6. ocena stanu środowiska
advertisement
Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6. OCENA STANU ŚRODOWISKA 6.1. ZAŁOśENIA OCENY Pierwszym etapem oceny była delimitacja i charakterystyka jednostek przyrodniczokrajobrazowych, które nastepnie stanowiły podstawowe pola oceny. Ogółem wyznaczono 316 jednostek przyrodniczo-krajobrazowych, według kryteriów podanych we wstępie (patrz Rozdział 1). KaŜda jednostka została scharakteryzowana odrębnie. Zestaw informacji, charakteryzujących poszczególne jednostki jest zróŜnicowany, w zaleŜności od typu uŜytkowania terenu, do jakiego jednostka została zakwalifikowana. Zakres charakterystyki przedstawia się następująco: Lasy: Ukształtowanie terenu Rodzaje gleb Występowanie wód i mokradeł Tereny cenne dla bytowania zwierząt Formy ochrony przyrody UŜytki rolne Sposób uŜytkowania Pokrycie terenu Ukształtowanie terenu Rodzaje gleb Występowanie wód i mokradeł Tereny cenne dla bytowania zwierząt Formy ochrony przyrody Tereny wód Sposób uŜytkowania zbiornika Obudowa biologiczna zbiornika Tereny cenne dla bytowania zwierząt Formy ochrony przyrody Tereny poeksploatacyjne Pokrycie terenu Udział powierzchni biologicznie czynnej Ukształtowanie terenu Rodzaje gleb Występowanie wód i mokradeł Tereny cenne dla bytowania zwierząt Formy ochrony przyrody Tereny komunikacji Udział powierzchni biologicznie czynnej Formy ochrony przyrody Tereny zabudowy Udział powierzchni biologicznie czynnej SG GW Występowanie wód i mokradeł Kat edr a Tereny cenne dla występowania zwierząt Ar c h i tek t ur y Formy ochrony przyrody Kr aj obr a zu 207 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Tereny zieleni Udział powierzchni biologicznie czynnej Ukształtowanie Rodzaje gleb Występowanie wód i mokradeł terenu Tereny cenne dla występowania zwierząt Formy ochrony przyrody Szczegółową charakterystykę jednostek przedstawiono w załączniku 6, gdzie poszczególnym uwzględnianym cechom przypisano następujący zakres: Ukształtowanie terenu - płaski - słabo nachylony - średnio nachylony - silnie nachylony Rodzaje gleb - mineralne - organiczne - urbanoziemy Występowanie wód i mokradeł - wody powierzchniowe - mokradła - brak Tereny cenne dla bytowania zwierząt - tak - nie Sposób uŜytkowania terenów rolnych - w uprawie - odłogowane i ugorowane Sposób uŜytkowania zbiornika - rekreacyjny, - osadnik - nieuŜytkowany Obudowa biologiczna zbiorników: - występuje - brak Udział powierzchni biologicznie czynnej - 0-25% - 25-50% - 50-75% - 75-100% SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 208 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Pokrycie terenów zabudowy i komunikacji - zabudowa niska wolnostojąca - zabudowa niska szeregowa i/lub bliźniacza - zabudowa wysoka wolnostojąca - zabudowa wysoka kwartałowa - nawierzchnie utwardzone Sposób uŜytkowania terenów zabudowy - tereny zabudowy mieszkaniowej - tereny zabudowy usługowej - tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej - tereny zabudowy produkcyjno-usługowej - tereny obronności i bezpieczeństwa państwa - tereny komunikacji Formy ochrony przyrody - park krajobrazowy - obszar chronionego krajobrazu - pomnik przyrody - rezerwat przyrody - zespół przyrodniczo-krajobrazowy - uŜytek ekologiczny - brak Ocenę środowiska przyrodniczego przeprowadzono w nawiązaniu do postawionych celów. Skupiono się głównie na jakości Ŝycia oraz zachowaniu zasobów przyrodniczych i krajobrazowych miasta. Z tego względu za zasadnicze dla określenia uwarunkowań rozwoju uznano następujące oceny: • jakości i zagroŜeń środowiska przyrodniczego oraz moŜliwości ich eliminacji uwzględniono tu ocenę podatności na zanieczyszczenia wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza atmosferycznego; • warunków decydujących o jakości Ŝycia mieszkańców wynikających ze stanu i zagroŜeń środowiska przyrodniczego - w podziel na ocenę jakości Ŝycia na terenach zabudowanych i niezabudowanych; • stanu ochrony i uŜytkowania zasobów przyrodniczych • stanu zachowania walorów krajobrazowych i zmian zachodzących w krajobrazie. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 209 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6.2. OCENA JAKOŚCI I ZAGROśEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ORAZ MOśLIWOŚCI ICH ELIMINACJI Metoda oceny: ocena poprzedzona została syntezą informacji przeprowadzoną w układzie: presja – stan – reakcja, rekomendowanym przez oecd oraz un commissionon sustainable development. Przedmiotem oceny PRESJI były źródła zagroŜeń i zanieczyszczeń. Tu równieŜ odniesiono się do ich przestrzennego rozkładu. Przedmiotem oceny STANU był poziom zanieczyszczeń poszczególnych elementów środowiska, badany i rejestrowany w ramach monitoringu środowiska przyrodniczego lub odrębnie prowadzonych badań. We wszystkich przypadkach, w których było to moŜliwe, odniesiono się do informacji o przestrzennym rozkładzie analizowanych zanieczyszczeń. Przedmiotem oceny REAKCJI były – w zasadzie – działania i decyzje podejmowane w celu likwidacji lub ograniczenia uciąŜliwości źródeł oraz w celu likwidacji/minimalizacji skutków zanieczyszczeń. Przyjęto, Ŝe podstawowym dokumentem informującym o tych działaniach i decyzjach jest program ochrony środowiska (tu: Opis Stanu środowiska Miasta Kielce (czerwiec 2011), wraz z planami ochrony). W przypadkach, kiedy z uwagi na brak odpowiednich informacji nie moŜna było przeprowadzić oceny, pomijano ten jej segment. Uznać to jednocześnie naleŜy za wskazówkę, dotyczącą potrzeby uzupełnienia stanu wiedzy. Przy ocenie stanu, w odniesieniu do wód podziemnych przyjęto, Ŝe analizowana tu będzie podatność na zanieczyszczenia, a nie stan zanieczyszczenia wód podziemnych (brak danych). Z uwagi na charakter zanieczyszczeń lub/i zagroŜeń oraz zakres posiadanych informacji, niektórych ocen nie udało się przeprowadzić w odniesieniu do jednostek przyrodniczo-krajobrazowych. Ocenę PRESJI przeprowadzono dokonując analizy jej istotności: 1. istotna – kilka źródeł zanieczyszczeń o znaczącym, udokumentowanym oddziaływaniu, 2. średnia – pojedyncze źródła zanieczyszczeń, oddziaływanie niewielkie lub potencjalne, 3. nieistotna – brak źródeł zanieczyszczeń. W ocenie STANU przyjęto, Ŝe stan ten jest właściwy, jeśli nie zostały przekroczone normy (standardy) określone w regulacjach prawnych (kryterium oceny). Jedynie w SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 210 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania przypadku stanu wód podziemnych, z uwagi na specyfikę tego elementu środowiska), przyjęto inne załoŜenie – zamiast stanu oceniano podatność na zanieczyszczenia. Oceny REAKCJI dokonano na podstawie analizy podjętych działań inwestycyjnych lub planistycznych, przyjmując: 1. reakcja właściwa – problem dobrze rozpoznany, podjęte działania (rozpoczęto wdraŜanie działań minimalizujących niekorzystne oddziaływanie) 2. reakcja dostateczna – problem dostrzeŜony, działania zaplanowane 3. brak reakcji – problem dostrzeŜony, ale brak stanowiska, jak go rozwiązać ZANIECZYSZCZENIA WÓD PODZIEMNYCH (załącznik 6.11, 6.21 oraz ryc. 6.2.1 i 6.2.2) PRESJA: Ocenę presji przeprowadzono według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena presji Kryteria Istotna Kilka ognisk zanieczyszczeń na obszarze jednostki Średnia Pojedyncze ogniska zanieczyszczeń na obszarze jednostki Nieistotna Brak ognisk zanieczyszczeń na obszarze jednostki Za potencjalną presję uwaŜa się takŜe drogi i kolej, którymi przewoŜone są w cysternach substancje niebezpieczne dla środowiska – rejon ujęcia Kielce-Bialogon (droga i linia kolejowa Warszawa-Kielce-Kraków). STAN: Z charakterystyki wód podziemnych wynika, Ŝe o zanieczyszczeniu wód podziemnych, a ściślej mówiąc o potencjalnym zagroŜeniu zanieczyszczeniami, wnioskuje się na podstawie specyficznych uwarunkowań hydrogeologicznych, występujących na obszarze miasta. Na podstawie analizy tych uwarunkowań wskazane zostały Obszary NajwyŜszej Ochrony i Obszary Wysokiej Ochrony (patrz: rozdział 3.4). W związku z tym, ocenę stanu wód podziemnych, a precyzyjnie – podatności na zanieczyszczenie przeprowadzono2 1 według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Załącznik zawiera oceny dla kaŜdej z jednostek SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 211 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc 6.2.1 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 212 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.2.2. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 213 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Ocena stanu Kryteria oceny DuŜa podatność PołoŜenie w obrębie ONO Średnia podatność PołoŜenie w obrębie OWO Brak podatności PołoŜenie poza obszarami ochrony REAKCJA: Program ochrony środowiska zawiera ustalenia o bardzo ogólnym charakterze. Odnosi się przede wszystkim do ochrony zasobów – raczej w sensie ich wielkości oraz ich racjonalnego wykorzystania: Cel generalny: Ochrona zasobów zapotrzebowania na wodnych wodę przed ludności zanieczyszczeniami i gospodarki z oraz zaspokojenie uwzględnieniem zasad zrównowaŜonego rozwoju Cele strategiczne: • Zwiększenie skuteczności ochrony zasobów wód podziemnych zwłaszcza GZWP przed ich ilościową i jakościową degradacją na skutek nadmiernej eksploatacji oraz przenikania do warstw wodonośnych zanieczyszczeń z powierzchni ziemi. • Zwiększenie roli edukacji ekologicznej • Skuteczne egzekwowanie przepisów przez jednostki organizacyjne miasta odpowiedzialne za ochronę środowiska W kwestii działań na rzecz poprawy jakości Plan wodny przewiduje zadania: • • • • • Budowę nowych ujęć wody wraz z siecią wodociągową (Doprowadzenie dla potrzeb Kielc wód kopalnianych pochodzących z obszaru zasobów wód podziemnych Gałęzie Bolechowice Borków z uwzględnieniem oddziaływania górniczego ZPW Trzuskawica) Rozgraniczanie wody pitnej i wody do instalacji przemysłowych oraz stosowanie zamkniętych obiegów wody Kontynuację budowy systemu kanalizacji sanitarnej, obejmującej swym zasięgiem wszystkich mieszkańców miasta, wymiana i modernizacja istniejących sieci wodno – kanalizacyjnych oraz kontynuacja rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków w Sitkówce - Nowiny Monitorowanie stanu wód podziemnych w rejonie ujęcia białogońskiego Wykorzystanie zasobów wodnych gmin sąsiednich: Zagnańsk i Suków, Sitkówka Nowiny, Morawica SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 214 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania • Opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem stref pośrednich ujęć (ograniczenie zabudowy w rejonie ujęć szczególnie lokalizacji przemysłu i usług) • Opracowanie i zatwierdzenie dokumentacji dla GZWP 418 (Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznej dla zbiornika GZWP 418) • Prowadzenie i aktualizacja ognisk zanieczyszczeń środowiska gruntowo – wodnego (W ramach niniejszego opracowania przeprowadzono kolejną aktualizację ognisk zanieczyszczeń w oparciu o materiały przekazane przez Zleceniodawcę) Reakcję, zgodnie z przyjętymi kryteriami, uznać naleŜy za właściwą, choć oczywiście nie oznacza to, Ŝe problem został całkowicie opanowany. ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH PRESJA: Za główne źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych (płynących) uznane zostały wody opadowe, zrzucane okresowo systemem kanalizacji burzowej, a takŜe w sposób nielegalny ścieki komunalne i przemysłowe. STAN: Szczegółowe kartowanie ekohydrologiczne cieków płynących w granicach Kielc w latach 2010-2011 (Ciupa i in. 2010, 2011) wykazało duŜe zanieczyszczenie ich koryt i den dolin. Odcinki kilku z nich stanowią w zasadzie „otwarte kanały ściekowe” (np. Chodczy, Zofiówki, Zagórki, Bukowca). DuŜe koncentracje związków biogennych w wodach analizowanych cieków były przyczyną m.in. zakwitów glonów (np. w Zalewie Kieleckim), a takŜe nadmiernego wzrostu roślinności wodnej w ich korytach i w strefie przybrzeŜnej (Czerwik-Marcinkowska 2008). Badania fizyko-chemiczne wód wykonane w strefie plaŜy i przystani Zalewu Kieleckiego w styczniu 2011 r., wykazały tu przekroczenia kilku wskaźników m.in. paciorkowców kałowych (enterokoków) i bakterii z grupy Coli, w tym typu kałowego. W 2010 w Kielcach lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie wyodrębniono 4 JCW po przekroje pomiarowo-kontrolne: Chodcza – Zastawie (JCW Chodcza – PLRW20006216452; stan ekologiczny umiarkowany; stan chemiczny – nie badany), Silnica – Białogon (JCW Silnica PLRW20006216488; stan ekologiczny – nie badany; stan chemiczny – dobry), Sufraganiec – Podgórze (JCW Sufraganiec PLRW200062164869; stan ekologiczny i chemiczny – nie badany), Bobrza – Radkowice (JCW Bobrza od Ciemnicy do ujścia PLRW200082164899; stan i potencjał ekologiczny umiarkowany; stan chemiczny – dobry) (Ciupa i in. 2011b). SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 215 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania REAKCJA: W Planie Wodnym przygotowanym do Programu Ochrony Środowiska 2010 zwraca się uwagę na następujące cele strategiczne:: • Uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi i ochrona wód powierzchniowych • Skuteczne egzekwowanie przepisów przez jednostki organizacyjne miasta odpowiedzialne za ochronę środowiska • Zwiększenie roli edukacji ekologicznej ZADANIA: • • • • • • • • • • Budowa nowych czyszczalni wód deszczowych Stworzenie programu rozbudowy i modernizacji sieci wod. – kan. Budowę kanalizacji deszczowej wraz ze zbiornikami retencyjnymi i oczyszczalniami wód opadowych oraz wymiana i modernizacja istniejącej sieci kanalizacji deszczowej (zadanie takie jak budowa i rozbudowa kanalizacji deszczowej – są integralnymi częściami inwestycji drogowych oraz rewitalizacyjnych zabudowy miejskiej) Rozbudowa systemu kanalizacji deszczowej ze szczególnym uwzględnieniem terenów nowo zabudowanych Kontynuacja budowy systemu kanalizacji sanitarnej, obejmującej swym zasięgiem wszystkich mieszkańców miasta, wymiana i modernizacja istniejących sieci wodno – kanalizacyjnych oraz kontynuacja rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków w Sitkówce - Nowiny Zaprojektowanie i wdroŜenie systemu monitoringu sieci kanalizacji deszczowej (Ekspertyza w zakresie oceny stanu, zagroŜeń i ochrony środowiska wód płynących w niekontrolowanej zlewni cieku Chodcza na tle katastrów w granicach miasta Kielce) Podnoszenie świadomości społecznej, dotyczącej konieczności racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych i odpowiedniego gospodarowania ściekami Ograniczanie spływu powierzchniowego - zwiększanie powierzchni biologicznie czynnej poprzez wprowadzanie opłat za korzystanie z miejskiej kanalizacji deszczowej Prowadzenie i aktualizacja ognisk zanieczyszczeń środowiska gruntowo – wodnego ochrony środowiska wód płynących w niekontrolowanej zlewni cieku Chodcza na tle katastrów w granicach miasta Kielce) Reakcję, zgodnie z przyjętymi kryteriami, uznać naleŜy za właściwą. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 216 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ZANIECZYSZCZENIA GLEB PRESJA: Na terenie miasta występują ogniska punktowe i wielkoprzestrzenne obszary związane z zanieczyszczeniem gleb produktami ropopochodnymi – tereny stacji paliw i baz magazynowych oraz tereny poeksploatacyjne związane z dawną działalnością górniczą. STAN: Dotychczasowe badania stanu zanieczyszczenia gleb uznano za niepełne i wykazujące brak spójności (patrz: charakterystyka gleb). Dane z 1995 roku wskazują na podwyŜszone zawartości metali cięŜkich na terenie miasta. Z badań przeprowadzonych w 2006 r. wynika, Ŝe koncentracja metali w powierzchniowej warstwie gleb Kielc mieści się w granicach zawartości dopuszczalnych. Niewielkie i lokalne przekroczenia zawartości Zn (maksymalnie do 297 mg/kg) i Pb (maksymalnie do 144 mg/kg) stwierdzono wzdłuŜ tras komunikacyjnych. Badania gleboznawcze przeprowadzone w 2007r. potwierdzają niewielki, lokalny wzrost zawartości ołowiu i cynku. Zawartości radionuklidów naturalnych uranu, toru i potasu nie odbiegają od wartości stwierdzanych na terenie Polski i nie stwarzają Ŝadnego zagroŜenia radiologicznego. Mimo lokalnie występujących podwyŜszonych stęŜeń radonu nie ma podstaw prawnych do wyznaczenia takich obszarów jako zanieczyszczonych. REAKCJA: Cele strategiczne zawarte w Planie ochrony przyrody i krajobrazu do Planu Ochrony Środowiska 2010 przewiduje się w zakresie ochrony gleb następujące zadania: • Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych zgodnie z decyzjami • Prowadzenie rejestru terenów zdegradowanych • Inwentaryzację powierzchni gruntów uszczelnionych i analizę moŜliwości ich wymiany na grunty przepuszczalne lub częściowo przepuszczalne • Reglamentacja zuŜycia soli w akcjach zimowego utrzymania dróg i edukacja mieszkańców w moŜliwościach stosowania innych środków (przedsięwzięcie Badania wpływu substancji stosowanych do odladzania jezdni tj. chlorku wapnia, chlorku magnezu i chlorku sodu na drzewa rosnące wzdłuŜ wybranych ulic miasta Kielce) Zaplanowane przedsięwzięcia w zakresie ochrony gleb dotyczą tylko zakresu ostatniego z wymienionych zadań SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 217 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZE ATMOSFERYCZNEGO (załącznik 6.1,6.2 oraz ryc. 6.2.3, 6.2.4, 6.2.5, 6.2.6) PRESJA: Na terenie miasta znajdują się liczne źródła zanieczyszczeń powietrza, część z nich, to tzw. niskie emitory, stanowiące największe zagroŜenie w skali lokalnej. Ocena presji została przeprowadzona według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena presji Kryteria oceny Istotna Liczne źródła emisji niskiej Średnia Pojedyncze źródła emisji niskiej Nieistotna Brak źródeł emisji niskiej STAN: Ostatnia całościowa analiza rozkładu zanieczyszczeń została prowadzona w 2010 r. , w ramach sporządzania Programu ochrony powietrza dla stref województwa świętokrzyskiego 2011 Na podstawie tej analizy przeprowadzono ocenę stanu według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena stanu Kryteria oceny Niewłaściwy Przekroczenie obowiązujących standardów jakości Właściwy Brak przekroczenia obowiązujących standardów jakości REAKCJA: Na podstawie Planu ochrony atmosfery i klimatu miasta z 2010 roku oraz Programu ochrony powietrza dla województwa Świętokrzyskiego 2011. Cel Generalny: Stworzenie warunków do zapewnienia mieszkańcom Kielc zdrowego klimatu i przyjemnego otoczenia • Przywrócenie standardów jakości powietrza • DąŜenie do zapewnienia zrównowaŜonego wykorzystania energii w budownictwie Kształtowanie zdrowego i przyjemnego otoczenia w przestrzeni publicznej SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 218 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.2.3 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 219 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.2.4. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 220 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Cele strategiczne: • • • • • Uporządkowanie i "odświeŜenie" struktury miejskiej w centralnych częściach miasta. Wykonanie, zgodnie z „Projektem załoŜeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Kielce” modernizacji miejskiej sieci ciepłowniczej oraz jej rozbudowa; Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeń – w tym emisji niskiej i prowadzenie oceny ich wpływu na stan klimatu miasta Redukcja zanieczyszczeń komunikacyjnych (zadanie: W związku ze znacznym udziałem emisji komunikacyjnej (liniowej) w koncentracjach pyłu PM10: aktywna działalność władz wojewódzkich i miejskich w sprawie budowy obwodnic i autostrad;) Termomodernizacja budynków w celu zmniejszenia zuŜycia energii cieplnej, Cele te wskazują na potrzebę pełniejszego rozpoznania stanu higieny atmosfery. Jednak, zgodnie z zasadą likwidacji zanieczyszczeń u źródła, Program koncentruje się na eliminowaniu źródeł zanieczyszczeń. Podobny zakres działań rekomenduje, opracowany w 2011 r. Program ochrony powietrza dla stref województwa świętokrzyskiego 3. W programie tym za priorytetowe uznano likwidację źródeł tzw. „niskiej emisji”, szczególnie poprzez modernizację termomodernizacji budynków. Ze względu na sieci ciepłowniczej oraz ponadnormatywne stęŜenia benzo(a)piranu, plan ochrony atmosfery i klimatu miasta oprócz budowy obwodnic czy reorganizacji struktury komunikacyjnej wewnątrz miasta, powinien w zadaniach Planu wyraźniej zwrócić uwagę na ograniczenie emisji spalin pojazdów poruszających się w ramach miasta, z moŜliwością ograniczania dostępu dla pojazdów współcześnie nie spełniających norm emisji spalin. Takim zapisem w Programie jest promowanie rozwoju rozwiązań w zakresie komunikacji zbiorowej i ograniczania komunikacji indywidualnej. Reakcję, zgodnie z przyjętymi kryteriami, uznać naleŜy za dostateczną. ZAGROśENIA PRZEKROCZENIAMI NORM HAŁASU (załacznik 6.1, 6.2, ryc. 6.2.5) PRESJA: Źródłem zagroŜenia ponadnormatywnym hałasem jest przede wszystkim transport drogowy i kolejowy oraz w niewielkim stopniu zakłady przemysłowe (Fabryka ŁoŜysk Tocznych NSK, Zakład Produkcji Świec Zapłonowych „Iskra” zakłady pracujące w porze nocnej: piekarnie, zakłady poligraficzne) oraz duŜe centra handlowe ( „Galeria Echo”, „REAL”i inne). STAN: 3 Opracowanie to wykonało: ATMOTERM S.A. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 221 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Od 2012 roku miasto posiada kompletną mapę akustyczną4 (emisja, imisja, przekroczenia, wraŜliwość hałasowa obszarów). Na tej podstawie moŜliwa jest pełna identyfikacja obszarów zagroŜonych ponadnormatywnym hałasem, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Ocena stanu Kryteria oceny występuje Przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu nie występuje Brak przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu REAKCJA: Z chwilą wykonywania aktualizacji niniejszego opracowania nie istnieje Program Ochrony przed Hałasem, którego wykonanie planuje się w najbliŜszym czasie. Część informacji na temat celów i zadań związanych z ochroną przed hałasem zostały zawarte w Planie ochrony atmosfery i klimatu miasta z 2010 roku, gdzie wskazuje się następujące cele: • • • Ograniczenie emitowanego hałasu komunikacyjnego róŜnego rodzaju metodami i sposobami, a w tym wyciszające nawierzchnie ,realizacja barier dźwiękochłonnych (ekrany, zieleń osłonowa, zabudowa osłonowa itp.) do poziomu obowiązujących standardów uwzględniające zasadność i moŜliwość zlokalizowania w otoczeniu źródeł hałasu ekranów akustycznych. DąŜenie do przywrócenia i utrzymania standardów jakości klimatu akustycznego Ograniczenie uciąŜliwości akustycznej w trakcie odbywających się masowych imprez rozrywkowych w Kielcach. Z chwilą wykonywania aktualizacji niniejszego opracowania nie istnieje Program Ochrony przed Hałasem, którego wykonanie planuje się w najbliŜszym czasie. Ze względu na zmianę rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 roku (Dz.U. z 2012 poz. 1109 z dnia 8 października 2012 r.), stan rozpoznania zagroŜenia i moŜliwości jego eliminacji przy uŜyciu instrumentów znajdujących się w posiadaniu Władz Miasta, naleŜy uznać za niewystarczający. Po wykonaniu aktualizacji mapy akustycznej, następnym etapem powinno być opracowanie programu ochrony środowiska przed hałasem dla Kielc. Mapa 6.2.5. prezentuje stan zagroŜenia przekroczeniami norm hałasu według istniejącej mapy przekroczeń norm hałasu (EKKOM 2012), wykonanej według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 120, poz. 826), a zatem będzie wymagała weryfikacji po aktualizacji map akustycznych dla Kielc. 4 Opracowanie to wykonało: EKKOM Sp. z o.o. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 222 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6.2.5 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 223 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania POTENCJALNE LINIOWE ZAGROśENIA PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM (załacznik 6.1, 6.2, ryc. 6.2.6) PRESJA: Ze względu na potrzebę przesyłu energii elektrycznej na większe odległości, w wytwarzanym przez te linie paśmie częstotliwości największe oddziaływanie występuje od napowietrznych sieci energetycznych. Prawo ochrony środowiska w art. 121 określiło zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi, ponadto art. 123 ww. ustawy zobowiązuje WIOŚ do prowadzenia okresowych badań pól elektromagnetycznych w środowisku oraz rejestru zawierającego informację o terenach, na promieniowania których stwierdzono elektromagnetycznego przekroczenia. Wartości są rozporządzeniu podane w dopuszczalne Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. (Dz. U. 192, poz. 1883) w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów kontroli dotrzymania tych poziomów. Obecność linii energetycznych moŜna traktować jako potencjalne źródło zagroŜenia promieniowaniem elektromagnetycznym, o ile respektowane są zapisy dotyczące odległości wskazanych w Zarządzeniu Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 stycznia 1985 r. w sprawie szczególnych wytycznych projektowania i eksploatacji urządzeń elektromagnetycznych (M.P. nr 3, poz. 24 z 1985 r.). Przeprowadzone w latach 2009-2011 pomiary5 nie wykazały, aby w miejscach dostępnych dla ludności wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych promieniowania elektromagentycznego. TakŜe w rejestrze prowadzonym na podstawie kontroli i wykonanych pomiarów (takŜe przez zarządzających instalacjami) przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska nie stwierdza się obszarów, na których występują przekroczenia. STAN Miasto Kielce w energię elektryczną zasilane jest z dwóch Głównych Punktów Zasilania (GPZ). Stacja GPZ Piaski 220/110kV zlokalizowana jest w północnej części miasta, natomiast druga stacja GPZ Radkowice 220/110kV znajduje się poza granicami miasta w miejscowości Radkowice. W tym paśmie częstotliwości największe oddziaływanie występuje od napowietrznych sieci energetycznych. W Kielcach nie planuje się budowy nowych linii napowietrznych wysokiego napięcia oprócz linii 220kV łączącą stację GPZ Piaski ze stacją GPZ Radkowice. Szczegółowe dane na temat sieci energetycznej znajdują się w dokumencie „ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w 5 Wyniki pomiarów PEM za rok 2011, 2010 i 2009 wykonanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 224 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Kielce” , które zostało z aktualizowane uchwałą Rady Miasta Nr XVI/341/2011. Ocena stanu Kryteria oceny występuje występują potencjalne liniowe zagroŜenia elektromagnetyczne nie występuje brak potencjalnych liniowych zagroŜeń elektromagnetycznych REAKCJA: Nie stosuje się szczególnych działań zmierzających do rozwiązania obecności potencjalnych liniowych zagroŜeń elektromagnetycznych. Brak zapisów na ten temat w planie ochrony atmosfery i klimatu miasta jest podyktowane brakiem uciąŜliwości sieci wysokiego napięcia o ile właściwie jest prowadzony nadzór nad wydawanymi decyzjami o lokalizacji zabudowy względem takich obiektów oraz prowadzony jest nadzór nad poprawnością działania sieci energetycznych przez administratorów. Mimo nie wykazywania Ŝadnych dodatkowych działań w planach dotyczących ochrony środowiska przed promieniowaniem elektromagnetycznym, warto uwzględnić w przyszłości brak występowania znaczących zagroŜeń dla środowiska w przypadku prowadzenia kabli wysokiego napięcia pod powierzchnią gruntu. PODSUMOWANIE: Podsumowując, przeprowadzone oceny cząstkowe, naleŜy stwierdzić, Ŝe stan zanieczyszczeń poszczególnych elementów środowiska jest rozpoznany wyrywkowo (np zanieczyszczenia na podstawie bioindykacji, zagadnienie promieniotwórczości, występowanie ognisk zanieczyszczeń). Wyraźnie ujawnia się brak odpowiednio zaprojektowanego, konsekwentnie prowadzonego monitoringu. Utrudnia to śledzenie tendencji (część danych jest nieporównywalna) oraz określenie przestrzennego zasięgu występowania zagroŜeń. Lepiej rozpoznana jest presja, choć Władze Miasta w ograniczonym stopniu mogą oddziaływać na likwidację zanieczyszczeń u źródła, poniewaŜ większość kompetencji w tym zakresie znajduje się w gestii Marszałka Województwa oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Za istotny postęp względem stanu z 2009 roku naleŜy uznać opracowanie mapy akustycznej miasta z moŜliwością jej wykorzystania do wykonania Programu Ochrony Przed Hałasem oraz wykonanie niezaleŜnych ekspertyz w zakresie zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 225 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6.2.6 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 226 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6.3 OCENA WARUNKÓW DECYDUJĄCYCH O JAKOŚCI śYCIA MIESZKAŃCÓW, WYNIKAJĄCYCH ZE STANU I ZAGROśEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Metoda oceny: ocena zostanie przeprowadzona odrębnie: (1) dla terenów zabudowy mieszkaniowej i terenów usług publicznych oraz (2) dla terenów niezabudowanych, charakteryzujących się tzw. potencjałem osadniczym tj. np. niezalesionych. Podział ten wynika z konieczności uwzględnienia nieco innego zestawu kryteriów. Przy przeprowadzeniu oceny wykorzystane zostaną wyniki oceny jakości środowiska. OCENA JAKOŚCI śYCIA NA TERENACH ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I TERENACH USŁUG PUBLICZNYCH (Załącznik 6 oraz ryc. 6.3.1) Ocenę przeprowadzono według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena Stan gwarantujący bardzo dobrą jakość Ŝycia Stan gwarantujący względnie dobrą jakość Ŝycia Stan wymagający aktywnych działań na rzecz poprawy jakości Ŝycia Kryteria Brak przekroczenia norm zanieczyszczeń Ponad 50 % udziału terenów biologicznie czynnych Brak ekspozycji na klęski Ŝywiołowe w tym zagroŜenie powodzią Brak przekroczenia norm zanieczyszczeń 25 % - 50% udziału terenów biologicznie czynnych Brak ekspozycji na klęski Ŝywiołowe w tym zagroŜenie powodzią PoniŜej 25 % udziału terenów biologicznie czynnych i / lub Ekspozycja na klęski Ŝywiołowe w tym zagroŜenie powodzią Przeprowadzona ocena uprawnia do stwierdzenia, Ŝe na terenach istniejącej zabudowy, zwłaszcza w centralnej części miasta przewaŜają jednostki przyrodniczokrajobrazowe ocenione jako niekorzystne z punktu widzenia jakości Ŝycia mieszkańców. Czynnikiem decydującym jest tu ekspozycja na klęski Ŝywiołowe, która w Kielcach dotyczy głownie zagroŜenia powodzią, a takŜe niski udział terenów biologicznie czynnych oraz występowanie zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza w postaci pyłu zawieszonego (PM10). SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 227 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.3.1 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 228 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania OCENA JAKOŚCI śYCIA DLA TERENÓW NIEZABUDOWANYCH, CHARAKTERYZUJĄCYCH SIĘ TZW. POTENCJAŁEM OSADNICZYM (Załącznik 6.1, 6.2, ryc. i 6.3.2) Ocenę przeprowadzono według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena Obszar, na którym moŜliwe jest zapewnienie bardzo dobrej jakości Ŝycia Obszar, na którym moŜliwe jest zapewnienie względnie dobrej jakości Ŝycia Obszar, na którym naleŜy ograniczyć sytuowanie zabudowy mieszkaniowej i usług publicznych Kryteria Topoklimat uznany za bardzo korzystny i korzystny. Brak przekroczenia norm zanieczyszczeń Brak ekspozycji na klęski Ŝywiołowe Topoklimat uznany za korzystny i przeciętny. Brak przekroczenia norm zanieczyszczeń Brak ekspozycji na klęski Ŝywiołowe Topoklimat uznany za niekorzystny w tym przekroczenia norm zanieczyszczeń oraz ze względu na moŜliwość stagnowania chłodnego powietrza) i / lub Ekspozycja na klęski Ŝywiołowe Na podstawie przeprowadzonej oceny moŜna stwierdzić, Ŝe najkorzystniejsze – z punktu widzenia jakości Ŝycia – warunki do zabudowy występują we wschodniej części miasta (rejon Dąbrowy, Nowego Folwarku, Ostrogórki, Bukówki i Domaszowic - z wyjątkiem doliny Lubrzanki). PrzewaŜają tu jednostki przyrodniczo-krajobrazowe, w obrębie których moŜna zapewnić bardzo korzystne i korzystne warunki Ŝycia dla przyszłych mieszkańców. W części zachodniej przewaŜają jednostki o warunkach niekorzystnych. Jest to związane z ich połoŜeniem w dolinach Bobrzy i Silnicy, a takŜe w rejonie Dalni i Grabiny Pojawiają się tu jednak takŜe jednostki (rejon Niewachlowa I, Pietraszek i Zalesia) ocenione jako bardzo korzystne i korzystne Część południowa miasta charakteryzuje się w przewadze występowaniem jednostek ocenionych jako bardzo dobre i dobre dla tworzenia właściwych warunków Ŝycia (rejon Posłowic i Dymin). SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 229 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.3.2 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 230 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6.4 OCENA STANU OCHRONY I UśYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH Metoda oceny: ocenę tą przeprowadzono w podziale na zasoby przyrodnicze, które mają charakter dziedzictwa przyrodniczego i w związku z tym powinny być skutecznie chronione oraz zasoby, które stanowią podstawę rozwoju funkcji gospodarczych lub / i są niezbędne dla zaspokojenia potrzeb człowieka i w związku z tym powinny być racjonalnie uŜytkowane. OCENA STANU OCHRONY ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH (Załącznik 6.1, 6.2 oraz ryc. 6.4.1) Zasoby przyrodnicze niewykorzystywane przez człowieka do celów gospodarczych zostały zanalizowane w nawiązaniu do pojęcia walorów przyrodniczych. Termin walory przyrodnicze odnosi się do cech środowiska abiotycznego i /lub biotycznego, które posiadają znaczenie dla społeczeństwa, ale nie wiąŜą się z bezpośrednią eksploatacją gospodarczą tych elementów. Zwykle walory przyrodnicze są lub powinny być chronione ze względów: naukowych, dydaktycznych oraz uwagi na to, Ŝe stanowią element dziedzictwa przyrodniczego (kraju, regionu, miasta). Do podstawowych zasobów „nieuŜytkowych” - walorów środowiska przyrodniczego obszaru objętego opracowaniem naleŜą: • obszary chronione – park krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, rezerwat, uŜytek ekologiczny; • obszary występowania cennych zbiorowisk roślinnych; • obszary występowania cennych siedlisk ze względu na występowanie dziko Ŝyjącej fauny; • obszary występowania gruntów organicznych sprzyjających procesowi retencji. Dla obszarów objętych ochroną prawną podstawowym kryterium oceny stanu ochrony tych walorów jest stopień zgodności zasad ochrony - w tym wynikającej z formalnego statusu obszaru, chronionego przepisami Ustawy o ochronie przyrody 2004 - z obecnym sposobem uŜytkowania i zagospodarowania obszaru. MoŜna zatem określić następujące sytuacje: • wspomniane wyŜej zasoby zostały juŜ objęte ochroną prawną, a formę i sposób zagospodarowania i uŜytkowania obszaru moŜna uznać za właściwy z punktu widzenia charakteru chronionych walorów, SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 231 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.4.1 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 232 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce • Przydatność środowiska dla zagospodarowania zasoby zostały objęte ochroną prawną, ale pojawiają się symptomy jej niewłaściwego zagospodarowania i uŜytkowania obszaru (nie zgodnego z zasadami ochrony), Wśród pozostałych obszarów - nie objętych ochroną prawną moŜna wyróŜnić takie, gdzie walory przyrodnicze w przedstawionym zakresie będą występowały oraz tereny pozbawione walorów przyrodniczych o większym znaczeniu. Ocenę ochrony walorów przyrodniczych przeprowadzono według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena Kryteria ochrona właściwa ochrona nieskuteczna brak ochrony nie dotyczy ochrona prawna obszarowa: park krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody - zasady zagospodarowania i uŜytkowania terenu są zgodne z wymogami ochrony przyrody ochrona prawna obszarowa: park krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody - zasady zagospodarowania i uŜytkowania terenu są niezgodne z wymogami ochrony przyrody, a zasoby ulegają