęstości ze wszystkich planet całego Układu Słonecznego. Saturn znany był już w świecie starożytnym. Charakterystyczną jego cechą są pierścienie składające się głównie z lodu i (w mniejszej ilości) z odłamków skalnych. Obecnie znamy 61 naturalnych satelitów Saturna (3 niepotwierdzone ostatecznie). Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga - Saturna. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Uran – siódma w kolejności od Słońca planeta Układu Słonecznego. Jest także trzecią największą i czwartą najmasywniejszą planetą naszego systemu. Należy do grupy gazowych olbrzymów. Nazwa planety pochodzi od greckiego boga Uranosa. Stanowi to wyjątek, gdyż wszystkie pozostałe planety noszą imiona bóstw rzymskich. Symbolami Urana są ♅ (Unicode U+2645, w astrologii) oraz (w astronomii). Posiada 27 odkrytych księżyców. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Neptun – ósma i ostatnia planeta Układu Słonecznego. Trzecia planeta pod względem masy po Jowiszu i Saturnie. Jej jasność nie przekracza 7,6m. Posiada 13 odkrytych księżyców, spośród których największy jest Tryton. Nazwa tej planety pochodzi od rzymskiego boga – władcy mórz – Neptuna. Zalicza się do planet gazowych, zwanych gazowymi olbrzymami. Jego symbolem jest trójząb – broń Posejdona – odpowiednika Neptuna w mitologii greckiej. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Planetoida- asteroida, planetka, ciało niebieskie o małych rozmiarach - od kilku metrów do czasem ponad 1000 km, obiegające gwiazdę centralną (w Układzie Słonecznym - Słońce), posiadające stałą powierzchnię skalną lub lodową, bardzo często – przede wszystkim w przypadku asteroid mniejszych i mało masywnych – o nieregularnym kształcie, często noszącym znamiona kolizji z innymi podobnymi obiektami. Obecnie znanych jest ponad 330 tysięcy planetoid (192 tysiące ponumerowanych), których większość porusza się po orbitach nieznacznie nachylonych do ekliptyki, pomiędzy trajektoriami Marsa i Jowisza – w tzw. głównym pasie planetoid oraz w pasie Kuipera i obłoku Oorta. W przypadku tych dwóch ostatnich grup nachylenie do ekliptyki może być znaczne. Trudno oszacować całkowitą liczbę występujących w Układzie Słonecznym planetoid, wynosi ona zapewne wiele milionów. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Pas (pierścień) Kuipera - zbiór ciał niebieskich krążących poza orbitą Neptuna w odległości od około 30 do 50 j.a. od Słońca, większości po orbicie o małej inklinacji. Nazwa tego pasa pochodzi od nazwiska Gerarda Kuipera, który przewidział istnienie tych ciał w roku 1950. Pierwsza (nie licząc 134340 Plutona uważanego do 2006 roku za planetę) należąca do pasa planetoida (15760) 1992 QB1 została odkryta w 1992 przez Davida Jewitta i Jane Luu za pomocą teleskopu w obserwatorium na Mauna Kea (Hawaje). W chwili obecnej jest znanych około 800 obiektów znajdujących się w tym obszarze. W okresach 2-3 letnich grawitacyjne perturbacje wytrącają obiekty z ich orbity i stają się one chwilowymi kometami krążącymi wokół Słońca. Podobny pierścień dostrzeżono także ostatnio wokół znajdującej się relatywnie blisko gwiazdy Fomalhaut. 19 stycznia 2006 w kierunku jednej z planet karłowatych - Plutona wysłano sondę kosmiczną New Horizons. Sonda dotrze do Plutona w lipcu 2015, a w latach 2016 - 2020 będzie badać inne obiekty pasa Kuipera. Ocenia się, że w Pasie Kuipera krąży co najmniej 70000 obiektów o średnicy powyżej 100 km. Obejmuje on obszar bezpośrednio poza orbitą Neptuna, sięgając aż do Obłoku Oorta. Z Ziemi widać przypuszczalnie tylko te obiekty, które znajdują się blisko wewnętrznej krawędzi pasa. Odkryto ich dotąd ponad 400, choć żadnego nie widziano z bliska. Prawdopodobnie są to obiekty kometarne, które wędrują w całej przestrzeni za orbitą Neptuna. