krajowy plan gospodarki odpadami
advertisement
Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY ŁABISZYN WRAZ PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI NA LATA 2004-2007 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2008-2011 Sierpień 2004 1 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY ŁABISZYN WRAZ PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI NA LATA 2004-2007 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2008-2011 CZĘŚĆ A PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Opracowanie: mgr Krzysztof Maron mgr inż. Joanna Olejniczak mgr inż. Andrzej Schmidt Sierpień 2004 2 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE .......................................................................................................................................... 6 1.1. PODSTAWA PRAWNA............................................................................................................................... 6 1.2. METODY OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA................................................. 6 2. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA ZE WSKAZANIEM GŁÓWNYCH PROBLEMÓW GMINY ŁABISZYN ............................................................................................................... 11 2.1.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY .............................................................................................. 11 2.1.1. Dane ogólne ........................................................................................................................................ 11 2.1.2. Charakterystyka demograficzna .......................................................................................................... 12 2.1.3. Zagospodarowanie gminy .................................................................................................................. 14 2.1.4. Walory krajobrazowe i kulturowe gminy oraz baza turystyczno - wypoczynkowa ............................. 15 2.2. WARUNKI NATURALNE I ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ..................................... 16 2.2.1. Płożenie geograficzne Gminy i morfologia ........................................................................................ 16 2.2.2. Budowa geologiczna i litologia ........................................................................................................... 17 2.2.3. Zasoby naturalne................................................................................................................................. 17 2.2.4. Uwarunkowania glebowe .................................................................................................................... 18 2.2.5 Wody powierzchniowe .......................................................................................................................... 19 2.2.6. Wody podziemne................................................................................................................................. 21 2.2.7. Klimat ................................................................................................................................................. 21 2.2.8. Szata roślinna i lasy ............................................................................................................................ 22 2.2.9. Ochrona przyrody .............................................................................................................................. 25 2.3. STAN ZANIECZYSZCZENIA ŚRODOWISKA NATURALNEGO ........................................................ 29 2.3.1. Stan czystości powietrza ...................................................................................................................... 29 2.2.2. Jakość wód podziemnych .................................................................................................................... 30 2.3.3. Jakość wód powierzchniowych ............................................................................................................ 30 2.3.4. Stan czystości gleb............................................................................................................................... 31 2.3.5. Promieniowanie elektromagnetyczne .................................................................................................. 31 2.3.6. Hałas i wibracje .................................................................................................................................. 32 2.3.7. Poważne awarie przemysłowe ............................................................................................................. 33 2.3.8. Obszary zdegradowane ....................................................................................................................... 33 3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA GMINY .......................................................................................... 33 3.1. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ................................................................................................... 33 3.1.1. Zaopatrzenie w wodę........................................................................................................................... 33 3.1.2. Odprowadzanie ścieków – sieć kanalizacyjna .................................................................................... 36 3.2. INFRASTRUKTURA ENERGETYCZNA ............................................................................................... 40 3.3. CIEPŁOWNICTWO .................................................................................................................................. 41 3.4. GAZOWNICTWO ..................................................................................................................................... 42 3.5. LINIE KOLEJOWE .................................................................................................................................. 43 3.6. SIEĆ DROGOWA...................................................................................................................................... 43 4. EKOLOGIZACJA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO I UŻYTKOWANIA TERENU – OBSZAR POWIATU ŻNIŃSKIEGO ........................................................................................... 44 5. DOTYCHCZASOWA REALIZACJA POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁABISZYN .......................................................................................................................................................... 46 5.1. PRZYCHODY I WYDATKI GMINNEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA.......................... 46 5.2. INICJATYWY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ZREALIZOWANE W LATACH POPRZEDNICH .............................................................................................................................................. 47 5.3. EDUKACJA EKOLOGICZNA.................................................................................................................. 48 5.4. INICJATYWY I PRZEDSIĘWZIĘCIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA PLANOWANE NA LATA 2004-2011 .............................................................................................................................................. 50 6. SZANSE I OGRANICZENIA ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA ... 51 7. CELE ŚRODOWISKOWE GMINY I ICH ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTAWA I WOJEWÓDZTWA .................................................................................................................. 52 8. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ..................................................................... 54 3 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 8.1. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA DLA POWIATU ŻNIŃSKIEGO W LATACH 2004-2007 I 2008-2011 .......................................................................................................................................................................... 54 9. ZAŁOŻENIA SYSTEMU FINANSOWANIA INWESTYCJI ................................................................... 73 10. MONITORING REALIZACJI CELÓW ŚRODOWISKOWYCH POWIATU I GMIN KRYTERIA, ZASADY ORGANIZACYJNE, LIMITY I WSKAŹNIKI .................................................... 77 10.1. STRUKTURA ORGANIZACJI ZARZĄDZANIA PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA INSTRUMENTY PRAWNE REALIZACJI PROGRAMU ............................................................................ 78 SPIS TABEL TABELA 1 SOŁECTWA NA TERENIE GMINY ............................................................................................. 11 TABELA 2 MIEJSCOWOŚCI WCHODZĄCE W SKŁAD GMINY ................................................................. 12 TABELA 3 STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG GRUP WIEKOWYCH – STAN NA 31.XII.2002 R ........ 13 TABELA 4 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW W GMINIE ŁABISZYN ..................................... 15 TABELA 5 ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH NA TERENIE GMINY – TERENY PRZEZNACZONE POD EKSPLOATACJĄ KRUSZYWA WG PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA GMINY ......................................................................................................................................................... 17 TABELA 6 KLASY BONITACJI GLEB NA TERENIE GMINY ŁABISZYN W HA ...................................... 18 TABELA 7 WAŻNIEJSZE CIEKI NA TERENIE GMINY ŁABISZYN ........................................................... 19 TABELA 8 DZIAŁANIA W ZAKRESIE MELIORACJI I RETENCJONOWANIA WÓD W LATACH 20002003 .............................................................................................................................................................. 20 TABELA 9 LASY OCHRONNE W GMINIE ŁABISZYN ................................................................................. 22 TABELA 10 ZAMIERZEŃ DOTYCZĄCYCH ZALESIEŃ I ZADRZEWIEŃ W POWIECIE ŻNIŃSKIM Z UWZGLĘDNIENIEM GMINY ŁABISZYN ............................................................................................... 23 TABELA 11. KOŁA ŁOWIECKIE NA TERENIE GMINY ............................................................................... 24 TABELA 12 ROŚLINY CHRONIONE WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE GMINY ........................................... 25 TABELA 13 CHRONIONE GATUNKI ZWIERZĄT ......................................................................................... 26 TABELA 14 UŻYTKI EKOLOGICZNE W GMINIE ŁABISZYN .................................................................... 26 TABELA 15 POMNIKI PRZYRODY ISTNIEJĄCE NA TERENIE GMINY W 2003 ROKU: ......................... 27 TABELA 16 KLASA STREFY ZE WZGLĘDU NA OCHRONĘ ZDROWIA .................................................. 29 TABELA 17 KLASA STREFY ZE WZGLĘDU NA OCHRONĘ ROŚLIN ....................................................... 29 TABELA 18 OBSZAR STREF OCHRONNYCH W OTOCZENIU LINII NN I WN O NATĘŻENIU POLA ELEKTRYCZNEGO PONAD 1 KV/M ...................................................................................................... 32 TABELA 19 UJĘCIA WODY W GMINIE ŁABISZYN ................................................................................... 34 TABELA 20 WYDAJNOŚĆ I PRODUKCJA WODY W GMINNYCH UJĘCIACH WODY W 2003 R . ...... 34 TABELA 21 DŁUGOŚĆ SIECI WODOCIĄGOWEJ I LICZBA PODŁĄCZEŃ DO WODOCIĄGU ZBIOROWEGO W GMINIE ŁABISZYN. .................................................................................................. 35 TABELA 22LICZBA PRZEPOMPOWNI ŚCIEKÓW NA TERENIE GMINY I MIEJSCE LOKALIZACJI ... 36 TABELA 23 KANALIZACJA ŚCIEKOWA W GMINIE ŁABISZYN ............................................................... 37 TABELA 24 GOSPODARSTWA DOMOWE PODŁĄCZONE DO KANALIZACJI ZBIOROWEJ ORAZ ILOŚĆ ŚCIEKÓW ........................................................................................................................................ 37 TABELA 25 ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE NA TERENIE GMINY ........................................................... 37 TABELA 26 FIRMY WYWOŻĄCE NIECZYSTOŚCI ..................................................................................... 38 TABELA 27 NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII ......................................................................... 40 TABELA 28 ISTNIEJĄCE KOTŁOWNIE LOKALNE ...................................................................................... 41 TABELA 29 OGRZEWANIE INSTYTUCJI UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ(URZĘDY, SZKOŁY, SZPITALE, ITP.) .......................................................................................................................................... 41 TABELA 30 SIEĆ GAZOWA W GMINIE ŁABISZYN ..................................................................................... 43 TABELA 31 DROGI NA TERENIE GMINY W PODZIALE NA KRAJOWE, WOJEWÓDZKIE, POWIATOWE I GMINNE ........................................................................................................................... 43 TABELA 32 TRASY REKREACYJNE............................................................................................................... 44 TABELA 33 PRZYCHODY I WYDATKI FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA LATACH 2000 – 2003 ...................................................................................................................................................................... 46 TABELA 34 BUDŻET GMINY W LATACH 2001-2003 NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA /TYS. ZŁ ............ 47 TABELA 35 EDUKACJA EKOLOGICZNA PROWADZONA W GMINIE .................................................... 48 TABELA 36 PRZEDSIĘWZIĘCIA ZWIĄZANE Z EDUKACJĄ EKOLOGICZNĄ ......................................... 48 TABELA 37 UDZIAŁ GMINY W KONKURSACH EKOLOGICZNYCH, LATA 2004-2011......................... 50 TABELA 38 INICJATYWY I PRZEDSIĘWZIĘCIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2000-2003 .................................................................................................................................... 50 4 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn TABELA 39. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA DLA MIASTA I GMINY ŁABISZYN DO ROKU 2007 I DO ROKU 2011, Z PODZIAŁEM NA ZADANIA WŁASNE (W), KOORDYNOWANE (K) I WSPIERANE (WS) ...................................................................................................................................... 55 Załączniki: - Mapa Miasta i Gminy Łabiszyn z elementami ochrony środowiska i gospodarki odpadami - Płyta CD z wersją elektroniczną Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn wraz z Planem gospodarki odpadami. - Wykaz jednostek wytwarzających odpady decyzje wydane przez Starostwo Powiatowe w Żninie (lata 1999 – 2003) - załącznik nr 1 - Firmy zajmujące się transportem i zbiórką odpadów) - załącznik nr 2 5 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 1. WPROWADZENIE Ustawa Prawo ochrony środowiska ustaliła w art. 17 i art. 18, że organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które następnie są uchwalane przez sejmik województwa, radę powiatu i radę gminy. Projekty programów ochrony środowiska podlegają zaopiniowaniu przez: 1) Ministra właściwego ds. środowiska – w przypadku wojewódzkich programów ochrony środowiska, 2) Organ wykonawczy województwa – w przypadku projektów powiatowych programów, 3) Organ wykonawczy powiatu – w przypadku projektów gminnych programów ochrony środowiska Programy te sporządzane podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, powinny określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Z wykonania programów organy wykonawcze województwa sporządzają co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu i radzie gminy. Program ochrony środowiska ma spełniać wymagania określone w art. 14, art. 17 i art. 18 Ustawy Prawo ochrony środowiska, z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z 2001 r. z późn. zm.) oraz określone w Wytycznych Ministra Środowiska z grudnia 2002 r. 1.1. PODSTAWA PRAWNA Formalną podstawą opracowania jest umowa zawarta w dniu 25 listopada 2003 r., pomiędzy Zarządem Powiatu Żnińskiego a Biurem Projektowo-Consultingowym EKOTER, ul. Bernardyńska 13 w Bydgoszczy, na wykonanie opracowania „Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla Powiatu żnińskiego i gmin: Barcin, Gąsawa, Janowiec Wlkp, Łabiszyn, Rogowo i Żnin, na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011”, zwanym dalej „Programem”. 1.2. METODY OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Podstawy prawne i zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska określa ustawa, z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn został opracowany wg wytycznych Ministerstwa Środowiska z grudnia 2002 r. pt. „Wytyczne Sporządzania Programów Ochrony Środowiska Na Szczeblu Regionalnym i Lokalnym”. Cele i działania ujęte w „Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” oraz przedsięwzięcia inwestycyjne i pozainwestycyjne ujęte w tabelach w „Programie wykonawczym do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010”, powinny być wykorzystane przy sporządzaniu programów ochrony środowiska w następujący sposób: jako podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań w nawiązaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu (np. do sporządzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, oczyszczalni ścieków przemysłowych, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów niebezpiecznych od innych odpadów itd.); jako analog do sformułowania regionalnych lub lokalnych wskaźników (celów), planowanych do uzyskania na danym terenie (np. jeśli na szczeblu krajowym planuje się uzyskać do 2010 r. zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50%, to na szczeblu konkretnego województwa może być przyjęty wskaźnik taki sam, wyższy lub niższy; w każdym przypadku z uzasadnieniem przyczyn przyjętego wskaźnika); jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu regionalnym bądź lokalnym, 6 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn jeśli zadanie w programie wykonawczym jest ujęte ogólnie bądź dotyczy szczebla krajowego (np. adresowane do Ministerstwa Środowiska zadanie „Opracowanie systemu elektronicznych baz danych o środowisku i jego ochronie” może znaleźć się w programie ochrony środowiska dla Warszawy, Krakowa czy Katowic, lub w gminach wiejskich). Powiatowy program ochrony środowiska powinien zawierać co najmniej następujące rozdziały: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin); poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, poważne awarie, ochrona przyrody i bioróżnorodności); narzędzia i instrumenty realizacji programu (wzmocnienie instytucjonalne, ramy prawaw zakresie prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznym programem niższego i wyższego szczebla administracyjnego w celu zapewnienia regionalnej spójności programów, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp do informacji i udział społeczeństwa); harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu (terminy realizacji, wielkość nakładów i źródła finansowania, jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie); kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu). PROGRAMY GMINNE POWINNY SIĘ SKŁADAĆ Z DWÓCH CZĘŚCI: zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy); zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego). Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad gminnym programem ochrony środowiska były włączone wszystkie właściwe ze względu na zasięg swojej działalności instytucje, związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, przedsiębiorstwa odziaływujące na środowisko oraz przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego, (jeśli istnieją na terenie gminy) i ekologiczne organizacje pozarządowe obejmujące zakresem swej działalności daną gminę. Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z: lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego; lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energię, itd.; gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach; obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów obejmujących teren danej gminy) zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi 7 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie zostaną stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast programy ochrony wód – dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód); programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Wykaz limitów krajowych ujętych w II Polityce ekologicznej państwa: zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%; ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; do końca 2005 r. wycofać z użytkowania etylinę i przejść wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Jest rzeczą niezbędną, aby wszystkie z wymienionych wyżej limitów (wskaźników) przyjętych w polityce ekologicznej, znalazły odpowiednie odzwierciedlenie w wojewódzkich programach ochrony środowiska. W programach powiatowych i gminnych powinny one zostać ujęte (wybiórczo lub w pełnym pakiecie), w zależności od specyficznych warunków danego powiatu i gminy. Dlatego wskaźniki te należy traktować jako wielkości orientacyjne do poziomów na szczeblu regionalnym i lokalnym. W trakcie dalszych prac nad polityką ekologiczną państwa mogą one ulegać dalszym zmianom i korektom. Tylko w jednym konkretnym przypadku może mieć miejsce określona procedura „przydziału” limitów dla poszczególnych województw i powiatów. Chodzi tutaj o ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych i do powietrza, które są i będą przyjmowane w programach działań mających zapewnić dotrzymanie wymaganych poziomów jakości wód i dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Dotyczyć to może obszarów, w których nie są dotrzymane poziomy jakości wód i występuje przekroczenie dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu. 8 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Sporządzając programy ochrony środowiska dla swojego terytorium poszczególne gminy, kierując się interesem swoich mieszkańców, mogą ustalić własne limity gminne, wzorowane na wskaźnikach, o których mowa wyżej. Mogą one wyniknąć, w zakresie zanieczyszczeń powietrza, ze sporządzanych naprawczych programów ochrony powietrza. Nie przewiduje się natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych. Akty prawne Przy sporządzaniu programu uwzględniono wymagania obowiązujących przepisów prawnych: Ustawy Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627, zpóźn.zm.), Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U.Nr 62, poz.628, z późn.zm.), Ustawę z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustaw – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz niektórych ustaw (Dz.U.Nr 100, poz. 1085), Ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 10 maja 2003 r. Nr 80, poz. 717 ), Ustawę z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 99, poz. 1079 z 2001 r. – z późn. zm.) Ustawę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.Nr 16, poz. 78, z późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. u. nr 111, poz. 724 z późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie roślin uprawnych (Dz. U. nr 90, poz. 446 z późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. u. nr 101, poz. 444 z późniejszymi zmianami) Ustawę z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami). Ustawę z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. Nr 72, poz. 747 późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.Nr132, poz. 622 z późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tekst jednolity – Dz.U. Nr 106 z 2000r. z późniejszymi zmianami) Ustawę z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. Nr 9, poz. 43 z 1997r., z późniejszymi zmianami Ustawę z dnia 11 maja 2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz.638, z późn. zm.), Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U.03.66.620 z dnia 17 kwietnia 2003 r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206). Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 9 grudnia 2002 r., w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. Nr 220, poz.1858) 9 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Programy rządowe Przy sporządzaniu programu ochrony środowiska wzięto pod uwagę programy rządowe dotyczące ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. II Polityka ekologiczna państwa Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 r. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski przyjęty przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r. Krajowy Program Zwiększania Lesistości. Aktualizacja maj 2003 r. Ministerstwo Środowiska. Krajowy program ochrony środowiska Krajowy plan gospodarki odpadami Dokumenty i materiały ze szczebla wojewódzkiego: Plan przestrzennego zagospodarowania województwa kujawsko-pomorskiego – 2003 r., Program ochrony środowiska województwa kujawsko pomorskiego – 2003 r., Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego – 2003 r., Program zwiększenia lesistości i zadrzewień w latach 2001-2020 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, aktualizacja 2003 r., Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska Bydgoszcz, lata 1994-2003, Obszary chronione województwa kujawsko-pomorskiego, Urząd Wojewódzki, Wydział R i OŚ, czerwiec 2001 Biuletyn statystyczny województwa w Bydgoszczy – grudzień 2003 r., kujawsko-pomorskiego- Urząd Statystyczny Rocznik statystyczny w Bydgoszczy, 2003 r. kujawsko-pomorskiego, Urząd statystyczny województwa Materiały dostarczone przez Starostwo Powiatowe Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Żnińskiego, na lata 2001-2011 Ankieta informacyjna dla potrzeb wykonania programu ochrony środowiska Powiatu Żnińskiego Ankieta informacyjna dla potrzeb wykonania planu gospodarki odpadami Powiatu Żnińskiego „Strategia Rozwoju i Wykorzystania Potencjału Turystycznego Powiatu Żnińskiego”, dr Jan Owsiak, Dr Janusz Sewerniak, dr Roman Sass, mgr Hanna Hapka, Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Bydgoszcz-Żnin, październik 2003 r. Materiały i dokumenty przekazane przez Urząd Miejski w Łabiszynie - Uchwała Nr XXXX/282/202 Rady Miejskiej w Łabiszynie z dnia 18 września 2002 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Wieloletniego Programu Budowy Sieci Wodociągowych w Gminie Łabiszyn - Uchwała Nr XI/95/03 Rady Miejskiej w Łabiszynie z dnia 15 grudnia 2003 r., w sprawie wyrażenia opinii w sprawie uznania za lasy ochronne lasów, będących w zarządzie Nadleśnictwa Szubin znajdujących się na terenie Gminy Łabiszyn - Uchwała Nr XXXI/258/2002 Rady Miejskiej w Łabiszynie z dnia 27 lutego 2002 r., w sprawie wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Miasta i Gminy Łabiszyn na lata 2002-2007. - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łabiszyn 10 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn - Ankiety informacyjna dla potrzeb wykonania Programu ochrony środowiska - Ankieta informacyjna dla potrzeb wykonania Planu gospodarowania odpadami Wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska muszą spełniać warunki pozyskania po akcesji wsparcia finansowego z Unii Europejskiej, tj. z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, które w głównej mierze udzielane będą jednostkom samorządu terytorialnego na realizację inwestycji ekologicznych. Z tego też względu program ma być zgodny z dokumentami programowymi, które będą stanowiły podstawę otrzymania takiego wsparcia, a więc z: komponentem środowiskowym Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (określone zostaną w nim przez samorządy województw kryteria wyboru projektów proponowanych do współfinansowania z funduszy strukturalnych), Sektorowym Programem Operacyjnym „Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna”, dokumentem programowym dla Funduszu Spójności w części dotyczącej środowiska. 2. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA ZE WSKAZANIEM GŁÓWNYCH PROBLEMÓW GMINY ŁABISZYN 2.1.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 2.1.1. Dane ogólne Gmina Łabiszyn administracyjnie należy do województwa kujawsko – pomorskiego. Położona jest w południowo-zachodniej części województwa. Jest jedną z 6 gmin powiatu żnińskiego, którego stanowi północną część. Gmina Łabiszyn graniczy od wschodu z gminami Nowa Wieś Wielka i Złotniki Kujawskie, od zachodu z gminą Szubin, od południa z gminami Żnin i Barcin oraz od północy z gminą Białe Błota (powiat Bydgoszcz ). Odległość drogowa Łabiszyna od Bydgoszczy , będącej siedzibą władz rządowych szczebla wojewódzkiego wynosi 25 km.; odległość Łabiszyna od sąsiednich jednostek samorządowych wynosi: - od Żnina będącego siedzibą władz rządowych szczebla powiatowego - 20 km - od miasta Barcina - ok. 12 km - od miasta Szubina - 14 km - od Złotnik Kujawskich –16 km Gminę tworzy miasto Łabiszyn oraz 15 sołectw: Buszkowo, Jabłowo Pałuckie, Jabłówko, Jeżewice, Jeżewo, Łabiszyn wieś, Nowe Dąbie, Obielewo, Ojrzanowo, Oporowo, Ostatkowo, Smogorzewo, Wielki Sosnowiec, Załachowo, Władysławowo, w skład których wchodzi 27 wsi ( tab.1) Tabela 1 Sołectwa na terenie gminy L.p. Sołectwo 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Obielewo Władysławowo Jeżewo Jeżewice Smogorzewo Wielki Sosnowiec Łabiszyn wieś Załachowo Buszkowo Jabłowo Pałuckie Wsie wchodzące w skład sołectwa 3 Obielewo Władysławowo, Annowo Jeżewo Jeżewice Smogorzewo Pszczółczyn, Wielki Sosnowiec Łabiszyn wieś Załachowo, Smerzyn Buszkowo Jabłowo, Wyręba 11 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 11 Ostatkowo 12 Nowe Dąbie 13 14 15 Oporowo Jabłówko Ojrzanowo Ostatkowo, Klotyldowo Nowe Dąbie, Antoniewo, Obórznia, Rzywno, Kąpie Oporowo, Oporówek, Lubostroń, Zdziersk Jabłówko Ojrzanowo Największe z miejscowości oprócz miasta Łabiszyna są Lubostroń oraz Ojrzanowo. Pod względem zajmowanej powierzchni gmina należy do grupy średnich. Zajmuje powierzchnię 166,92 km2, co plasuje ją na 43 pozycji w województwie kujawsko-pomorskim. Stanowi ona 0,92 % powierzchni województwa i 16,95 % powierzchni powiatu żnińskiego. 2.1.2. Charakterystyka demograficzna W granicach gminy położonych jest 28 miejscowości. Liczbę mieszkańców poszczególnych wsi przedstawia poniższa tabela. Tabela 2 Miejscowości wchodzące w skład gminy Miejscowość L.p. 1 2 Liczba mieszkańców Liczba gospodarstw domowych 3 4 1 Łabiszyn miasto 4408 2 Annowo 108 3 Antoniewo 43 4 Buszkowo 95 5 Jabłówko 181 6 Jabłowo Pałuckie 181 7 Jeżewice 110 8 Jeżewo 188 9 Kapie 52 10 Klotyldowo 59 11 Lubostroń 809 12 Łabiszyn wieś 412 13 Nowe Dąbie 432 14 Obielewo 69 15 Obórznia 81 16 Ojrzanowo 607 17 Oporowo 128 18 Oporówek 54 19 Ostatkowo 89 20 Pszczółczyn 129 21 Rzywno 95 22 Smerzyn 149 23 Smogorzewo 186 24 Wielki Sosnowiec 158 25 Władysławowo 205 26 Wyręba 56 27 Załachowo 241 28 Zdziersk 10 Ogółem 9335 Źródło: Ankieta informacyjna 12 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Około 47,2 % (tj. 4408 mieszkańców) ludności gminy mieszka w Łabiszynie, następne 15,2 % w dwóch kolejnych miejscowościach – Lubostroniu (809 mieszkańców) i Ojrzanowie (607). Pozostałe miejscowości liczą od kilkudziesięciu – do nieco ponad 400 mieszkańców. Najmniejszy jest Zdziersk – zaledwie 10 mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 56 osób/km2, jest znacznie niższa niż gęstość zaludnienia w powiecie żnińskim i blisko o połowę mniej niż w woj. kujawsko-pomorskim. Na terenach wiejskich gminy zaludnienie jest jeszcze mniejsze – 29 osób/km2. W gminie Łabiszyn, podobnie jak na większości obszaru Polski obserwuje się zdecydowany spadek urodzeń, zarówno na obszarze miasta jak i na terenach wiejskich, co skutkuje bezpośrednio zmniejszaniem się przyrostu naturalnego. Liczba zgonów natomiast w poszczególnych latach waha się w znacznych granicach. Niekorzystnie przedstawia się również struktura wiekowa mieszkańców (tab.3). Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowi 11,5 %, przy czym na terenach wiejskich jest ten wskaźnik wyraźnie wyższy. Tabela 3 Struktura ludności według grup wiekowych – stan na 31.XII.2002 r Poprodukcy jny Razem 2894 432 4393 168 2868 579 4805 314 5762 1011 9198 Wiek 0-2 3-6 7 - 12 13 - 15 16 - 17 produkcyjny Miasto 153 196 383 189 146 Wieś 222 273 463 232 Liczba 375 469 846 421 Źródło: Rocznik statystyczny 2003 r woj. kujawsko - pomorskiego Ruch naturalny ludności - stan na dzień 31.12.2002 rok ( rocznik statystyczny województwa kujawsko – pomorskiego 2003 r ): Małżeństwa - 48 urodzenia żywe - 132 Zgony ogółem - 68 przyrost naturalny - 64 Według studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, prognoza rozwoju ludności kształtuje się następująco: konsekwencją niskiej obecnie liczby urodzeń będzie słabe zasilanie grupy produkcyjnej około roku 2010. w ciągu najbliższych 10 lat będzie wchodzić w wiek zawierania małżeństw liczna obecna grupa wiekowa 10-19 lat, co wpłynie na zwiększenie wskaźnika zawieranych małżeństw. Wzrośnie zarazem liczba kobiet w wieku rozrodczym, ale ze względu na bardzo niski wskaźnik płodności kobiet i duże migracje nie należy spodziewać się dużego wzrostu liczby urodzeń. 13 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn liczba zgonów może ulec nieznacznemu zwiększeniu wskutek wzrostu liczebności starszych roczników. W dłuższym okresie prognozować należy ustabilizowanie liczby zgonów na poziomie zbliżonym lub nieco wyższym od obecnego. w ciągu najbliższych 10 lat zaczną wchodzić w wiek rozrodczy roczniki o niekorzystnych wskaźnikach feminizacji, co może powodować problem braku żony dla mężczyzn, a w następstwie tego opuszczanie miasta przez młodych mężczyzn lub/i (w mniejszym stopniu) napływ kobiet do miasta. w najbliższych latach wskaźnik przyrostu naturalnego będzie oscylował wokół 0, często przybierając wartości ujemne. do niekorzystnych wskaźników demograficznych dochodzi niekorzystny przebieg procesów migracyjnych. Od kilku lat występuje wyraźny spadek salda migracji (więcej ludzi opuszcza miasto, niż w nim się osiedla). W związku z powyższym należy spodziewać się dalszego spadku liczby ludności, choć jego dynamika będzie niższa niż obecnie. Jego wielkość będzie w dużym stopniu uzależniona od przebiegu procesów migracyjnych. Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 2002 roku - stan na dzień 31.12.2002 roku Ogółem: - 9198 w wieku produkcyjnym - 5762 w wieku poprodukcyjnym - 1011 w wieku przedprodukcyjnym - 2425 w tym: Pracujący w gospodarce narodowej według płci, rodzaju działalności: Ogółem 898, w tym mężczyzn - 442, kobiet - 456 działalność rolnicza - 10,6 % działalność przemysłowa - 43,7 % działalność usługowa - 45,7 % Źródło danych: Urząd Statystyczny Bydgoszcz 2003 rok Poziom bezrobocia w latach: 2000 rok - 1035 osób 2001 rok - 1150 osób 2002 rok - 1253 osób liczba zarejestrowanych bezrobotnych Źródło danych: ankieta gminna 2.1.3. Zagospodarowanie gminy Gmina Łabiszyn jest gminą rolniczą. W strukturze użytkowania gruntów przeważają użytki rolne stanowiące 60,65 % ogółu powierzchni. Stosunkowo duży udział mają lasy – 32 % powierzchni, co jest znacznie wyższym wskaźnikiem niż średnia krajowa. Charakterystyczny dla gminy Łabiszyn jest duży udział łąk i pastwisk – stanowią one aż 18.2% ogółu powierzchni i ponad 30 % ogółu użytków rolnych. 14 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 4 Struktura użytkowania gruntów w gminie Łabiszyn Lp. Rodzaje gruntów Powierzchnia ewidencyjna [ha] Udział w ogólnej powierzchni (%) 1 2 3 4 Powierzchnia ogółem 16692 100 Obszary użytkowane rolniczo 10123 60,65 W tym: grunty orne 6615 39,6 łąki i pastwiska trwałe 3044 18,2 3 Użytki leśne 5348 32,04 4 Grunty zabudowane i zurbanizowane 645 3,79 5 Obszary użytkowane przez przemysł 13 0,079 6 Obszary przeznaczone pod rozwój agroturystyki oraz turystyki wiejskiej 12 0,072 7 Wody 183 1,10 8 Inne tereny 393 2,35 1 2 Źródło: Ankieta gminna W strukturze upraw dominują zboża, a zwłaszcza żyto ( 26,6 % ) i mieszanki zbożowe jare (19,56 %). Rozwinięta jest także hodowla zwierząt w gospodarstwach indywidualnych (bydło, trzoda chlewna, owce). Na terenie gminy zlokalizowane są 2 fermy hodowlane: w Nowym Dąbiu specjalizująca się w hodowli bażantów i kuropatw oraz ferma PPH „ROL-SAD” specjalizująca się w hodowli bydła mlecznego. Na terenie gminy brak jest przemysłu kluczowego; jednak zlokalizowanych jest tu kilka przedsiębiorstw o charakterze przemysłowym. Są to m.in. zakład przemysłu gumowego, 3 zakłady przetwórstwa mięsnego, 2 piekarnie , gorzelnia, młyn, zakład produkcji pasz, 7 zakładów branży meblowej i stolarskiej, zakład produkcji materiałów budowlanych. Ponadto prócz wymienionych wyżej zakładów na terenie miasta i gminy zarejestrowanych jest i prowadzi działalność 243 podmiotów, wśród których przeważają firmy osób fizycznych, zwłaszcza działające w sferze usług, handlu, budownictwa i transportu Struktura branżowa firm przedstawia się następująco: 1) handel 106 2) restauracje i punkty gastronomiczne 7 3) zakłady usług budowlanych 15 4) przedsiębiorstwa spedycyjno transportowe 34 5) usługi elektro - instalacyjne 8 6) zakłady mechaniki, blacharstwa i lakiernictwa pojazdowego 15 7) przetwórstwo mięsne 3 8) usługi weterynaryjne i pokrewne 5 9) usługi fryzjerskie i kosmetyczne 8 2.1.4. Walory krajobrazowe i kulturowe gminy oraz baza turystyczno - wypoczynkowa Gmina Łabiszyn ze względu na swoje położenie w strefie kontaktowej dwóch zdecydowanie różnych jednostek fizjograficznych jest szczególnie predystynowana do rozwoju turystyki. Atrakcyjna 15 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn pod względem krajobrazowym jest szczególnie strefa krawędziowa pradoliny Noteci . Jako potencjalne cele turystyczne mogą też uchodzić, tereny Gór Jabłowskich, jezior Smerzyńskiego, Meszno i Bagno oraz strefa krawędziowa doliny na odcinku Załachowo - Obielewo – Buszkowo i obszary zalesionych wydm w części centralnej gminy. Dziedzictwo kulturowe gminy związane jest przede wszystkim z samym miastem Łabiszyn – układ urbanistyczny z XIV – XX wieku z licznymi zabytkami architektury sakralnej i mieszkalnej (blisko 80 obiektów powyżej 100 – lat). Główną atrakcją turystyczną gminy jest jednak przepięknie położony klasycystyczny pałac w Lubostroniu z zespołem budowli towarzyszących i wspaniałym parkiem przypałacowym. Turystyczna baza noclegowa nie jest zbyt obfita. Tworzą ją całoroczne miejsca noclegowe w zespole pałacowym Lubostroń oraz Ośrodek wypoczynkowy Bazy Obozu Hufca ZHP „Pałuki” nad jeziorem Smerzyńskim. Łącznie Ośrodki te dysponują 57 miejscami noclegowymi całorocznymi oraz 194 miejscami sezonowymi. Zaplecze to uzupełnia zabudowa letniskowa w miejscowościach Nowe Dąbie, Smerzyn, Władysławowo, Annowo oraz na terenach POD „Nowe Dąbie”, „Bagienko” oraz „Bajka”. 2.2. WARUNKI NATURALNE I ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 2.2.1. Położenie geograficzne gminy i morfologia Według podziału fizyczno-geograficznego Polski, obszar gminy Łabiszyn znajduje się na styku trzech mezoregionów geograficznych: Kotliny Toruńskiej, północnej części Pojezierza Gnieźnieńskiego oraz Równiny Inowrocławskiej. Zasadnicza część obszaru gminy leży w strefie krawędziowej wysoczyzny. Rzeźba terenu w ogólnym zarysie ukształtowała się w czasie ostatniego zlodowacenia pod wpływem działalności erozyjnej i akumulacyjnej lodowca i wód fluwioglacjalnych a przekształciła w holocenie w wyniku akumulacji rzecznej i procesów eolicznych. W krajobrazie gminy wyróżnić można dwie zasadnicze jednostki morfogenetyczne – pradolinę Noteci –Warty na północy oraz wysoczyznę morenową na południu. Rzeźba terenu w południowej części gminy kształtowała się podczas stadiału poznańskiego i jego faz recesyjnych. Lądolód wycofując się na północ zdeponował tu warstwę osadów w postaci moreny dennej falistej wznoszącej się na wysokość od 90 - 110 m npm. Urozmaicają ją pagórki czołowomorenowe jednej z faz recesyjnych lądolodu przebiegającej mniej więcej przez środek gminy na linii Jeżewo – Smogorzewo – Łabiszyn – Buszkowo – Jabłowo. Pagórki te wznoszą się na wysokość kilkunastu metrów nad poziom moreny dennej osiągając największą wysokość w okolicy Jabłowa – tzw. Góry Jabłowskie o wysokości bezwzględnej 153 m npm. Charakterystyczne dla tego obszaru są zespoły kemów występujących w okolicach Ojrzanowa i Nowin, liczne tereny wytopiskowe w okolicach Smerzyna, Jabłowa i Jabłówka oraz trzy oczka polodowcowe w górach Jabłowskich będące osobliwością krajobrazową gminy. W czasie stadiału bałtyckiego, wody z czoła topniejącego lodowca spływające na południe i wody spływające z południa znalazły odpływ w kierunku zachodnim tworząc rozległą pradolinę Wisły – Noteci - Warty zwaną też Pradoliną Toruńsko – Eberswaldzką. Północna część gminy położona jest już w pradolinie, a zwłaszcza jej szerszej części zwanej Kotliną Toruńską.. Występują tu dwa typy krajobrazu - równiny sandrowej i krajobraz dolinny z wykształconymi 3 poziomami tarasowymi : zalewowy stanowiący współczesne dno doliny Noteci, taras nadzalewowy wznoszący się na wysokość 75 – 78 m nnpm. I taras najwyższy o wysokości 77 – 82 m npm. o powierzchni urozmaiconej różnej wielkości wydmami. 16 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.2.2. Budowa geologiczna i litologia W części wysoczyznowej, powierzchnię terenu budują gliny zwałowe o zmiennej miąższości od 2,5 do 15 m. Pagórki morenowe wykształcone są przeważnie w postaci piaszczystych pokryw o miąższości 1- 5 m. Formy kemowe również zbudowane są z utworów piaszczystych. Pradolinę Noteci wypełniają również piaski drobno i średnioziarniste z przewarstwieniami żwiru. Górne tarasy pradolinne zostały silnie przekształcone eolicznie - pokrywają je piaski wydmowe. Obniżenia terenu związane z licznymi obszarami wytopiskowymi w części zachodniej gminy wypełniają najczęściej torfy i gytie, a obszary dolin rzecznych i dno pradoliny - torfy. 