przekształceniom (np. fizjonomia krajobrazu, rzeźba terenu) brak ochrony prawnej, ale na terenie jednostek występują istotne walory przyrodnicze wpływające na ograniczenia w zagospodarowaniu tereny pozbawione walorów środowiska, nie objęte ochroną prawną Jednostki nie objęte przeprowadzaną tu oceną nie posiadają udokumentowanych walorów przyrodniczych. Stanowią zatem zasób uŜytkowy – do zagospodarowania, bez konieczności uwzględniania dodatkowych ograniczeń związanych z ochroną przyrody. Nie znaczy to oczywiście, Ŝe nie wystąpią tu inne ograniczenia i uwarunkowania zagospodarowania tego zasobu. W wyniku przeprowadzonej oceny stwierdzono, Ŝe nas pewnych fragmentach ochrona ta jest nieskuteczna, dotyczy to jednostek połoŜonych w zachodniej części miasta – są to: A7, A22, A24, A38, A 36, A66a, A87, A96, A97, A102, A121, A124, A125, w części środkowej: BB8, B9, B23, B32, B33, B69, B86, oraz we wschodniej części Kielc: C4, C26, C27, C66, C68. Występują tu negatywne zjawiska przyczyniające się do pogorszenia warunków środowiska oraz sposób uŜytkowania niezgodny z zakazami i nakazami właściwymi dla tych form ochrony. Dotyczy to przede wszystkim występowania nielegalnych torów crosowych i innych form uŜytkowania przyczyniających się rozwoju do procesów erozyjnych i degradacji pokrycia terenu, wkraczania nowo powstającej zabudowy zwykle zbyt blisko cieków (poniŜej strefy 100m w odległości od koryta). Jednostki cenne ze względu na walory przyrodnicze, a nie objęte jeszcze ochroną (brak ochrony) obejmują tereny cenne dla dziko Ŝyjącej fauny oraz obszar występowania rzadkich gatunków roślin i/lub zbiorowisk roślinnych związany z obecnością cennych SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 233 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania siedlisk przyrodniczych (w nawiązaniu do Dyrektywy Siedliskowej). Jest to jednak tylko fragment jednostki B16 (w części zachodniej) oraz B79, B83, B84 i B105. OCENA UśYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH (załącznik 6.1, 6.2 oraz ryc. 6.4.2) Metoda oceny: ocena uŜytkowania zasobów przyrodniczych związana jest z koncepcją potencjału krajobrazu, a zatem zasobów słuŜących zaspokojeniu potrzeb człowieka. Wśród metod oceny potencjałów krajobrazowych najczęściej wykorzystywane są (Kistowski, 1997 za Haase i Przewoźniakiem): potencjał produktywności biotycznej, potencjał wodny, potencjał (samoregulacyjno- samooczyszczania, odpornościowy), surowcowy, potencjał regulacji potencjał biotycznej rozwoju systemu osadniczego, potencjał rekreacyjny (ruchu turystycznego). W ocenie uŜytkowania zasobów przyrodniczych Kielc nie wszystkie z w/w potencjałów były traktowane równowaŜnie, a cześć z nich była przedmiotem innych ocen. Ocena potencjału produktywności biotycznej (rolniczej), jak równieŜ surowcowego dla obszaru miejskiego nie mają większego znaczenia, gdyŜ dla tych form zagospodarowania nie upatruje się rozwoju w granicach miasta. Potencjał samooczyszczania oraz regulacji biotycznej uwzględniono w analizie funkcjonowania przyrodniczego, a docelowo w systemie przyrodniczym miasta. Natomiast potencjał wodny odnosi się do zasobów wód podziemnych i wydajności źródeł – omówiony został w rozdziale odnoszącym się do hydrogeologii, a takŜe przy ocenie zagroŜeń środowiskowych. Potencjał rozwoju systemu osadniczego został uwzględniony w ocenie jakości Ŝycia, a takŜe w ocenie końcowej wskazującej przydatność określonych jednostek do pełnienia róŜnych funkcji w tym zabudowy mieszkaniowej, usługowej etc. W związku z powyŜszym, w niniejszej ocenie uŜytkowania zasobów przyrodniczych, skupiono się na ocenie potencjału turystycznego i rekreacyjnego. Celem tej oceny było wskazanie, które spośród terenów jeszcze niezurbanizowanych cechują się istotnymi walorami przyrodniczymi przydatnymi do róŜnych form rekreacji i turystyki. Skupiono się na terenach otwartych i walorach przyrodniczych z tego względu, Ŝe wraz z rozwojem obszarów zurbanizowanych, w granicach miasta, drastycznie SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 234 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania zmniejsza się udział tego rodzaju obszarów, a w konsekwencji dostępność do róŜnych form wypoczynku na wolnym powietrzu. Wśród kryteriów oceny uŜytkowania tego potencjału w pierwszym etapie wskazano jednostki cechujące się potencjałem rekreacyjnym w układzie hierarchicznym. Wskazano obszary: • o najwyŜszych walorach do rekreacji i turystyki – o znaczeniu krajowym oraz regionalnym, za które przyjęto na terenie miasta unikalne walory geologiczne obserwowane w kamieniołomach a takŜe rozległe obszary poeksploatacyjne ukazujące historię górnictwa na terenie miasta; • o wysokich walorach rekreacyjnych – o znaczeniu ponadlokalnym ogólnomiejskim, za które przyjęto obszary parków, zbiorników wodnych wykorzystywanych rekreacyjnie, kompleksów leśnych, oraz tereny pokryte trwałą pokrywą roślinną z urozmaiconą rzeźbą terenu, jednak tylko w przypadku gdy stanowiły one fragment większego kompleksu leśnego lub ekosystemów murawowych. Dotyczyło to obszarów istotnych do rekreacji w skali całego miasta; • o wysokich walorach rekreacyjnych - o znaczeniu miejscowym, za które przyjęto pozostałe obszary leśne (na terenach o nie urozmaiconej rzeźbie terenu) oraz pokryte trwałą pokrywą roślinną w tym zieleńce, ogrody działkowe i zbiorniki wodne, a ponadto doliny niewielkich cieków z zadrzewieniami – istotą wskazania tej kategorii było uwzględnienie obszarów istotnych dla rekreacji w skali miejscowej, waŜnych z punktu widzenia wypoczynku codziennego mieszkańców poszczególnych części Kielc. • tereny niskich walorach rekreacyjnych Druga część oceny polegała na wskazaniu, które z terenów wykazujących potencjał rekreacyjny są obecnie wykorzystywane. PoniewaŜ na uŜytkowanie zasobu rekreacyjnego wpływa jego dostępność, ten czynnik równieŜ został uwzględniony w ocenie. Za generalnie dobry dostęp przyjęto sytuacje, gdy w jednostkach o wysokich walorach rekreacyjnych i turystycznych występują szlaki turystyczne i/lub trasy spacerowe, a ich stan nie ogranicza dostępu dla ludzi niepełnosprawnych i o ograniczonej sprawności np. osób starszych, małych dzieci etc. Ograniczenie dostępu wskazano gdy wynikało to z (1) cech środowiska przyrodniczego – np. silnie nachylone stoki, podmokłości lub (2) cech pozaprzyrodniczych, np. do ogrodów działkowych dostęp jest limitowany dla wybranych grup uŜytkowników tych ogródków. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 235 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Jak wspomniano, występowanie szlaków turystycznych nie jest równoznaczne z dostępem dla wszystkich grup uŜytkowników. W Kielcach szlaki turystyczne to szlaki górskie, część z nich jest trudna, a na niektórych odcinkach niemoŜliwa do pokonania dla osób o ograniczonej sprawności, obecnie szlaki te nie posiadają elementów infrastruktury likwidującej tego typu ograniczenia. Dlatego jednostki takie mimo wysokiego potencjału turystyczno-rekreacyjnego zakwalifikowano do grupy terenów uŜytkowanych z ograniczeniami. Ograniczenia wynikające z cech przyrodniczych mogą takŜe powodować dostęp limitowany dla wszystkich grup uŜytkowników, np. takimi terenami są mokradła nie dostosowane do ich rekreacyjnego wykorzystania (brak kładek, pomostów). W efekcie wskazano wśród obszarów ze wskazanymi zasobami turystyczno – rekreacyjnymi: tereny uŜytkowane turystyczno –rekreacyjnie z dostępem bez ograniczeń – dostępne dla wszystkich mieszkańców oraz odwiedzających z infrastrukturą wypoczynkową zapewniającą swobodne przemieszczanie się róŜnych grup uŜytkowników z uwagi na wiek i stan zdrowia; tereny uŜytkowane turystyczno – rekreacyjnie z ograniczeniami dostępu - głównie barierami fizycznymi dla odwiedzających (m.in. zbyt strome ścieŜki, zbyt podmokłe tereny bez odpowiednich pomostów, ogrody działkowe o ograniczonym dostępie) Ocenę uŜytkowania zasobów dla turystyki i rekreacji przeprowadzono według następującej zasady kwalifikacji jednostek: Ocena Kryteria Zasoby rekreacyjne uŜytkowane Zasoby rekreacyjne uŜytkowane bez ograniczeń Zasoby rekreacyjne uŜytkowane z ograniczeniami Zasoby rekreacyjne nieuŜytkowane potencjalnie z dostępem bez ograniczeń SG GW Zasoby o znaczeniu Zasoby o znaczeniu krajowym i regionalnym ogólnomiejskim nielimitowany dostęp nielimitowany dostęp wynikający z warunków wynikający z warunków środowiska środowiska Zasoby o znaczeniu miejscowym nielimitowany dostęp wynikający z warunków środowiska lub/i przynaleŜności do organizacji (PZD) limitowany dostęp limitowany dostęp limitowany dostęp wynikający z warunków wynikający z warunków wynikającym z warunków środowiska (silnie środowiska (silnie nachylone środowiska (silnie nachylone zbocza, zbocza, tereny podmokłe) nachylone zbocza, tereny tereny podmokłe) podmokłe) Zasoby rekreacyjne nieuŜytkowane nielimitowany dostęp nielimitowany dostęp nielimitowany dostęp wynikający z warunków wynikający z warunków wynikający z warunków środowiska środowiska środowiska Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 236 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Zasoby rekreacyjne nieuŜytkowane potencjalnie z ograniczeniami limitowany dostęp wynikający z warunków środowiska (silnie nachylone zbocza, tereny podmokłe) Przydatność środowiska dla zagospodarowania limitowany dostęp wynikający z warunków środowiska (silnie nachylone zbocza, tereny podmokłe) limitowany dostęp wynikający z warunków środowiska (silnie nachylone zbocza, tereny podmokłe) Na podstawie przeprowadzonej oceny wskazano tereny posiadające zasoby rekreacyjne uŜytkowane obecnie bez ograniczeń tj. ogólno dostępne jak równieŜ pozbawione większych barier fizjograficznych. NaleŜą do nich obszary leśne u podnóŜy Pasma Posłowickiego i Dymińskiego, a takŜe tereny otwarte w dolinie Silnicy, Bobrzy i Sufragańca oraz tereny zieleni miejskiej. Do grupy tej włączono takŜe rejon Kadzielni oraz parku w sąsiedztwie Karczówki, które mimo barier wynikających z cech ukształtowania terenu są obecnie odpowiednio zagospodarowane, a bariery zniwelowane. Do zasobów rekreacyjnych uŜytkowanych z ograniczeniami zaliczono obszary cenne ze względu na potencjał rekreacyjny, jednak z limitowanym dostępem co wynika z przynaleŜności do Polskiego Związku Działkowców lub barier fizjograficznych (silnie nachylone stoki, podmokłości, brak tras spacerowych, szlaków, dróg). O ile pierwsze ograniczenie ma charakter trwały, o tyle druga grupa obejmuje elementy środowiska, których negatywne uwarunkowania do rozwoju rekreacji mogą zostać zniwelowane poprzez odpowiednie zagospodarowanie. Tereny te obejmują rozległe obszary na południu i południowym – wschodzie miasta począwszy od Pasma Posłowickiego, Dymińskiego i Zgórskiego (silnie i średnio nachylone stoki), fragmenty doliny Bobrzy z Sufragańcem (tereny podmokłe), ale takŜe tereny urządzone, które mogą stanowić źródło zagroŜeń dla rekreantów - dotyczy to m.in. Karczówki – z licznymi nie oznaczonymi zagłębieniami poeksploatacyjnymi. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 237 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.4.2 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 238 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania Wśród zasobów rekreacyjnych nieuŜytkowanych wskazano obszary o znacznym potencjale do wypoczynku na wolnym powietrzu. Włączono tu lasy obecnie pozbawione infrastruktury turystycznej, jak równieŜ szereg terenów otwartych ze znacznym udziałem trwałej pokrywy roślinnej. Szczególnie istotne są te z nich połoŜone w obrębie zabudowy miejskiej, gdyŜ stanowią obszary o największych walorach wypoczynkowych – dotyczy to w duŜym stopniu dolin niewielkich cieków na terenie miasta nie dostosowanych infrastrukturalnie do wypoczynku. Przeprowadzona ocena wskazała równieŜ te zasoby rekreacyjne i turystyczne o wysokich walorach istotnych w skali miasta, które obecnie nie są wykorzystywane. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 239 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania 6.5 OCENA STANU ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH I ZMIAN ZACHODZĄCYCH W KRAJOBRAZIE (Załącznik 6.1, 6.2 oraz ryc. 6.5.1) Walory krajobrazowe, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z 2004 r., rozumiane są jako wartości ekologiczne, estetyczne lub kulturowe obszaru oraz związana z nimi rzeźba terenu, twory i składniki przyrody, ukształtowane przez siły przyrody lub działalność człowieka. Walory krajobrazowe stanowią o toŜsamości przyrodniczej i kulturowej danego obszaru. NaleŜy podkreślić, Ŝe kaŜdy typ krajobrazu charakteryzuje się właściwymi sobie walorami krajobrazowymi. Walory te, zgodnie z w/w definicją, są pochodną występujących na terenie warunków naturalnych oraz działalności ludzkiej związanej z wykorzystywaniem środowiska przyrodniczego dla róŜnych potrzeb. Celem oceny nie jest wartościowanie walorów krajobrazowych na terenie Kielc, ale określenie stopnia zachowania tych walorów oraz określenie jakości i kierunków zmian zachodzących w krajobrazie. Metoda oceny: ocena została przeprowadzona na podstawie analizy zmian w krajobrazie miasta, której przedmiotem było określenie zmian jakie zaszły przede wszystkim w pokryciu, jak i układzie przestrzennym poszczególnych elementów zagospodarowania tworzących krajobraz miejski, jakie zachodziły w II połowie XX wieku i w I połowie XXI wieku. Dodatkowo w ocenie zmian zachodzących w krajobrazie posłuŜono się analizą ekspozycji widokowej. Analiza ta umoŜliwiła wskazanie tych terenów, które są najbardziej eksponowane w krajobrazie miasta, a co za tym idzie zakres zmian, a zwłaszcza tych negatywnych, ma największy zasięg oddziaływania. Ocenę przeprowadzono w wyróŜnionych jednostkach przyrodniczo-krajobrazowych. Podstawowym kryterium dla określenia stanu zachowania walorów krajobrazowych był stopień przekształcenia pokrycia terenów. JeŜeli sposób pokrycia nie został zmieniony lub zmieniony został w niewielkim stopniu uznano, Ŝe walory krajobrazowe zostały zachowane. Dodatkowo dla jednostek przyrodniczo-krajobrazowych nie pokrytych trwałą roślinnością wysoką o zachowanych walorach krajobrazowych, wskazano stopień jej ekspozycji w krajobrazie miasta. Pozostałe tereny zakwalifikowano do grupy terenów o zmienionych (nie zachowanych) walorach krajobrazowych. Zmiany te, ze względu na swój charakter mogły mieć trojaki charakter: pozytywny, negatywny lub neutralny. O sposobie kwalifikowania jednostek do poszczególnych kategorii decydował stopień ingerencji zagospodarowania w istniejące walory krajobrazowe. Za tereny, na których nastąpiła poprawa walorów SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 240 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania ryc. 6.5.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 241 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania krajobrazowych uznano te jednostki przyrodniczo-krajobrazowe, w których pojawiły się nowe elementy zagospodarowania wzbogacające krajobraz miejski. Za tereny, na których nastąpiły zmiany o charakterze neutralnym uznano te, których walory krajobrazowe uległy przekształceniom, ale intensywność i charakter tych zmian nie zaburzają krajobrazu miejskiego. Za tereny, na których nastąpiło pogorszenie walorów krajobrazowych uznano te, na których forma pokrycia i zagospodarowania uległa znacznym przekształceniom, a skala i układ zabudowy nie nawiązuje do wykształconej historycznie tkanki miejskiej. Ze względu na ekspozycję krajobrazową obszarów, na których nastąpiło pogorszenie walorów krajobrazowych, podzielono je dodatkowo na dwie grupy: tereny o lokalnym zasięgu oddziaływania oraz tereny eksponowane oddziałujące na inne tereny miejskie. Szczegółową klasyfikację terenów o róŜnym stanie zachowania walorów krajobrazowych oraz zmianach zachodzących w krajobrazie, ilustruje poniŜsza tabela. Ocena Kwalifikacja jednostek Walory zachowane Walory zachowane terenów eksponowanych pokrytych roślinnością niską Walory przekształcone w sposób pozytywny Walory przekształcone w sposób neutralny Walory przekształcone w sposób negatywny Walory przekształcone w sposób negatywny, eksponowane w krajobrazie Tereny o zachowanym pokryciu i zagospodarowaniu głównie lasy i tereny uŜytków rolnych a takŜe tereny o niewielkich przekształceniach pokrycia i mało intensywnym charakterze zmian związanych np. ze zwiększeniem udziału zadrzewień i zakrzewień śródpolnych w wyniku zaniechania uŜytkowania rolniczego, ugorowanie i odłogowanie gruntów, uzupełnienie zabudowy przy zachowaniu układu przestrzennego oraz formy i gabarytów budynków Tereny pokryte trwałą roślinnością niską eksponowane w krajobrazie z największej liczby punktów widokowych, a takŜe eksponowane z punktów widokowych istotnych dla percepcji krajobrazu miejskiego ( stare miasto, Karczówka, trasy turystyczne, tereny rekreacyjne) Tereny zbiorników wodnych, tereny rekreacyjne Tereny zabudowy podmiejskiej i miejskiej o skali i formie zabudowy nie zaburzającej krajobrazu miejskiego, tereny infrastruktury społecznej, tereny dolesień, tereny nieuŜytków w sąsiedztwie zabudowy, które utraciły cechy krajobrazu rolniczego Tereny zabudowy mieszkaniowej głównie wielorodzinnej i produkcyjno-usługowej o skali i formie zabudowy kontrastowej względem historycznie ukształtowanego krajobrazu miejskiego i/lub terenów otwartych Tereny zabudowy mieszkaniowej głównie wielorodzinnej i produkcyjno-usługowej o skali i formie zabudowy kontrastowej względem historycznie ukształtowanego krajobrazu miejskiego i/lub terenów otwartych, eksponowane w krajobrazie z największej liczby punktów widokowych a takŜe eksponowane z punktów widokowych, istotnych dla percepcji krajobrazu miejskiego ( stare miasto, Karczówka, trasy turystyczne, tereny rekreacyjne) Na podstawie przeprowadzonej oceny moŜna stwierdzić, Ŝe tereny o zachowanych walorach krajobrazowych dominują w południowej i zachodniej części miasta są to przede wszystkim tereny rozległych kompleksów leśnych porastających Pasmo Dymińskie i Pasmo Posłowickie oraz tereny dolin rzecznych. Tereny o zachowanych SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 242 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska dla zagospodarowania walorach krajobrazowych to takŜe tereny najcenniejsze pod względem kulturowym takie jak zespół staromiejski, Karczówka czy Białogon. Tereny o walorach przekształconych w sposób pozytywny o przede wszystkim tereny parków miejskich a takŜe tereny Zalewu Kieleckiego i Zalewu Mójcza. Tereny o walorach przekształconych w sposób negatywny dominują w północnej części miasta są to tereny zabudowy mieszkaniowej głównie wielorodzinnej i produkcyjno-usługowej o skali i formie zabudowy kontrastowej względem historycznie ukształtowanego krajobrazu miejskiego i/lub terenów otwartych. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 243 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM 7. FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA I SYSTEM PRZYRODNICZY MIASTA Analiza funkcjonowania środowiska przyrodniczego obejmuje wymianę materii, energii i informacji w środowisku. Wymiana ta odbywa się w sposób uporządkowany zgodnie z określonymi trasami związanymi z ośrodkami takimi jak: powierzchnia ziemi, powietrze, woda, włączone są w tę wymianę takŜe organizmy Ŝywe. Celem określenia funkcjonowania środowiska przyrodniczego jest ukazanie dynamiki poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego. Specyfiką określenia tej dynamiki na terenie miasta jest przekształcenie wielu procesów, co wynika z działalność człowieka. Nie wszystkie procesy będą decydujące dla zachowania warunków środowiska korzystnych dla Ŝycia człowieka, a jednocześnie dla zachowania równowagi w środowisku przyrodniczym. Kluczową kwestią jest zatem wskazanie tych procesów przyrodniczych, które decydują o wymianie materii, energii i informacji genetycznej na obszarze miasta oraz pozwalają na zachowanie optymalnych warunków Ŝycia. Do procesów określających funkcjonowanie środowiska przyrodniczego w mieście zgodnie z powyŜszymi załoŜeniami naleŜą: denudacja6, obieg wody, wymiana powietrza oraz migracja organizmów. Charakterystyka tych procesów określa funkcjonowanie środowiska rozpatrywane na czterech zasadniczych płaszczyznach jako: funkcjonowanie morfodynamiczne, klimatyczne, hydrologiczne i biologiczne. Podobne załoŜenie przyjęto, określając funkcjonowanie środowiska przyrodniczego Kielc, gdzie wskazano procesy przyrodnicze kształtujące warunki Ŝycia w mieście. W pierwszym etapie scharakteryzowano procesy przyrodnicze, a następnie wskazano te procesy, które wpływają na niwelowanie zjawisk negatywnych właściwych dla środowiska miejskiego, uznając je za procesy szczególnie istotne dla funkcjonowania przyrodniczego Kielc. Są to: • ograniczenie procesu denudacji i zmniejszenie intensywności procesów erozji oraz akumulacji; • zasilanie wód podziemnych i zachowanie procesu retencji w celu ograniczenia nadmiernego procesu odpływu sztucznego; • wymiana powietrza, szczególnie waŜna w terenach o zwartej zabudowie (zwłaszcza wymiana pionowa), gdzie wymiana pozioma powietrza jest utrudniona; • regeneracja powietrza; 6 Denudacja – zespół czynników prowadzących do wyrównania powierzchni terenu, zwykle obejmują erozję i powierzchniowe ruchy masowe SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 244 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce • Funkcjonowanie środowiska i SPM wzrost udziału terenów biologicznie czynnych, co przyczynia się do zachowania i poprawy róŜnorodności biologicznej w mieście, a takŜe pośrednio wpływa na inne procesy przyrodnicze gdyŜ proporcje terenów pokrytych trwałą roślinnością względem terenów zabudowanych przyczyniają się do zachowania bądź utraty wielu istotnych dla warunków Ŝycia w mieście procesów przyrodniczych, m.in. wspomnianej pionowej wymiany powietrza lub zwiększenia / zmniejszenia intercepcji7, a w miejscami takŜe zasilania wód podziemnych i ograniczenia odpływu sztucznego. 7.1. FUNKCJONOWANIE MORFODYNAMICZNE Charakterystyka funkcjonowania morfodynamicznego obejmuje wskazanie tych rzeźbotwórczych procesów przyrodniczych, które mogą stanowić istotne ograniczenia dla aktywności człowieka takich jak tereny osuwiskowe w ramach obszarów zagroŜonych ruchami masowymi. Teren Kielc charakteryzuje duŜa zmienność ukształtowania rzeźbotwórczych. terenu, a tym samym znaczne urozmaicenie procesów Dla Kielc znaczące są procesy związane z działalnością wody płynącej po stoku (spłukiwanie rozproszone lub skoncentrowane), które wynikają z nachylenia stoków, a przyczyniające się w miejscach nieutrwalonych szatą roślinną do wzrostu intensywności przebiegu procesów denudacyjnych. Proces ten jest szczególnie dotkliwy na gruntach podatnych na rozwój tych procesów, takich jak lessy, gdzie ponadto mogą występować procesy sufozyjne, jak równieŜ te tereny o nachyleniu powyŜej 50, które pokryte są zabudową. W takich sytuacjach zachodzące procesy denudacji – zwłaszcza spłukiwanie powierzchniowe – mogą powodować degradację podłoŜa w wyŜszych partiach stoków oraz przyczyniać się do akumulacji materiału u ich podnóŜy. W terenach zabudowanych będzie to skutkowało m.in. zasypywaniem studzienek kanalizacyjnych. Drugą grupą procesów rzeźbotwórczych wpływających na środowisko przyrodnicze Kielc są te występujące w dnach dolin rzecznych, gdzie intensywnie zachodzą procesy erozji i akumulacji rzecznej. W celu przedstawienia funkcjonowania morfodynamicznego wskazano dla Kielc: • tereny z dominacją spłukiwania rozproszonego i linijnego oraz sufozją, lokalnie ograniczonymi ze względu na trwałą pokrywę roślinności niskiej, które obejmują tereny uŜytków rolnych uŜytkowanych i nieuŜytkowanych na stokach słabo (2-10˚) i 7 Intercepcja obejmuje proces zatrzymania wody przez szatę roślinną lub na innych elementach pokrycia terenu (dachy budynków, drogi). SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 245 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM silnie nachylonych (>10˚); pokrywające się z występowaniem utworów pylastych (lessów), piasków luźnych i słabogliniastych; • tereny leśne z dominacją spłukiwania linijnego ograniczonego do stref nieutrwalonych przez roślinność (np. nieutwardzone drogi gospodarcze i ścieŜki turystyczne), zmiennie nachylone, z przewagą silnie nachylonych (>10˚); tereny pokrywają się z występowaniem czwartorzędowych utworów pylasto-piaszczystych oraz pokryw glin zboczowych związanych z podłoŜem przedczwartorzędowym; • tereny kształtowane przez akumulację lub erozję boczną rzek, połoŜone w dnach dolin rzecznych, pokryte przez uŜytki zielone i ugory; • tereny stoków silnie nachylonych (>10˚), zagroŜone spłukiwaniem, inicjowanym przez odsłonięcia powierzchni gruntu (np. w trakcie prac budowlanych), w strefach z zabudową wielorodzinną lub jednorodzinną, pokrywającą się z występowaniem gruntów piaszczystych i pylastych, takŜe przekształconych antropogenicznych u ich podnóŜy występują natomiast tereny zagroŜone akumulacją materiału z wyŜszych powierzchni erodowanych przez proces spłukiwania w wyniku odsłonięcia powierzchni gruntu, pokryte zabudową wielorodzinną lub jednorodzinną w strefie równin poza dnami dolin (nachylenie 0-2˚), takŜe w strefach spłaszczeń stokowych; • tereny z występowaniem ruchów masowych (obrywy, osuwiska) oraz procesu spłukiwania w strefach nieuŜytkowanych wyrobisk. Szczegółowy rozkład funkcjonowania morfodynamicznego Kielc odniesiono do jednostek przyrodniczo krajobrazowych i przedstawiono na ryc. 7.1.1. Analizując funkcjonowanie morfodynamiczne Kielc zaobserwowano, Ŝe dominującym procesem rzeźbotwórczym jest spłukiwanie linijne na terenach średnio i silnie nachylonych pokrytych lasem, gdzie proces rozwija się na nieutwardzonych drogach gospodarczych i szlakach turystycznych – dotyczy on rozległych płatów leśnych głównie w południowej części miasta – Pasmo Posłowickie, Dymińskie i Zgórskie oraz rejony Góry Stokowej, Góry Bukowej. Nieco mniejsze powierzchnie zajmują tereny z dominacją procesów spłukiwania rozproszonego i linijnego oraz sufozji na terenach uŜytków rolnych uŜytkowanych i nieuŜytkowanych na stokach. Są to izolowane płaty, rozmieszczone głównie na obrzeŜu miasta. Procesy te zachodzą m.in. w kompleksie rozległych ogrodów działkowych w pobliŜu Świniej Góry. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 246 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM Trzecią znaczącą grupą procesów morfodynamicznych są procesy erozji i akumulacji rzecznej, występujące w dolinach Bobrzy i Sufragańca, Lubrzanki oraz częściowo Silnicy. Pozostałe dwie grupy procesów występują marginalnie. Są to tereny zagroŜone procesami spłukiwania w obrębie terenów zabudowanych, dotyczące jedynie osiedli Na Stoku, Świętokrzyskiego oraz rejon Podhala, a takŜe tereny z występowaniem ruchów masowych (obrywy, osuwiska) związane z większymi wyrobiskami. Szczeglowa charakterystyka funkcjonowania morfodynamicznego zostala przedstawiona w załączniku 7.1 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 247 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.1.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 248 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM 7.2. FUNKCJONOWANIE KLIMATYCZNE Funkcjonowanie klimatyczne terenu obejmuje przedstawienie systemu wymiany powietrza. Tłem dla ukazania procesów związanych z przepływem powietrza jest zróŜnicowanie warunków topoklimatycznych. Obszary cechujące się specyficznymi warunkami klimatu lokalnego (topoklimaty) przedstawiają przestrzenny układ warunków klimatycznych i jako takie stanowią podstawę do opisania zmienności klimatycznej obszaru, natomiast nie są wystarczające do określenia systemu wymiany powietrza. Główne elementy funkcjonowania klimatycznego przedstawiono, charakteryzując następujące procesy: • wymianę poziomą mas powietrza - czyli rozkład wiatrów w nawiązaniu do układu rzeźby terenu i rodzaju zagospodarowania. WyróŜniono tu kanały przewietrzające, które zazwyczaj stanowią dna dolin o niewielkiej szorstkości podłoŜa czyli z niewielkim udziałem roślinności wysokiej lub zabudowy, a takŜe tereny komunikacji kolejowej, które ze względu na brak zabudowy umoŜliwiają sprawne przemieszczanie się powietrza, zwłaszcza w obrębie zabudowy zwartej; • wymianę pionową mas powietrza - umoŜliwiająca konwekcyjną (pionową) wymianę powietrza. Dotyczy to szczególnie terenów o ograniczonej poziomej wymianie powietrza takich jak: zagłębienia, polany śródleśne, tereny intensywnej zabudowy. Analizując pionową wymianę mas powietrza rozpatruje się zwłaszcza warunki konwekcji (ograniczone /nieograniczone), podając przyczynę zaburzonych stosunków wymiany powietrza. Przykładowo jeśli konwekcja jest ograniczona zaznacza się Ŝe jest to związane z niedostatkiem terenów zieleni lub wód powierzchniowych, które dynamizują pionową wymianę powietrza w mieście – w sąsiedztwie znacznych obszarów pokrytych nawierzchniami nieprzepuszczalnymi. Określając warunki pionowej wymiany mas powietrza, istotna jest ponadto liczba dni z ciszą, w których wymiana pozioma jest ograniczona, a rola wymiany pionowej wzrasta; • strefę zasilania klimatycznego - stosunkowo duŜe obszary terenów otwartych połoŜone zgodnie z dominującym kierunkiem nawietrzania terenu, poprawiające poziomą wymianę powietrza. Strefa zaleŜna jest od układ terenów otwartych, ich szerokości i powiązania z kanałami przewietrzającymi, a takŜe od stanu zanieczyszczenia mas powietrza. Dla terenów miejskich Kielc wyróŜniono następujące kategorie terenów o róŜnych funkcjach wymiany powietrza: SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 249 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM • tereny z dominacją procesu regeneracji powietrza; • tereny z dominującym procesem przewietrzania; • tereny regeneracji powietrza i przewietrzania o mniejszej efektywności; • tereny z dominacja procesu stagnacji powietrza; • tereny ograniczające poziomą wymianę powietrza; • tereny utrudniające przewietrzanie, a ponadto • w wskazano tereny dynamizujące wymianę powietrza. Szczegółowy rozkład funkcjonowania klimatycznego Kielc odniesiono do jednostek przyrodniczo krajobrazowych i przedstawiono na ryc. 7.2.1. Do terenów z dominacją procesu regeneracji powietrza zakwalifikowano rozległe płaty lasów. Największe znaczenie mają tereny Pasm Posłowickiego, Dymińskiego oraz Zgórskiego, a poza granicami miasta kompleks leśny na północ od granic miasta. Tereny otwarte pokryte trwałą roślinnością o niewielkiej szorstkości podłoŜa, cechuje mniejsza intensywność regeneracji powietrza, natomiast większe znaczenie mają dla procesu przewietrzania miasta. Ogółem tereny regeneracji powietrza i przewietrzania zajmują dość znaczące powierzchnie w Kielcach, jednak tylko nieliczne z nich będą wpływały na zasilanie klimatyczne centralnej części miasta. Większość zlokalizowana jest na obrzeŜach miasta i wpływa na regenerację oraz przewietrzanie peryferyjnych części Kielc. Tereny regeneracji powietrza i przewietrzania o mniejszej efektywności wskazano w rejonach z mniejszym udziałem terenów biologicznie czynnych. Są to jednostki zajmujące niewielkie powierzchnie, których oddziaływanie ma głównie charakter lokalny. Dotyczy to obszarów ogrodów działkowych i innych terenów zieleni połoŜonych poza obszarem intensywnej zabudowy. Ich rola dla wymiany powietrza będzie wzrastać wraz z rozbudową miasta. Będą wówczas pełniły funkcje terenów dynamizujących pionową wymianę powietrza. Przewietrzanie jest takŜe procesem kluczowym dla innych terenów cechujących się małą szorstkością podłoŜa, gdzie jednak brak trwałej pokrywy roślinnej i dominacja roślinności sezonowej (uprawy) przyczynia się do zmniejszenia roli regeneracyjnej. Tereny z dominacją funkcji przewietrzania wskazano podobnie jak tereny naleŜące do poprzedniej kategorii na obrzeŜach miasta. RównieŜ ich rola w wymianie powietrza w mieście będzie miała głównie lokalne znaczenie. Obszary o formach wklęsłych, charakteryzujące się niewielkim spadkiem, zakwalifikowano do terenów z dominacją procesu stagnacji powietrza. Są to głównie SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 250 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.2.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 251 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM dna dolin rzecznych, których znaczenie dla wymiany powietrza zmienia się w zaleŜności od połoŜenia względem terenów zabudowanych. W terenach gdzie doliny te nie sąsiadują z obszarami zwartej zabudowy, ich znaczenie dla wymiany powietrza jest niewielkie – charakterystyczne są mało korzystne warunki topoklimatyczne (klimatu lokalnego). Dotyczy to zwłaszcza dolin Bobrzy z Sufragańcem oraz Lubrzanki. W terenach zabudowanych – obszary te w dalszym ciągu cechuje ograniczenie wymiany poziomej powietrza, jednak wzrasta ich rola jako terenów kontrastowych termicznie, a w konsekwencji przyczyniających się do wymiany pionowej. Problem z wymianą powietrza dotyczy głównie terenów zabudowy zwartej Kielc. WyróŜniono tu tereny ograniczające poziomą wymianę powietrza oraz tereny utrudniające przewietrzanie. Obszary te róŜni przede wszystkim szorstkość podłoŜa nawiązująca do stopnia zwartości zabudowy. Im zabudowa jest bardziej zwarta, tym kluczowy proces klimatyczny w mieście – przewietrzanie – będzie bardziej utrudniony. Dotyczy to głownie centralnej części miasta, dzielnic Baranówek, Barwinek, Kawetczyzna, po części Wielkopola oraz Osiedli: Związkowiec, Czarnów i Podkarczówka. Pozostałe tereny zabudowy zaliczono do terenów w mniejszym stopniu utrudniających przewietrzanie. Wymiana powietrza w mieście jest jednym z najbardziej ograniczonych procesów przyrodniczych w środowisku miasta. Zwarta zabudowa powoduje, Ŝe w celu poprawy cyrkulacji powietrza istotne są powierzchnie kontrastowe termicznie, dynamizujące wymianę konwekcyjną powietrza. Takimi powierzchniami są tereny zieleni i wód otwartych otoczone zabudową. Oddziaływanie terenów kontrastowych zaleŜy od wielkości ich powierzchni i od róŜnic temperatur pomiędzy terenami zabudowanymi, a terenami zieleni. Powierzchnie kontrastowe powinny się charakteryzować występowaniem duŜej ilości drzew i krzewów, a w miarę moŜliwości takŜe zbiorników wodnych. Na terenach tych powinny dominować gatunki liściaste. Powierzchnia dobrze funkcjonującego płatu terenów zieleni, tworzących obszar kontrastowy, nie powinna być mniejsza aniŜeli 70 ha. Istotna jest nie tylko wielkość powierzchni, ale równieŜ proporcje pomiędzy długością i szerokością terenu zieleni. Najkorzystniejsze są powierzchnie, których granice tworzą figury zbliŜone do kwadratu. Im mniejsza jest powierzchnia terenów zieleni, tym ich oddziaływanie klimatyczne ma mniejszy zasięg. ZauwaŜalne oddziaływania klimatyczne na sąsiedztwo występuje wówczas, gdy teren 2 2 pokryty drzewami ma powierzchnię nie mniejszą aniŜeli 1000 m , a trawnik 3000m . Obecnie w Kielcach wskazano kilkadziesiąt jednostek pełniących funkcje obszarów dynamizujących wymianę powietrza. Są one rozmieszczone względnie równomiernie, jedynie w rejonie Wielkopola, Herbów i części centralnej miasta, zaznacza się wyraźny SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 252 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM brak tego typu terenów. Dla poprawy warunków wymiany powietrza w mieście istotne jest takŜe utrzymanie obszarów połoŜonych na głównych kierunkach nawietrzania z jak najmniejszą szorstkością podłoŜa, aby zachować warunki poziomego przepływu powietrza. Centralna cześć Kielc połoŜona jest w dolinie Silnicy i w jej kierunku będzie następował kierunek nawietrzania, a funkcje rynien grawitacyjnego spływu mas powietrza pełnią szerokie arterie takie jak główne drogi – ul. Krakowska, Ściegiennego i Wojska Polskiego, biegnące od przełęczy pomiędzy wzniesieniami otaczającymi Kielce. Ponadto funkcje takie pełni dolina Silnicy zgodnie z kierunkiem nachylenia dna doliny (z północy na południe) oraz linie kolejowe z kierunku Warszawy oraz Łodzi. W obrębie korytarzy nawietrzających nie naleŜy lokalizować obiektów, które mogą tworzyć zapory dla przepływających mas powietrza (równieŜ drzew), a udział powierzchni biologicznie czynnych w ich obrębie powinien być jak największy. Korytarze przewietrzające dobrze spełniają swe funkcje, gdy istnieje wymiana mas powietrza pomiędzy pasmami, a sąsiadującymi terenami zabudowy. Dlatego na granicy pomiędzy tymi terenami nie naleŜy tworzyć przeszkód utrudniających przepływ mas powietrza. Szczegółowa charakterystyka funkcjonowania klimatycznego została przedstawiona w załączniku 7.