Opłacalność produkcji żywca jagnięcego

Opłacalność produkcji żywca jagnięcego
Produkcja jagniąt rzeźnych stanowi w Polsce główne źródło dochodów z chowu owiec. Na
opłacalność tej produkcji wpływają:
 warunki przyrodnicze (warunki klimatyczno-glebowe),
 warunki ekonomiczne zewnętrzne (polityka dochodowo-cenowa, parytet dochodów,
polityka kredytowa, celna),
 warunki ekonomiczne wewnętrzne (zasoby gospodarstwa: ziemia, budynki, budowle,
maszyny, urządzenia i ludzie),
 ceny i koszty produkcji.
Produkcja jest opłacalna wtedy, gdy przychody przewyższają koszty. Przychody to cała
produkcja, która może być sprzedana (choć w rzeczywistości częściowo może być spożyta w
gospodarstwie domowym lub przekazana w prezencie). Produkcję taką określa się jako
produkcja potencjalnie towarowa (przychody). Koszty dzielimy wg miejsca ich
powstania, tj. na: koszty bezpośrednio związane z daną działalnością produkcyjną, np. pasze
dla jagniąt, i koszty pośrednie (wspólne), których nie można odnieść bezpośrednio do
wytwarzanych produktów.
Koszt całkowity produktu = koszty bezpośrednie produktu + koszty pośrednie produktu
Przychody i koszty zostały obliczone dla sztuki strukturalnej. Przez sztukę strukturalną w
wypadku produkcji owczarskiej, rozumie się owcę matkę z odpowiednim przychówkiem
ustalonym na podstawie obrotu stada.
Przedstawiony przykładowy rachunek przychodów i kosztów (tabela) wskazuje, iż
przychody z produkcji pochodziły ze sprzedaży jagniąt, wełny, wybrakowanych owiec,
tryków hodowlanych oraz z dotacji z Funduszu Postępu Biologicznego.
Przykładowy rachunek przychodów i kosztów dla polskiej owcy nizinnej
(przy użytkowości rozpłodowej 115%)
Wyszczególnienie
Produkcja potencjalnie towarowa
1. Jagnięta
2. Wełna
3. Brakowane owce
4. Sprzedaż tryków hodowlanych
5. Dotacja
Produkcja potencjalnie towarowa razem
Koszty bezpośrednie
1. Pasze z zakupu i własne z produkcji
potencjalnie towarowej
- pasze treściwe
- koncentrat białkowy
- dodatki mineralne
- słoma pastewna
2. Pasze własne z produktów nietowarowych
- zielonka
- siano
- sianokiszonka
- kiszonka z kukurydzy
3. Inne koszty
- lekarstwa i usługi weterynaryjne
- strzyża owiec
- klasyfikacja zwierząt
Koszty bezpośrednie razem
Nadwyżka bezpośrednia
Koszty pośrednie
Dochód od sztuki
Wartość (zł)
162,00
12,04
17,10
16,00
90,00
297,14
56,00
6,60
3,30
3,50
19,00
12,80
51,60
4,40
4,00
2,80
6,50
170,50
126,64
91,81
34,83
W strukturze przychodów największy udział stanowiły sprzedane jagnięta - 60%. Znaczący
udział (około 25%) stanowiła dotacja z Funduszu. Ze sprzedaży wybrakowanych owiec
uzyskano 6%, natomiast ze sprzedaży tryków hodowlanych - 5% przychodów. Marginalne
znaczenie dla opłacalności chowu owiec miała wełna - 4% przychodów z produkcji
owczarskiej.
W strukturze kosztów bezpośrednich największy udział stanowiły pasze (89%), w tym pasze
objętościowe - 54%, pasze treściwe - 35%; następnie pozostałe koszty - 11%. Koszty
pośrednie, do których zalicza się koszty materiałów pędnych i smarów, naprawy i
konserwacji maszyn, najmu siły roboczej, podatku rolnego, energii elektrycznej, stanowiły
od 30 do 40% kosztów ogółem.
Podstawowym celem działalności gospodarstwa rolnego jest dochód. Powszechnie zalecaną
kategorią dochodu liczonego dla działalności produkcyjnych jest nadwyżka bezpośrednia.
Nadwyżka bezpośrednia z danej działalności (zwierzęcia) to: roczna wartość produkcji
uzyskanej z jednej owcy pomniejszona o koszty bezpośrednie poniesione na wytworzenie tej
produkcji. Obliczając nadwyżki bezpośrednie, możemy ustalić dochód z owcy strukturalnej.
Produkcja - Koszty bezpośr.= Nadwyżka bezpośr. - Koszty pośrednie = Dochód rolniczy
W produkcji jagniąt rzeźnych bardzo ważnym elementem jest poziom cech rozrodu stada
matek. Przy tym kierunku użytkowania rzeczywista roczna produkcja jagniąt od jednej
matki decyduje o efektywności ekonomicznej produkcji owczarskiej (tabela).
Przychody i koszty z produkcji owczarskiej
(w zależności od rasy i użytkowości rozpłodowej).
Rasa i użytkowość rozpłodowa
Przychody (zł)
(%)
Koszty
bezpośrednie (zł)
Koszty
pośrednie (zł)
Polska owca nizinna (145%)
378,50
221,82
119,44
Polska owca nizinna (127%)
350,22
217,60
117,17
Polska owca nizinna (115%)
346,30
204,57
110,15
Suffolk (131%)
380,31
242,24
130,44
Białogłowa owca mięsna (111%)
366,30
228,50
123,04
Białogłowa owca mięsna (101%)
347,25
206,34
111,11
Jak wykazały liczne analizy ekonomiczne, w celu uzyskania zadawalającej opłacalności
chowu owiec jedna matka powinna produkować nie mniej niż 1,3-1,5 jagnięcia na sprzedaż.
Tymczasem w naszym kraju wskaźnik ten często nie przekracza jednego jagnięcia od matki.
Jak obrazuje tabela, opłacalność chowu polskich owiec nizinnych wzrastała wraz z
podwyższaniem się użytkowości rozpłodowej. W wypadku ras mięsnych, suffolka i
białogłowej owcy mięsnej, mimo niższej użytkowości rozpłodowej, przychody były na
wysokim poziomie. Są one wynikiem wyższej stawki dotacji wypłacanej na te owce.
Zarówno koszty bezpośrednie, jak i pośrednie były wyższe dla ras mięsnych. Również
wyższa użytkowość rozpłodowa wymagała większych nakładów.
Obecnie wydaje się, że największe szanse uzyskania pełnej efektywności ekonomicznej
istnieją przy stosowaniu chowu owiec systemem ekstensywnym lub półintensywnym,
opierającym się na jak najtańszym żywieniu stada matek (pastwisko bądź tanie pasze
uboczne lub odpadowe) i tuczu jagniąt do niskich lub średnich standardów wagowych przy
matkach (pełne wykorzystanie potencjału produkcji mleka matek). Nakłady na żywienie są
głównym składnikiem kosztów i czynnikiem efektywności ekonomicznej produkcji
owczarskiej. Koszty pasz oraz żywienia owiec stanowią 60-70% kosztów bezpośrednich w
produkcji owczarskiej i dlatego ich redukcja daje potencjalnie największe możliwości
oszczędności i przez to poprawy rentowności produkcji. Nie wyklucza to oczywiście, że w
specjalnie korzystnych warunkach jest możliwa ekonomicznie opłacalna produkcja
towarowa z zastosowaniem intensywnego użytkowania rozpłodowego lub mięsno-mlecznego
użytkowania owiec.