2.2.3. Zasoby naturalne Z budową geologiczną związana jest baza surowcowa gminy. Sprowadza się ona do występowania głównie piasków i żwirów w okolicach Załachowa, Łabiszyna, Jeżewa , Jabłowa w południowej i południowo-wschodniej części gminy oraz w okolicach Władysławowa – na północy gminy. Wg planów zagospodarowania gminy pod eksploatację kruszyw przeznaczone zostały następujące obszary: Tabela 5 Zasoby surowców naturalnych na terenie gminy – tereny przeznaczone pod eksploatację kruszywa wg planów zagospodarowania gminy 1 2 3 Buszkowo Jabłówko Jeżewie Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne 4,0 1,5 1,0 Zasoby Szacunkowe tys. ton 250 70 50 4 Jeżewo Kruszywo naturalne 3,0 150 5 Łabiszyn wieś Kruszywo naturalne 6 7 Ojrzanowo Władysławowo Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne l.p. 8 Miejscowość Załachowo Razem Surowiec Pow. ha Kruszywo naturalne 3,6 1,8 3,0 2,5 Koncesja na wydobywanie ze złoża Jeżewo I Koncesja na wydobywanie ze złóż Smogorzewo III, Smogorzewo IV, Smogorzewo 250 180 70 Koncesje na wydobywanie ze złoża Załachowo II, Załachowo I, Łabiszyn, Łabiszyn I 60 81,4 Wydobycie 1020 Źródło: Ankieta Eksploatacja została zakończona w następujących złożach: Załachowo: na działce 332, 349 i 302 Smogorzewo: działki 283, 284, 286 Wyrobiska w obrębie m. Łabiszyna na działkach 851 – 854 są obecnie wypełnione wodą. Poddane rekultywacji są następujące złoża: Załachowo działka o pow. 1.2 ha na działce nr 349 – rekultywacja o kierunku rolnym teren o powierzchni 5,6 ha na działkach 124/1, 124/4 i 127/5 – rekultywacja o kierunku wodnym 17 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Smogorzewo działki 286/3, 286//1 o łącznej powierzchni 1,05 ha – przeznaczone pod zalesienie działka 286/1 o powierzchni 0,999 ha - pod zalesienie Eksploatowane są następujące złoża: Nazwa złoża Powierzchnia Koncesja do : Załachowo I 5,6 ha 31.12.2010 Załachowo II 0,5798 ha 31.12.2006 Jeżewo 4,11 ha 31.12.2009 2.2.4. Uwarunkowania glebowe Gleby na terenie gminy Łabiszyn są bardzo zróżnicowane w zależności od podłoża oraz warunków wodnych. Zaliczane są do następujących typów: rdzawe, płowe, brunatne właściwe i brunatne wyługowane, czarne ziemie, murszowo – mineralne, mułowo – torfowe oraz torfowomurszowe. Na terenach wysoczyznowych na glinach zwałowych wytworzyły się gleby brunatne i płowe. W zależności od zawartości próchnicy oraz ogólnych właściwości i stopnia degradacji, gleby te zalicza się do różnych kompleksów rolniczej przydatności. Najlepsze z nich (Klasy II – IV b) zajmują niewielkie obszarowo powierzchnie w południowo- wschodniej oraz południowo- zachodniej części gminy w okolicach Jeżewa, Jabłowa Pałuckiego oraz Jabłówka. Łącznie zajmują obszar 3133 ha. Większą część gleb gminy zajmują grunty V i VI klasy. Użytki zielone tj. trwałe łąki i pastwiska wytworzyły się na glebach hydrogenicznych . Największe ich skupiska są na terenach pradolinnych i dolinnych. Najwięcej jest ich w sołectwie Nowe Dąbie. Nieliczne obszarowo skupiska łąk III klasy występuje w Załachowie i Lubostroniu oraz Jabłówku – łącznie ok. 48 ha, Większość trwałych łąk i pastwisk kwalifikuje się w klasie IV – VI. Tabela 6 Klasy bonitacji gleb na terenie gminy Łabiszyn w ha Łąki trwałe Grunty orne Pastwiska trwałe Lasy I - - ŁI - - PsI - - LsI - - II - 2 ŁII - - PsII - - LsII - - IIIa - 102 ŁIII - 48 PsIII - 7 LsIII - - IIIb - 536 ŁIV - 1258 PsIV - 686 LsIV - 7 IVa - 1348 ŁV - 516 PsV - 309 LsV - 103 IVb - 1168 ŁVI - 192 PsVI - 26 LsVI - 79 V - 2767 VI - 998 VIz - 124 PsVIz 13 Pozostałe grunty w gminie nie są sklasyfikowane. Erozja gleb Erozją wodną są zagrożone gleby w strefie krawędziowej pradoliny w miejscowościach : Smerzyn, Obielewo, Oporowo, Zdziersko i Ojrzanowo. Erozja eoliczna zagraża prawie 80 % gruntów ornych w gminie ( źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ). 18 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.2.5 Wody powierzchniowe Wody płynące Teren gminy Łabiszyn położony jest całkowicie w zlewni Noteci. Część zachodnia odwadniana jest poprzez Czarny Rów w kierunku Gąsawki będącej dopływem Noteci (dopływ IV–rzędowy). Poniżej Łabiszyna teren gminy odwadniany jest również przez Kanał Notecki. Powstanie Kanału Noteckiego związane jest z kanalizacją rzeki oraz koniecznością doprowadzenia wody do Kanału Bydgoskiego. Noteć na odcinku pradolinnym bardzo silnie meandruje, poszczególne zakola rzeki są niekiedy sztucznie połączone , jak np. w samym Łabiszynie. Kanał Notecki omija szereg meandrów prowadząc wody wprost na północ, sama Noteć natomiast szerokim łukiem przepływa przez łąki nadnoteckie. Przepływ wody w obu ciekach jest regulowany jazem w Antoniewie. Podczas wysokich stanów wody cały obszar tarasu zalewowego znajduje się pod wodą. Oprócz wspomnianych wyżej cieków, na terenie gminy występuje jeszcze kilka mniejszych, najczęściej stanowiących obecnie rowy melioracyjne. Tabela 7 Ważniejsze cieki na terenie gminy Łabiszyn L.p. Nazwa Rzeki 1 Noteć 2 Kanał Notecki 1. Kanał Kunowski 2. 3 Kanał Ciągły Kanał Furmański Długość odcinka rzeki na terenie gminy (km) 23,9 km Zlewnia Stan czystości rzeki (podać rok przeprowadzony ch badań) Warty n.o.n. Kanał Bydgoski 4,250 7,150 5,350 b.d. Kanał Nowonotecki Rzeka Noteć Rzeka Noteć b.d. b.d. Zarządca Nielegalne przyłącza Zagrożen kanalizacji ie powsanitarnej i odziowe deszczowej RZGW Poznań RZGW Poznań Brak danych K-P ZMiUW Włocławek BT Inowrocław Brak Brak Brak Brak Brak Brak Jeziora Na terenie gminy Łabiszyn znajduje się kilka jezior niewielkich obszarowo i o nieznacznej głębokości. Geneza ich związana jest z wytapianiem się brył martwego lodu w okresie deglacjacji stadiału poznańskiego. Największe z jezior to j. Meszno znajdujące się w zlewni Gąsawki w północno-zachodniej części gminy na granicy z gminą Szubin. W najbliższym sąsiedztwie znajduje się drugie jezioro – J. Bagno będące już w granicach administracyjnych gminy Szubin. Drugie co do wielkości jezioro w gminie to J. Smerzyńskie o pow.18,5 ha leży na północnym przedpolu Gór Jabłowskich. Pozostałe trzy jeziora zlokalizowane są również w obrębie Gór Jabłowskich. Są to kolejno: J. Okulary o powierzchni 2.5 ha, jezioro bez nazwy leżące na południe o powierzchni – 1,5 ha i ostatnie J. Dębinko o powierzchni 3,5 ha . Wszystkie jeziora mają niewielką głębokość z reguły nie przekraczającą 2 m. Z uwagi na płaskie brzegi i płytkość jeziora te są bardzo podatne na degradacje i zarastanie. W większości też brzegi są trudno dostępne z powodu podmokłości przyległych terenów. Jezioro Meszno jest akwenem wykorzystywanym przez wędkarzy. Znajdują się tu liczne pomosty, często w złym stanie technicznym. Zorganizowane kąpieliska znajdują się tylko na dostępnym 19 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn północno- wschodnim brzegu J. Smerzyn. Ponadto zlokalizowane jest tu pole biwakowe, a w niedalekiej odległości Ośrodek ZHP. Drugie kąpielisko wraz z dużymi zespołami zabudowy letniskowej znajduje się na północnym brzegu jez. Bagno. Obwody rybackie Obszar gminy Łabiszyn objęty jest następującymi obwodami rybackimi: Obwód rybacki rzeki Noteci Nr 2 Obwód obejmuje obszar wód płynących rzeki Noteci od zakola rzeki w miejscowości Pturek, w odległości 200 m poniżej mostu na drodze Barcin-Żnin ( południowy kraniec gminy) do jazu w Dębinku oraz Kanału Nowonoteckiego i Starej Noteci do jazu w Dębinku. Obwód rybacki rzeki Noteci Nr 3 Obwód obejmuje obszar wód płynących Kanału Górnonoteckiego, od jazu w Dębinku do śluzy w Lisim Ogonie oraz Starej Noteci Rynarzewskiej, od jazu w Dębinku do ujścia rzeki Gąsawki w miejscowości Zamość . Na terenie gminy jest to tylko stanowiący granicę odcinek Starej Noteci Rynarzewskiej o długości ok. 3 km. Melioracje Potrzeby melioracji użytków rolnych są zaspokojone w ok. 52 %, a użytków zielonych – w 80 %. Większość podmokłych obszarów pradolinnych (terasa zalewowa i środkowa) i dolinnych są zmeliorowane. Istotne jest utrzymanie urządzeń melioracyjnych we właściwym stanie. Tabela 8 Działania w zakresie melioracji i retencjonowania wód w latach 2000-2003 L.p Lata 1 2000 2 2001 3 2002 4 2003 Podjęte działania Nawodnienia podsiąkowe; Kanał Furmański, Kanał Ciągły, Kanał Kunowski Obiekt: Noteć 1, Rzywno, Krotoszyn powierzchnia 1168 ha Roboty konserwacyjne na ciekach podstawowych: kanał Furmański, Kanał Ciągły; rozmiar rzeczowy: 12,340 km Nawodnienia podsiąkowe; Kanał Furmański, Kanał Ciągły, Kanał Kunowski Obiekt: Noteć 1, Rzywno, Krotoszyn powierzchnia 1168 ha Roboty konserwacyjne na ciekach podstawowych: Kanał Furmański, Kanał Ciągły; rozmiar rzeczowy: 16,750 km Nawodnienia podsiąkowe; Kanał Furmański, Kanał Ciągły, Kanał Kunowski Obiekt: Noteć 1, Rzywno, Krotoszyn powierzchnia 1168 ha Roboty konserwacyjne na ciekach podstawowych: Kanał Furmański, Kanał Ciągły; rozmiar rzeczowy: 12,742 km Roboty regulacyjne na ciekach podstawowych: Kanał Furmański, Kanał Ciągły; rozmiar rzeczowy: 3,324 km Modernizacja zastawki – Kanał Furmański w km 1+950 światło 2x1,0 m Nawodnienia podsiąkowe; Kanał Furmański, Kanał Ciągły, Kanał Kunowski Obiekt: Noteć 1, Rzywno, Krotoszyn powierzchnia 1168 ha Roboty konserwacyjne na ciekach podstawowych: Kanał Furmański, Kanał Ciągły; rozmiar rzeczowy: 16,066 km Źródło: K-P ZM i UW we Włocławku Oddział Rejonowy w Bydgoszczy 20 Jednostka Odpowiedzialna K-P ZMiUW B.T. Inowrocław K-P ZMiUW B.T. Inowrocław K-P ZMiUW B.T. Inowrocław K-P ZMiUW B.T. Inowrocław Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.2.6. Wody podziemne Na terenie gminy występują dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych ( GZWP ) w utworach czwartorzędowych. Są to: Zbiornik nr 142 - „Zbiornik międzymorenowy Inowrocław-Dąbrowa” obejmujący tereny wysoczyznowe w południowo – zachodniej części gminy. Są to wody wymagające wysokiej ochrony (OWO). Z reguły na tym obszarze obserwuje się dwa poziomy wodonośne związane z przewarstwieniami glin zwałowych w postaci piasków i żwirów. Miąższość warstw wodonośnych waha się na ogół w przedziale 10 – 30 m, a głębokość występowania – od 20 – 60 m. Zwierciadło wody występuje pod ciśnieniem rzędu 1 –3 atmosfer. Wydajność poszczególnych ujęć kształtuje się na poziomie 20 – 55 m3/h. Jednak w niektórych obszarach obserwuje się zmniejszona wydajność lub nawet brak warstw wodonośnych o znaczeniu użytkowym. Tak jest np. w rejonie J. Smerzyńskiego i towarzyszących mu oczek wodnych. W niektórych obszarach , zwłaszcza przyległych do gminy Szubin oraz w okolicach wsi Oporowo obserwuje się zasolenie wód poziomu czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Związane jest to z lokalnymi wysadami solnymi w utworach permskich i przenikaniem wód zasolonych do wyższych poziomów. W miejscowości Oporowo już na głębokości 5 m stwierdzono obecność zmineralizowanych wód z obecnością jonów chlorków, siarczanów, wodorowęglanów oraz sodu, wapnia i magnezu. Zawartość chlorków sięga tu 595 mg/l. Pod względem bakteriologicznym wody czwartorzędowe nie budzą zastrzeżeń. Zbiornik nr 138 – zbiornik dolinny związany z piaskami wodnolodowcowymi i rzecznymi Pradoliny Noteci o najwyższym reżimie ochronnym ( ONO ). Zbiornik ten obejmuje północno- wschodnią i środkowo – wschodnią część gminy. W obrębie zbiornika zwierciadło wody jest swobodne; występuje już na głębokości 1 – 6 m. wydajność odwiertów wynosi średnio 38 – 45 m3/h. Wody te zawierają znaczne ilości jonów żelaza i manganu. Z uwagi na brak warstwy izolacyjnej wody te są szczególnie narażone na zanieczyszczenie antropogeniczne. Trzeciorzędowy poziom wodonośny związany jest z piaskami mioceńskimi. Głębokość zalegania warstwy wodonośnej na obszarze gminy przekracza 90 m . Poziom ten jest eksploatowany w Łabiszynie ( ujęcie gminne oraz ujęcie Zakładów Przemysłu Gumowego „Stomil”). 2.2.7. Klimat Na obszarze gminy Łabiszyn wyróżnić można dwa odmienne klimatycznie rejony, w przybliżeniu pokrywające się z rejonami przyrodniczymi (morfogenetycznymi): rejon pradoliny Noteci oraz rejon wysoczyznowy. Rejon pradoliny Noteci - położony wg Gumińskiego w dzielnicy nadnoteckiej ma charakter przejściowy pomiędzy chłodniejszą dzielnicą pomorską i cieplejszą – środkową. Temperatury minimalne są tu nieco niższe niż na pozostałym terenie; dni z przymrozkami jest około 108; średni czas trwania pokrywy śnieżnej wynosi 38 – 50 dni, opady roczne wynoszą średnio 550 mm, a długość okresu wegetacyjnego waha się od 200 – 215 dni. Liczba przygruntowych przymrozków w pradolinie w miesiącach kwiecień – czerwiec jest większa niż na przylegającej wysoczyźnie o około 20 dni i temperatury maksymalne są również niższe, głównie wskutek straty ciepła w procesie parowania. Reasumując klimat jest tu bardziej wilgotny i nieco chłodniejszy. Na wyższych tarasach akumulacyjnych pradoliny, z reguły porośniętych lasami warunki klimatyczne są nieco lepsze – amplitudy temperatur są niższe, korzystniejsze są również warunki wilgotnościowe oraz słabsze wiatry. Rejon wysoczyzny jest mało zróżnicowany klimatycznie; charakteryzuje się dobrymi warunkami solarnymi, termicznymi i wilgotnościowymi. 21 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Specyficzny mikroklimat posiada Łabiszyn położony w dolinie Noteci. Duża wilgotność powietrza i intensywne parowanie , przy stosunkowo słabym przewietrzaniu doliny ( układ doliny NS, a przeważają wiatry z kierunków zachodnich) spotęgowanym zabudową powoduje obniżenie naturalnej wentylacji co jest szczególnie odczuwalne w okresie grzewczym. 2.2.8. Szata roślinna i lasy Lasy Lasy i grunty leśne zajmują w gminie Łabiszyn obszar 5348 ha, co stanowi 32,04 % jej powierzchni. W ogromnej większości są to lasy państwowe; lasy prywatne i komunalne stanowią około 4 % ogólnej powierzchni lasów w gminie. Łasy państwowe administrowane są głównie przez Nadleśnictwo Szubin (obręb leśny Łabiszyn), leśnictwa Drogosław, Gąbin, Jaktórka, Łabiszyn, Pszczółczyn i Załachowo. Niewielkie skrawki podlegają Nadleśnictwom Bydgoszcz i Solec Kujawski. Największe skupisko lasów występuje w środkowo – zachodniej części gminy, pozostałe obszary leśne występują w okolicach Lubostronia, Ojrzanowa, w Górach Jabłowskich i w niewielkich enklawach w części północnej gminy. Lasy na terenie gminy są zróżnicowane pod względem siedliskowym, co związane jest z zróżnicowaniem gleb i warunkami wilgotnościowymi. W części północnej, gdzie skałą macierzystą gleb są piaski akumulacji wodno-lodowcowej przeważają lasy iglaste, głównie sosnowe, rzadziej świerkowe, gdzieniegdzie lasy mieszane i olsy. W części południowej gminy, na nieco lepszych glebach spotkać można: bór mieszany świeży, lasy mieszane świeże, bory i lasy mieszane wilgotne oraz olsy. Z drzew liściastych występują tu brzozy, olcha , rzadziej dąb, buk i grab. Poniżej zestawiono powierzchnie lasów ochronnych w poszczególnych leśnictwach. Tabela 9 Lasy ochronne w gminie Łabiszyn Kat. chronności Leśnictwa Jaktórka Łabiszyn Drogosław Gąbin - - 8,92 276,8 0,31 43,13 5,27 15,49 - - - 277,11 48,4 24,41 Lasy w strefie miast Lasy glebochronne Lasy wodochronne Lasy mające znaczenie obronne Łącznie Pszczółczyn Załachowo 74,25 186,07 - 345,19 2,74 400,73 134,91 123,49 - 1,95 721,71 125,44 422,18 Źródło: Ankieta gminna Ponadto do kategorii lasów ochronnych należy jeszcze 22 ha lasów administrowanych przez Nadleśnictwo Bydgoszcz oraz 2,81 ha – przez Nadleśnictwo Solec Kujawski. W przygotowaniu jest projekt dotyczący uznania za lasy ochronne następnych kompleksów leśnych o łącznej powierzchni 1756,24 ha. Poza lasami szatę roślinną gminy tworzą m.in.: zieleń typu łęgowego w dolinie Noteci, zieleń wysoka skupiona w parkach wiejskich i podworskich z największym i najciekawszym parkiem przypałacowym w Lubostroniu, zieleń śródpolna itp. Program poprawy lesistości powiatu Postępująca degradacja lasów, do której przez lata przyczyniał się przemysł cementowy w sąsiedniej gminie Barcin wymusza prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej, u podstawy której leży koncepcja powszechnej ochrony lasów i dalszego powiększania zasobów leśnych. Projekt 22 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn opracowany przez Biuro Geodezji Terenów Rolnych w Bydgoszczy przewidywał docelowo zalesienie 296 ha gruntów. W najbliższych latach będzie następował wzrost powierzchni lasów prywatnych, wynikający z realizacji programu zwiększania lesistości. Zgodnie z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości, opracowanym przez Ministra Środowiska, zaktualizowanym w maju 2003 r. jednostki samorządu terytorialnego (wojewódzkie i gminne) mają podjąć działania „zmierzające do opracowania określonych przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym” dokumentów planistycznych: strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego województwa, uwzględniających problematykę transferu gruntów z produkcji rolnej do funkcji leśnej, oraz: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zalesień gruntów porolnych. Przeciętnie na jedna gminę rocznie będą przypadały zadania na posadzenie około 1600 drzew i około 3200 krzewów. Tabela 10 Zamierzeń dotyczących zalesień i zadrzewień w powiecie Żnińskim z uwzględnieniem gminy Łabiszyn Gmina Barcin II etap 2001-2010 III etap 2011-2020 Ogółem 2001-2020 grunty w ha grunty w ha Grunty w ha niepań- pańniepań- pańniepańpańRazem Razem Razem stwowe stwowe stwowe stwowe stwowe stwowe 171 171 165 165 336 336 Udział w% 2,6 Gąsawa 30 60 90 30 60 90 60 120 180 1,4 Janowiec Wlkp. 23 2 25 23 2 25 46 4 50 0,4 Łabiszyn Rogowo 11 26 5 4 16 30 23 4 27 11 49 5 8 16 57 0,1 0,4 Żnin 30 20 50 60 40 100 90 60 150 1,1 Łącznie Powiat Żniński 291 91 382 301 106 407 592 197 789 6,0 Żródło: Powiatowy Program Ochrony Środowiska Koszt założenia uprawy drzew leśnych na gruntach porolnych wg cen z 2000 roku, kształtuje się w granicach 2-3 tys. złotych/ha, średnio 2,5 tys. złotych/ha. W programie krajowym założono, że zalesianie gruntów prywatnych w 50 % nastąpi siłami i środkami właścicieli gruntów. Źródła finansowania Minister Finansów w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Wojewodą Kujawsko-Pomorskim w przypadku programu dla województwa, będzie tworzyć warunki do finansowania ze środków budżetowych, sporządzenie wojewódzkiego studium przestrzennego zagospodarowania obszarów przeznaczonych do zalesiania w ramach zadań rządowych. W budżecie Państwa są przewidziane i będą w latach następnych odpowiednie środki przekazywane na podstawie ustawy o lasach, na zalesianie gruntów państwowych i prywatnych. 23 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Lasy Państwowe maja zapewnione finansowanie przyjętego rozmiaru zalesień w ciągu najbliższych 5 lat. Stworzone zostaną warunki i możliwości refundowania właścicielom prywatnym udokumentowanych kosztów zalesień i zadrzewień wykonanych w ramach własnych pod nadzorem miejscowego nadleśnictwa. Dotyczyć to powinno głównie kosztów zakupu sadzonek i prac agrotechnicznych. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wspierać będzie rozwój gospodarstw rolno-leśnych i zalesianie gruntów nieefektownych ekonomicznie w uprawie rolnej. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uwzględni w kryteriach finansowych przedsięwzięć środki finansowe na wykup pod zalesienia i zalesianie gruntów marginalnych: położonych na wododziałach, w obszarach źródliskowych i zagrożonych powodzią, zagrożonych erozją silną - położonych na obszarach ekologicznego zagrożenia, skażonych i zdegradowanych, położonych w granicach parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu oraz dotacje do zalesień i zadrzewień na gruntach niepaństwowych. Na prace zalesieniowe mogą być wykorzystane także środki NFOŚiGW, GFOŚiGW, EKOFUNDUSZU, Funduszu Leśnego, Funduszu Pracy oraz źródła pozabudżetowe: pożyczka dla leśnictwa na realizacje programu zalesień ze strony Unii Europejskiej w ramach programu PHARE. Każda gmina powinna mieć Program Ekorozwoju Gminy, z którego powinien wynikać między innymi program zwiększenia lesistości gminy. W celu określenia w miejscowym planie zakresu zadań zalesieniowych i zadrzewieniowych należy ustalić przebieg granicy rolno-leśnej przez określenie konturu istniejących i przyszłych kompleksów leśnych. Realizacji zalesień powinno sprzyjać tworzenie miejskich i gminnych wspólnot leśnych, które mogą korzystać z nieodpłatnego przejmowania gruntów własności Skarbu Państwa oraz z dotacji celowych na zalesienia. Gospodarka łowiecka W lasach gminy Łabiszyn występuje sporo gatunków zwierzyny łownej. Spotkać tu można: jelenie, sarny, dziki, daniele, borsuki, kuny, łasice, lisy, jenoty, zające, okresowo nawet łosie a z ptactwa bażanty i dzikie kaczki. Na terenie gminy prowadzona jest gospodarka łowiecka, mająca na celu ochronę zwierząt łownych poprzez zapewnienie jej odpowiednich warunków bytowych i żywieniowych jak również racjonalne wykorzystanie zasobów zwierzyny łownej na planowane odstrzały. Dzierżawione są tereny łowieckie przez następujące koła łowieckie: Tabela 11. Koła łowieckie na terenie gminy l.p. Nazwa koła łowieckiego Tereny łowieckie Kąpie, Oburznia, Pszczółczyn, Władysławowo Zwierzyna łowna Dziki, łanie, bażanty, lisy 1 KŁ „SZARAK” 2. KŁ „Głuszec” z Torunia Załachowo, Obielewo, Jabłówko i Jabłowo Zające, lisy, bażanty, dziki 3 KŁ „Złoty Róg” z Bydgoszczy Cały obszar gminy Jelenie, daniele, dziki, sarny, oraz muflony 24 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.2.9. Ochrona przyrody Korytarze ekologiczne i obszary węzłowe W granicach województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się wiele elementów systemu przyrodniczego sieci ekologicznej EKONET-POLSKA. Sieć składa się z obszarów węzłowych, biocentrów oraz korytarzy ekologicznych. Na terenie powiatu żnińskiego występują obszary węzłowe i korytarze ekologiczne. Korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym występują między innymi na południu województwa.. Korytarze te „spinają” biocentra i strefy buforowe oraz obszary węzłowe o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Charakteryzują się dużą różnorodnością gatunkową, krajobrazową i siedliskową. Są one także ważnymi ostojami dla gatunków rodzinnych i wędrownych, a zwłaszcza dla gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Znaczna część obszaru gminy znajduje się w granicach dwóch korytarzy: międzynarodowego obejmującego Pradolinę Noteci oraz krajowego – obejmującego tereny wysoczyznowe wraz z szeregiem wzniesień pagórkowatych, kilkoma jeziorami i obszarami podmokłymi, a także strefę krawędziowa i dolinę Noteci. Są to obszary cenne przyrodniczo, kwalifikujące się do objęcia ochroną prawną. NATURA 2000 NATURA 2000 jest przyjętym przez Unię Europejską systemem ochrony wybranych elementów przyrody, najważniejszych z punktu widzenia całej Europy. System ten nie ma zastępować systemów krajowych, ale je uzupełniać – dawać merytoryczne podstawy do zachowania dziedzictwa przyrodniczego w skali kontynentu. Obszary gminy Łabiszyn nie zostały dotychczasowo objęte projektem NATURA 2000. Rośliny i zwierzęta chronione Na terenie gminy Łabiszyn można spotkać sporo gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną prawną (tab. 13) Tabela 12 Rośliny chronione występujące na terenie gminy L.p. Gatunek chronionej roślin 1 Bluszcz pospolity 2 Chrobotek Leśnictwo Gąbin, Łabiszyn, Pszczółczyn, Załachowo Łabiszyn, Pszczółczyn, Drogosław, Jaktórka 3 Dziewięćsił bezłodygowy Drogosław, Jaktórka 4 5 6 Grążel żółty Grzybień biały Kosaciec syberyjski Załachowo, Gąbin Załachowo, Gąbin Jaktórka, Pszczółczyn 7 8 Kopytnik pospolity Kruszczyk Jaktórka Jaktórka 9 10 Lilia złotogłów Paprotka zwyczajna Drogosław Łabiszyn, Pszczółczyn, Jaktórka, Gąbin 11 Przylaszczka pospolita Jaktórka 12 13 14 Sasanka zwyczajna Skrzyp zimowy Wawrzynek wilczełyko Drogosław, Jaktórka Jaktórka, Gąbin Pszczółczyn 15 16 Widłak goździsty Widłak jałowcowaty Pszczółczyn Łabiszyn 17 Widłak spłaszczony Drogosław 25 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 13 Chronione gatunki zwierząt Lp Występowanie Gatunek chroniony 1 traszka grzebienista , grzebiuszka ziemna, Jaszczurka żyworodna 2 Traszka zwyczajna 3 Rzekotka drzewna, Ropucha zielona 4 Ropucha szara 5 Jaszczurka zwinka, Padalec zwyczajny Załachowo, Łabiszyn, Gąbin, Drogosław 6 Żmija zygzakowata Łabiszyn, Gąbin, Drogosław, Pszczółczyn 7 Zaskroniec zwyczajny Załachowo, Łabiszyn, Gąbin, Jaktórka 8 Wydra 9 Bóbr europejski Gąbin Gąbin, Pszcółczyn Załachowo Łabiszyn, Gąbin Gąbin, Załachowo, Pszczółczyn leśnictwa Załachowo i w obrębie starorzeczy Kormoran czarny, Czapla siwa, Bąk, 10 Bączek, Bocian czarny, Orzeł przedni, Orlik krzykliwy, Bielik, Rybołów, Pszczołojad, Jastrząb, Krogulec,, Kania ruda, Kania czarna, Sokół wędrowny, Kobuz, Pustułka, Żuraw, Brodziec samotny, Jastrząbek, Płomykówka, Puchacz, Sowa uszata, Dudek, Zimorodek, Lelek Źródło: Ankieta gminna Użytki ekologiczne Użytki ekologiczne spełniają dwie ważne funkcje w krajobrazie: biocenotyczną i fizjocenotyczną. Stanowią ostoję wielu roślin naczyniowych, w tym chronionych i zagrożonych, np. storczyków i rosiczki. Są miejscem bytowania i żerowania dla zwierząt. Wiele z użytków cechuje wysoka wartość krajobrazowa. Wpływają też bardzo wyraźnie na zwiększenie bioróżnorodności. W rejestrze Starosty Żnińskiego znajdują użytki ekologiczne o powierzchni łącznej 31,52 ha, w tym w gminie Łabiszyn 21,52 ha Tabela 14 Użytki ekologiczne w gminie Łabiszyn Lp 1 2 Położenie Obręb leśny Łabiszyn, leśnictwo Drogosław, oddz. pododdz. 