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 253 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM 7.3. FUNKCJONOWANIE HYDROLOGICZNE Charakterystyka funkcjonowania hydrologicznego obejmuje wskazanie systemu krąŜenia wód tak powierzchniowych, jak i podziemnych. Podstawowe znaczenie dla obiegu materii i energii mają tu następujące elementy: • układ sieci rzecznej, jej rozwinięcie (dobrze ukształtowana - sprawne odprowadzanie nadmiaru wód, słabo ukształtowana sieć dolinek - utrudnione odprowadzanie wód opadowych); • moŜliwość zasilania wód gruntowych; • stopień zagospodarowania zlewni i sposób jej uŜytkowania wpływający na dominację procesów hydrologicznych, uwzględniając takŜe informacje z zakresu przepuszczalności utworów powierzchniowych oraz pokrycia terenu. Wysoki stopień zalesienia zlewni zwłaszcza w obrębie wododziałów i w dnach dolin zwiększa moŜliwość retencjonowania wód. Dolina zabudowana oraz skanalizowane koryto rzeki zdecydowanie zmienia jej funkcję hydrologiczną ogranicza moŜliwość retencjonowania wody, oraz rolę łącznika hydrologicznego przerywa łączność hydrologiczną. W takich przypadkach często przerwana jest łączność hydrologiczna czyli zasilanie terenów otwartych połoŜonych wewnątrz miasta z terenami podmiejskimi, wyraźnie natomiast wzrasta znaczenie procesu odpływu sztucznego. Dla terenów miejskich Kielc wyróŜniono następujące kategorie terenów o róŜnym funkcjonowaniu hydrologicznym, charakteryzujące się dominacją: • procesu retencji, • procesu retencji i odpływu naturalnego, • procesu infiltracji, • procesu intercepcji i infiltracji, • procesu parowania i retencji powierzchniowej, • procesu intercepcji, • odpływu powierzchownego i podziemnego oraz infiltracji, • intercepcji oraz odpływu powierzchownego i podziemnego, • odpływu sztucznego. Dogodnym sposobem przedstawienia zmienności procesów hydrologicznych jest wskazanie obszarów o podobnych warunkach przyrodniczych, w obrębie, których procesy hydrologiczne będą zbliŜone. Czynniki wpływające na rozwój tych procesów SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 254 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM to: formy rzeźby terenu; przepuszczalność utworów powierzchniowych, głębokość i charakter zalegania wód gruntowych. Szczegółowy rozkład funkcjonowania hydrologicznego na terenie Kielc odniesiono do jednostek przyrodniczo-krajobrazowych i przedstawiono na ryc. 7.3.1. Na terenie Kielc dominują obszary, które charakteryzuje odpływ sztuczny, jest to proces przyczyniający się do przyspieszenia obiegu wody i pośrednio wpływający na zagroŜenia występowania powodzi na terenie miasta. Obszar z dominującym procesem odpływu sztucznego obejmuje w zasadzie wszystkie jednostki przyrodniczokrajobrazowe ze zwartą zabudową, gdzie woda opadowa odbierana poprzez system kanalizacji deszczowej. Pozostałe jednostki cechują się zróŜnicowanymi właściwościami hydrologicznymi. W zaleŜności od wspomnianych cech środowiska będą w róŜnym stopniu przyczyniały się do zahamowania negatywnego procesu odpływu sztucznego. Podstawowe znaczenie dla funkcjonowania hydrologicznego w mieście mają te procesy, które przyczyniają się do zachowania zasobów wodnych, w tym zasilania wód podziemnych i docelowo odnowy tych zasobów, a takŜe tereny sprzyjające spowolnieniu obiegu wody a przez to ograniczające odpływ sztuczny. Do terenów przyczyniających się do zachowania zasobów wodnych oraz zasilających wody podziemne zaliczono na terenie Kielc: • tereny z dominacją procesu retencji – w obrębie zbiorników wodnych Mójcza oraz Piaski; • tereny z dominacją procesu odpływu naturalnego - połoŜone w obrębie den dolin rzecznych, obok odpływu naturalnego znaczny jest udział utworów organicznych przyczyniających się takŜe do korzystnego retencjonowania wód – dotyczy to głównie doliny Bobrzy z Sufragańcem, w mniejszym Lubrzanki oraz Silnicy; tereny z dominacją procesu infiltracji oraz procesu intercepcji i infiltracji – związane z utworami przepuszczalnymi, głównie związanymi ze skałami wapiennymi oraz piaskami i pyłami – są one rozmieszczone głównie w południowej części miasta, a lokalnie takŜe w obrębie centralnej jego części. W pierwszym przypadku (infiltracja) są to tereny pozbawione trwałej roślinności, gdzie przewaŜają utwory przepuszczalne – są to swoiste okna hydrologiczne, miejsca gdzie przede wszystkim zachodzi zasilanie wód gruntowych – są to trzy bardziej rozległe płaty połoŜone na wschodnich i zachodnich krańcach miasta, ale takŜe kilka mniejszych SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 255 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc 7.3.1 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 256 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM w obrębie zwartej zabudowy, co związane jest ze specyficzną budową geologiczną Kielc – są to wyrobiska w skałach wapiennych. W drugim (proces intercepcji i infiltracji) są to tereny dobrze przepuszczalne, które pokrywa trwała roślinność występują one głównie w południowej części miasta u podnóŜy Pasm Posłowickiego i Dymińskiego. Do terenów wpływających na spowolnienie odpływu sztucznego zaliczono: • tereny z dominacją procesu intercepcji związane z obszarami pokrytymi trwałą roślinnością na obszarach płaskich, gdzie przechwytywanie wody przez rośliny przyczynia się do spowolnienia obiegu wody. Tereny te występują głównie w obrębie terenów zurbanizowanych jednak są zbyt małe powierzchniowo, by wpływać znacząco na zmniejszenie odpływu sztucznego na terenie miasta; • tereny z dominacją intercepcji oraz odpływu powierzchniowego i podziemnego, są to w Kielcach tereny leśne o urozmaiconym ukształtowaniu, gdzie niekorzystne dla spowolnienia odpływu czynniki (nachylenie zboczy) niwelowane są przez pokrycie terenu sprzyjające chwilowemu zatrzymywaniu wody na powierzchni roślin. Takie sytuacje występują główne w południowej części miasta w Pasmach Dymińskim, Posłowickim i Zgórskim oraz w obrębie wielu mniejszych zalesionych płatów na silnie i średnio nachylonych stokach; • tereny z dominacją procesu parowania i retencji powierzchniowej - dotyczą obszarów równieŜ sprzyjających zatrzymaniu wody i w ten sposób przyczyniających się do spowolnienia obiegu wody. Są to tereny połoŜone na utworach słaboprzepuszczalnych, w większości na obrzeŜu miasta; Pozostałe tereny obejmują te jednostki, których cechy środowiska nie przyczyniają się do wyraźnego spowolnienia obiegu wody, a miejscami znacznie go przyspieszają tereny z dominacją procesu odpływu sztucznego. Obecnie przekształcona antropogenicznie zlewnia Silnicy z kaŜdym rokiem powiększa się i problem rozwiązania sytuacji związanej z nadmiernie przyśpieszonym odpływem wód jest bardzo pilny do rozwiazania. Szczegółowa charakterystyka funkcjonowania hydrologicznego została przedstawiona w załączniku 7.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 257 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM 7.4 FUNKCJONOWANIE BIOLOGICZNE Funkcjonowanie biologiczne określane jest dwustopniowo. W pierwszym etapie poprzez charakterystykę aktywności biologicznej terenów, w drugim poprzez analizę róŜnorodności biologicznej oraz powiązań przyrodniczych. Aktywność biologiczna zaleŜna jest od bardzo wielu róŜnorodnych czynników, takich jak: • udział powierzchni czynnych biologicznie; • wielkości powierzchni terenu; • cechy siedliska; • stopień pokrycia szatą roślinną; • stopień przekształcenia fitocenoz; • produktywność biomasy. Tereny biologicznie czynne definiowane bywają rozmaicie, jednak prawną wykładnią tego terminu jest poniŜsza definicja: „Powierzchnia biologicznie czynna to grunt rodzimy pokryty roślinnością oraz woda powierzchniowa na działce budowlanej, a takŜe 50% sumy nawierzchni tarasów i stropodachów, urządzonych jako trawniki lub kwietniki na podłoŜu zapewniającym ich naturalną wegetację, o powierzchni nie mniejszej niŜ 10 m2 (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. Nr 75). NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe definicja powyŜsza odnosi się do działki budowlanej. Jej zastosowanie przy określaniu wskaźnika powierzchni biologicznie czynnej jako instrumentu kształtowania struktury przestrzennej miasta nie wydaje się praktyczne. Proponujemy, zatem posługiwanie się pojęciem tereny (a nie powierzchnia!) biologicznie czynne. Przez tereny biologicznie czynne rozumie się tereny ukształtowane głównie pod wpływem czynników naturalnych, pokryte glebą, leŜącą na nienaruszonej lub przekształconej skale macierzystej lub jej zwietrzelinie, a takŜe tereny wód otwartych. Dla terenów miejskich Kielc wyróŜniono następujące kategorie terenów o róŜnym stopniu aktywności biologicznej: • tereny pokryte roślinnością wysoką o duŜym stopniu naturalności; • mozaika terenów trwałej roślinności niskiej i wysokiej o średnim stopniu naturalności; SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 258 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM • tereny pokryte roślinnością niską o średnim stopniu naturalności; • tereny pokryte roślinnością wysoką intensywnie uŜytkowane; • tereny pokryte roślinnością sezonową intensywnie uŜytkowane (pola); • tereny zabudowy z towarzyszącym udziałem roślinności; • tereny zabudowy ze znikomym udziałem roślinności. Szczegółowy rozkład funkcjonowania biologicznego na terenie Kielc odniesiono do jednostek przyrodniczo krajobrazowych i przedstawiono na ryc. 7.4.1. Do terenów o znacznej aktywności biologicznej zaliczono tereny pokryte roślinnością wysoką – są to w większości lasy, które cechuje mały stopień przekształcenia antropogenicznego. Biomasa wyprodukowana w ich obrębie w większości przypadków pozostaje w ekosystemie (lasy w mieście z reguły nie pełnią funkcji gospodarczych). Udział terenów biologicznie czynnych jest tu bardzo wysoki i sięga 76-100%. Nieco mniejsza aktywność biologiczna dotyczy mozaiki terenów trwałej roślinności niskiej i wysokiej o średnim stopniu naturalności oraz terenów pokrytych roślinnością niską o średnim stopniu naturalności – są to w Kielcach w pierwszym przypadku rozległe tereny uŜytków zielonych lub uŜytków rolnych obecnie nieuŜytkowanych z kępami zadrzewień. Dojrzałość ekosystemu jest tu znacznie niŜsza, choć stopień przekształcenia antropogenicznego – jak na teren w obrębie miasta – jest nieznaczny. Obszary te występują głównie w dolinie Bobrzy i Sufragańca oraz Lubrzanki. Druga z kategorii obejmuje tereny podobne pod względem pokrycia, jednak pozbawione większych płatów zadrzewień. W obydwu kategoriach udział terenów biologicznie czynny jest tu bardzo wysoki i sięga 76-100%. Kolejna kategoria obejmuje tereny pokryte roślinnością wysoką intensywnie uŜytkowane – są to zwykle parki i inne tereny zieleni, jak ogrody działkowe (poza cmentarzami), gdzie produkowana biomasa ze względu na intensywność uŜytkowania jest w większości wywoŜona poza obręb ekosystemu. RównieŜ stopień przekształcenia antropogenicznego jest nieco większy niŜ w przypadku wyŜej opisanych kategorii, natomiast udział terenów biologicznie czynnych jest niŜszy i sięga 51-75%. Do terenów intensywnie uŜytkowanych naleŜą takŜe tereny pokryte roślinnością sezonową – są to głównie grunty orne, które podobnie jak w kategorii wcześniejszej pozbawiane są wyprodukowanej biomasy. RównieŜ udział terenów biologicznie czynnych jest podobny, ze względu na sezonowość moŜna go uznać za znajdujący się w przedziale 26-50%. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 259 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.4.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 260 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM Do obszarów cechujących się niskim stopniem aktywności biologicznej naleŜą tereny zabudowy z towarzyszącym udziałem roślinności – gdzie pokrywa szaty roślinnej znajduje się w przedziale antropogenicznego. Dotyczy 26-50%, to przy terenów znacznym zabudowy, stopniu tak przekształcenia wielorodzinnej, jak jednorodzinnej gdzie proporcja terenów otwartych względem zabudowanych jest korzystniejsza dla warunków środowiska Ŝycia człowieka. NajniŜszy stopień aktywności biologicznej obejmuje tereny zabudowy ze znikomym udziałem roślinności w przedziale 0-25%. Jest to zabudowa zwarta kwartałowa charakterystyczna dla centralnych części miasta, a takŜe dla niektórych jednostek z zabudową przemysłową i usługową, składów, magazynów oraz terenów komunikacji. Nikły udział terenów czynnych biologicznie powoduje, Ŝe tereny te stanowią swoiste bariery w łączności przyrodniczej. Jak wspomniano, analiza funkcjonowania biologicznego powinna przedstawiać w sposób dynamiczny relacje pomiędzy terenami o róŜnym stopniu aktywności biologicznej oraz określać funkcje, jakie pełnią w przepływie materii, energii i gatunków, poprzez sieć ekologiczną. W tym celu wykorzystano informacje o obszarach kluczowych dla występowania fauny, które zinterpretowano na podstawie zebranych w ramach niniejszego opracowania danych faunistycznych. Następnie przeanalizowano stopień powiązań przyrodniczych oraz wskazano główne bariery dla zachowania łączności pomiędzy terenami o wysokim stopniu aktywności biologicznej. Wskazano 4 bariery: • droga krajowa nr 73 rozdzielająca Pasmo Posłowickie od Pasma Dymińskiego; • droga wojewódzka nr 762 rozdzielająca Pasmo Zgórskie od Pasma Dymińskiego. Dla tych terenów naleŜy rozwaŜyć lokalizację przejść dla zwierząt – w zaleŜności od potrzeb średnio i małowymiarowe tunele, przejścia dla płazów etc. lub ekodukty (wiadukty) dla zwierzyny. Ponadto do barier naleŜą odcinki doliny Silnicy związane z całkowitym jej przekształceniem - na odcinkach gdzie jest skanalizowana, a wzdłuŜ jej przebiegu brak jest terenów aktywnych biologicznie. Na pozostałym obszarze miasta łączność pomiędzy terenami o znacznej aktywności, a jednocześnie cennymi dla fauny jest wystarczająca. Wyjątkiem są tu niewielkie powierzchnie w obrębie intensywnej zabudowy, które zachowały specyficzne warunki SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 261 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM korzystne dla bytowania fauny. Są to: rezerwaty geologiczne z murawami ciepłolubnymi, niektóre parki - im. S. śeromskiego oraz A. Dygasińskiego, jak równieŜ większe kompleksy ogrodów działkowych. Szczegółowa charakterystyka funkcjonowania biologicznego została przedstawiona w załączniku 7.1. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 262 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM 7.5. IDENTYFIKACJA SYSTEMU PRZYRODNICZEGO KIELC System Przyrodniczy Miasta (SPM) jest koncepcją wypracowaną przede wszystkim na potrzeby planowania przestrzennego. Według Szulczewskiej i Kaliszuk (2004) jest to system obszarów o specyficznych cechach środowiska, zidentyfikowanych i wyznaczonych z zastosowaniem zasad ekologii i ekologii krajobrazu, których głównym zadaniem jest regulowanie funkcjonowania środowiska przyrodniczego w mieście. System ten został zdefiniowany jako celowo wyodrębniona część miasta, pełniąca nadrzędne funkcje przyrodnicze (głównie klimatyczną, hydrologiczną i biologiczną) oraz podporządkowane im funkcje pozaprzyrodnicze (na przykład mieszkaniową i wypoczynkową). Kształtowanie SPM musi uwzględniać dwa powiązane ze sobą cele: • utrzymanie bądź ukształtowanie poŜądanego stanu środowiska przyrodniczego z punktu widzenia funkcjonowania przyrody na danym obszarze oraz • utrzymanie bądź ukształtowanie poŜądanego stanu środowiska przyrodniczego z punktu widzenia potrzeb mieszkańców. (Szulczewska, Kaftan - red. 1996). Punktem wyjścia do wyznaczenia Systemu Przyrodniczego Kielc (SPK) była ocena funkcjonowania środowiska przyrodniczego. W jej wyniku wskazano tereny priorytetowe dla funkcjonowania klimatycznego, hydrologicznego i biologicznego. Funkcjonowanie morfodynamiczne ukazuje obieg materii, jednak ma najmniejszy wpływ na kształtowanie warunków jakości Ŝycia, z tego względu w dalszej części analiz nad Systemem Przyrodniczym Kielc nie było rozpatrywane. Za tereny priorytetowe dla funkcjonowania klimatycznego uznano tereny, na których dominują procesy regeneracji powietrza oraz przewietrzania. Dodatkowo do kategorii tej włączono tereny wpływające na dynamizowanie pionowej wymiany powietrza, których zachowanie w mieście poprawia warunki wymiany powietrza. Obszary spełniające te warunki tworzą podsystem klimatyczny Systemu Przyrodniczego Kielc (ryc. 7.5.1.). Do terenów priorytetowych dla funkcjonowania hydrologicznego zaliczono tereny istotne ze względu na moŜliwość ograniczania sztucznego odpływu wód, a jednocześnie znaczące dla zasilania wód podziemnych. Są to tereny dominacji procesów infiltracji, intercepcji wraz z infiltracją, retencji oraz odpływu o charakterze naturalnym (w dolinach rzek). Obszary spełniające te warunki tworzą podsystem hydrologiczny Systemu Przyrodniczego Kielc (ryc. 7.5.2.). Tereny priorytetowe dla funkcjonowania biologicznego, to przede wszystkim tereny pokryte roślinnością wysoką o duŜym stopniu naturalności (głównie lasy), tereny istotne dla występowania fauny, tereny występowania cennych siedlisk przyrodniczych wskazanych w Dyrektywie Siedliskowej. Obszary spełniające te warunki tworzą podsystem biologiczny Systemu Przyrodniczego Kielc (ryc. 7.5.3.) SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 263 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.1 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 264 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.2 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 265 