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Kometa – małe ciało niebieskie poruszające się w układzie planetarnym, które na krótko pojawia się w pobliżu gwiazdy centralnej. Ciepło tej gwiazdy powoduje, że wokół komety powstaje koma, czyli gazowa otoczka. W przestrzeń kosmiczną jądro komety wyrzuca materię, tworzącą dwa warkocze kometarne – gazowy i pyłowy, skierowane pod różnymi kątami do kierunku ruchu komety. Gazowy warkocz komety jest zawsze zwrócony w kierunku przeciwnym do gwiazdy, co spowodowane jest oddziaływaniem wiatru słonecznego, który "wieje" zawsze od gwiazdy. Pyłowy warkocz składa się z drobin zbyt masywnych, by wiatr słoneczny mógł znacząco zmienić kierunek ich ruchu. Kometa wykazuje aktywność, kiedy przebywa w pobliżu gwiazdy, a potem znika w odległych rejonach układu planetarnego, gdzie przyjmuje postać zamarzniętej kuli skalno-lodowej. Jądro komety zbudowane jest z mieszaniny pyłów i drobnych odłamków skalno-lodowych, składających się z lodu wodnego, zestalonego dwutlenku węgla, amoniaku i metanu. Komety okresowe powracają do centrum układu planetarnego regularnie, co kilkadziesiąt, kilkaset (a nawet w dłuższych okresach) lat, bo poruszają się po bardzo wydłużonych orbitach eliptycznych. W jednym z ognisk takiej elipsy znajduje się gwiazda. Komety nieokresowe pojawiają się w centrum układu planetarnego tylko raz. Ich tor ma kształt paraboli lub hiperboli z gwiazdą w ognisku tej krzywej. Komety pochodzą z obłoków małych ciał otaczających gwiazdy posiadające układy planetarne, takich jak Obłok Oorta. Obłoki takie są pozostałością po procesie formowania się większych obiektów i najczęściej znajdują się poza orbitami najdalszych planet. Ruch komet jest podatny na wpływy grawitacyjne innych ciał. Niekiedy komety pojawiają się niepostrzeżenie w centrum układu planetarnego i zderzają się z innymi ciałami. Komety okresowe stale tracą materię podczas każdego przelotu w pobliżu gwiazdy, co prowadzi do ich powolnego niszczenia. Kometa, która zanadto zbliży się do gwiazdy lub planety gazowej, może zostać rozerwana na wiele mniejszych ciał, tworzących formację obiektów mknących z ogromną prędkością. Na swoim torze komety pozostawiają drobiny materii. Przejście jakiejś planety przez taki obszar może być przyczyną wystąpienia roju meteorów. Nowe komety są stale odkrywane dzięki obserwacjom nieba z wykorzystaniem teleskopów o szerokim polu widzenia. Badaniami tego typu zajmują się zawodowi astronomowie oraz amatorzy rozrzuceni na całym świecie. Dzięki wykonywaniu wielu zdjęć tego samego obszaru nieba możliwe jest dostrzeżenie komety poruszającej się na tle nieruchomych gwiazd. Słowo kometa pochodzi od łacińskiego cometes, które zostało zaczerpnięte od greckiego komē oznaczającego włosy na głowie. Jako pierwszy określenia komētēs użył Arystoteles opisując je jako gwiazdy z włosami. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Meteoroidy - drobne okruchy skalne (mniejsze od planetoid), poruszające się po orbitach wokół Słońca. Meteoroidy mają zwykle masę od 10-9 kg do 103 kg (choć najczęściej nie przekracza ona 10-6 kg). Wpadające w atmosferę Ziemi meteoroidy wywołują zjawiska meteorów. Te z meteoroidów, które dotrą do powierzchni Ziemi (nie ulegną odparowaniu w atmosferze), określamy nazwą meteorytów tzw. "spadające gwiazdy". Mogą one stanowić potencjalne zagrożenie dla satelitów oraz stacji kosmicznej ISS. Jeśli są dość duże, mogą uderzyć w Ziemię i spowodować zniszczenia na jej powierzchni. Ocenia się, że na Ziemię codziennie trafia od 100 do 1000 ton meteorytów głównie w postaci bardzo małych ziarenek o rozmiarach rzędu milimetra i mniejszych, a najczęściej pyłu. PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/ Obłok Oorta (znany też pod nazwą Obłoku Öpika-Oorta) – sferyczny obłok składający się z lodu, pyłu, gazów i planetoid obiegających Słońce w odległości od 300 do 100 000 j.a. Maksymalna odległość odpowiada 2000-krotnemu dystansowi między Słońcem a Plutonem w aphelium lub ok. 1,6 roku świetlnego. W obłoku są same potencjalne jądra komet długookresowych w przeciwieństwie do Pasa Kuipera gdzie mają swój początek komety krótkookresowe. Podobnie jak pas Kuipera, obłok Oorta jest pozostałością po formowaniu się Układu Słonecznego. Pochodzą z niego komety, a według niektórych teorii może pojawić się z niego zagrożenie dla Ziemi i innych planet. Obłok Oorta uznawany jest za skraj Układu Słonecznego. Zaraz za nim zaczyna się przestrzeń międzygwiezdna. Obłok Oorta składa się z: hipotetycznego obłoku wewnętrznego (jego przedstawicielem miałby być odkryty w 2003 r. obiekt transneptunowy – Sedna). obłoku zewnętrznego PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl/