67y, Nr ew. działki 67/5LP, obręb ewidencyjny: Obórznia, Obręb leśny Łabiszyn, leśnictwo Gąbin, oddz. pododdz. 269j, Nr ew. działki 269/2LP, obręb ewidencyjny: Obórznia, Rodzaj i sposób użytkowania Zarastające bagno o powierzchni 1,55 ha, rodzaj użytkowania: las ochronny, Bagno o powierzchni 0,38 ha, rodzaj użytkowania: obszar ochrony ekologicznej, 26 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 3 Obręb leśny Łabiszyn, leśnictwo Gąbin , oddz. pododdz. 280 a,b,c,d i 279 h Nr ew. działek 279/1LP 280/1LP, obręb ewidencyjny: Obórznia, Zarastające jezioro wraz z otaczającymi je bagnami o pow. 19,59 ha, rodzaj użytkowania: las ochronny, Pomniki przyrody W rejestrze Starosty Żnińskiego znajduje się 110 pomniów przyrody, wśród których przeważają pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje przydrożne, stanowiska roślin chronionych, głazy narzutowe. Na terenie gminy Łabiszyn zarejestrowano jako pomniki przyrody 9 pojedynczych drzew, cztery aleje oraz kilka zespołów drzew w parkach , w tym największy w Lubostroniu. Ponadto na liście pomników przyrody są dwa głazy narzutowe (Tab. 16) Tabela 15 Pomniki przyrody istniejące na terenie gminy w 2003 roku: LP. 1 POMNIKI PRZYRODY STANOWISKA DOKUMENTACYJNE 1) 2 MIEJSCOWOŚĆ ILOŚĆ 3 4 Jeżewo 1 1 Dąb szypułkowy o obwodzie 290 cm 2 Aleja przydrożna modrzewi europejskich o obwodach od 110 do 160 cm Lubostroń 69 3 Aleja przydrożna lip drobnolistnych i szerokolistnych o obwodach od 90 do 520 cm Lubostroń 80 4 Lipa szerokolistna o obwodzie 415 cm Łabiszyn 1 5 Dąb szypułkowy o obwodzie 520 cm Pszczółczyn 1 6 Dąb szypułkowy o obwodzie 610 cm Łabiszyn 1 7 Lipy drobnolistne o obwodach 380, 370, 350, 340, 310 i 290 cm Pszczółczyn 6 8 Klon jawor o obwodzie 290 cm Smerzyn 1 Aleja przydrożna złożona z drzew w tym: - lipy drobnolistne o obwodach 180 do 480 cm, 9 - jesiony wyniosłe o obwodach 210,190, 180 cm, - klony zwyczajne o obwodach 180 do 280 cm, 236 Smerzyn 3 6 - robinie grochodrzew o obwodach 140 do 280 cm, 6 - dęby szypułkowe o obwodach 30 i 220 cm 2 10 Lipa drobnolistna o obwodzie 475 cm Zdziersk 1 Lubostroń 12 2 Lipa drobnolistna o obwodzie 440 cm Park wiejski w m. Obielewo 13 Sosny zwyczajne o obwodach po 260 cm Łabiszyn 2 11 12 Aleja śródleśna lip drobnolistnych o obwodach 251 do 533 cm, Buki zwyczajne o obwodach 340 i 320 cm 27 1 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 14 Dąb szypułkowy o obwodzie 530 cm Pszczółczyn 1 Drzewa rosnące w parku pałacowym: Platany kloniste o obwodach od 301 do 351, 3 Sosna czarna dwuwierzchołkowa o obwodach 240/284, 1 Modrzewie europejskie o obwodach 242 do 316 cm, 3 Buki zwyczajne o obwodach 368 do 498 cm, 5 Dęby szypułkowe o obwodach 290 do 356 cm, 3 Iglicznia trójcieniowa o obwodzie 163 cm 1 15 Lipy drobnolistne o obwodach 288 do 434 cm, Lipa drobnolistna dwuwierzchołkowa o obwodach 238/265 cm, Park pałacu w Lubostroniu 9 1 Cis pospolity o obwodzie 120 cm 1 Klon zwyczajny o obwodzie 291 cm 1 Klony zwyczajne dwuwierzchołkowe o obwodach 454 i 483 cm, 2 Świerki pospolite o obwodach 216 i 264 cm, 2 Chojna kanadyjska o obwodzie 165 cm 1 16 Sosna zwyczajna o obwodzie 180 cm Nowe Dąbie 1 17 Głaz narzutowy o obwodzie 1150 cm Lubostroń 1 18 Głaz narzutowy o obwodzie 520 cm Lubostroń 1 Rezerwaty Na terenie gminy znajduje się Rezerwat przyrody „Ostrów Pszczółczyński” o powierzchni 16,8 ha, utworzony 16.09.1974 r . Ochroną prawna jest tu objęty fragment lasu liściastego o charakterze naturalnym – grąd niski dębowo-grabowy z dużym udziałem lipy szerokolistnej oraz łęg olszowy z olszą czarną i lipą szerokolistną. W runie występują gatunki chronione: wawrzynek wilcze łyko i bluszcz pospolity Jest tutaj ponadto stanowisko bardzo rzadkiego i chronionego gatunku – czosnku niedźwiedziego. Parki i tereny zieleni urządzonej Na terenie gminy znajduje się 6 parków wiejskich w miejscowościach: Smerzyn, Zdziersko, Łabiszyn, Obielewo, Jeżewo i Kąpie. Są to z reguły parki stare o niewielkiej powierzchni, często zaniedbane. Na szczególną uwagę zasługuje zabytkowy park wchodzący w skład zespołu pałacowego w Lubostroniu. Zajmuje on powierzchnię 28 ha. W parku znajdują się wspaniałe okazy drzew, niektóre rzadko u nas spotykane, w tym także kilka pomników przyrody. Na uwagę zasługuje również park „Na wyspie” w Łabiszynie zlokalizowany w rozwidleniu Noteci w granicach administracyjnych miasta. Tworzą go skupiska zieleni łęgowej, jest lokalną ostoją awifauny. 28 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.3. STAN ZANIECZYSZCZENIA ŚRODOWISKA NATURALNEGO 2.3.1. Stan czystości powietrza W gminie Łabiszyn brak jest przemysłowych źródeł zanieczyszczenia powietrza. Na stan zanieczyszczenia powietrza w istotny sposób wpływają lokalne kotłownie zwłaszcza węglowe oraz paleniska domowe. W obu więc przypadkach, mamy do czynienia z tak zwaną „niską emisją”. Najbliższe punkty pomiarowe sieci lokalnej znajdują w Żninie oraz w miejscowościach Sadłogoszcz, Wolice i Piechcin (stacje pomiarowe Lafarge Cement Polska S.A.). Wg raportu WIOŚ teren całego powiatu został zaklasyfikowany w klasie A, gdzie żadna z 6 podstawowych substancji nie przekracza wartości dopuszczalnych. Opad pyłu, kadmu i ołowiu Obowiązujące w 2002 roku poziomy dopuszczalne nie obejmują opadu pyłu, w związku z tym można jedynie porównać wyniki uzyskane w 2002 roku z wynikami w 2001 roku. Opad pyłu wyższy od 100 g/m2/rok w powiecie żnińskim stwierdzono w m. Żninie (ul. Wodna) i w punktach pomiarowych należących do Lafarge Cement Polska S.A.. Porównanie wyników z lat 2001 i 2002 wykazało, że zauważalne pogorszenie nastąpiło w Janowcu Wielkopolskim, Łabiszynie, Piechcinie i Żninie. Wśród wyników opadu kadmu najwyższą wartość zanotowano w powiecie żnińskim: w Piechcinie (0,0030g/m2/rok, w rejonie Lafarge Cement Polska S.A.) oraz w Sadłogoszczy (0,0013 g/m2/rok). Najwyższy wynik opadu ołowiu zanotowano w rejonie Zakładu Lafarge Cement Polska S.A. w Piechciniew gminie Barcin - 0,259 g/m2/rok. Klasyfikacja stref dokonana w wyniku pierwszej rocznej oceny za rok 2002 Powiat Żniński Tabela 16 Klasa strefy ze względu na ochronę zdrowia SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A A A A A A A klasa ogólna A Tabela 17 Klasa strefy ze względu na ochronę roślin SO2 A NO2 A O3 A klasa ogólna A W klasyfikacji uwzględniono margines tolerancji dla 6-ciu substancji, którego wartość corocznie będzie redukowana, aż do osiągnięcia wartości granicznej. Klasa A - gdzie żadna substancja nie przekracza poziomu dopuszczalnego, Klasa B - w której, co najmniej jedna substancja mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, Klasa C - w której co najmniej jedna substancja przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji Klasa B/C - stworzona dodatkowo, gdy nie ma możliwości jednoznacznego przypisania strefy do danej klasy. źródło: WIOŚ - Raport 2003 rok. 29 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.2.2. Jakość wód podziemnych Monitoring wód podziemnych Dla potrzeb monitoringu przyjmuje się następujące klasy wód podziemnych: Ia - wody najwyższej jakości Ib - wody wysokiej jakości II - wody średniej jakości III - wody niskiej jakości Sieć regionalna Obejmuje w pierwszej kolejności Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP), które ze względu na swe położenie stanowią podstawowe źródła zaopatrzenia w wodę. W 2002 roku wykonano badania zwykłych wód podziemnych w 94 otworach obserwacyjnych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, w tym w 4 otworach na terenie powiatu żnińskiego (sieć regionalna). Północno-wschodnie obszary gminy Łabiszyn położone są na Zbiorniku nr 138 - „Pradolina ToruńEberswalde” - wody czwartorzędowe, wymagające najwyższej ochrony (ONO), zbiornik o ogólnej powierzchni 2100 km2. Średnia głębokość ujęcia wynosi 30 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne 400 tys. m3/dobę. Na terenie gminy Łabiszyn nie prowadzono badań monitoringowych wód podziemnych. Sieci lokalne Nie prowadzi się badań monitoringowych odcieków ze składowiska w miejscowości Załachowo – brak piezometrów. 2.3.3. Jakość wód powierzchniowych Rzeki Przez teren gminy Łabiszyn przepływają następujące rzeki: Noteć, (23,9 km na terenie gminy), Kanał Kunowski (4,25 km), Kanał Ciągły (7,15 km), Kanał Furmański (5,35 km). Stan czystości rzek: rzeka NOTEĆ Jakość wód rzeki Noteci od wielu lat klasyfikowana jest jako nie odpowiadająca obowiązującym normom. Jakość wód rzeki kształtują poniżej jeziora Gopło punktowe źródła zanieczyszczeń z wylotów oczyszczalni ścieków z miast: Kruszwicy, Inowrocławia, Pakości, Barcina, Łabiszyna i Nakła oraz Zakładów przemysłowych: Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda Mątwy i Lafarge Cement Polska S.A. w Bielawach. Na zanieczyszczenie wód Noteci mają również wpływ spływy powierzchniowe. Przeważająca część zlewni, to obszar typowo rolniczy. Wyniki badań wykonanych w 2002 roku, wykazały, że pod względem fizykochemicznym cały klasyfikowany fragment rzeki Noteci na terenie województwa nie odpowiadał normom. Poniżej miasta Inowrocławia aż 9 parametrów fizykochemicznych nie odpowiadało normom, między innymi chlorki, substancje rozpuszczone, potas, przewodnictwo elektrolityczne, twardość ogólna. Na wszystkich badanych stanowiskach stwierdzono ponadnormatywną koncentrację chlorofilu „a”. Pod względem sanitarnym, jedynie odcinek poniżej stanowiska w Mątwach nie odpowiadał normom III klasie czystości. W stosunku do 2001 roku jakość wód Noteci pod względem fizykochemicznym uległa pogorszeniu na odcinku poniżej jeziora Gopło. Natomiast pod względem sanitarnym nastąpiła zdecydowana poprawa. Ze względu na miano Coli, ponad 90 % klasyfikowanego odcinka rzeki 30 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn spełniało wymogi II i III klasy czystości (między innymi poniżej Łabiszyna - II klasa). Ogólna ocena poniżej III klasy (NON). Jeziora Na terenie gminy Łabiszyn znajduje się 6 jezior: Meszno, Smerzyn, Okulary, Dębinko, jezioro bez nazwy przy Okularach, jezioro bez nazwy przy drodze do leśnictwa Załachowo. Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy w ramach badań monitoringowych jezior w województwie kujawsko-pomorskim, prowadzi badania jezior w powiecie Żnińskim. W latach 1994 -2001 przebadano 13 jezior z terenu powiatu żnińskiego. Nie prowadzono badań stanu czystości wód wymienionych powyżej jezior, zlokalizowanych na terenie gminy Łabiszyn. 2.3.4. Stan czystości gleb Na terenie gminy Łabiszyn nie są prowadzone badania zanieczyszczenia gleb w ramach monitoringu krajowego. W ramach monitoringu regionalnego prowadzonego przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Bydgoszczy, nie stwierdzono zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi (Cu, Cd, Ni, Pb, Zn) w powiecie żnińskim - zawartość naturalna. Stwierdzono natomiast zanieczyszczanie gleb siarką siarczanową. Podwyższona zawartość siarki pochodzenia antropogenicznego występuje aż w 84 gminach województwa, w tym także w 6 gminach powiatu żnińskiego (IV stopień, zawartość bardzo wysoka, stanowi 3 % powierzchni, gleb w województwie i 6 % powierzchni gleb w powiecie). 2.3.5. Promieniowanie elektromagnetyczne Wzrost stosowanych urządzeń wytwarzających elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące ma ujemny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka. W powszechnym użyciu są systemy radiowo – telewizyjne, radiofoniczne (także CB), systemy przekazu informacji, radiolokacyjne i radionawigacyjne, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, a także linie elektroenergetyczne i stacje elektroenergetyczne. Pola elektromagnetyczne wytwarzane przez tego typu urządzenia nakładając się na istniejące w przyrodzie pole naturalne zmieniają warunki bytowania człowieka. Coraz częściej zaczyna się mówić o zanieczyszczaniu środowiska naturalnego promieniowaniem elektromagnetycznym w podobnym aspekcie jak o skażeniu chemicznym czy zagrożeniu środowiska hałasem. W powiecie żnińskim głównymi źródłami pól elektromagnetycznych są: linie elektroenergetyczne napowietrzne dla prądu przemiennego o napięciach znamionowych 110 kV, 220 kV i 400 kV na terenie gminy Łabiszyn zlokalizowane są trzy stacje bazowe telefonii komórkowej: dwie w miejscowości Łabiszyn, jedna w miejscowości Zdziersko Wokół źródeł pól elektromagnetycznych (linii i stacji elektroenergetycznych oraz obiektów radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych tworzy się w razie potrzeby obszary ograniczonego użytkowania. Aby ograniczyć uciążliwości promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezbędnych działań polegających na: analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwoleń na budowę) oraz zobowiązywaniu inwestorów do pomiarów kontrolnych rzeczywistego rozkładu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego w otoczeniu stacji i uwzględniania 31 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn kierunków radiolinii przy ewentualnym lokalizowaniu nowych obiektów związanych z przebywaniem ludzi. Maksymalne szerokości stref ochronnych w otoczeniu linii wysokiego (WN) i niskiego napięcia (NN) o natężeniu pola elektrycznego ponad 1 kV/m przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 18 Obszar stref ochronnych w otoczeniu linii NN i WN o natężeniu pola elektrycznego ponad 1 kV/m Maksymalna szerokość strefy ochronnej linii 400 kV m 74 Minimalna szerokość strefy ochronnej linii 400 kV m 50 Maksymalna szerokość strefy ochronnej linii 220 kV m 46 Minimalna szerokość strefy ochronnej linii 220 kV m 30 Maksymalna szerokość strefy ochronnej linii 110 kV m 24 Minimalna szerokość strefy ochronnej linii 110 kV m 18 Na terenie gminy Łabiszyn nie ma zakładów, które muszą posiadać pozwolenie na emisję promieniowania elektromagnetycznego. 2.3.6. Hałas i wibracje Postępująca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powodują, że z każdym dniem zwiększają się uciążliwości wynikające ze stałego narastania hałasu w aglomeracjach miejskich i przemysłowych. Mają one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagrożenie hałasem i wibracjami charakteryzuje się mnogością źródeł i powszechnością występowania. Najbardziej uciążliwymi emitorami hałasu i wibracji, mającymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, są: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ciągniki, pociągi), zakłady przemysłowe na skutek stosowania hałaśliwych i wibracyjnych technologii oraz maszyn i urządzeń. Zakłady przemysłowe i warsztaty usługowe są źródłami hałasu o ograniczonym zasięgu oddziaływania, wpływają one na klimat akustyczny, jednakże wpływ ten ma charakter lokalny. Takie stacjonarne źródła hałasu mogą jednak powodować uciążliwości dla osób zamieszkujących w ich najbliższym sąsiedztwie. Hałas komunikacyjny Znaczny wpływ na środowisko wywiera hałas komunikacyjny. W skali kraju, a także na terenie powiatu obserwuje się gwałtowny rozwój motoryzacji. Nastąpił kilkakrotny wzrost liczby pojazdów poruszających się po drogach i ulicach miast. W związku z tym wzrosło zagrożenie środowiska hałasem komunikacyjnym, które jest proporcjonalne do tzw. wskaźnika presji motoryzacji, który wiąże gęstość sieci drogowej i natężenie ruchu w tej sieci z potencjalną liczbą ludzi objętą wpływem uciążliwości powodowanych przez środki transportu. Przez teren gminy Łabiszyn przebiegają dwie drogi wojewódzkie o łącznej długości na terenie gminy – 6,2 km. Stąd tez hałas komunikacyjny nie stanowi większego problemu. Hałas przemysłowy Powodowany jest przez maszyny, urządzenia i narzędzia, części procesów technologicznych generujących hałasy zlokalizowane wewnątrz i na zewnątrz obiektów. Na terenie gminy Łabiszyn jeden zakład posiada decyzję na emisję hałasu do środowiska: Na 27 zakładów z powiatu żnińskiego, które przedłożyły ankiety informacyjne 4 zakłady zlokalizowane są w gminie Łabiszyn. 32 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn - „Mebel-Łabiszyn” w Łabiszynie – decyzja na emisję hałasu do środowiska ważna do 31.12.2008 r. pomiary kontrolne wykonuje WIOŚ (w 2002 r. stwierdzono przekroczenie o 11,6 dBA – dane z raportu 2003 r.). Źródła powodujące przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku zostały zmodernizowane. 2.3.7. Poważne awarie przemysłowe Poważne awarie obejmują skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie poważnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystującego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społeczeństwie. W tytule IV „Poważne awarie”, zawartym w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, określone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotyczą wprowadzone przepisy, oraz ich obowiązki i zadania, a także główne procedury i dokumenty. Dane zawarte w dokumentach, o których mowa w ustawie, takich jak zgłoszenie zakładu o zwiększonym ryzyku lub dużym ryzyku, program zapobiegania awariom, raport o bezpieczeństwie, wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy, informacje niezbędne do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, przedkładane właściwym organom Państwowej Straży Pożarnej – mają być rzetelne i odzwierciedlać stan bezpieczeństwa w zakładzie. Na terenie gminy Łabiszyn poważne awarie mogą być związane jedynie z: ewentualnym transportem drogowym substancji niebezpiecznych, magazynowaniem i dystrybucją produktów ropopochodnych - na terenie gminy znajdują się stacje benzynowe, awarie gazociągu, niewłaściwym postępowaniem z odpadami zawierającymi substancje niebezpieczne. Na terenie gminy nie występują zakłady, które wg rozporządzenia Ministra Gospodarki kwalifikują się jako zakłady o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. 2.3.8. Obszary zdegradowane Na terenie gminy Łabiszyn znajdują się tereny zdegradowane, których rewitalizacja lub rekultywacja powinna stać się jednym z priorytetów programu ochrony środowiska. Są to: Obszary po dawnych wyrobiskach żwiru i piasku w tym także sukcesywna rekultywacja terenów po obecnie eksploatowanych złożach. 3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA GMINY 3.1. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 3.1.1. Zaopatrzenie w wodę W gminie Łabiszyn zaopatrzenie ludności oraz obiektów użyteczności publicznej i podmiotów gospodarczych odbywa się z wodociągów grupowych, wiejskich, ujęć zakładowych i częściowo z ujęć prywatnych . Zbiorowe zaopatrzenie w wodę Na terenie gminy istnieją 4 gminne ujęcia wody oraz 5 ujęć zakładowych, z których zaopatrywana jest większość obszaru gminy. W tabl. (12) zestawiono podstawowe dane o eksploatowanych ujęciach. 