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.3 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 266 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM Kolejnym krokiem była analiza wszystkich trzech podsystemów przyrodniczych (klimatycznego, hydrologicznego predysponowanych biologicznego) jako terenów predysponowanych do dla wskazania Systemu Przyrodniczego Kielc. W jej efekcie zaproponowano róŜne scenariusze - warianty kształtowania tego systemu, przy czym wszystkie trzy podsystemy traktowano równorzędnie, natomiast dodatkowym elementem branym pod uwagę było zachowanie powiązań przyrodniczych pomiędzy jednostkami przyrodniczo-krajobrazowymi. WyróŜniono następujące warianty – scenariusze SPK: • Wariant I – obejmujący wszystkie tereny istotne dla kaŜdego z funkcjonowań, tzn. priorytetowe dla funkcjonowania klimatycznego i/lub hydrologicznego i/lub biologicznego – powierzchniowo zajmuje największy obszar miasta ze wskazanych wariantów (ryc. 7.5.4.); • Wariant II – proponuje uwzględnienie jedynie terenów priorytetowych równocześnie dla wszystkich trzech podsystemów (klimatycznego, hydrologicznego i biologicznego) – powierzchniowo zajmuje on znacznie mniejsze obszary niŜ Wariant I (ryc. 7.5.5.); • Wariant III – za kluczowe elementy systemu uznaje tereny najcenniejsze dla występowania dziko Ŝyjącej fauny - jest to powierzchniowo najskromniejszy z Wariantów, który jednak nie uwzględnia w wystarczającym stopniu wyników analizy funkcjonowania środowiska przyrodniczego w aspekcie wymiany powietrza i krąŜenia wody (ryc. 7.5.6.); • Wariant IV - wariant ten uwzględnia tereny priorytetowe dla podsystemów klimatycznego, hydrologicznego i biologicznego, a dodatkowo uwzględnia tereny istotne dla zachowanie powiązań przyrodniczych (ryc. 7.5.7), Zidentyfikowane scenariusze moŜliwego rozwoju SPK zestawiono z występowaniem terenów cennych przyrodniczo w nawiązaniu do róŜnych kryteriów (m.in. cenność siedlisk, ochronę przyrody, występowanie cennych gatunków fauny) oraz z istniejącym zagospodarowaniem. Taka analiza pozwoliła wskazać taki wariant, który byłby realny do wdroŜenia ze względu na obecne i przyszłe zagospodarowanie (warunki w SUiKZ Kielc), a jednocześnie jego zachowanie umoŜliwia utrzymanie, a niekiedy poprawę stanu środowiska i ochronę terenów najcenniejszych dla flory i fauny miasta. Warunki te spełnia w największym stopniu wariant IV, dla którego wskazano dwie kategorie terenów: SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 267 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce • Funkcjonowanie środowiska i SPM tereny podstawowe dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego zidentyfikowane jako kluczowe równocześnie dla funkcjonowania klimatycznego, hydrologicznego i biologicznego, • tereny wspomagające funkcjonowanie środowiska przyrodniczego zidentyfikowane jako kluczowe dla zachowania powiązań przyrodniczych, a takŜe podtrzymania róŜnorodności biologicznej czyli priorytetowe dla funkcjonowania biologicznego, które równocześnie stanowią element podsystemu klimatycznego lub hydrologicznego. Rozmieszczenie SPK nie jest równomierne w obrębie miasta. Południowa i zachodnia część miasta w większym stopniu obejmuje system, niŜ część północno - wschodnia. Jednak ta nieregularność jest pozorna, w szerszym kontekście system w części wschodniej i północnej jest dobrze powiązany przyrodniczo z siecią ekologiczną obszaru metropolitalnego (dolina Lubrzanki, lasy na północ od miasta). Wyraźnie zaznacza się niewielki udział składowych SPK w granicach obszaru zurbanizowanego. Główną osią systemu jest dolina Silnicy, jednak jak wspomniano w analizie funkcjonowania biologicznego, wzdłuŜ jej biegu istnieją bariery związane z niewielkim udziałem terenów czynnych biologicznie i silnym przekształceniem koryta. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 268 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.4 SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 269 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.5. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 270 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.6. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 271 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM ryc. 7.5.7. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 272 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Funkcjonowanie środowiska i SPM CZĘŚĆ II UWARUNKOWANIA EKOFIZJOGRAFICZNE SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 273 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Predyspozycje do kształtowania .. 8. PRZYRODNICZE PREDYSPOZYCJE DO KSZTAŁTOWANIA STRUKTURY FUNKCJONALNO- PRZESTRZENNEJ 8.1 ZAŁOśENIA ANALIZY Przyrodnicze predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej określono na podstawie dwóch zasadniczych grup przesłanek. Po pierwsze, dzięki analizie funkcjonowania środowiska przyrodniczego moŜliwe było wskazanie terenów kluczowych dla tego funkcjonowania (System Przyrodniczy Kielc). Po drugie, wykorzystując przeprowadzone oceny, określono moŜliwości i ograniczenia rozwoju funkcji uŜytkowych w mieście. Predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej zostały przedstawione na planszy nr 12 pt. Przyrodnicze predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej. 8.2 PREDYSPOZYCJE DO KSZTAŁTOWANIA STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ Zgodnie z zakresem opracowania ekofizjograficznego, wynikającego z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych, wskazano dwie zasadnicze grupy terenów (jednostek przyrodniczo-krajobrazowych): (1) predysponowane do pełnienia nadrzędnej funkcji przyrodniczej; (2) predysponowane do rozwoju funkcji miejskich, w podziale na te, które mają ograniczenia dla rozwoju tych funkcji oraz te które takich ograniczeń nie mają. Dla kaŜdej grupy przedstawione zostały rekomendacje dotyczące kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej. TERENY PREDYSPONOWANE DO PEŁNIENIA NADRZĘDNYCH FUNKCJI PRZYRODNICZYCH LEZĄCE W GRANICACH SPK Rodzaj Rekomendacje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej Tereny podstawowe dla Systemu Przyrodniczego Kielc, kluczowe jednocześnie dla funkcjonowania klimatycznego, hydrologicznego i biologicznego - Utrzymanie istniejących funkcji uŜytkowych Tereny wspomagające dla Systemu Przyrodniczego Kielc - kluczowe dla zachowania powiązań przyrodniczych – priorytetowe dla funkcjonowania - Maksymalne zachowanie istniejących funkcji uŜytkowych dla terenów pokrytych trwałą roślinnością wysoką o duŜym stopniu naturalności - Zachowanie ciągów terenów otwartych wzdłuŜ cieków w celu SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 274 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce biologicznego, które równocześnie stanowią element podsystemu klimatycznego lub hydrologicznego Predyspozycje do kształtowania .. zachowania powiązań przyrodniczych i obudowy biologicznej cieków, rekomenduje się zachowanie pasa roślinności o szerokości min. 20 m, - Zachowanie terenów otwartych i istniejących struktur roślinnych w miejscach szczególnie istotnych dla występowania fauny i/lub siedlisk wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej - W przypadku zainwestowania zachowanie udziału powierzchni biologicznie czynnej na poziomie około 50% zaleŜnie od warunków lokalnych NaleŜy zaznaczyć, Ŝe choć wymienione wyŜej tereny (jednostki przyrodniczokrajobrazowe) zostały nazwane Systemem Przyrodniczym Kielc, to ostateczne ukształtowanie tego Systemu i jego ewentualne wprowadzenie, jako elementu polityki przestrzennej miasta moŜe nastąpić dopiero w ramach sporządzania Studium Rodzaj Rekomendacje do kształtowania struktury funkcjonalnoprzestrzennej Tereny o niekorzystnych warunkach topoklimatycznych - Przy wprowadzaniu zabudowy konieczność zachowania zwartych kompleksów terenów otwartych dynamizujących wymianę powietrza, 2 których powierzchnia nie powinna być mniejsza niŜ 3000m - Zachowanie terenów wraz z istniejącymi strukturami roślinnymi, szczególnie w miejscach istotnych dla występowania fauny i/lub siedlisk wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej Występujące w granicach jednostek tereny o wysokich walorach przyrodniczych nie objęte ochroną Występujące w granicach jednostek obszary Natura 2000 Tereny o wysokim potencjale rekreacyjnym rangi ogólnomiejskiej nie uŜytkowane Tereny bez ograniczeń dla rozwoju funkcji uŜytkowych wynikających z funkcjonowania i oceny stanu środowiska - Zachowanie terenów wraz z istniejącymi strukturami roślinnymi - Wprowadzenie funkcji wypoczynkowej i/lub turystycznej Nie określa się uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Kielc. W opracowaniu ekofizjograficznym wskazano tereny, które według przyjętych kryteriów tworzą trzon Systemu. Jednak, w przypadkach, kiedy inne, poza przyrodnicze uwarunkowania spowodują konieczność skorygowania Systemu, istnieje moŜliwość odwołania się do wyników analizy funkcjonowania środowiska, przedstawionej w postaci podsystemów: biologicznego, hydrologicznego i klimatycznego. Na tej podstawie moŜna wprowadzić korekty do wersji, przedstawionej w opracowaniu ekofizjograficznym. TERENY PREDYSPONOWANE DO ROZWOJU FUNKCJI MIEJSKICH Dla terenów (jednostek przyrodniczo-krajobrazowych) w obrębie istniejącego zainwestowania miejskiego nie określono wskazań dotyczących kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej. SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 275 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Predyspozycje do kształtowania .. Predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej, odniesione do wyodrębnionych jednostek przyrodniczo-krajobrazowych znajdują się w tabeli 8.1 (na końcu rozdziału). SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 276 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Predyspozycje do kształtowania .. Tab. 8.1 Przyrodnicze predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej – tabela zbiorcza Tereny predysponowane do pełnienia nadrzędnych funkcji przyrodniczych Tereny predysponowane do rozwoju funkcji miejskich Tereny leŜące w granicach Systemu Przyrodniczego Kielc Tereny podstawowe dla Systemu Przyrodniczego Kielc, kluczowe jednocześnie dla funkcjonowania klimatycznego, hydrologicznego i biologicznego Symbol jednostki 1 Tereny wspomagające dla Systemu Przyrodniczego Kielc - kluczowe dla zachowania powiązań przyrodniczych – priorytetowe dla funkcjonowania biologicznego, które równocześnie stanowią element podsystemu Tereny o duŜej klimatycznego lub podatności na hydrologicznego zanieczyszczenia wód podziemnych 2 A1 Z ograniczeniami wynikającymi z oceny środowiska przyrodniczego 3 4 pozostałe Tereny o niekorzystnych warunkach topoklimatycznych Tereny o wysokich walorach przyrodniczych nie objęte ochroną Tereny o wysokim potencjale rekreacyjnym rangi ogólno miejskiej nie uŜytkowane 5 6 7 Tereny pełniące funkcje miejskie Tereny bez ograniczeń dla rozwoju funkcji uŜytkowych wynikających z funkcjonowania i oceny stanu środowiska 8 9 tak A2 tak A3 tak A4 A5 A6 tak tak A7 Tereny zabudowane tak tak tak tak tak A8 tak A9 tak A10 tak A11 tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 277 Tereny komunikacji 10 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 8 A12 tak A13 tak A14 A15 A16 9 tak tak tak A17 tak tak tak tak A18 tak A19 A20 tak A21 A22 10 tak tak tak tak tak A23 tak A24 tak A25 tak A26 tak tak A27 tak tak A28 tak tak A29 tak tak A30 tak tak A31 tak A32 tak A33 tak A34 tak A35 tak tak tak tak tak A36 tak A37 tak A38 tak A39 tak A40 tak A41 tak A42 tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y tak Kr aj obr a zu 278 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 A43 tak A44 tak 5 6 7 9 tak tak tak tak A47 tak tak A48 tak A49 tak A50 tak tak A51 tak tak A52 tak A53 tak A54 tak A55 tak tak A56 tak tak A57 tak tak A58 tak tak A59 tak A60 tak A61 tak A62 tak A63 tak A64 tak A65 tak A66 tak tak A66a tak tak tak A67 tak A68 tak A69 A70 A71 A72 10 tak A45 A46 8 tak tak tak tak tak tak tak tak tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 279 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 A73 tak tak Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 A74 A75 A76 A77 8 9 tak tak tak tak tak tak tak A78 tak A79 tak A80 tak A81 A82 tak A83 A84 A85 tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak A86 tak tak tak tak tak A87 tak A88 A89 tak tak tak tak tak tak tak A90 tak A91 tak tak A92 tak tak A93 tak tak tak A94 tak A94a tak tak A95 tak tak A96 tak A97 tak tak tak A98 tak A99 tak tak tak A100 tak A101 tak A102 tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y tak Kr aj obr a zu 280 10 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 A103 3 tak Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 8 9 tak A104 tak A105 tak tak A106 tak tak A107 tak tak A108 tak tak A109 tak tak A110 tak tak tak tak tak A111 tak A112 tak A113 tak tak A114 tak tak A115 tak A116 A117 A118 A119 10 tak tak tak tak tak tak A120 tak A121 tak A122 tak tak tak tak tak tak A126 tak tak A127 tak A123 A124 A125 tak A128 A129 A130 B1 tak tak tak tak tak tak B2 tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 281 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 B3 8 tak tak B5 tak B6 B7 B8 tak tak tak tak tak B10 tak tak B11 tak B12 tak B13 B14 B15 tak tak tak tak B16 tak tak B17 B18 B19 B20 10 tak B4 B9 9 tak tak tak tak tak tak B21 tak B22 tak B23 tak tak B24 tak tak B25 tak tak B26 tak B27 tak tak tak B28 tak B29 tak B30 tak B31 tak tak B32 B33 tak tak tak SG GW tak Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 282 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 B34 8 9 tak B35 tak tak B36 tak tak B37 tak tak B38 tak B39 tak B40 tak B41 tak B42 tak B43 tak B44 tak B45 B46 tak tak tak B47 tak B48 tak B49 tak B50 B51 B52 10 tak tak tak tak tak tak B53 tak tak B54 tak tak B55 tak B56 tak tak B57 tak tak B58 tak tak B59 tak tak B60 tak B61 tak B62 tak B63 B64 tak tak SG GW Kat edr a tak tak tak Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 283 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 B65 4 5 6 7 tak B66 tak B67 B68 B69 B70 B71 tak tak B72 B73 Predyspozycje do kształtowania .. tak tak tak tak 9 tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak B74 B75 8 tak tak B76 tak tak B77 tak tak B78 tak B79 B80 tak tak B81 B82 tak tak tak tak tak tak tak B83 tak tak tak B84 tak tak tak B85 tak B86 tak tak B87 tak B88 B89 B90 tak tak tak B91 tak B92 tak B93 tak B94 tak B95 tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 284 10 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 B96 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 8 tak B98 tak B99 tak B100 tak B101 tak B102 tak B103 tak tak tak B105 tak B106 tak B107 tak B108 tak B109 B110 B111 C1 10 tak B97 B104 9 tak tak tak tak tak tak C2 C3 C4 tak tak tak tak C5 tak C6 tak C7 tak C8 tak C9 tak C10 tak C10a tak C11 tak C12 tak C13 tak C14 tak SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y tak tak tak tak tak Kr aj obr a zu 285 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 8 9 C15 tak tak C16 tak tak C17 tak C18 tak tak C19 tak tak C20 tak C21 C22 C23 tak C24 C25 C26 C27 C28 C29 tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak C30 tak C31 tak C32 tak tak C33 tak C34 C35 C36 C37 tak tak tak C38 tak tak tak tak tak tak C39 tak C40 tak tak C41 tak C42 tak C43 tak C44 tak C45 tak C46 10 tak SG GW tak Kat edr a Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 286 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce 1 2 3 Predyspozycje do kształtowania .. 4 5 6 7 8 C47 C48 C49 C50 tak tak tak tak tak C51 C52 C53 tak tak tak C54 tak tak C55 tak C56 C57 C58 C59 C60 C61 9 tak tak tak tak tak tak tak C62 tak C63 tak C64 tak C65 tak C66 tak C67 tak C68 tak C69 tak C70 tak SG GW Kat edr a tak Ar c h i tek t ur y Kr aj obr a zu 287 10 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce SG GW Kat edr a Ar c h i tek t ur y Predyspozycje do kształtowania .. Kr aj obr a zu 288 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska 9. PRZYDATNOŚĆ ŚRODOWISKA DLA RÓśNYCH FORM ZAGOSPODAROWANIA I UśYTKOWANIA TERENU 9.1. ZAŁOśENIA OCENY Przydatność środowiska dla róŜnych form zagospodarowania i uŜytkowania terenu określona została na podstawie oceny stanu i funkcjonowania środowiska oraz analizy ograniczeń w zagospodarowaniu, wynikających z regulacji prawnych, dotyczących ochrony przyrody i ochrony środowiska. W wyniku przeprowadzonych analiz wskazano: • tereny (jednostki przyrodniczo-krajobrazowe) rekomendowane do zachowania obecnego sposobu uŜytkowania i ograniczonego rozwoju zagospodarowania; są to głównie tereny proponowane do objęcia SPK; • tereny rekomendowane do rozwoju funkcji miejskich, w podziale na tereny o szczególnych warunkach przyrodniczych i krajobrazowych, które naleŜy uwzględnić przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego oraz tereny bez takich uwarunkowań. Dla istniejącego zainwestowania miejskiego wskazano tereny, których funkcjonowanie przyrodnicze moŜe ulec poprawie w wyniku zastosowania proponowanych rozwiązań, dotyczących gospodarki wodami deszczowymi i kształtowania zieleni. Przydatność środowiska dla róŜnych form zagospodarowania i uŜytkowania przedstawia plansza nr 13 pt. Uwarunkowania ekofizjograficzne -wskazania do zagospodarowania przestrzennego – Aktualizacja 2012. Ponadto, w tabeli 9.1, zamieszczonej na końcu rozdziału, znajdują się rekomendacje dotyczące zagospodarowania w ramach poszczególnych jednostek przyrodniczo-krajobrazowych. 9.2. WSKAZANIA DLA ZAGOSPODAROWANIA WYNIKAJĄCE Z DIAGNOZY STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA Wskazania obejmują trzy grupy terenów (jednostek przyrodniczo-krajobrazowych): (1) posiadające ograniczenia dla rozwoju zagospodarowania i zabudowy; (2) bez szczególnych ograniczeń dla rozwoju zagospodarowania i zabudowy, wynikających z uwarunkowań przyrodniczych; (3) juŜ zabudowane, dla których wskazano moŜliwości poprawy funkcjonowania środowiska przyrodniczego. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 289 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska Ograniczenia dla zagospodarowania wynikają z róŜnych uwarunkowań. Powoduje to, Ŝe dla kaŜdego z nich konieczne jest uwzględnienie innych rekomendacji8 przy ustalaniu sposobu zagospodarowania i zabudowy. TERENY REKOMENDOWANE DO ZACHOWANIA OBECNEGO SPOSOBU UśYTKOWANIA I OGRANICZONEGO ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA Rodzaj Rekomendacje do zagospodarowania Tereny pokryte trwałą - Zachowanie obecnego pokrycia terenu roślinnością wysoką o duŜym - Zachowanie obecnego udziału terenów biologicznie stopniu naturalności, leŜące czynnych, w granicach Systemu - Wprowadzanie jedynie liniowych i punktowych Przyrodniczego Kielc obiektów i urządzeń rekreacyjnych, Tereny istotne dla zachowania dziedzictwa geologicznego Tereny istotne dla zachowania ekspozycji krajobrazowej obiektów o szczególnych walorach kulturowych Występujące w granicach jednostek obszary, na których znajdują się siedliska wymienione w Dyrektywie Siedliskowej Występujące w granicach jednostek tereny naraŜone na niebezpieczeństwo powodzi Tereny ujęć wód - Ograniczenia w sytuowaniu obiektów budowlanych ze względu na występowanie zjawisk krasowych, w rejonie Kadzielni i Wietrzni (układ podziemnych korytarzy krasowych moŜe mieć wpływ na wytrzymałość podłoŜa) - Ze względu na połoŜenie w Systemie Przyrodniczym Kielc, rekomenduje się, aby w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nie wliczać ogrodów na dachach do powierzchni biologicznie czynnej - Zachowanie obecnego pokrycia terenu, - Nie zwiększanie udziału roślinności wysokiej, - Ograniczenia w sytuowaniu wysokich obiektów budowlanych mogących zakłócić ekspozycję Karczówki, - Zachowanie istniejących struktur roślinnych - Zachowanie bufora o szerokości min. 10 metrów pokrytego trwałą roślinnością niską i wysoką wokół terenów, dla których zdiagnozowano występowanie siedlisk wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej - Zakaz lokalizowania nowej zabudowy oraz inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a takŜe innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym w szczególności ich składowania - Zakaz zabudowy nie związanej z pracą wodociągu - Zakaz przeznaczenia terenu na inne cele poza ujmowaniem wody 8 W wielu przypadkach ograniczenia wynikają z łącznego występowania kilku rodzajów uwarunkowań. Przy planowaniu funkcji dla takich obszarów konieczne jest uwzględnienie wszystkich występujących tam ograniczeń. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 290 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska TERENY REKOMENDOWANE DO ROZWOJU FUNKCJI MIEJSKICH Rodzaj Rekomendacje do zagospodarowania Tereny istotne dla zachowania powiązań przyrodniczych i/lub róŜnorodności biologicznej, tereny wspomagające dla SPK Tereny poeksploatacyjne - W przypadku zainwestowania udział powierzchni biologicznej na poziomie około 50%, w zaleŜności od warunków lokalnych - Rozwiązywanie problemu gospodarowania wodami opadowymi na zasadzie bioretencji poprzez wprowadzanie elementów zagospodarowania, które słuŜą zatrzymywaniu opadów na terenie m.in.: nawierzchnie półprzepuszczalne, rowy infiltracyjne, zbiorniki zatrzymywania wody, zbiorniki retencyjne w tym niecki retencyjne i bioretencyjne - Przeprowadzenie szczegółowych badań geotechnicznych w przypadku wprowadzania obiektów budowlanych - Maksymalne zachowanie udziału terenów aktywnych biologicznie, - Zachowanie obecnego pokrycia terenów intensywnie uŜytkowanych z roślinnością wysoką (parków, zieleńców i ogrodów działkowych), - Dla terenów planowanych do rozwoju zabudowy rekomenduje się zachowanie zwartych kompleksów terenów otwartych dynamizujących pionową wymianę powietrza, których powierzchnia nie powinna być mniejsza niŜ 3000m2 - Zagospodarowanie umoŜliwiające migrację drobnych zwierząt, w tym ogrodzenia aŜurowe bez podmurówki i Ŝywopłoty - Ograniczenia dla realizacji obiektów niedostosowanych skalą i formą zabudowy do otaczającego krajobrazu ze względu na niewielką zdolność do przyjmowania zmian - Przeprowadzenie szczegółowych badań geotechnicznych w przypadku wprowadzania obiektów budowlanych - Ograniczenia w wykonywaniu nasypów oraz głębokim fundamentowaniu ze względu na duŜą wraŜliwość na zmiany stosunków wodnych i konieczność zachowania zdolności retencyjnych - Rekultywacja terenu Dla przyrodniczo-krajobrazowych) Miejsca występowania ruchów masowych Tereny dynamizujące pionową wymianę powietrza Występujące w granicach jednostek tereny istotne dla występowania fauny Tereny eksponowane w krajobrazie miasta Tereny o przewadze gruntów o dostatecznej lub złej przydatności do zabudowy Występujące w granicach jednostek tereny gruntów organicznych terenów ograniczeń (jednostek przyrodniczo-krajobrazowych dla rozwoju bez szczególnych zagospodarowania przestrzennego proponuje się uwzględnienie przy ich zagospodarowaniu rozwiązań dotyczących gospodarowania wodami deszczowymi, polegających na wprowadzaniu elementów zagospodarowania, które słuŜą zatrzymywaniu opadów na terenie, m.in.: • nawierzchni półprzepuszczalnych, SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 291 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska • rowów infiltracyjnych, • zbiorników infiltracyjnych, • zbiorników zatrzymania wody, • zbiorników retencyjnych w tym: niecek retencyjnych i bioretencyjnych. Ponadto, dla terenów planowanych do rozwoju zabudowy mieszkaniowej rekomenduje się wprowadzanie – w miarę moŜliwości – zwartych kompleksów terenów otwartych, pokrytych roślinnością, dynamizujących pionową wymianę powietrza, których 2 powierzchnia nie powinna być mniejsza niŜ 3000m . Na terenach objętych istniejącym zainwestowaniem zidentyfikowane zostały dwie grupy terenów (jednostek przyrodniczo-krajobrazowych) - tereny rekomendowane do poprawy funkcjonowania przyrodniczego oraz tereny bardzo intensywnie zabudowane, gdzie praktycznie brak moŜliwości poprawy istniejących warunków funkcjonowania przyrodniczego. Dla terenów rekomendowanych do poprawy proponuje się rozwiązywanie problemu gospodarowania wodami opadowymi na zasadzie bioretencji (patrz: rekomendacje dla „terenów bez szczególnych ograniczeń…”), maksymalne zachowanie obecnego udziału powierzchni aktywnej biologicznie, wprowadzanie ogrodów na dachach i wprowadzanie pnączy. 9.3. WSKAZANIA DO ZAGOSPODAROWANIA WYNIKAJĄCE Z OGRANICZEŃ FORMALNO-PRAWNYCH Ograniczenia formalno-prawne dla zagospodarowania przestrzennego wynikają z przepisów odrębnych dotyczących negatywnego oddziaływania na środowisko elementów zagospodarowania, ekspozycji na klęski naturalne, a takŜe wymogów ochrony zasobów przyrodniczych. Na terenie miasta Kielce za kluczowe ograniczenia w zagospodarowaniu uznano te, które wynikają z: • konieczności ochrony dziedzictwa przyrodniczego; • występowania obszarów naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi; • oddziaływania elementów infrastruktury komunikacyjnej i związanych z tym przekroczeń standardów jakości środowiska, • występowania elementów infrastruktury sanitarnej, wymagających ustanowienia stref ochronnych, • ochrony ujęć wód podziemnych. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 292 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska Elementy zagospodarowania, a takŜe obszary objęte ochroną, które generują ograniczenia w zagospodarowaniu przestrzennym, wraz z potencjalnymi granicami oddziaływania, przedstawione zostały na mapie 13. OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z WYMOGÓW OCHRONY przestrzennym wynikają DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Ograniczenia w zagospodarowaniu z ustanowienia obszarowych i obiektowych form ochrony przyrody. Na terenie objętym opracowaniem obszarowe formy ochrony przyrody to: • 2 Obszary Natura 2000 - PLH260014 Dolina Bobrzy i PLH260041 Wzgórza Chęcińsko-Kieleckie • Chęcińsko – Kielecki Park Krajobrazowy; • Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu oraz Chęcińsko – Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu ; • 5 rezerwatów przyrody – Biesak, Kadzielnia, Karczówka, Ślichowice, Wietrznia; • uŜytek ekologiczny, • stanowisko dokumentacyjne przyrody nieoŜywionej • zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy został utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 17/96 wydanego w dniu 2 grudnia 1996 roku Wojewody Kieleckiego, zmienionego Rozporządzeniem 75/2005 Wojewody Świętokrzyskiego (DZ.U. Woj. Świętokrzyskiego 156 poz. 1936). Na obszarze Chęcińsko – Kieleckiego Parku Krajobrazowego, jak równieŜ na obszarach chronionego krajobrazu, obowiązują następujące zakazy, które wymagają uwzględnienia przy określaniu sposobu ich zagospodarowania9: • likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydroŜnych i nadwodnych, jeŜeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; • wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym 9 Na podstawie Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. , art. - wybrane zakazy, istotne dla planowania zagospodarowania przestrzennego. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 293 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce lub przeciwosuwiskowym Przydatność środowiska lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; • dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody lub zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; • likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; W stosunku do obszarów chronionego krajobrazu ustanowiono następujące zakazy dotyczące zagospodarowania przestrzennego: Zakazy CH-KOChK KOChK zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich dotyczy stref dotyczy stref nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz krajobrazowych krajobrazowych tarlisk, złoŜonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu AiB A,BiP likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, dotyczy stref dotyczy stref przydroŜnych i nadwodnych, jeŜeli nie wynikają one z krajobrazowych krajobrazowych potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia AiB A,BiP dotyczy stref POChK obowiązuje ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; obowiązuje bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających dotyczy stref rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z krajobrazowych krajobrazowych obowiązuje nie zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub AiB A,BiP dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą dotyczy stref dotyczy stref innym celom niŜ ochrona przyrody lub zrównowaŜone krajobrazowych krajobrazowych wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych oraz A, B oraz D A,BiP likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, dotyczy stref dotyczy stref starorzeczy i obszarów wodno – błotnych krajobrazowych krajobrazowych przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; obowiązuje racjonalna gospodarka wodna lub rybacka AiB lokalizowania obiektów budowlanych w pasie nie dotyczy obowiązuje A,BiP dotyczy stref nie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych krajobrazowych obowiązuje zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych A,BiP oraz obiektów słuŜących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 294 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska W rezerwatach przyrody obowiązują ograniczenia wynikające z art. 15 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, a mianowicie10: • budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń słuŜących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody; • uŜytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; • zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeŜeli zmiany te nie słuŜą ochronie przyrody; • pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu; • niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i uŜytkowania gruntów; • prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; • ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody; • wspinaczki, eksploracji jaskiń lub zbiorników wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody; • wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu. W stosunku do uŜytku ekologicznego oraz Stanowiska dokumentacyjnego przyrody nieoŜywionej ustanowiono następujące zakazy - uszkadzania i zanieczyszczania gleby; - wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 10 Są to wybrane zakazy, istotne dla planowania zagospodarowania przestrzennego. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 295 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska - wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawoŜenia uŜytkowanych gruntów rolnych; - dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli zmiany te nie słuŜą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; - likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; - niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru. W uchwale Rady Miejskiej w Kielcach (nrr XLI/999/2009) w sprawie ustanowienia „Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Grabina - Dalnia”, w ramach ochrony Obiektu: wprowadzono następujące zakazy: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania Obiektu; 2) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 3) wydobywania dla celów gospodarczych skał, minerałów oraz skamieniałości. OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBSZARÓW NARAśONYCH NA NIEBEZPIECZEŃSTWO POWODZI Na terenie objętym opracowaniem, obszary naraŜone na niebezpieczeństwo powodzi występują w dolinach Silnicy, Lubrzanki i Bobrzy z Sufragańcem. Ograniczenia w zagospodarowaniu terenów naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi wynikają z ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Prawo wodne (Dz. U. 2011 r. Nr 32, poz. 159). Zgodnie z art. 88d Ust. 1, Dla obszarów naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagroŜenia powodziowego. Rzeki przepływające przez Kielce nie znalazły się we Wstępnej Ocenie Ryzyka Powodziowego realizowanej przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Istniejące mapy zagroŜenia powodziowego zostały wykonane na zlecenie miasta Kielce. Zgodnie z art. 88d. ust. 2. Na mapach zagroŜenia powodziowego przedstawia się w szczególności: 1. obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego; 2. obszary szczególnego zagroŜenia powodzią; 3. obszary obejmujące tereny naraŜone na zalanie w przypadku: SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 296 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska a) przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, b) zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, c) zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących, d) zniszczenia lub uszkodzenia budowli ochronnych pasa technicznego Zgodnie z Art. 88e, Ust. 1. dla obszarów szczególnego zagroŜenia powodzią, sporządza się takŜe mapy ryzyka powodziowego, na których przedstawia się: 1) szacunkową liczbę mieszkańców, którzy mogą być dotknięci powodzią; 2) rodzaje działalności gospodarczej wykonywanej na obszarach szczególnego zagroŜenia powodzią 3) instalacje mogące, w razie wystąpienia powodzi, spowodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości; 4) występowanie: ujęć wody, stref ochronnych ujęć wody lub obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, kąpielisk, obszarów Natura 2000, parków narodowych oraz rezerwatów przyrody, a w uzasadnionych przypadkach: obszary, na których mogą wystąpić powodzie, którym towarzyszy transport duŜej ilości osadów i rumowiska oraz potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody. Miasto Kielce jest w posiadaniu map ryzyka powodziowego. Zgodnie z artykułem 88f, ust. 5 granice obszarów przedstawionych na mapach zagroŜenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy. Artykuł 88f, ust.6 określa, Ŝe od dnia przekazania map zagroŜenia powodziowego i ryzyka powodziowego jednostkom samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagroŜenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom zagroŜenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. Zgodnie z Art. 88l., Ust.1. Na obszarach szczególnego zagroŜenia powodzią zabrania się wykonywania robot oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagroŜenie powodziowe, w tym: 1) wykonywania urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych; 2) sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 297 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub słuŜącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk; 3) zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robot, z wyjątkiem robot związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód …., a takŜe utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie. NaleŜy zwrócić uwagę na zapis wskazujący moŜliwość odstąpienia od realizacji zakazów na obszarach szczególnego zagroŜenia powodzią, umoŜliwiający zgodnie z Art. 88l, ust.2 odstąpienie od wyŜej wymienionych zakazów:,„…jeŜeli nie utrudni to ochrony przed powodzią, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej moŜe, w drodze decyzji, na obszarach szczególnego zagroŜenia powodzią, zwolnić od zakazów określonych w ust. 1.” Na obszarach szczególnego zagroŜenia powodzią, w celu zapewnienia właściwych warunków przepływu wód powodziowych, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej moŜe, w drodze decyzji: 1) wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw wynikające z wymagań ochrony przed powodzią; 2) nakazać usunięcie drzew lub krzewów Na terenie objętym opracowaniem, wskazano granicę strefy zalewowej dla wody 1%. Stanowi ona strefę szczególnego zagroŜenia powodzią. W niniejszym opracowaniu za jeden z głównych czynników przyczyniających się do zwiększenia zagroŜenia powodziowego uznano zabudowę terenów zalewowych den dolinnych, a w konsekwencji ograniczenie obszarów naturalnej retencji oraz