33 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 19 Ujęcia wody w gminie Łabiszyn Miejsce i typ ujęcia Wydajność ujęcia ( m3/h ) JABŁÓWKO Ujęcie gminne 100 NOWE DĄBIE Ujęcie gminne 62 ŁABISZYN Ujęcie gminne OJRZANOWO Ujęcie gminne ROL-MIĘS Łabiszyn Wieś HETMAN Antoniego BUDOMAT Łabiszyn STOMIL Łabiszyn P.P.H.U ROLMIĘS s.c. Ujęcie OGRÓDKI DZIAŁKOWE 52 92 76 62 75 57 Nr studni Wsie zaopatrywane w wodę Jabłówko, Jabłowo, Obielewo, Buszkowo, Załachowo, Smerzyn, Lubostroń, Oporowo Nowe Dąbie, Obórznia, Kąpie, Łabiszyn Łabiszyn, Ojrzanowo, Smogorzewo, Jeżewo, Jeżewice, Łabiszyn wieś 2 3 1 2 1 2 3 4 5 1 2 Głębokość ujęcia w [m] Warstwa wodonośna [Q/T] 35 34 Q 38 42,5 97 91 96,5 95,5 96 45 38 Q T Q 15 (zakładowe) 25 Q 12 (zakładowe) 33 Q 1 (zakładowe) 33 Q 33 (zakładowe) 82 93 T 2 3 46 Q 69,0 m (Ogródki działkowe) 15 Q Źródło: Ankieta gminna uzupełniona przez informacje ze Starostwa powiatowego Zaopatrzenie w wodę dla miasta Łabiszyna odbywa się z ujęcia głębinowego. W stacji uzdatniania woda zostaje przygotowana, a następnie tłoczona bezpośrednio do wodociągu miejskiego. Miasto w 98% zaopatrywane jest w wodę z istniejącego wodociągu, pozostała część mieszkańców korzysta prawdopodobnie z ujęć własnych bądź ze studni publicznych (brak danych na ten temat). Sieć wodociągowa w mieście połączona jest z sieciami wiejskimi i tworzy wodociąg grupowy , który zaopatruje w wodę następujące wsie: Buszkowo, Jabłówko, Jabłowo, Smogorzewo, Jeżewo, Jeżewice, Ojrzanowo, Kąpie, Nowe Dąbie, Lubostroń, Załachowo, Obielewo, Obórznia Oporowo, Smerzyn. W niektórych ujęciach na terenie gminy występują nadwyżki wody, które częściowo pobiera sąsiadująca gmina Szubin. Tabela 20 Wydajność i produkcja wody w gminnych ujęciach wody w 2003 r . Wydajność ujęcia m3/r Produkcja wody w m3/r Łabiszyn Jabłówko m3/r 584000 547500 m3/d 1600 1500 m3/r 365000 365000 m3/d 1000 1000 Ojrzanowo Nowe Dąbie Ujęcia zakładowe 219000 182500 963600 600 500 2640 164250 127750 128228 450 300 351 Źródło: Ankieta gminna 34 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Zasoby dyspozycyjne wody wynoszą 1450 m3/d. Sieć wodociągowa Woda na terenie gminy rozprowadzana jest sieciami o średnicy Ø 63 – 200 mm. Długość sieci wodociągowej oraz ilość podłączonych odbiorców w poszczególnych wsiach zestawiono w (tabl.14) Tabela 21 Długość sieci wodociągowej i liczba podłączeń do wodociągu zbiorowego w gminie Łabiszyn. L.p. Miejscowość Długość W tym Liczba sieci azbestowych ludności Liczba odbiorców Indywidualnych Instytucjonalnych Zakładowych 1 2 Łabiszyn miasto Annowo Antoniewo Buszkowo Jabłówko Jabłowo Pałuckie 3 6 * 929 2 3,8 5,2 108 43 95 181 181 17 80 24 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 5 7 3 6,9 7,4 7 6,5 4,7 17,3 2 7,7 - 110 188 52 59 809 412 432 69 81 607 128 54 89 129 95 149 186 158 25 53 20 230 81 72 18 18 117 18 31 37 - 25 26 27 28 Władysławowo Wyręba Załachowo 14,8 Zdziersko Razem 117,9 205 56 241 10 41 1811 6 Jeżewie Jeżewo Kapie Klotyldowo Lubostroń Łabiszyn wieś Nowe Dąbie Obielewo Obórznia Ojrzanowo Oporowo Oporówek Ostatkowo Pszczółczyn Rzywno Smerzyn Smogorzewo Wielki 24 Sosnowiec 7 5 4408 1 2 3 4 5 17,6 4 7 - informacje częściowo zaczerpnięte od spółdzielni mieszkaniowych Źródło: Ankieta gminna * 35 7 8 42 41 1 2 1 44 84 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Gmina posiada 117,9 km sieci wodociągowej w tym tylko niedługi odcinek wykonany jest z przestarzałych rur azbestowo – cementowych – około 7,0 km. Należy jednak wymienić go w najbliższych latach, zgodnie z powiatowym planem likwidacji azbestu. Z danych przedstawionych przez gminę wynika, że 11 miejscowości nie posiada sieci wodociągowej t.j. 1155 mieszkańców z terenów wiejskich gminy korzysta z ujęć indywidualnych. Zużycie wody Z danych podanych przez UM Łabiszyn wynika, że ujęcia gminne wyprodukowały w 2003 roku 1022 tyś. m 3 wody. Część z tej ilości została przekazana na potrzeby miejscowości ościennych w gminie Szubin. Nie jest znana ilość odsprzedanej wody. Średnia dobowa produkcja wody wynosi ok. 2750 m 3/M/d, tj średnio 294 l/M/d. Zważywszy, że nie wszyscy mieszkańcy gminy korzystają z wodociągu gminnego oraz z uwagi na sprzedaż wody, ilość ta nie odzwierciedla faktycznego zużycia przez statystycznego mieszkańca. Przedsięwzięcia na najbliższe lata Na terenie gminy istnieje konieczność rozbudowy sieci wodociągowej w celu włączenia wszystkich mieszkańców w system zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Rada Miejska w Łabiszynie przyjęła uchwałę Nr. XXXX/282/2002 w sprawie: przyjęcia do realizacji wieloletniego programu budowy sieci wodociągowych. 3.1.2. Odprowadzanie ścieków – sieć kanalizacyjna Na terenie Starego Miasta występuje częściowo kanalizacja ogólnospławna (jednocześnie odprowadza ścieki sanitarno – bytowe i opadowe) z odpływem do rzeki Noteć lub Kanału Noteckiego. Zachodnia część miasta (budownictwo wielorodzinne) posiada system kanalizacji rozdzielczej. Ścieki transportowane są grawitacyjnie do centralnej przepompowni, z której przetłaczane są na oczyszczalnię. Natomiast ścieki z Lubostronia i Smerzyna transportowane są układem grawitacyjno – tłocznym do sieci w Łabiszynie. Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest w północnej części miasta nad rzeką Noteć. Jest to oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna o przepustowości maksymalnej 2104 m3/d, średnio dobowej - 1555 m3/d i godzinowa - 170 m3/d. Rzeczywista ilość oczyszczanych ścieków wynosi 592 m3/d, co stanowi około 40 % jej przepustowości. Oczyszczania wyposażona jest w stację zlewną dla ścieków dowożonych. Cały system kanalizacyjny w gminie Łabiszyn jest powiązaniem układu kolektorów grawitacyjnych, ciśnieniowych i systemowych przepompowni ścieków, których lokalizacja przedstawiona została w (tab. 22) Tabela 22Liczba przepompowni ścieków na terenie gminy i miejsce lokalizacji L.p. Miejscowość 1 2 1 2 3 Liczba przepompowni 3 Łabiszyn Smerzyn Lubostroń 3 1 1 Wg informacji dostarczonej przez gminę długość kanalizacji sanitarnej w gminie wynosi 13,36 km; rozbicie na poszczególne miejscowości przedstawia tabl (24) 36 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 23 Kanalizacja ściekowa w gminie Łabiszyn Miejscowość Łabiszyn miasto Lp 1 2 Długość kanalizacji w km 5,92 Lubostroń 7,44 Razem 13,60 Obecnie ze zbiorowego odprowadzania ścieków w gminie Łabiszyn korzysta 37 % ludności, co jest średnim wskaźnikiem w skali powiatu. Do kanalizacji zbiorowej podłączone są 1072 gospodarstwa domowe. W poszczególnych miastach i wsiach stan ten przedstawia się następująco: Tabela 24 Gospodarstwa domowe podłączone do kanalizacji zbiorowej oraz ilość ścieków Lp 1 2 3 Liczba mieszkańców Liczba gospodarstw domowych podłączonych do kanalizacji Liczba mieszkańców korzystających z kanalizacji Ilość ścieków odprowadzanych do kanalizacji m3/d Łabiszyn miasto Lubostroń Smerzyn 4408 809 149 825 230 17 2644 753 67 452 130 10 Razem 5366 1072 3464 565 Miejscowość Źródło: ankieta gminna Obiekty użyteczności publicznej: ZOZ oraz Zespół Szkół przy ul. Nadnoteckiej podłączone są do sieci kanalizacyjnej. Brak jest bliższych danych dotyczących podmiotów gospodarczych Gospodarka ściekowa na terenach bez sieci kanalizacji sanitarnej Na terenach, gdzie brak jest centralnego systemu kanalizacji sanitarnej, najpowszechniej używanym urządzeniem do gromadzenia ścieków są osadniki gnilne (tzw. szamba – ścieki „podczyszczone”, pozbawione zanieczyszczeń mechanicznych) lub zbiorniki gromadzące przez określony czas całą ilość powstających ścieków . Tabela 25 Zbiorniki bezodpływowe na terenie gminy L.p. Miejscowość 1 2 Liczba mieszkańców korzystających z szamb Sposób zagospodarowania ścieków ** 3 5 1 Łabiszyn miasto 1764 2 Annowo 108 3 4 Antoniewo Buszkowo 43 95 5 6 Jabłówko Jabłowo Pałuckie 181 181 7 8 9 10 Jeżewice Jeżewo Kapie Klotyldowo 110 188 52 59 37 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 11 12 Lubostroń Łabiszyn wieś 56 412 13 14 15 Nowe Dąbie Obielewo Obórznia 432 69 81 16 17 Ojrzanowo Oporowo 607 128 18 Oporówek 54 19 20 Ostatkowo Pszczółczyn 89 129 21 22 Rzywno Smerzyn 95 82 23 Smogorzewo 186 24 25 Wielki Sosnowiec Władysławowo 158 205 26 27 28 Wyręba Załachowo Zdziersk 56 241 10 ** stacja zlewna Łabiszyn Źródło: Ankieta gminna Z danych udostępnionych przez gminę wynika, że ścieki sanitarne z budynków mieszkalnych i innych obiektów nie podłączonych do sieci kanalizacyjnej są gromadzone w szambach bezodpływowych opróżnianych przez wozy asenizacyjne. Na terenie Gminy wywozem nieczystości płynnych zajmuje się 5 firm posiadających zezwolenia na prowadzenie działalności w tym zakresie ( tabl. Tabela 26) Tabela 26 Firmy wywożące nieczystości Właściciel Zezwolenia i okres jego obowiązywania Punkt zlewny/ oczyszczalnia ścieków 1 2 3 5 1 Stępień Wiesław P.H.U.T. „WISTPOL” w Łabiszynie, Ul. Powst. Wlkp. 27/30 Decyzja BMiG Łabiszyn z dn. 6.02.03 r. Nr 7062/1/10/03, ważna do 06.02.2013 r. 2 Bielicki Konrad, ul. Nowy Rynek 21 Łabiszyn 3 „AK-TRANS” Artur Kuras, ul. Jasna 9 Łabiszyn L.p. Wykaz pojazdów Typ pojazdu Pojemność 6 7 Star 200 4,5 m3 Decyzja BMiG Stacja zlewna Łabiszyn z dn. przy oczyszczalni Ciągnik, beczka 6.02.03 r. Nr ścieków w asenizacyjna 7062/2/10/03, ważna Łabiszynie, do 06.02.2013 r. Decyzja BMiG Samochód Łabiszyn z dn. ciężarowy ze 19.02.03 r. Nr specjalistyczną 7062/3/10/03, ważna naczepą do 19.02.2013 r. 38 3 m3 17 m3 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 4 Zygmunt Zawadzki Nowe Dąbie 87 5 P.U.H. „SANITRANS” Ryszard Wolski Ul. Barycka 50 Białe Błota Decyzja BMiG Łabiszyn z dn. 29.12.03 r. Nr 7062/46/03, ważna do 29.12.2013 r. Decyzja Burmistrza Łabiszyn z dn. 29.01.04 r. Nr 7062/4/04, ważna do 29.01.2014 r. Star 200 4,5 m3 Specjalistyczne wozy asenizacyjne na podwoziu Jelcza Ścieki ze zbiorników bezodpływowych są dostarczane do punktu zlewnego na stacji w Łabiszynie. Wg danych dostarczonych w czerwcu 2004 r ilość dowożonych ścieków wynosiła w marcu – 905 m3, a w kwietniu – 982 m3. Trudno jest oszacować ilość ścieków powstających na terenach nie skanalizowanych. Szacunek przeprowadzono w dwojaki sposób: Biorąc pod uwagę średni dobowy pobór wody na 1 mieszkańca w gminie Łabiszyn – tj. 293 l/d i liczbę ludności nie objętej zbiorowym odprowadzaniem ścieków przy założeniu, że ilość ścieków stanowi 90 % pobranej wody na cele gospodarczo – bytowe otrzymamy; 5907 293l / d 90% 1557,675m 3 / d ( w tym wypadku nie uwzględniamy turystyki, bo jest uwzględniona w ilości pobranej wody ) Ilość ta wydaje się nieco zawyżona. Przyjmując do obliczeń wskaźnik podany w Zarządzeniu nr 7 Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 czerwca 1989 r. w sprawie przeciętnych norm zużycia wody (Dz. Urz. 1989 Nr 1, poz. 3) w jednostkach osadniczych o wielkości do 20 tyś mieszkańców w wysokości 80 l/M/d otrzymamy: 5907 80l / M / d 472,56m 3 / d Do ilości tej należałoby dodać ścieki pochodzące z instytucji użyteczności publicznej i od podmiotów gospodarczych nie korzystających z kanalizacji . Przyjąć zatem można, że ilość powstających ścieków na terenach nieskanalizowanych wynosi ok. 500 m3/d. Ponieważ szamba opróżniane są przez 4 wozy asenizacyjne o łącznej pojemności 29 m3, to z prostego rachunku wynika, że wozy te musiałyby dziennie wykonywać od 17 - 40 kursów do punktu zlewnego, co jest fizycznie niemożliwe. Faktyczna ilość dowożonych na oczyszczalnię ścieków wynosi ok. 950 m3/miesiąc. Spodziewać się zatem można, że : przynajmniej część szamb posiada nieszczelności, istnieją „ dzikie” kanały zrzutowe do wód powierzchniowych , mieszkańcy opróżniają zbiorniki własnym sprzętem i wykorzystują nieczystości rolniczo, zbiorniki są opróżniane przez „firmy” nie posiadające właściwego zezwolenia i wylewane na „dziko”. Wody opadowe Wody opadowe i roztopowe z terenów zurbanizowanych uznawane są za ścieki. Na terenie gminy istnieje fragmentaryczna kanalizacja deszczowa w mieście Łabiszyn (ok. 2,6 km.). Wody opadowe z tych ciągów odprowadzane są do rzeki Noteć lub Kanału Noteckiego. Przedstawione powyżej analizy i wyliczenia świadczą, że gospodarka ściekowa gminy stanowi jeszcze nadal poważne zagrożenie dla środowiska i zakończenie kanalizacji całej gminy powinno być zadaniem priorytetowym. 39 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 3.2. INFRASTRUKTURA ENERGETYCZNA linie wysokiego napięcia Przez teren gminy przebiega na osi północ – południe napowietrzna linia wysokiego napięcia 110 kV relacji Przyłęki – Sadłogoszcz, której długość wynosi 14 km. źródła zasilania Cały obszar gminy Łabiszyn jest zelektryfikowany. Na terenie gminy brak jest jednak stacji elektroenergetycznej 110/15 kV. Odbiorcy zasilani są w energię liniami napowietrznymi średniego napięcia pięciu punktów: Linia „ Kruszyn” – Władysławowo, Pszczółczyn, Sosnowiec. Linia „Kowalewo” – Jabłowo Pałuckie, Ostatkowo, Klotyldowo, Linia „Dąbie Nowe” – stacje transformatorowe „Dąbie Nowe 8 Ferm”, „Krotoszyn Łąki” Liia „ Stomil” - Jeżewie, Dąbie Nowe, Smogorzewo, częściowo Łabiszyn Wieś Linia „Łabiszyn” – Jeżewo, częściowo Łabiszyn Wieś Linia „Wojdal” - Ojrznowo, Oporówek, Lubostroń, Oporowo, częściowo Łabiszyn Wieś Linia „Sobiejuchy” – Jabłówko, Jabłowo Pałuckie, Buszkowo, Obielewo, Załachowo stacje transformatorowe Ogółem na terenie miasta zlokalizowanych zostało 19 stacji, zasilających lokale mieszkalne, obiekty usługowe, zakłady przemysłowe i oczyszczalnie ścieków. Łączna moc zainstalowanych tam transformatorów wynosi 4200 kVA. Na terenie gminy występuje 105 stacji transformatorowych o łącznej mocy 9020 kVA. Moc ta jest w stanie pokryć całkowicie zapotrzebowanie gminy. niekonwencjonalne źródła energii Tabela 27 Niekonwencjonalne źródła energii L.p Niekonwencjona lne źródło energii 1 Mała Elektrownia Wodna „Kujawianka” 2 Mała Elektrownia Wodna „Elektrownie Wodne s.c. Słoma & Górny ” 3 Mała Elektrownia Wodna „Frydrychowo” Lokalizacja na terenie gminy Łabiszyn; na istniejącym stopniu wodnym w Łabiszynie, zlokalizowanym w km 116,080 drogi wodnej Warta-Kanał Bydgoski Antoniewo; na istniejącym stopniu wodnym w Antoniewie, zlokalizowanym w km 121,780 drogi wodnej Warta-Kanał Bydgoski Frydrychowo; na istniejącym stopniu wodnym we Frydrychowie, zlokalizowanym Właściciel/zarządca/ użytkownik Moc „JUR-TRANS” s.c. J.M.P. Kujawscy – współużytkownik stopnia wodnego/ RZGW Poznań zarządzający rzeką Noteć 160 kW Elektrownie Wodne s.c. Słoma&Górny ” współużytkownik stopnia wodnego / RZGW Poznań zarządzający Rzeką Noteć 71,2 kW Zakład ProdukcyjnoWdrożeniowy Wykorzystania Niekonwencjonalnych Źródeł Energii „MEWAT” 40 40 Kw Obsługiwany obszar/ obiekty Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn w km 125,090 drogi wodnej Warta-Kanał Bydgoski spółka z o.o. Współużytkownik stopnia wodnego / RZGW Poznań zarządzający Rzeką Noteć Źródło: ankieta gminna 3.3. CIEPŁOWNICTWO Na terenie gminy Łabiszyn nie istnieje scentralizowana sieć ciepłownicza. Poszczególne obiekty zaopatrywane są z kotłowni lokalnych lub indywidualnych źródeł opalanych węglem, kamiennym, olejem opałowym, gazem propan-butan i energią elektryczną. Zbiorowe centralne ogrzewanie istnieje tylko w Łabiszynie (zaopatruje ono częściowo w ciepło indywidualnych mieszkańców zamieszkałych w budynkach wielorodzinnych administrowanych przez ZGKiM, Spółdzielnię mieszkaniową Szubin, Wspólnotę Mieszkaniową przy ul. Nowej oraz SP ZOZ, Aptekę „Pod Orłem” i Wytwórnię Makaronu „Opal”). Poniżej zestawiono istniejące kotłownie lokalne, wykorzystywane paliwo i obsługiwany teren. Tabela 28 Istniejące kotłownie lokalne L.p. Kotłownia – Miejscowość Wykorzystywane paliwo Dostawca ciepła Obsługiwany teren 2 3 4 5 Węgiel kamienny ZGKiM Łabiszyn Miasto Łabiszyn Węgiel kamienny ZGKiM Łabiszyn Miasto Łabiszyn Węgiel kamienny ZGKiM Łabiszyn Miasto Łabiszyn 1 1 2 3 Kotłownia o mocy 0,9; 3 kotły z rusztem stałym, ciąg naturalny przy ulicy Odrodzenia w Łabiszynie Kotłownia o mocy 1,51; 3 kotły z rusztem stałym, ciąg naturalny przy ulicy Powst. Wlkp. w Łabiszynie Kotłownia o mocy 0,97 ; 3 kotły z rusztem stałym, ciąg naturalny przy ulicy Nowa w Łabiszynie Źródło: Ankieta gminna Długość sieci ciepłowniczej na terenie gminy wynosi 2,77 km Pozostała część użytkowników indywidualnych korzysta z indywidualnych źródeł ciepła. Obiekty użyteczności publicznej opalane są indywidualnie: gazem i olejem . Tabela 29 Ogrzewanie instytucji użyteczności publicznej(urzędy, szkoły, szpitale, itp.) Ogrzewanie Opalane indywidualnie L.p instytucje użyteczności publicznej Węgiel, koks Gaz, olej, energia elektryczna 1 Zespół Szkół w Łabiszynie, ul. Nadnotecka Gaz 2 Szkoła Podstawowa w Łabiszynie, przy ul. Poznańska 12 i 11, Przedszkole Miejskie Gaz 3 Szkoła Podstawowa, Nowe Dąbie Olej 41 Inne paliwa (jakie) Podłączone do zbiorowego centralnego ogrzewania – podać czynnik grzewczy Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 4 Szkoła Podstawowa, Buszkowo Olej 5 Szkoła Podstawowa, Ojrzanowo Olej 6 Łabiszyński Domu Kultury, ul. Parkowa 1 w Łabiszynie Gaz 7 Budynek OSP przy ul. Sienkiewicza w Łabiszynie Gaz 8 SP ZOZ przy ul. Powst. Wlkp. w Łabiszynie 9 Urząd Miejski w Łabiszynie Gaz 10 Urząd Pocztowy Olej 11 Bank Spółdzielczy „PAŁUKI” Gaz 12 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych przy ul. Poznańskiej 10 w Łabiszynie Gaz 13 Posterunek Policji Gaz 14 Zespół Szkół w Lubostroniu Gaz Podłączony do kotłowni węglowej przy ulicy Nowej Źródło: Ankieta gminna Zakłady produkcyjne zasilane są w energię cieplną z własnych kotłowni i ogrzewane gazem, prądem, drewnem lub innymi czynnikami. ROL – SAD S.A. – ogrzewany jest gazem i prądem. Stomil S.A. w Łabiszynie – ogrzewany z własnej kotłowni opalanej olejem ROLMIĘS - ogrzewany z własnej kotłowni opalanej drewnem i węglem brunatnhym. Ze względu na brak informacji nie można jednoznacznie stwierdzić w jaki sposób ogrzewane są pozostałe firmy. Prawdopodobnie posiadają własne kotłownie bądź podłączone są do sieci ciepłowniczej. 3.4. GAZOWNICTWO Przez południową część gminy, wzdłuż drogi Żnin – Łabiszyn przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia dn80, doprowadzający gaz ziemny do stacji redukcyjnej I0 (redukuje ciśnienie gazu z wysokiego do średniego) i stacji redukcyjnej II0 (redukuje ciśnienie gazu z średniego na niskie) zlokalizowanej na terenie Łabiszyna, która jest źródłem gazu dla miasta. Na terenie miasta ze stacji redukcyjnej II0 wyprowadzone zostały gazociągi niskoprężne, zasilające bezpośrednio odbiorców, sieć wykonana jest głównie ze stali (Dn250 – DN100), jedynie nowe odcinki wykonane zostały w nowej technologii (PE) Od w/w gazociągu relacji Żnin – Łabiszyn biegnie odgałęzienie siecią wysokiego ciśnienia doprowadzające gaz do stacji redukcyjnych w Lubostroń. Na terenie gminy brak jest sieci gazowych niskiego ciśnienia, gdyż stacje redukcyjne II 0 zostały zlokalizowane przy stacjach I0. Gazociągi wysokiego ciśnienia wprowadzają duże ograniczenia dostępności do sieci. Długość sieci gazowej ilość korzystających z niej odbiorców na terenie gminy przedstawia tabela (31) 42 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 30 Sieć gazowa w gminie Łabiszyn L.p. Miejscowość Liczba odbiorców Długość sieci Km 1 Lubostroń 2,6 2 Łabiszyn 18,2 Dostawca gazu Indywidualnych Instytucjonalnych Zakłady przemysłowe 216 1 - 1079 7 - Pomorska Spółka Gazownicza sp. z o.o. Oddział Zakład Gazowniczy w Bydgoszczy 3.5. LINIE KOLEJOWE Na terenie gminy Łabiszyn nie ma linii kolejowych. 3.6. SIEĆ DROGOWA Sieć drogową na terenie powiatu Żnińskiego tworzą ogólnodostępne drogi publiczne, które ze względu na funkcję, jaką pełnią dzieli się na następujące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne. Zarządcami dróg, do właściwości, których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy administracji rządowej i samorządowej: dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, dróg wojewódzkich – zarząd województwa, dróg powiatowych – zarząd powiatu, dróg gminnych – Samorząd gminy. Tabela 31 Drogi na terenie gminy w podziale na krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne Nazwa odcinka Długość w mb na terenie gminy Przebieg trasy przez miejscowości na terenie gminy Zarządca drogi L.p. Nr drogi 1 0515001 WładysławowoDębinek 1.700 Władysławowo UM Łabiszyn 2 0515002 DrogosławPszczółczyn 4.100 Sosnowiec Wielki , Pszczółczyn UM Łabiszyn 5.000 Nowe Dąbie, Rzywno UM Łabiszyn 4.400 Smogorzewo 6.000 Ojrzanowo, Jeżewo 2.200 Jeżewo, Jeżewice 3.600 Łabiszyn, Ojrzanowo 5 Rzywno – Nowe 0515003 Dąbie dr wojewódzka nr 05531 Smogorzewo0515004 Jakubowo Kania – Jeżewo 0515005 6 0515006 7 0515007 Łabiszyn-Ojrzanowo 3 4 Jeżewo-Jeżewice 43 UM Łabiszyn UM Łabiszyn UM Łabiszyn UM Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Łabiszyn 8 0515008 KlotyldowoOstatkowo 1.300 Klotyldowo, Ostatkowo UM Łabiszyn 9 0515009 Smogorzewo - dr. Wojewódzka 1.200 Smogorzewo UM Łabiszyn 10 0515010 Lubostroń UM Łabiszyn 11 0515011 Chomętowo-Jabłowo Pałuckie 1.900 Jabłowo Pałuckie UM Łabiszyn 12 0515012 Jabłowo PałuckieBuszkowo 2.000 Jabłowo Pałuckie, Buszkowo UM Łabiszyn Lubostroń-Julianowo 600 Źródło: Ankieta gminna Podstawowy układ drogowy w samej gminie tworzą drogi powiatowe stanowiące połączenie regionalnych ośrodków z ośrodkami gminnymi i ośrodków gminnych między sobą oraz zapewniają powiązania z siecią dróg wojewódzkich i krajowych. Sieć dróg powiatowych uzupełnia sieć dróg gminnych stanowiących najniższą kategorię połączeń i obsługujących bezpośrednio wszystkie jednostki osadnicze w gminie. Gmina nie dysponuje pomiarami natężenia ruchu na poszczególnych odcinkach, nie wykonywano również pomiarów zanieczyszczenia gruntów wzdłuż dróg, stąd też stopień zagrożenia środowiska. trudno jest ocenić. Ścieżki przyrodniczo - rekreacyjne Poniżej przedstawiono istniejące na terenie gminy ścieżki dydaktyczno – rekreacyjne. Tabela 32 Trasy rekreacyjne Długość w km na terenie gminy Zarządca drogi 1 Ścieżka dydaktyczno-rowerowa Przebiega przez malownicze tereny leśnictwa Załachowo, przez miejscowości: Lubostroń, Załachowo, Smerzyn 17 km Nadleśnictwo Szubin 2 Ścieżka konna Przebiega od miejscowości, w której znajdują się stajnie pałacowe Turek do Pałacu Lubostroń 3 km Nadleśnictwo Szubin 3 Drogi rowerowe nieoznaczone prowadzące obiektów zabytkowych i przyrodniczych L.p. Przebieg trasy przez miejscowości na terenie gminy do 4. EKOLOGIZACJA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO I UŻYTKOWANIA TERENU – OBSZAR POWIATU ŻNIŃSKIEGO Elementy ochrony środowiska w planie zagospodarowania przestrzennego województwa Kujawsko-Pomorskiego Plan nie posiada rangi prawa miejscowego, jest jednak wiążący na obszarze województwa, gdyż jego ustalenia muszą być uwzględnione w uchwalanych przez organy samorządu terytorialnego 44 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, z którymi musi być spójny każdy opracowywany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Ocena stanu środowiska na terenie województwa, ocena walorów przyrodniczo-turystycznych i analiza systemu obszarów chronionych, pozwoliła na wydzielenie obszarów problemowych o złym stanie środowiska lub zagrożonych pogorszeniem stanu istniejącego. W Planie wyróżniono jako problemowe między innymi obszary położone na Pojezierzu Gnieźnieńskim - obszar Powiatu Żnińskiego: obszary Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) zagrożone pogorszeniem jakości wód na skutek braku warstwy izolacyjnej od powierzchni głównie w dolinie Wisły i Noteci oraz na Pojezierzu Gnieźnieńskim, obszary zalewowe i zagrożone powodzią podczas wysokich stanów wód, głównie w dolinach Wisły, Noteci i środkowej Drwęcy, obszary zlewni Brdy, Drwęcy i Noteci stanowiących źródło zaopatrzenia w wodę pitną dla miast, obszary, na których brak, bądź występują w złym stanie elementy infrastruktury technicznej (drogi, linie kolejowe, szlaki wodne, urządzenia wodnokanalizacyjne i gazowe), co wpływa negatywnie na stan środowiska, obszary Pojezierzy: Chełmińskiego, Dobrzyńskiego, Gnieźnieńskiego i Kujawskiego o koncentracji jezior o ponadnormatywnym stopniu zanieczyszczenia, obszary zagrożone deficytem wody na Równinie Inowrocławskiej, Pojezierzy Kujawskim i Gnieźnieńskim oraz częściowo na Pojezierzu Dobrzyńskim i Chełmińskim, obszary intensywnie użytkowane rolniczo, pozbawione szaty roślinnej i zadrzewień, w szczególności na Równinie Inowrocławskiej, Pojezierzu Chełmińskim, Gnieźnieńskim i Kujawskim, obszary braku ciągłości terenów prawnie chronionych, w szczególności w dolinie Wisły, dolinie Drwęcy oraz na Pojezierzach Dobrzyńskim i Gnieźnieńskim. Kierunki ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego Dla ochrony zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych niezbędne jest gospodarowanie z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, poprzez: Rada Miejska w Łabiszynie uchwałą nr XXX/250/2001z dnia 28 grudnia 2001 r. uzgodniła negatywnie projekt utworzenia Pałuckiego Parku Krajobrazowego, którego obszar znajdowałby się na terenie gminy, wyznaczenie nowych obszarów chronionego krajobrazu, w tym między innymi w dolinie Noteci, zachowanie terenów korytarzy ekologicznych, stanowiących łączniki między obszarami chronionymi: między innymi całą dolinę Noteci, ochronę zasobów wodnych, przez opracowanie spójnego kompleksowego programu ochrony wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior, przed obszarowymi zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, ze wskazaniem sposobów i metod tej ochrony, poprawę jakości zanieczyszczonych wód jezior i cieków, w szczególności na Pojezierzach: między innymi Gnieźnieńskim, kontynuowanie rozbudowy systemów kanalizacji sanitarnej w celu dociążenia oczyszczalni ścieków, a tym samym zwiększenia ich efektywności, 45 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn porządkowanie gospodarki ściekowej należy w miarę możliwości jak najszybciej zakończyć w zlewniach: między innymi Wełny. Pozwoli to na poprawę jakości wód rzeki i wykorzystywanie jej na cele komunalne, modernizację istniejących oczyszczalni ścieków w kierunku chemicznego unieszkodliwiania ścieków oraz dostosowania ich przepustowości do przyszłych potrzeb, przestrzeganie reżimów ochronnych w strefach ochrony powierzchniowych ujęć wody między innymi w zlewni Wełny, ustalenie reżimów ochronnych i zasad gospodarowania na terenach Głównych Zbiorników Wód Podziemnych nie posiadających izolacji od powierzchni, w szczególności na obszarach najwyższej ochrony (ONO), między innymi w dolinie Noteci, eliminację czynników degradacji (zmniejszenia żyzności i produkcyjności gleb) i zanieczyszczenia gleb oraz naruszania stosunków wodnych. Szczególnie należy chronić zwarte kompleksy najlepszych gleb, między innymi we wschodniej i północnej części Pojezierza Gnieźnieńskiego, zwiększenie lesistości obszaru województwa poprzez zalesianie gruntów najsłabszych klas bonitacyjnych, mało przydatnych dla gospodarki rolnej zgodnie z Programem zwiększenia lesistości i zad rzewień w latach 2001-2020, w szczególności między innymi w gminach: Barcin, Gąsawa i Żnin, umieszczanie w planach budowy i modernizacji ciągów komunikacyjnych tzw. biologicznej zabudowy dróg, w szczególności kontaktujących się z terenami rolniczymi i osadczymi, ochronę złóż surowców naturalnych przed nadmierną i nieracjonalną eksploatacją oraz niezwłoczna rekultywacja złóż wyeksploatowanych, edukację ekologiczną na obszarach chronionego krajobrazu, dla zachowania dziedzictwa kulturowego, konieczne jest kontynuowanie działań w zakresie ochrony obszarów o wysokich wartościach środowiska przyrodniczego i kulturowego. 5. DOTYCHCZASOWA REALIZACJA POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁABISZYN 5.1. PRZYCHODY I WYDATKI GMINNEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela 33 Przychody i wydatki Funduszu Ochrony Środowiska latach 2000 – 2003 Gminny Fundusz Ochrony Środowiska (w tys. zł) Lp. Lata Przychody Wydatki 1 2 3 4 1 2000 22,0 16,0 2 2001 22,0 16,0 3 2002 18,0 16,0 4 2003 12,0 13,0 46 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 34 Budżet gminy w latach 2001-2003 na ochronę środowiska /tys. zł Lata Wydatki z budżetu gminy na ochronę środowiska 2000 752 – spłaty raty kredytu na oczyszczalnię i kanalizację 2001 760 – spłaty raty kredytu na oczyszczalnię i kanalizację 2002 726 – spłaty raty kredytu na oczyszczalnię i kanalizację 2003 638 – spłaty raty kredytu na oczyszczalnię i kanalizację Prognoza dochodów i wydatków na lata 2004-2007 w gminie, w tym wydatki na ochronę środowiska w tych latach oraz ewentualna prognoza na lata 2008-2011. Prognozowane dochody budżetowe 2004 – 12.000.000,00 zł 2005 – 12.200.000,00 zł 2006 – 12.500.000,00 zł 2007 – 12.600.000,00 zł 2008 – 12.700.000,00 zł 2009 – 12.700.000,00 zł 5.2. INICJATYWY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ZREALIZOWANE W LATACH POPRZEDNICH W latach poprzedzających opracowanie niniejszego programu w gminie realizowano przedsięwzięcia w zakresie ochrony powietrza, gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami. Poniżej zestawiono główne inicjatywy w tym zakresie wraz z źródłami finansowania . Ochrona powietrza W 1999 r kosztem 1 363 000 zł przeprowadzono modernizację kotłowni w 6 szkołach podstawowych na terenie gminy. Przedsięwzięcie polegało na zamianie kotłów opalanych węglem na wysokosprawne kotły Viessmanna opalane bądź olejem opałowym ( 4 ) , bądź też gazem ( 2 ). W efekcie tych inwestycji blisko 13 – krotnie obniżyła się emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, co potwierdzają wyniki pomiarów. Wyeliminowano również żużel. W 2002 r. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej przeprowadził modernizację kotłowni przy ul. Odrodzenia w Łabiszynie. W ramach inwestycji wykonanej kosztem 93 000 zł. dostosowano istniejące kotły do paliwa w postaci miału węglowego. W efekcie uzyskano również obniżenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Gospodarka odpadami W 2001 r wprowadzono selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych. Dzięki dotacji z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska zakupiono 31 pojemników siatkowych 47 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn W 2002 r przystąpiono do modernizacji składowiska odpadów w Załachowie, polegającej na uformowaniu pryzmy odpadów o wys. 2.5 m ukształtowaniu skarp i wyrównaniu składowiska. Koszt przedsięwzięcia zamknął się kwotą 38 000 zł. Przy współpracy Nadleśnictwa Szubin w 2002 r. przeprowadzono akcje sprzątania lasów wzdłuż dróg Bydgoszcz- Łabiszyn, Łabiszyn – Szubin, Łabiszyn-Smerzyn i Nowe Dąbie – Rzywno oraz terenów leśnych wokół składowiska w Załachowie. Również w tym samym roku przeprowadzono pierwszą akcje zbiórki makulatury od mieszkańców. W 2003 r. wprowadzono selektywną zbiórkę odpadów szkła bezbarwnego i kolorowego. Dzięki dotacji z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska zakupiono za kwotę ok. 10 150 zł 13 pojemników typu „dzwon”. Ponadto kosztem blisko 4000 zł wyposażono tereny pracowniczych ogródków działkowych POD Nowe Dąbie, POD „Nad rzeczką” oraz POD Olszynka oraz tereny wiejskie w pojemniki do zbiórki odpadów z tworzyw. W 2003 r dokonano likwidacji „dzikiego wysypiska” w miejscowości Jeżewo o powierzchni 3,12 ha. Przy wsparciu finansowym ze strony PFOŚiGW w wysokości 10 000 zł oraz własnych środkach gminy zebrano i przetransportowano odpady na gminne składowisko w Załachowie, a teren wyrównano. Ponadto zlikwidowano drugie dzikie wysypisko w samym Łabiszynie. 5.3. EDUKACJA EKOLOGICZNA Tabela 35 Edukacja ekologiczna prowadzona w gminie Edukacja dzieci i młodzieży „zielone lekcje” odbywające się w terenie - np. rezerwat Ostrów koło Pszczółczyna, Oczyszczalni ścieków w Łabiszynie, stacja meteorologiczna we Frydrychowie, Park Pałacowy w Lubostroniu. ścieżki ekologiczne dla młodszych dzieci kółka ekologiczne, w którym dzieci podczas zajęć w terenie uczą się min. oznaczania roślin, zwierząt, sadzenie drzew, utrzymanie zieleni na terenie szkoły. W roku 2002 2000 koło ekologiczne działające przy Zespole Szkół w Łabiszynie wydało broszurę Łabiszyn w Pałuckim Parku Krajobrazowym. 2003 Program edukacyjny „BOCIAN” - badanie liczebności populacji bociana na terenie gminy Łabiszyn, obserwowanie gniazd bocianich, zachowań ptaków itp. L.p Lata 1 Spotkania z leśniczymi gminy Łabiszyn konkursy tematyczne związane z akcjami : sprzątania świata, tygodniem ziemi. Tabela 36 Przedsięwzięcia związane z edukacją ekologiczną L.p. Lata 1 2 1 2000 Przedsięwzięcia związane z edukacją ekologiczną lokalnej społeczności 3 W ramach akcji Sprzątanie świata 2000 zorganizowano selektywną zbiórkę stłuczki szklanej. W 5 punktach miasta oraz w miejscowościach: Buszkowo, Lubostoroń, Jeżewo, Ojrzanowo i Nowe Dąbie rozstawiono pojemniki do selektywnej zbiórki szkła. Zebrano 8 Mg stłuczki szklanej białej i 1 Mg stłuczki kolorowej. Konkurs plastyczny związany tematycznie z akcją „Sprzątania świata 2000”/zespół szkół w Łabiszynie/ Program słowno-muzyczny związany tematycznie z akcją „Sprzątanie świata 2000” /zespół szkół Lubostroń/ Udział w akcji „Sprzątanie świata 2000; w zorganizowanym sprzątaniu wzięło udział 1320 uczniów wraz z nauczycielami; posprzątano 50 ha lasów 48 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2 2001 3 2002 4 2003 państwowych, 10 ha lasów prywatnych, brzegi Noteci, brzegi jeziora Smerzyńskiego, pobocza dróg, parki, przystanki PKS, obejścia domostw Konkurs ekologiczny związany z akcją „Sprzątania Świata” w szkole Nowe Dąbie” TYDZIEN ZIEMI 2001 w ramach tygodnia ziemi zorganizowano przedstawienia ekologiczne, teatrzyki ekologiczne z udziałem dzieci i młodzieży szkolnej, konkursy o tematyce ekologicznej, międzyszkolną sesję popularno-naukową Akcja „wiosenne porządki” zorganizowana na terenie parku podworskiego na „Wyspie” , polegająca na zbieraniu przez młodzież szkolną odpadów z terenu parku Pobyt dzieci z kółek działających przy ŁDK w Łabiszynie w Stacji Terenowej Stowarzyszenia Ekologicznego w Barcinie /ścieżki dydaktyczne, rozpoznawanie szaty roślinnej, poznawania przyrody stacji, wykład: „Jak chronić środowisko przed odpadami”/ Udział w akcji „Sprzątanie świata 2001” w ramach akcji zebrano 350 kg szkła, 400 kg papieru, 500 kg metalu, 250 kg plastiku, 150 kg innych odpadów niesegregowanych; w ramach akcji sprzątania świata zbierano także opony oraz odpady gumowe TYDZIEN ZIEMI 2001 w ramach tygodnia ziemi zorganizowano przedstawienia ekologiczne, teatrzyki ekologiczne z udziałem dzieci i młodzieży szkolnej, konkursy o tematyce ekologicznej . Pobyt dzieci z kółek działających przy ŁDK w Łabiszynie w Stacji Terenowej Stowarzyszenia Ekologicznego w Barcinie /w ramach wyjazdu zorganizowano konkursy o tematyce ekologicznej, wycieczki ekologicznymi ścieżkami rowerowymi, oczyszczanie dróg wzdłuż ścieżek, odnowienie tablic/ Wystawa grzybów trujących i niejadalnych: muchomorów czerwonych, cytrynowych , krowiaków podwiniętych , maślaki zwyczajne, podgrzybki brunatne i pieprzniki jadalne. Wystawa połączona z serią wykładów pracownika Nadleśnictwa oraz pracownika SANEPIDU. Wystawę odwiedziły przede wszystkim dzieci i młodzież szkolna gminy Łabiszyn oraz mieszkańcy gminy TYDZIEŃ ZIEMI kwiecień 2002 r. główny organizator Zespół Szkół w Łabiszynie; w ramach tygodnia ziemi zorganizowano: przedstawienie ekologiczne „Wiosenny spacer małych zajączków”, konkurs plastyczny o tematyce ekologicznej, debata ekologiczna „Czy należy utworzyć Pałucki Park Krajobrazowy”, prelekcja pracownika UKM, doktora nauk przyrodniczych Udział w akcji „Sprzątania świata 2002”: w akcji sprzątania świata wzięło udział 1113 uczniów, myśliwi, wędkarze, strażacy, posprzątano 35 ha lasu, 6 ha parku, 3 ha pasów przydrożnych, 2,5 ha nabrzeża nad Notecią, brzegi jeziora Smerzyńskiego, zebrano 2127 kg złomu, 60 kg puszek aluminiowych, 400 kg makulatury Udział w akcji „Sprzątania świata 2003”: w akcji sprzątania świata wzięło udział 1239 uczniów wraz z nauczycielami, posprzątano 25 ha lasu, 9 ha parku, 2 ha pasów przydrożnych, 2,5 ha nabrzeża nad Notecią, zebrano około 4,3 t odpadów niesegregowanych Kulig ekologiczny dla 30 dzieci, podczas którego dzieci dokarmiały sarny, obserwowały zwierzęta w ich naturalnym środowisku w leśniczego. TYDZIEŃ ZIEMI 2003 – główny organizator Zespół Szkół w Łabiszynie; w ramach tygodnia ziemi zorganizowano: liczne konkursy z różnych dziedzin nauki – matematyczne, chemiczne powiązane z zagadnieniami ochrony środowiska; konkursy artystyczne /muzyczne i plastyczne/ o charakterze ekologicznym; poranek z poezją ekologiczną; przedstawienie ekologiczne „1 rok z życia bociana” 49 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 37 Udział gminy w konkursach ekologicznych, lata 2004-2011 L.p. Lata 1 2 1 2000 2 2001 3 2002 Nazwa konkursu Organizator konkursu Otrzymane nagrody/wyróż nienia 4 5 3 I edycja konkursu „Ochrona Środowiska w Gminie Województwa Kujawskopomorskiego” Konkurs artystyczny o tematyce ekologicznej „Prezentacje Ekologiczne” w Barcinie Konkurs artystyczny o tematyce ekologicznej „Zachowaj piękno Pałuk na kolejne tysiąclecia”przewodnie hasło Prezentacji Ekologicznych w Barcinie Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego i Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Toruniu Stowarzyszenie Ekologiczne w Barcinie Stowarzyszenie Ekologiczne w Barcinie Nagrody i wyróżnienia 5.4. INICJATYWY I PRZEDSIĘWZIĘCIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA PLANOWANE NA LATA 2004-2011 Tabela 38 Inicjatywy i przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska w latach 2004-2011 Lata Przedsięwzięcie Przewidywany koszt w zł 2 3 4 Dostosowanie składowiska do wymogów prawa - wykonanie badań hydrogeologicznych oraz instalacja piezometrów zgodnie z planem monitorigu 2004r wód podziemnych na składowisku 2005r w Załachowie Rozszerzenie na tereny wiejskie selektywnej zbiórki odpadów szkła Wprowadzenie selektywnej zbiórki makulatury Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w m. Łabiszyn - ulice Nowego Rynku co pozwoli na podłączenie ok. 160 nieruchomości. Zadanie obejmie: Budowa przepompowni o wyd. 9,68 m3/h Kolektory o dł. 3 550 mb Przyłącza – 2370 mb Zapoczątkowanie selektywnej zbiórki 2006r odpadów biodegradowalnych na terenach 2007r wiejskich w oparciu o przydomowe kompostowniki Wprowadzenie selektywnej zbiórki baterii i akumulatorów II etap - Modernizacja składowiska –etap obejmujący : budowa drenażu na składowisku, budowa skarp ograniczających rozwiewanie i pylenie 50 50 000 11 000 Źródła finansowania śr. własne DOTACJE Środki własne, dotacje śr.własne dotacje: 2 104 600 śr. własne pożyczka:WFOŚr.iGW, kredyt , dotacje fundusze strukturalne Środki własne, dotacja śr. własne pożyczka:WFOŚr.iGW, kredyt , dotacje Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn IIIeyap - Modernizacja składowiska – etap obejmujący : porządkowanie skarp, zabezpieczenie przed erozją wodną 2008ri wietrzną, przygotowanie do rekultywacji 2009r Rozszerzenie selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych na pozostałych terenach i budowa gminnej kompostowni 2007r 20042008 20102011 20052008 Środki własne, dotacja fundusze strukturalne Środki własne, dotacja fundusze strukturalne Zagospodarowanie osadów ściekowych Budowa wodociągu Łabiszyn – Władysławowo ( Łabiszyn, Pszczółczyn, Sosnowiec, Władysławowo) Budowa wodociągu Jabłowo – Wyręba (Wyręba, Ostatkowo, Smerzyn, Klotyldowo) Budowa kanalizacji ściekowej w Nowym Dąbiu i Antoniewie oraz na terenach letniskowych w Antoniewie i Władysławowie; wariantowe rozwiązanie : tranzyt do oczyszczalni w Łabiszynie lub budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków Modernizacja ujęć wody: w Nowym Dąbiu w Jabłówku w Łabiszynie Środki własne, dotacja fundusze strukturalne śr. własne pożyczka:WFOŚr.iGW, kredyt , dotacje fundusze strukturalne Środki własne, dotacja fundusze strukturalne Żródło: Ankieta gminna 6. SZANSE i OGRANICZENIA ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA W świetle przeprowadzonej diagnozy stanu środowiska należy stwierdzić, że szanse rozwoju gminy wynikają z następujących uwarunkowań: rozwój sieci turystycznej w rejonach atrakcyjnych dla rekreacji i wypoczynku, warunki do rozwoju agroturystyki, wysoki poziom kultury rolnej, nie występują szkodliwe dla środowiska technologie, bogate zasoby i na ogół dobra jakość wód podziemnych, możliwa do poprawy jakość powietrza, Barierami rozwoju gminy mogą stać się natomiast: wysokie bezrobocie w gminie, należy do najwyższych w województwie kujawskopomorskim, występowanie erozji wodnej i wietrznej, niski stopień oczyszczania ścieków na obszarach wiejskich, niska klasa wód rzek i jezior, spowodowana między innymi spływami powierzchniowymi z pól oraz zanieczyszczeń spoza gminy 51 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 7. CELE ŚRODOWISKOWE GMINY I ICH ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTAWA i WOJEWÓDZTWA Program Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko-Pomorskiego Materiały i wytyczne dotyczące powiatu żnińskiego: - Planowane jest utworzenie parku krajobrazowego- Pałuckiego Parku Krajobrazowego, w latach 2007-2010, - W układzie administracyjnym największy odsetek powierzchni objętej ochroną prawną występuje w powiatach sępoleńskim (66,0 %) i tucholskim (56,5 %), natomiast najmniej powierzchni chronionej występuje w powiatach: nakielskim (6,1 %), żnińskim (10,4%) i inowrocławskim (10,5 %), - W zakresie łowiectwa Zarząd Okręgu PZŁ w Bydgoszczy obejmuje swym zasięgiem 8 powiatów z terenu województwa kujawsko-pomorskiego, w tym powiat żniński. Poza granice województwa kujawsko-pomorskiego wybiega fragmentarycznie Rejon hodowlany „Pałucki nr 4” - Największe ilości zanieczyszczeń pyłowych, wprowadzane są do powietrza z terenu powiatów, m.in. żnińskiego. Znaczmy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych ma także powiat żniński. Ocenia się, że najtrudniejsze warunki ruchu, co generuje wzmożony hałas występują w 22 miastach województwa kujawsko-pomorskiego, w tym w m. Żninie. - Na terenie powiatu żnińskiego zlokalizowanych jest 6 składowisk. Każda gmina prowadzi indywidualną gospodarkę odpadami komunalnymi w oparciu o własne składowisko. - Porządkowanie gospodarki ściekowej w zlewni rzeki Wełny (zakończyć jak najszybciej) - Przestrzeganie reżimów ochronnych w strefach ochrony powierzchniowych ujęć wody w zlewni. Krajowy Program Zwiększenia Lesistości Zwiększenie lesistości kraju do 30 % w roku 2020 i 33 % po roku 2050. Lesistość Polski jest niższa od średniej europejskiej wynoszącej 31 % (Polska 28,4%). W latach 20012020 podaż gruntów do zalesiania wyniesie około 700 tys. ha i 1,5 mln. ha do 2050 roku, jako górny pułap możliwości transferu gruntów z rolnictwa do leśnictwa. Na terenach, na których nie byłoby wskazane zalesianie należy upowszechniać zadrzewienia. Wprowadzenie zadrzewień należy traktować jako równorzędny z zalesieniami czynnik ochrony i użytkowania przestrzeni przyrodniczej. Z tego względu udział i rozmieszczenie zadrzewień powinno stanowić integralny element koncepcji i programów przestrzennego zagospodarowania województw i gmin, w zakresie ochrony środowiska i gospodarki rolnej. Praktyczną realizacją racjonalnego lokalizowania zalesień powinno być opracowanie przez gminę „Studium granicy rolno-leśnej”. Dokument taki stanowiłby na poziomie gminy narzędzie dające możliwość prawidłowego sterowania procesem zalesiania gruntów (jako aneks do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy). Jednostkowy koszt zalesień na gruntach państwowych w 2000 roku - 3961 zł/ha. Pomoc w zalesieniu gruntów prywatnych dotyczy w zdecydowanej większości bezpłatnego przydziału sadzonek. W niektórych województwach udział własny właścicieli zalesionych gruntów stanowi 1020 % wartości sadzonek. Główne założenia realizacji programu: - zapewnienie warunków do zwiększenia lesistości do 30 % w kraju, - ustalenie priorytetów ekologicznych i gospodarczych, - przestrzenny model zwiększenia lesistości (obejmujący ustalenie preferencji zalesieniowych gmin) oraz rozmiar zalesień w układzie kraju, województw i powiatów, - założenia programów regionalnych i lokalnych, 52 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn - zadania dla administracji rządowej, władz samorządowych na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz dla gospodarki leśnej, - harmonogram realizacji i aspekty ekonomiczne. Ranking - preferencje zalesieniowe, funkcje środowiskowe zalesień (wodochronne, glebochronne i związane z ochroną przyrody). W województwie Kujawsko-Pomorskim występuje bardzo duży udział gmin o szczególnie wysokich preferencjach zalesieniowych - 24,2 %, natomiast o wysokich preferencjach zalesieniowych - 36,0 %. W latach 2001-2020 w województwie kujawsko-pomorskim do zalesienia 13,1 tys. ha, w tym: - sektor państwowy - 2,4 tys. ha, - sektor niepaństwowy - 10,7 tys. ha. Z wielu opracowań dotyczących przestrzennego rozlokowania potrzeb zalesieniowych kraju wynika, że zwiększenie lesistości jest najbardziej niezbędne miedzy innymi w województwie kujawsko-pomorskim (mała lesistość terenu, poniżej średniej krajowej, procesy stepowienia i erozji oraz duże aglomeracje miejskie). Samorząd Powiatowy odpowiada za merytoryczną i prawną prawidłowość wydawanych decyzji administracyjnych powodujących skutki finansowe. Nie ma żadnej możliwości oddziaływania na proces planowania przestrzennego, w sensie nacisku na gminy o opracowanie dokumentu planistycznego określającego rozmiar, właścicieli i przestrzenne rozmieszczenie gruntów do zalesiania. Warunkiem skutecznych działań w pozyskiwaniu środków do zalesiania gruntów jest bowiem opracowanie gminnych i powiatowych programów zwiększania lesistości, z rozpisaniem ich na etapy, a w ramach etapów przynajmniej na pierwsze 5 lat. Integralną częścią programu zwiększenia lesistości gminy powinien być program zwiększania zadrzewienia. W okresie 2006-2010 należy zakończyć opracowywanie granicy rolno-leśnej dla wszystkich gmin w kraju, co pozwoli na racjonalne lokalizowanie zalesień w rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Okres 2010-2020 10-lecie 2011-2020 pełna realizacja KPZL, przy spadku średniorocznego rozmiaru zalesień w sektorze państwowym, natomiast zakłada się bardzo znaczący wzrost zalesień gruntów niepaństwowych. Koszty programu zalesień: - w sektorze państwowym - 4000 zł/ha, - w sektorze niepaństwowym - 1200 zł/ha. Koszt planu zalesień - 300 zł/ha (w cenach 2000 roku) w sektorze niepaństwowym. Koszty sadzonek i koszty sporządzenia planu zalesiania dla prywatnych właścicieli pokrywa WFOSiGW - ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia z marca 2003 roku, Dz. U. Nr 46, poz.392. Właściciel zalesianego gruntu otrzymuje miesięczny ekwiwalent za wyłączenie gruntu z uprawy rolnej i prowadzenie uprawy leśnej: - 150 zł/ha gruntu przy obszarze zalesienia do 10 ha, - 50 zł/ha gruntu przy obszarze zalesienia 10,01 - 20,0 ha, - 25 zł/ha gruntu przy obszarze zalesienia 20,1 - 30,0 ha. 53 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Program zwiększenia lesistości i zadrzewień w latach 2001-2020 na terenie województwa Kujawsko-Pomorskiego Wojewoda Kujawsko-Pomorski decyzja z dnia 19 marca 2002 roku zatwierdził program zwiększenia lesistości i zadrzewień w latach 2001-2020 na terenie województwa kujawskopomorskiego. Program przewiduje zalesienie 13739 ha gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej i nieużytków. Wykonanie niniejszej decyzji Wojewoda powierzył właścicielom i zarządcom gruntów mając na uwadze realizacje programu podnoszenia lesistości kraju. Nadzór nad wykonaniem niniejszej decyzji i realizacji planowanych zalesień został powierzony Starostom Powiatów i współpracujących z nimi Nadleśniczym Lasów Państwowych. Wielkość i rozmieszczenie zalesień określają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gmin. Obowiązek zalesienia gruntów ciąży na nadleśniczych w odniesieniu do gruntów w Zarządzie Lasów Państwowych oraz na właścicielach lub użytkownikach wieczystych pozostałych gruntów. Właściciele lub użytkownicy wieczyści gruntów mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa na całkowite lub częściowe pokrycie kosztów zalesienia gruntów. Największe preferencje zwiększenia lesistości osiągnęły gminy, które położone są głównie w środkowym paśmie kraju, w tym między innymi gminy położone w powiecie żnińskim. Cechy, które pozwoliły zaliczyć województwo i gminy do obszaru o najwyższych preferencjach to: niska lesistość, deficyt wody, wyraźnie występujące procesy erozji wodnej i wietrznej i stepowienie krajobrazu. 8. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 8.1. CELE, PRIORYTETY i ZADANIA DLA ŁABISZYN W LATACH 2004-2007 I 2008-2011(TABELA NR 39) 54 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Tabela 39. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA DLA GMINY ŁABISZYN DO ROKU 2007 I DO ROKU 2011, Z PODZIAŁEM NA ZADANIA WŁASNE (W), KOORDYNOWANE (K) i WSPIERANE (Ws) + - realizacja w danym przedziale lat Podmiot odpowiedzialny, jednostki współpracujące Działanie 20042007 20082011 Szacunkowe nakłady 2004 - 2007 (tys. zł) 1. Zadania ponad lokalne realizujące cele publiczne odnoszące się do środowiska przyrodniczego i kulturowego 1.1. Zadania o znaczeniu krajowym 1.1.1. Regulacja i odbudowa rzek i kanałów w zlewni Noteci i Wełny, między innymi na rzekach i kanałach: Gąsawka, Wełna, Potok Kołdrąbski, Struga Sadowiecka, Kanał Ciechrz-Bożejewice, Potok Uścikowski i Rawka 1.2. Zadania o znaczeniu wojewódzkim Podmiot odpowiedzialny za zadanie - Pełnomocnik Rządu do Spraw „Programu dla Odry - 2006”, Samorząd Województwa, 1.2.1. Podmiot odpowiedzialny – Wojewoda i samorządy lokalne, Ws – Starostwo Powiatowe 1.2.2. Realizacja obiektów małej retencji wód, w szczególności w zlewniach: między innymi Podmiot odpowiedzialny za zadanie - Samorządy lokalne 55 Źródła finansowania Budżet Państwa termin realizacji - do 2006 roku, termin Zachowanie korytarzy ekologicznych zapewniających ciągłość między obszarami prawnie chronionymi, w tym w Dolinie Noteci Szacunkowe nakłady 2008 - 2011 (tys. zł) Budżet Państwa realizacji + + - do 2010 roku, termin realizacji Środki własne gmin + fundusze celowe Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Noteci i Wełny 1.2.3. 1.2.4. Likwidacja składowisk odpadów stwarzających zagrożenie dla środowiska i rekultywacja nieczynnych składowisk, w szczególności w gminach: między innymi Gąsawa, Modernizacja wadliwie funkcjonujących systemów melioracyjnych we współpracy z Wojewódzkim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz RDLP, - do 2010 roku, termin podmiot odpowiedzialny za zadanie - samorządy lokalne przy wsparciu służb państwowych Podmiot odpowiedzialny za zadanie - K-P ZMiUW Ws – Starostwo Powiatowe realizacji - do 2020 roku, termin + realizacji Podmiot odpowiedzialny za zadanie - Samorządy lokalne we współpracy z Wojewodą 1.2.6. Wyprowadzenie tranzytowego ruchu kołowego poza zabytkowe układy urbanistyczne miast Podmiot odpowiedzialny za zadanie - Samorządy lokalne we współpracy z Zarządami dróg, + 1.2.7. Opracowanie i ustanowienie planów ochrony dla wszystkich rezerwatów przyrody, w tym dla rezerwatu „ Ostrów Pszczółczyński „ Podmiot odpowiedzialny – Wojewoda w porozumieniu z samorządami Ws- Starostwo Powiatowe Do końca 2005 r. 1.2.5. 56 Środki budżetu Państwa - do 2010 termin Rewaloryzacja historycznych układów urbanistycznych (60 miast i miejscowości), Środki własne gmin + Budżet Państwa Budżet Państwa realizacji + - po 2010 roku, termin realizacji Budżet Państwa – po 2010 roku, Budżet Państwa Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Zadania z listy od punktu 1.1.1. do 1.2.8. są zadaniami z listy zadań ujętych w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa KujawskoPomorskiego” dotyczących Powiatu Żnińskiego 2. Zadania o znaczeniu powiatowym i gminnym 2.1. Gospodarowanie surowcami naturalnymi 2.1.1 Utworzenie wojewódzkiej bazy terenów poeksploatacyjnych wraz z oceną sposobów i kierunków ich rekultywacji Samorząd Województwa – jednostka współpracująca Starostwo Powiatowe Samorząd Gminy Właściciele terenów, K- Starostwo Powiatowe 2.1.2. Rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych 2.1.3. Ochronę złóż surowców naturalnych przed nadmierną i nieracjonalną eksploatacją oraz niezwłoczna rekultywacja złóż wyeksploatowanych 2.2. Ochrona powierzchni gleby i zasobów glebowych 2.2.1. 2.2.2. Ochrona gruntów leśnych przed przeznaczeniem ich na cele nieleśne Ograniczenie procesów erozji wodnej i wietrznej gleb w gminach Właściciele terenów, K – Starostwo Powiatowe Wojewoda, Ws - Starostwo Powiatowe właściciele gruntów K – Starostwo Powiatowe, 57 + Budżet Państwa + + Środki własne właścicieli terenów + + Środki własne właścicieli terenów i osób eksploatującyc h złoża + + + + Środki własne właścicieli Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.2.3. Program zalesień gleb zerodowanych 2.2.4. Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi 2.2.5. Inwentaryzacja gleb zdegradowanych w gminie 2.2.6. Przeciwdziałanie procesom erozji gleb na terenach położonych w strefie przykrawędziowej Doliny Rzeki Noteci 2.2.7. 2.2.8. Odtwarzanie gleb zdegradowanych metodami biologicznymi i technicznymi oraz przeprowadzanie rekultywacji Eliminacja czynników degradacji (zmniejszenia żyzności i produkcyjności gleb) i zanieczyszczenia gleb oraz naruszania stosunków wodnych. Szczególnie należy chronić zwarte kompleksy najlepszych gleb, we wschodniej i północnej części Pojezierza Gnieźnieńskiego zgodnie z art. 15 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, Samorząd Gminy K- Starostwo Powiatowe – jednostka odpowiedzialna – Starostwo Powiatowe Podmiot odpowiedzialny – Samorząd Gminy K – Starostwo Powiatowe W - Samorząd Gminy we współpracy z RZGW K- Starostwo Powiatowe Jednostka odpowiedzialnawładający pow. ziemi, K – Starostwo Powiatowe i Samorząd Gminy W- Samorząd Województwa Samorząd Gminy i Starostwo Powiatowe 58 gruntów + + + + + + Budżety gmin i GFOŚiGW PFOŚiGW Budżet powiatu Fundusz celowe Środki własne gmin GFOŚiGW Fundusze celowe + Środki własne właścicieli gleb i fundusze celowe + Budżet Państwa Środki własne zakładów + SAPARD Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Jednostki odpowiedzialne: właściciele gruntów i Samorząd Gminy Ws- Starostwo Powiatowe 2.2.9. Wprowadzenie pasów zadrzewień i zakrzewień wokół obszarów intensywnie użytkowanych rolniczo, pozbawionych szaty roślinnej i zadrzewień 2.2.10. Wdrażania kodeksu dobrej praktyki rolniczej 2.2.11. Rozwój rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego w powiecie 2.3. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. Opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni Ustalenie reżimów ochronnych i zasad gospodarowania na terenach Głównych Zbiorników Wód Podziemnych nie posiadających izolacji od powierzchni w szczególności na obszarach najwyższej ochrony (ONO), w dolinie Noteci W- ODR K- Starostwo Powiatowe W- Samorząd Gminy ODR K - Starostwo Powiatowe W – Starostwo Powiatowe we współpracy z Samorządem Gminy Ws- RZGW Poznań K-P ZMiUW Jednostka odpowiedzialna – RZGW Poznań, Ws- Starostwo Powiatowe W - Starostwo Powiatowe Ws- Samorząd Gminy RZGW Poznań 59 + + WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW + Do 2010 r. SAPARD ZPORR + + SAPARD ZPORR + + Praca ciągła Praca ciągła + + WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW RZGW Poznań Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.3.4. 2.3.5. Ochronę zasobów wodnych, przez opracowanie spójnego kompleksowego programu ochrony wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior, w tym przed obszarowymi zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, ze wskazaniem sposobów i metod tej ochrony Regulacja i konserwacja rzek 2.3.6. Ochrona jezior przed zanieczyszczeniami, 2.3.7. Kontrola realizacji pozwoleń wodnoprawnych dotyczących gospodarki w obwodach rybackich 2.3.8. Uporządkowanie legislacyjne ochrony obrzeży jezior 2.4. Zaopatrzenie w wodę 2.4.1. 2.4.2. Budowa wodociągu Łabiszyn – Władysławowo ( Łabiszyn, Pszczółczyn, Sosnowiec, Władysławowo) Budowa wodociągu Jabłowo – Wyręba (Wyręba, Ostatkowo, Smerzyn, Klotyldowo) Budowa wodociągu Łabiszyn – Władysławowo ( Łabiszyn, Pszczółczyn, Sosnowiec, W - Starostwo Powiatowe, Samorządy Gminne + + + + WFOŚiGW + + Fundusze celowe + + Środki budżetowe + + Środki budżetowe + + Środki własne Fundusze strukturalne + + Środki własne Fundusze Ws- RZGW Poznań W – Urząd Marszałkowski, K-P ZMWiUW K - Starostwo Powiatowe, Samorząd Gminy W – Samorząd Gminy K - Starostwo Powiatowe W - Organa kontrolne, Starostwo Powiatowe Ws Samorząd Gminy W - Urząd Marszałkowski, Urząd Wojewódzki, RZGW, Starostwo Powiatowe W – Samorząd Gminy W – Samorząd Gminy 60 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.4.3. 2.4.4. Władysławowo) Budowa wodociągu Jabłowo – Wyręba (Wyręba, Ostatkowo, Smerzyn, Klotyldowo) Wymiana rur azbestowo-cementowych na wyroby bezazbestowe w instalacjach wodociągowych w gminie (7 km) Wspieranie podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą: weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych w oparciu o bilanse wodnogospodarcze zlewni - wspieranie finansowe podmiotów gospodarczych realizujących plany racjonalnej gospodarki wodą (wprowadzanie obiegów zamkniętych wód) 2.5. Ochrona przeciwpowodziowa 2.5.1. Ograniczenie zabudowy, w szczególności mieszkaniowej na terenach zagrożonych powodzią (przez wodę 100-letnią) w Dolinie Noteci 2.5.2. Odbudowa zdewastowanych zbiorników małej retencji strukturalne W - Samorząd Gminy K- Starostwo Powiatowe W - Wojewoda, Starostwo Powiatowe, + + Fundusze celowe + + WFOŚiGW PFOŚiGW + + Ws - RZGW Poznań W – Samorząd Gminy i Starostwo Powiatowe W – jednostki samorządu terytorialnego, Ws – K-P ZMiUW, RZGW Poznań 61 + + NFOŚiGW WFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.6. Gospodarka ściekowa 2.6.1. Budowa, modernizacja i rozbudowa do 2015 roku komunalnych oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o liczbie równoważnych mieszkańców (RLM) od 2000 do 15000 2.6.2. Budowa, modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w miejscowościach o równoważnej liczbie mieszkańców poniżej 2000 (kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa i dyrektyw UE) 2.6.3 Wykonanie wspólnych międzygminnych systemów kanalizacyjnych transportujących ścieki do jednej oczyszczalni, aby wykorzystać maksymalnie zdolności istniejących oczyszczalni ścieków (wg. potrzeb zawarcie umów międzygminnych 2.6.4. 2.6.5. Porządkowanie gospodarki ściekowej należy w miarę możliwości jak najszybciej zakończyć w zlewniach: między innymi Noteci. Zagospodarowanie osadów ściekowych W - Samorząd Gminy Ws- Starostwo Powiatowe Praca ciągła Także po roku 2011 do 2015 + + W - Samorząd Gminy Ws- Starostwo Powiatowe WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Fundusze celowe SAPARD WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Fundusze celowe SAPARD W - Samorządy Gminne Ws- Starostwo Powiatowe W - Samorząd Gminy + Ws- Starostwo Powiatowe W - Samorząd Gminy 62 + + + NFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Fundusze celowe i SAPARD GFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.6.6. 2.6.7. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na obszarach o rozproszonej zabudowie, gdzie budowa sieci kanalizacyjnych nie ma technicznego i ekonomicznego uzasadnienia Prowadzenie kontroli stanu technicznego szamb WFOŚiGW BOŚ W- właściciele gospodarstw + Ws - Samorząd Gminy Starostwo Powiatowe W - Samorząd Gminy 2.6.8. Sukcesywna modernizacja istniejącej i realizacja nowej sieci kanalizacji sanitarnej, w gminie Łabiszyn: 2006-2007 – Budowa kanalizacji sanitarnej w m Łabiszyn – ulice Nowego Rynku 2010-2011 – Budowa kanalizacji ściekowej w Nowym Dąbiu i Antoniewie 2.6.9. Sukcesywna modernizacja istniejącej i budowa nowej sieci kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi 2.6.10. Budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika (płyty obornikowe) i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych. Ws- Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, jednostki samorządu gminnego 2.6.11. Wyposażenie sieci wód opadowych w odpowiednie urządzenia neutralizujące przed Samorząd Gminy Ws –starostwo Powiatowe + + + budżet gminy, środki zewnętrzne - środki własne, WFOŚiGW, Dofinansowan ie środki unijne, SAPARD EFOR ZPORR Samorząd Gminy Ws- Starostwo Powiatowe W - Samorząd Gminy Ws- Starostwo Powiatowe + + W- gospodarstwa rolne 63 + + + + Środki własne WFOŚiGW SAPARD WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Środki własne WFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn PFOŚiGW odprowadzeniem tych wód do wód powierzchniowych 2.7. Kształtowanie systemu obszarów i obiektów chronionych 2.7.1. Utworzenie i wdrożenie sieci ekologicznej Natura 2000 – utworzenie sieci do końca 2004 r. 2.7.2. Konserwacja tworów przyrody objętych ochroną jako pomniki przyrody W – Wojewoda Ws – Samorząd Gminy według dyrektyw, Starostwo Powiatowe Budżet Państwa + do końca 2004 r. WFOŚiGW W - Wojewoda, Ws – Samorząd Gminy + + + Lata 20072010 K- Starostwo Powiatowe 2.7.3. Rozważenie możliwości utworzenia Parku Krajobrazowego na Pałukach Jednostka odpowiedzialna Wojewoda, Ws – Samorząd Gminy, Starostwo powiatowe W – Wojewoda WFOŚiGW WFOŚiGW 2.7.4. Wyznaczenie nowych obszarów chronionego Ws- Samorząd Gminy krajobrazu, w tym w dolinie Noteci K - Starostwo Powiatowe 2.8. Kształtowanie polityki leśnej i łowieckiej 2.8.1. W – Urząd Marszałkowski, Zwiększenie lesistości obszaru województwa Wojewoda, RDLP, Samorząd poprzez zalesianie gruntów najsłabszych klas Gminy bonitacyjnych, mało przydatnych dla gospodarki rolnej, zgodnie z Programem Ws- Starostwo Powiatowe 64 + + + także po roku 2011 do Budżet Państwa WFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.8.2. 2.8.3. zwiększenia lesistości i zadrzewień w poszczególnych gminach Określenie, w porozumieniu ze służbami rolnictwa, leśnictwa i ochrony przyrody Urzędu Wojewódzkiego, RDLP oraz starostą, przestrzennej lokalizacji potrzeb w zakresie zalesiania gruntów porolnych Ustalenie powierzchniowego rozmiaru zadań zalesieniowych w skali województwa oraz w poszczególnych gminach i powiatach w horyzoncie czasowym zakreślonym planem zagospodarowania przestrzennego 2020 W – Urząd Marszałkowski, Wojewoda, RDLP, Samorząd Gminy W - Urząd Marszałkowski, RDLP, Wojewoda, Samorząd Gminy , Starostwo Powiatowe + W – Urząd Marszałkowski + + + + do 2010 + + + + Monitoring zalesień w powiatach 2.8.5. W – Urząd Marszałkowski, Inspirowanie oraz merytoryczny nadzór nad Urząd Wojewódzki, Samorząd opracowaniem dokumentów planistycznych, Gminy określających granicę rolno-leśną w gminach K- Starostwo Powiatowe 2.8.7. + Ws- Starostwo Powiatowe 2.8.4. 2.8.6. + Opracowanie powiatowego programu W- Starostwo Powiatowe, zwiększenia lesistości powiatu, z podziałem na Nadleśnictwa etapy, pierwszy etap 5 lat W- Samorząd Gminy, Opracowanie gminnego programu zwiększenia Nadleśnictwa lesistości, z podziałem na etapy K- Starostwo Powiatowe 65 + Budżet Samorządu Województwa Budżet Państwa WFOŚiGW Budżet Urzędu Marszałkowsk iego Środki własne samorządów PFOŚiGW Budżet Państwa WFOŚiGW Środki własne gmin WFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.8.8. Starostwo Koszty sadzonek i sporządzania planu zalesień WNadleśnictwa dla prywatnych właścicieli gruntów Powiatowe, + + WFOŚiGW Fundusz leśny + WFOŚiGW GFOŚiGW W – Samorząd Gminy 2.8.9. 2.8.10. 2.8.11. Zadrzewienia – program gminny Zakrzewienia Plany zalesieniowe powiatu 2.8.12. Plany zalesieniowe gminy Łabiszyn 2.8.13. Poprawa naturalnych warunków bytowania zwierzyny i warunków osłonowych 2.8.14. Zwiększenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa Ws- właściciele gruntów W – właściciele gruntów Ws – Samorząd Gminy W - Właściciele gruntów, Lasy Państwowe, Starostwo Powiatowe, Samorząd Gminy Wojewoda W - Właściciele gruntów, Lasy Państwowe, Starostwo Powiatowe, Samorząd Gminy Wojewoda + + + 2004r. – 70 ha 2005r. – 70 ha 2006 r. – 70 ha 2007 r. – 70 ha 20012010 32 ha, 20112020 – 0 ha 2008r. – 70 ha 2009 r. – 70 ha 2010 – 50 ha 2011 r. – 50ha 20112020 – 0 ha W - PZŁ – zarząd okręgu, Nadleśnictwa Ws – Starostwo Powiatowe, Samorząd Gminy W - Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwa 66 + + + + Środki własne jednostek realizujących Budżet Państwa Dotacje WFOŚiGW Fundusz leśny Budżet Państwa Dotacje WFOŚiGW Fundusz leśny Środki jednostek realizujących zadania Własne jednostek realizujących Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.9. Ochrona powietrza 2.9.1. Przedsięwzięcia ograniczające emisję pyłów i gazów 2.9.2. 2.9.3. Modernizacja instalacji grzewczych (zmiana medium i jednostek kotłowych) w zakładach użyteczności publicznej Likwidacja źródeł niskiej emisji, poprzez rozwój centralnych źródeł ciepła i likwidację palenisk domowych i lokalnych kotłowni W – zakłady przemysłowe, przedsiębiorstwa + + K – Starostwo Powiatowe W – Samorząd Gminy Starostwo Powiatowe + + + + W – Samorząd Gminy Ws – Starostwo Powiatowe 2.9.4. Termoizolacja budynków użyteczności publicznej W – Samorząd Gminy W -Starostwo Powiatowe + + 2.9.5. Objęcie pozwoleniami emisyjnymi zakładów przemysłowych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa W - Starostwo Powiatowe, Wojewoda Zadanie ciągłe Zadanie ciągłe 2.9.6. Rozbudowa sieci gazowej na obszarze powiatu, powiększenie liczby odbiorców. Środki własne zakładów W- Samorząd Gminy Ws- Zakład Gazowniczy Bydgoszcz K- Starostwo Powiatowe 67 + + WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW Środki własne zakładów NFOŚiGW WFOŚiGW Fundusze unijne Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.9.7. Wymiana oświetlenia ulicznego na energooszczędne według programów gminnych 2.9.8. Rozwój energetyki wykorzystującej źródła odnawialne (woda, wiatr, biomasa) 2.10. Ochrona przed hałasem 2.10.1. Wprowadzenie przez Radę Powiatu ograniczeń i zakazu używania sprzętu motorowodnego na wodach powierzchniowych dla zachowania odpowiednich warunków akustycznych na terenach wypoczynkowo-rekreacyjnych 2.10.2. Aktualizacja informacji o emisji hałasu do środowiska 2.10.3. 2.10.4. Prowadzenie monitoringowych pomiarów hałasu wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych przechodzących przez powiat Umieszczanie w planach budowy i modernizacji ciągów komunikacyjnych tzw. biologicznej zabudowy dróg, w szczególności kontaktujących się z terenami rolniczymi i osadczymi W - Samorząd Gminy + + W – Samorząd Gminy Starostwo Powiatowe + + W- Starostwo Powiatowe, Rada Powiatu + + Ws. - Starostwo Powiatowe W -WIOŚ, Wojewoda, Ws- Starostwo Powiatowe + + + + W - WIOŚ, ZDP K- Starostwo Powiatowe W – WZD, ZDP Ws - Starostwo Powiatowe 68 + + GFOŚiGW, PFOŚiGW WFOŚiGW BOŚ NFOŚiGW WFOŚiGW Fundusze unijne Środki instytucji realizujących Środki własne instytucji realizujących Środki własne instytucji realizujących Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.10.5. Ochrona przed hałasem przemysłowym – kontrola zakładów W – WIOŚ – pomiary kontrolne + + Ws-Starostwo Powiatowe 2.11. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 2.11.1. Inwentaryzacja istniejących źródeł pól elektromagnetycznych, w tym instalacji wymagających pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych W- WIOŚ, PWIS, Wojewoda, operatorzy sieci komórkowej, Energetyka + + Środki własne instytucji realizujących Środki własne instytucji realizujących Ws – Starostwo Powiatowe + Środki własne instytucji realizujących + + WFOŚiGW PFOŚiGW GFOŚiGW ZPORR + + PFOŚiGW GFOŚiGW 2.11.2. Utworzenie rejestru obszarów, na których stwierdzono występowanie przekroczenia wielkości dopuszczalnych promieniowania elektromagnetycznego 2.12. Gospodarowanie odpadami 2.12.1. Kontynuowanie systemu selektywnej zbiórki odpadów i wdrożenie systemu selektywnej zbiórki u źródła Ws- Starostwo Powiatowe 2.12.2. Współpraca z gminami powiatu w zakresie powszechnej segregacji odpadów „u źródła”, W – Starostwo Powiatowe 2.12.3. Zakończenie działalności i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych: Gąsawa, Janowiec Wlkp., Łabiszyn W - Samorząd Gminy Ws- Wojewoda, Samorząd Województwa, Starostwo Powiatowe + 2.12.4. Likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów W - Samorząd Gminy + W- WIOŚ PWIS Wojewoda, Ws – Starostwo Powiatowe + W- Samorząd Gminy 69 WFOŚiGW PFOŚiGW ZPORR + WFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Ws- Samorząd Województwa, Starostwo Powiatowe 2.12.5. 2.12.6. Poprawa stanu technicznego dotychczas eksploatowanego składowiska odpadów komunalnych na terenie gminy Łabiszyn Propagowanie nowoczesnych metod gospodarowania odpadami i ich minimalizację, poprzez pomoc w zachęcaniu do tworzenia podmiotów trudniących się selektywną zbiórką i przerobem odpadów PFOŚiGW GFOŚiGW W – Samorząd Gminy Ws- Starostwo Powiatowe + PFOŚiGW GFOŚiGW + + PFOŚiGW GFOŚiGW ZPORR Do 2007 r. Kontynu acja Do 2011r. Środki własne gmin PFOŚiGW + Środki własne zakładów i użytkowników środowiska + W - Starostwo Powiatowe Ws- Samorząd Gminy W - Samorządy gminne 2.12.7. Wykonanie inwentaryzacji płyt azbestowocementowych powierzchni dachowych i elewacyjnych W – Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego K- Starostwo Powiatowe 2.12.8. Zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności oraz odpadowości produkcji przy zastosowaniu Najlepszych Dostępnych Technik (BAT) W – Zakłady przemysłowe, użytkownicy środowiska + K – Starostwo Powiatowe 2.13. Zapobieganie poważnym awariom i awariom przemysłowym Sporządzenie powiatowego planu zarządzania ryzykiem W – Starostwo Powiatowe 2.13.1 2.13.2 Zwiększenie bezpieczeństwa przewozu substancji niebezpiecznych W - Inspekcja Transportu Drogowego, Policja K- Starostwo Powiatowe 70 Do 2006 r. Zadanie ciągłe Budżet Państwa Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.14. Edukacja ekologiczna 2.14.1. Przygotowanie i udostępnianie informacji o stanie i zagrożeniach środowiska w powiecie W - Starostwo Powiatowe i Samorząd Gminy + + 2.14.2 Propagowanie tematyki ekologicznej w mediach W- Starostwo Powiatowe i Samorząd Gminy + + W- Starostwo Powiatowe Ws – Samorząd Gminy 2.14.3. Edukacja ekologiczną na obszarach chronionego krajobrazu. Dla zachowania dziedzictwa kulturowego, konieczne jest kontynuowanie działań w zakresie ochrony obszarów o wysokich wartościach środowiska przyrodniczego i kulturowego. + + 2.14.4. Organizacja konkursów, olimpiad i przeglądów o tematyce ekologicznej W - Samorząd Gminy K- Starostwo Powiatowe + + Dotacje WFOŚiGW + Dotacje – WFOŚiGW PFOŚiGW + WFOŚiGW PFOŚiGW Fundusze UE 2.14.5. Wspieranie działań proekologicznych prowadzonych przez Stowarzyszenia i organizacje ekologiczne 2.14.6. Zaprojektowanie ścieżek dydaktycznoprzyrodniczych wraz z opisem przyrody 2.15. Turystyka Ws - Samorząd Gminy Starostwo Powiatowe Nadleśnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody, Urzędy gmin Pozarządowa organizacja ekologiczna, ZHP 71 + + Środki własne jednostek realizujących Środki własne jednostek realizujących PFOŚiGW Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 2.15.1. 2.15.2. Intensyfikacja ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych oraz tworzenie ścieżek rowerowych na terenie gminy Priorytetowe przedsięwzięcia i inwestycje turystyczne w gminach powiatu Żnińskiego wg Strategii Rozwoju i Wykorzystania Potencjału Turystycznego Powiatu Żnińskiego – październik 2003 r. W - Starostwo Powiatowe Ws- Samorząd Gminy W – Starostwo Powiatowe Ws- Samorząd Gminy + + Lista obiektów zagosp. turystycznego projektowanych w planach (40) 2.15.3. Stworzenie warunków do rozwoju sportów wodnych na jeziorach (kajaki, żaglówki, bojery, skutery wodne) W – Starostwo Powiatowe W- Samorząd Gminy Ws- PTTK, LOK 72 + + Realizac ja do 2008 r WFOŚiGW PFOŚiGW Środki budżetowe gmin Środki finansowe inwestorów Środki pomocowe UE Fundusze UE Fundusze celowe Fundusze UE Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn 9. ZAŁOŻENIA SYSTEMU FINANSOWANIA INWESTYCJI Realizacja zadań wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska i Planie Gospodarki Odpadami wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska (gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej) wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, powiatu lub związku komunalnego. Dlatego należy dążyć do tego, aby podejmowane działania miały charakter powiatowy lub przynajmniej obejmowały swym zasięgiem kilka gmin. Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obniży koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne. Oznacza to, że przedsięwzięcia winny być realizowane wspólnie. Przeznaczenie środków w budżecie na daną inwestycję jest bardzo ważnym elementem planowania, gdyż samorząd finansuje różne sfery życia społeczności lokalnej. Mając świadomość znaczenia planowanych inwestycji dla poprawy stanu środowiska naturalnego stwierdza się, że wielkość projektowanych zamierzeń daleko wykracza poza możliwości finansowe, stąd też realizacja wnioskowanych zadań jest możliwa wyłącznie przy wspomaganiu ich wykonywania ze źródeł zewnętrznych. Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą z następujących źródeł: środków własnych powiatu, środków jednostek samorządu terytorialnego dofinansowanie gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, fundusze pomocowe i związane z eko-konwersją (Ekofundusz), fundusz pomocowy ISPA, kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska). W przypadku gospodarki odpadami obok wymienionych powyżej, źródeł finansowania środki na częściowe pokrycie kosztów jego realizacji można uzyskać od organizacji odzysku a także ze sprzedaży opakowań i surowców wtórnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jednostki samorządu terytorialnego korzystają z pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (N.F.O.Ś. i G.W.). Jednym z priorytetów tego funduszu jest ochrona powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje dofinansowanie (poprzez pożyczki) wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym także gospodarki odpadami. Maksymalnym udziałem pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka w wysokości 50% całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi dla samorządów terytorialnych 0,3% stopy redyskontowej. W N.F.O.Ś. i G.W. istnieje możliwość umarzania części pożyczek, jeśli: zadanie zostało zrealizowane terminowo, osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowuje zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodne j z uwzględnieniem celów określonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z 2001 roku z późniejszymi zmianami) i Polityce Ekologicznej Państwa. 73 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn EkoFundusz Środki EkoFunduszu pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i z tzw. ekokonwersji (zamianę kwot polskiego długu zagranicznego na środki inwestycyjne w dziedzinie ochrony środowiska). Priorytetowe dziedziny w Ekofunduszu to: ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu); ochrona różnorodności biologicznej; gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub/i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30% nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%. Specyfika EkoFunduszu polega również na tym, iż inwestor może liczyć na zwolnienie dokonanych za granicą zakupów od ceł i opłat granicznych. W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć wielkość 50% nakładów własnych inwestora. Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty techniczne (inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Pewnym ograniczeniem stawianym przez EkoFundusz jest konieczność wprowadzania technologii pochodzącej z jednego z krajów donatorów, które przeznaczyły część polskiego długu na ochronę środowiska (USA, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Norwegia, Włochy). ISPA ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-accession - Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej) jest funduszem przedakcesyjnym Unii Europejskiej skierowanym na dostosowanie infrastruktury krajów kandydujących do standardów UE. Pomoc z funduszu ISPA (w części ochrony środowiska) skupi się na przedsięwzięciach związanych z: zaopatrzeniem w wodę do picia i jej jakością, oczyszczaniem ścieków, gospodarką odpadami. Podstawowymi wymogami stawianymi przez fundusz ISPA są m.in.: całościowy koszt przedsięwzięcia nie może być niższy od 5 min Euro (w przypadku Polski preferuje się projekty powyżej 15-20 min Euro), preferowane są duże aglomeracje, beneficjantem może być tylko samorząd terytorialny, jednostka samorządowa lub podmiot publiczny, obiekty i rozwiązania będące skutkiem realizacji przedsięwzięcia muszą spełniać kryteria Unii Europejskiej. Całość pomocy finansowej ISPA i wszelkich innych pomocy UE nie może być większa niż 90% całkowitego budżetu przedsięwzięcia. PROGRAM PHARE - największy z programów przedakceysyjnych, wspierający rozwój regionalny 74 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn SAPARD - program przedakcesyjny UE przeznaczony na rozwój terenów wiejskich Fundusz Spójności Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania i Irlandia). Fundusz ten nie należy do grupy Funduszy Strukturalnych, ze względu na określony czas w którym działa.. Ze względu na charakter i cel Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej. Realizację Funduszu Spójności zaplanowano na lata 1993-99. Na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 roku. Z chwilą wejścia Polski do UE będzie on dostępny także dla naszego kraju. Fundusz Kohezji (Spójności) redystrybuowany jest przez Komisję Europejską na podstawie składanych wniosków w odpowiednich terminach. Tak więc to nie instytucje krajowe, ale stosowne organy Unii Europejskiej rozpatrują konkretne projekty, akceptując je, a następnie finansując. Pomoc, którą te kraje otrzymują w ramach Funduszu obejmuje finansowanie projektów dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich). Budżet Funduszu Spójności na lata 2000 - 2006 wynosi 18 mld Euro (w latach 1994 - 1999 wynosił 15,5 mld Euro). Na lata 2004-2006 z całej kwoty funduszu spójności dla Polski na sektor środowiska przypadnie 1.866,6 min Euro. Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności jest wsparcie dla realizacji zadań inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej. Priorytety (zakres projektów) dla Funduszu Spójności w ochronie środowiska: poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, poprawa jakości powietrza, racjonalizacja gospodarki odpadami, ochrona powierzchni ziemi, zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Odbiorcami pomocy, tj. beneficjentami końcowymi będą samorządy terytorialne (gminy, związki gmin) i przedsiębiorstwa komunalne. Wskaźnik pomocy udzielonej przez Fundusz wynosi od 80% do 85% wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków łącznie z wydatkami jednostek, których działalność jest podjęta w ramach administracyjnych lub prawnych, na mocy, których mogą być uważane za równoważne jednostkom publicznym. W żadnym przypadku cały koszt projektów lub grupy projektów nie może być w zasadzie mniejszy niż 10 min euro. Fundusze Strukturalne Mniejsze przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska będą miały możliwości otrzymania dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jest to jeden z czterech funduszy strukturalnych. Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Priorytety środowiskowe współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego będą realizowane w ramach dwóch programów operacyjnych, przygotowanych przez rząd Polski na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006: Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjności Gospodarki”, 75 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (Z.P.O.R.R.). Beneficjentami końcowymi pomocy są przede wszystkim samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym głównie małe i średnie. W ramach Z.P.O.R.R. o dofinansowanie mogą ubiegać się projekty, które ze względu na mniejszą skalę oddziaływania nie kwalifikują się do Funduszu Spójności, co pozwoli małym gminom skorzystać ze środków unijnych. W ramach działania INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA realizowane będą duże projekty o znaczeniu regionalnym, służące wzmacnianiu konkurencyjności regionów: Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków Zagospodarowanie odpadów Poprawa jakości powietrza Zapobieganie powodziom Wsparcie zarządzania ochroną środowiska Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. W ramach ww. typów projektów do kwalifikujących się wydatków mogą być zaliczone: roboty budowlano-montażowe, zakup wyposażenia, roboty wykończeniowe, nadzór inżynierski, przygotowanie dokumentacji technicznej, wykup gruntów (maksymalnie 10% wartości projektów). W ramach działania INFRASTRUKTURA LOKALNA realizowane będą projekty małych inwestycji o oddziaływaniu lokalnym na terenach wiejskich oraz w małych miastach (do 25 tys. mieszkańców): budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków, budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w wodę budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w energię gospodarka odpadami stałymi W ramach działania REWITALIZACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH realizowane będą projekty: remonty lub modernizacja infrastruktury technicznej, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska na terenie zdegradowanych dzielnic miast, budowa i modernizacja podstawowej infrastruktury komunalnej, w szczególności w zakresie ochrony środowiska naturalnego oraz infrastruktury komunikacyjnej znajdujących się na terenie rewitalizowanym, prace porządkowe związane z oczyszczeniem terenu z materiałów, sprzętu i chemikaliów powojskowych i poprzemy słowy cli, asenizacja, wywóz niepożądanych materiałów: np. gruzu -prace te muszą zakończyć się do 2006 roku. Trwają prace nad przygotowaniem polskiej wersji wniosku do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Samorządy i inne podmioty publiczne starające się o dofinansowanie w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego będą kontaktować się z i składać wnioski do urzędu marszałkowskiego w województwie. Bank Ochrony Środowiska Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków N.F.O.Ś. i G.W. 76 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji degradacji i ochronę środowiska. Na bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego proekologiczną misją, współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi. Bank udziela na cele proekologiczne następujących instrumentów: Kredyty na inwestycje służące ochronie środowiska udzielane we współpracy z WFOŚiGW kredyty udzielane są ze środków WFOŚiGW (w tym w formie linii kredytowych) lub ze środków Banku z dopłatami WFOŚiGW do oprocentowania z przeznaczeniem na inwestycje służące ochronie środowiska przynoszące wymierny efekt ekologiczny. Przedmiotem kredytowania są inwestycje z zakresu ochrony środowiska polegające na realizacji modernizacji obiektów służących: a. ochronie wód i gospodarce wodnej (np. oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji, modernizacje technologii służące oszczędności wody), b. ochronie atmosfery (np. budowa i modernizacja instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń do atmosfery, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii), c. ochronie powierzchni ziemi (np. redukcja odpadów u źródeł wytwarzania, składowiska odpadów, zakłady utylizacji odpadów) Kredyty na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska Kredyty na energooszczędne przedsięwzięcia z zakresu modernizacji oświetlenia - kredyt na energooszczędne przedsięwzięcia z zakresu modernizacji oświetlenia ulic, placów itp. polegające na zmianie dotychczasowych urządzeń na energooszczędne, udzielany jest ze środków Banku Ochrony Środowiska S.A. Kredyty na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych Przeznaczenie kredytu dla jednostek samorządu terytorialnego realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne w budynku stanowiącym ich własność i wykorzystywanym do wykonywania zadań publicznych. Kwota kredytu do 80 % kosztów inwestycji - okres kredytowania 10 lat. Kredyty na przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu agroturystyki ze środków Fundacji „Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej - Counterpart Fund”- kredyt na inwestycje związane z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejących przedsięwzięć gospodarczych w zakresie agroturystyki na wsi lub w miastach do 10 tys. mieszkańców obejmujące tworzenie i rozwój bazy noclegowej, gastronomicznej, rekreacyjno-sportowej i kulturowej. Przeznaczony dla Rolników i członków ich rodzin oraz innych osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, spółek handlowych, organizacji pozarządowych (fundacji i stowarzyszeń) posiadających osobowość prawną, gmin (o kredyt nie mogą ubiegać się jednostki państwowe ani spółdzielcze). 10. MONITORING REALIZACJI CELÓW ŚRODOWISKOWYCH POWIATU I GMIN KRYTERIA, ZASADY ORGANIZACYJNE, LIMITY I WSKAŹNIKI Proces zarządzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Mając na uwadze spójność koordynacji działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz samorządowych i rządowych a także współpracę z pozostałymi partnerami, zarządzanie środowiskiem powiatu Żnińskiego przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymagać będzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. 77 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn Władze Powiatu pełnią w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedną z ważniejszych jest funkcja regulacyjna, na którą składają się akty prawa lokalnego - uchwały oraz decyzje administracyjne związane odpowiednio z określonymi obszarami zagadnień środowiskowych. Władze pełnią również funkcje wykonawcze (zadania wynikające z ustaw) i kontrolne. Pożądane jest, aby władze powiatu i gmin pełniły również funkcje wspierające dla podmiotów zaangażowanych w rozwój gmin oraz funkcje kreującą działania ukierunkowane na poprawę środowiska. 10.1. STRUKTURA ORGANIZACJI ZARZĄDZANIA PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA INSTRUMENTY PRAWNE REALIZACJI PROGRAMU Instrumenty prawne realizacji programu Do instrumentów prawnych należą: pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii: - pozwolenia zintegrowane, - pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, - pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, - pozwolenia na wytwarzanie odpadów, - pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska, - pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatację surowców mineralnych, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska i plany gospodarki odpadami, postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko, koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, plan zagospodarowania przestrzennego województwa, strategia rozwoju województwa, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, monitoring. Nadzór nad realizacją programu w praktyce oznacza określenie zasad zarządzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska powiatu i gminy jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument realizacji prawa miejscowego (gminy. powiatu), pozostając w ścisłym związku z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy oraz decyzjami związanymi z realizacją przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Samorząd powiatowy i samorząd gminny posiada kompetencje pozwalające mu realizować zawarte w programach cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityką regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikającymi z ich kompetencji. Nie mniej ważnym jest wewnętrzny system usprawnień związanych z przepływem informacji i kompletnością decyzji administracyjnych wydawanych na szczeblu powiatowym. Jednym z niezbędnych elementów umożliwiających efektywne zarządzanie Programem jest system monitorowania Programu. Monitoring Program Ochrony Środowiska jest narzędziem wdrażania polityki ochrony środowiska w gminie. Oznacza to konieczność monitorowania zmian zachodzących w gminie poprzez regularne ocenianie 78 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn stopnia jego realizacji w odniesieniu do stopnia realizacji założonych działań i przyjętych celów. Cykliczność oceny zakłada okres dwóch lat. Niezależnie od tego, monitorowanie Programu odbywać się będzie poprzez roczną ocenę wykonania założonego na wskazane działania budżetu. Należy przyjąć, że aktualizacja polityki długookresowej odbywać się będzie co cztery lata. Dla prawidłowej oceny realizacji Programu należy przyjąć uporządkowany system mierników jego efektywności. Mierniki te dzielą się na trzy zasadnicze grupy: mierniki ekonomiczne, ekologiczne, społeczne (świadomości społecznej). Mierniki ekonomiczne związane są z procesem finansowania inwestycji ochrony środowiska przy założeniu, że punktem odniesienia są określone efekty ekologiczne. Należą do nich łączny i jednostkowy koszt uzyskania efektu ekologicznego oraz koszty uzyskania efektu w okresie eksploatacji, a także trwałość efektu w określonym czasie. W grupie mierników ekologicznych znajdą się mierniki określające stan środowiska, stopień zmian w nim zachodzących oraz mierniki określające skutki zdrowotne dla populacji. Miernikami będą: jakość wód powierzchniowych i podziemnych, długość sieci kanalizacyjnej i stopień skanalizowania gmin, ilość odpadów komunalnych na 1 mieszkańca na rok, wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych, wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych, wielkość lesistości powierzchni lasów na 1 mieszkańca, powierzchnia terenów objętych ochroną prawną, powierzchnia terenów zdegradowanych, nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska. Mierniki społeczne to: udział społeczeństwa w działaniach związanych z ochroną środowiska, stopień uspołecznienia procesów decyzyjnych (ilość i rodzaje interwencji społecznej). Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań Programu Ochrony Środowiska Powiatu Żnińskiego oraz Programów Gminnych niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy Starostwem i Gminami, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań gmin) 79