wzrost powierzchni nieprzepuszczalnych (ulice, place, dachy itp.), co skutkuje gwałtownym odpływem powierzchniowym. Zgodnie z Art. 88m dla terenów, dla których nie określono obszarów naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej moŜe, w drodze aktu prawa miejscowego, kierując się potrzebą ochrony wód wprowadzić zakazy, (o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt. 3) lokalizowania nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a takŜe innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym w szczególności ich składowania. Taka sama moŜliwość wprowadzenia zakazów przez SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 298 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska RZGW dotyczy zakazów wyszczególnionych w art. 88l, ust. 1., z racji kierowania się względami bezpieczeństwa ludzi i mienia Ustawa Prawo wodne ustanawia takŜe przepisy, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania wałów przeciwpowodziowych, zgodnie z W celu zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych zabrania się: 1) przejeŜdŜania przez wały oraz wzdłuŜ korony wałów pojazdami lub konno oraz przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych; 2) uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości mniejszej niŜ 3 m od stopy wału po stronie odpowietrznej; 3) rozkopywania wałów, wbijania słupów, ustawiania znaków przez nieupowaŜnione osoby; 4) wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niŜ 50 m od stopy wału po stronie odpowietrznej; 5) uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów. WyŜej wymienione przepisy powinny być uwzględnione w projektowaniu przyszłego zagospodarowania obszaru objętego opracowaniem. Zgodnie z Art. 88n, Ust.3, jeŜeli nie wpłynie to na szczelność i stabilność wałów przeciwpowodziowych, marszałek województwa moŜe, w drodze decyzji, zwolnić od wyŜej wymienionych zakazów. OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z ODDZIAŁYWANIA ELEMENTÓW INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 120, poz. 826) określa wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagroŜonego hałasem. Na terenie objętym opracowaniem podstawowymi źródłami hałasu są szlaki komunikacyjne – drogi i linia kolejowa. ZróŜnicowane dopuszczalnych poziomów hałasu określa się wskaźnikami hałasu: • LDWN, LN,( wskaźniki maja zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem) • LAeq D i LAeq N (wskaźniki maja zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby) SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 299 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska Zgodnie z cytowanym powyŜej rozporządzeniem dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez w/w źródła hałasu dla terenów o odmiennym sposobie uŜytkowania, w odniesieniu do wartości wskaźników hałasu w ujęciu długookresowym, przedstawiają się następująco: • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – dopuszczalny poziom hałasu 55 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; • tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieŜy– dopuszczalny poziom hałasu 55 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; • tereny domów opieki społecznej – dopuszczalny poziom hałasu 55 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; • tereny szpitali w miastach – dopuszczalny poziom hałasu 55 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego – dopuszczalny poziom hałasu 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; • tereny zabudowy zagrodowej – dopuszczalny poziom hałasu 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; • tereny rekreacyjno-wypoczynkowe – dopuszczalny poziom hałasu 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej • tereny mieszkaniowo-usługowe – dopuszczalny poziom hałasu 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej. Zgodnie z nowym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 roku (Dz.U. z 2012 poz. 1109 z dnia 8 października 2012 r.) w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, z chwilą jego wejścia w Ŝycie, dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez w/w źródła hałasu dla terenów o odmiennym sposobie uŜytkowania, w odniesieniu do wartości wskaźników hałasu w ujęciu długookresowym, będą przedstawiały się następująco: • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – dopuszczalny poziom hałasu 64 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej; • tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieŜy– dopuszczalny poziom hałasu 64 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej; SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 300 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce • Przydatność środowiska tereny domów opieki społecznej – dopuszczalny poziom hałasu 64 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej; • tereny szpitali w miastach – dopuszczalny poziom hałasu 64 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej; • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego – dopuszczalny poziom hałasu 68 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej; • tereny zabudowy zagrodowej – dopuszczalny poziom hałasu 68 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej; • tereny rekreacyjno-wypoczynkowe – dopuszczalny poziom hałasu 68 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej • tereny mieszkaniowo-usługowe – dopuszczalny poziom hałasu 68 dB w porze dziennej i 59 dB w porze nocnej. Dla terenu objętego opracowaniem w 2012 roku istnieją opracowane mapy akustyczne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Mapy zostały wykonane dla całego obszaru miasta Kielce w zakresie emisji, imisji, przekroczeń oraz wraŜliwości hałasowej obszarów. Po ich aktualizacji według dopuszczalnych poziomów hałasu ogłoszonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 roku (Dz. U. z 2012 poz. 1109 z dnia 8 października 2012 r.) moŜliwe będzie ponowne określenie zasięgu stref zakłóceń klimatu akustycznego w zakresie rzeczywistego poziomu oddziaływania dróg i innych źródeł hałasu na i środowisko uwzględnienie tej informacji w planowaniu przestrzennym. NaleŜy podkreślić, Ŝe na terenie miasta – pomimo zaobserwowanych przekroczeń standardów jakości środowiska – nie ustanowiono obszarów ograniczonego uŜytkowania, jednakŜe przy planowaniu funkcji uŜytkowych naleŜy wziąć pod uwagę fakt oddziaływania przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu dla rozwoju funkcji mieszkaniowej a takŜe usług oświaty i wychowania oraz terenów rekreacyjnych. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 301 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Przydatność środowiska Z ODDZIAŁYWANIA ELEMENTÓW INFRASTRUKTURY SANITARNEJ Elementami infrastruktury sanitarnej, które generują ograniczenia w zagospodarowaniu przestrzennym na obszarze objętym opracowaniem, są cmentarze oraz ujęcia wód podziemnych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz.U. 1959 r. Nr 52, poz. 315) odległość cmentarza od zabudowań mieszkalnych, od zakładów produkujących artykuły Ŝywności, zakładów Ŝywienia zbiorowego bądź zakładów przechowujących artykuły Ŝywności oraz studzien, źródeł i strumieni słuŜących do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych, powinna wynosić co najmniej 150 metrów. Odległość ta moŜe być zmniejszona do 50 metrów pod warunkiem, Ŝe teren w granicach od 50 do 150 metrów odległości od cmentarza posiada sieć wodociągową i wszystkie budynki korzystające z wody są do tej sieci podłączone. Według zapisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. 2001 r.U. Nr 115, poz. 1229), w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a takŜe ze względu na ochronę zasobów wodnych, mogą być ustanawiane strefy ochronne ujęć wody. Strefę ochronną ujęcia wody dzieli się na teren ochrony bezpośredniej i pośredniej, na których mogą obowiązywać zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie uŜytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Zgodnie z zapisem artykułu 21. ust 1. w nowej Ustawie Prawo Wodne z 5 stycznia 2011 roku (Dz. U. 2011 r. Nr 32, poz. 159) „Strefy ochronne ujęć wody ustanowione przed dniem 1 stycznia 2002 r. wygasają z dniem 31 grudnia 2012 r.” W art. 21, Ust. 2 dodaje się ponadto, Ŝe: „postępowania administracyjne toczące się w sprawach dotyczących stref ochronnych ujęć wody i niezakończone w terminie do dnia 31 grudnia 2012 r. zostają umorzone”. Na terenie objętym opracowaniem, ograniczenia w zagospodarowaniu generują ustanowione strefy ochronne ujęć wód podziemnych Białogon, Pakosz i Dyminy zlokalizowane w granicach administracyjnych miasta Kielce oraz ujęć Wola Kopcowa w gminie Masłów. Na mocy rozporządzenia NR 3/2012 dyrektora regionalnego zarządu SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 302 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska gospodarki wodnej w krakowie z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie likwidacji strefy ochronnej studni nr V i VI ujęcia Marzysz-Suków zlokalizowanych w Sukowie, gm. Daleszyce, powiat kielecki (Dz. Urz. Woj. Święt., poz. 2255) zlikwidowano strefę ochronną studni nr V i VI ujęcia Marzysz-Suków, obejmującą tereny ochrony bezpośredniej oraz teren ochrony pośredniej (wewnętrzny i zewnętrzny), ustanowioną decyzjami Wojewody Kieleckiego z dnia 30.09.1996r. znak: OS.I-6210/189/96 oraz z dnia 14.01.1997 r. znak: OS.I-6210/250/96/97. Zmianę tę uwzględniono w niniejszym opracowaniu. Charakterystykę wybranych cech stref ochronnych ujęć wód podziemnych połoŜonych w granicach miasta, przedstawia tabela 9.3.1. Wskazane zasięgi obszarów zasilających GZWP zostały określone na podstawie dokumentacji hydrogeologicznej KDH/013/5876/96. Z dokumentacji wynika, Ŝe ponad 60% strefy zasilania GZWP nr 417 jest połoŜona granicach administracyjnych Kielc. W w/w dokumentacji wskazano zasięgi trzech rodzajów obszarów ochronnych: obszar najwyŜszej ochrony (ONO), obszar wysokiej ochrony (OWO) i obszar zwykłej ochrony (OZO). Dokumentację zatwierdzono decyzją Ministra OŚZNiL (KDH/013/5876/96 z 11.05.1996 r.). Zatwierdzenie dokumentacji obszarów ochronnych nie tworzy podstaw formalno-prawnych do ochrony terenu GZWP i obszaru jego zasilania, gdyŜ strefy ochronne nie zostały utworzone odrębną decyzją dyrektora RZGW (zgodnie z art. 51-61 Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne). Strefy ochronne uwzględniono zagospodarowania jednak przestrzennego w Studium miasta Kielce uwarunkowań (2000). i Ze kierunków względu na dotychczasowy brak regulacji formalno - prawnych co do zakresu ochrony określonego w/w dokumentacji (Herbich i in 2011)11, rekomenduje się zachowanie maksymalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej w obszarach ONO, OWO i OZO. 11 Herbich P, Mikołajków J., Skrzypczyk L., 2011, Wybrane problemy ustanawiania obszarów ochronnych głównych zbiorników wód podziemnych, Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 445, 179:192 SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 303 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Tabela 9.3.1. Charakterystyka wybranych Przydatność środowiska cech stref ochronnych ujęć wód podziemnych Nazwa i nr Decyzja o ustanowieniu strefy Obszary objęte ochroną pośrednią i/lub ujęcia bezpośrednią Strefy ochronne dla ujęć połoŜonych w granicach miasta Ujęcie Kielce- Nr 5/2005 Dyrektora RZGW w Białogon nr Krakowie z dnia 26.08.2005 r. Dz. 51 Urz. Woj. Święt. Nr 220 z dnia 14.09. 2005 r., poz. 2610 Ujęcie Pakosz nr 56 Ujęcie KielceDyminy nr 1036 „Fabet” i nr 1037 przy „Browar” o bezpośrednia w całości w granicach miasta o. pośrednia częściowo w granicach miasta Wojewoda Kielecki znak: OS.I6210/183/ o bezpośrednia w całości w granicach miasta 93 z dnia 1.03.1994 – obowiązujące do 31 grudnia 2012 o. pośrednia częściowo w granicach miasta Wojewoda Kielecki znak: OS.I6210/81/97 z dnia 30.04.1997 r. obowiązujące do 31 grudnia 2012 o bezpośrednia w całości w granicach miasta o. pośrednia częściowo w granicach miasta Strefy ochronne dla ujęć połoŜonych poza obszarem miasta Wola Kopcowa decyzją Wojewody Kieleckiego znak: o. pośrednia częściowo w granicach w gminie OS.I.6210/192/96 z dnia 17.10.1996 miasta Masłów r. – obowiązujące do 31 grudnia 2012 Dla wszystkich ze stref wymienionych w tabeli 9.3.1, w decyzjach o ich ustanowieniu, wskazano zakazy, które mogą wpływać na politykę przestrzenną gminy. Charakterystykę wybranych zakazów dla kaŜdego z ujęć, w podziale na zakazy dotyczące obszarów ochrony bezpośredniej i pośredniej, przedstawia tabela 9.3.2. Szczegółowa charakterystyka stref ochrony ujęć wód podziemnych, znajduje się w rozdziale dotyczącym hydrogeologii. Po 31 grudnia 2012 roku naleŜy zwrócić uwagę na moŜliwość zmiany zasięgu stref ochronnych ujęć wody w związku z ewentualną koniecznością wyznaczenia nowych stref ochronnych ujęć wody w odniesieniu do ujęć wyznaczonych przed 1 stycznia 2002 roku. W niniejszym opracowaniu ekofizjograficznym na planszy nr 13 umieszczono wyłącznie strefę ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęcia wód podziemnych Kielce-Białogon ze względu na aktualność obowiązujących tam stref ochronnych z określonymi zakazami i ograniczeniami takŜe po 31 grudnia 2012 roku na mocy decyzji Nr 5/2005 Dyrektora RZGW w Krakowie z dnia 26.08.2005 r. (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 220 z dnia 14.09. 2005 r., poz. 2610). SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 304 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA TERENÓW I OBSZARÓW GÓRNICZYCH W granicach administracyjnych miasta znajduje się jeden aktywny teren górniczy – Trzuskawica. Na podstawie ekspertyzy w zakresie „Analizy wpływu działalności górniczej na środowisko w obrębie części terenu górniczego „Trzuskawica” połoŜonego na obszarze miasta Kielce” nie wprowadza się dodatkowych ograniczeń na mocy Uchwały Rady Miasta Kielce z dnia 14 kwietnia 2011 (Uchwała nr IX/204/2011 Rady Miasta Kielce). Obszar górniczy „Trzuskawica” znajduje się poza granicami administracyjnymi miasta Kielce. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z OBECNOŚCI STREFY LOTNISKA UśYTKU PUBLICZNEGO Obiekty budowlane nie mogą naruszać powierzchni ograniczających określonych na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie warunków, jakie powinny spełniać obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska (Dz. U. 2003 Nr 130, poz. 1192) wraz ze zmianą z dnia 11 lipca 2006 roku rozporządzeniem Ministra Transportu zmieniające to rozporządzenie (Dz. U. 2006 Nr 134 poz. 946). Na podstawie w/w rozporządzenia wymiary obiektów budowlanych oraz naturalnych, w tym takŜe umieszczone na nich urządzenia jak anteny, nie mogą naruszać powierzchni ograniczających powierzchni stoŜkowej. W opracowaniu wskazano zasięgi 2 stref, z których wynika, Ŝe: w promieniu do 3000 m od lotniska naleŜy uwzględniać Hd=Hw (296,0) + 45,0 = 341 m n.p.m., natomiast w promieniu do 4500 m od lotniska naleŜy uwzględniać He=Hw (296,0) + 120,0 = 416 m n.p.m. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 305 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska pozioma tab. 9.3.2. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 306 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska pozioma tab. 9.3.2. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 307 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska 9.4. UWAGI KOŃCOWE Z uwagi na to, Ŝe uchwalone juŜ zostały plany zagospodarowania przestrzennego dla niektórych obszarów Kielc, a dla innych są one w róŜnych fazach sporządzania, dokonano analizy tych planów z punktu widzenia ich konfliktowości z wynikami niniejszego opracowania. Na podstawie tej analizy moŜna stwierdzić, Ŝe ustalenia obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego oraz projekty miejscowych planów według stanu na dzień 4 listopada 2012 r. nie są konfliktowe lub konfliktowość występuje w ograniczonym zakresie w stosunku do zidentyfikowanych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz uwarunkowań ekofizjograficznych. NaleŜy wymienić plany uwzględnione w Opracowaniu Ekofizjograficznym z 2009 roku oraz w plany opracowane po 2009 roku, w których zidentyfikowano rozbieŜności podczas wykonywania „Aktualizacji 2012”: 1) Miejscowy plan zagospodarowania terenu Niewachlów II, Uchwała Nr XXXVIII?897/2009 z dnia 16 czerwca 2009. W opracowaniu ekofizjograficznym zostało zmienione określenie z tereny o małej zdolności do absorpcji zmian na „ograniczenia dla realizacji obiektów niedostosowanych skalą i formą zabudowy do otaczającego krajobrazu ze względu na niewielką zdolność do przyjmowania zmian”, w efekcie czego konflikt nie występuje 2) Miejscowy plan zagospodarowania terenu Psie Górki, Uchwała nr XLI/1012/2009 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 19 października 2009r. Obszar B-55 zgodnie z obowiązującym planem nie ma konfliktu, cały teren przeznaczony jest pod park. Poza tym teren Psich Górek został zakwalifikowany jako teren bez ograniczeń dla rozwoju funkcji uŜytkowych, ograniczenia dotyczą występowania w obszarze terenów objętych ochroną prawną, tereny te zakwalifikowane zostały jako tereny dynamizujące wymianę powietrza. 3) Zmiana nr 1 Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu „Niewachlów – cz. 1” połoŜonego w Kielcach w rejonie ulic: Łódzkiej, Zakładowej, B. Markowskiego i Batalionów Chłopskich, Uchwała R.M. w Kielcach Nr XI/255/2011 z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego Nr 181, poz. 2115 z dnia 25 lipca 2011 r.) SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 308 Opracowanie ekofizjograficzne miasta Kielce Przydatność środowiska W zmianie planu na części obszaru A 22 połoŜonego w terenach wspomagających dla SPK planowany jest rozwój usług. Brak większych konfliktów z zapisami opracowania ekofizjograficznego. Zachowany jest postulat dla terenów wspomagających SPK zachowania min. 20 metrów wzdłuŜ cieków. 4) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu „Kielce południe – Dyminy: obszar 1 – Łanowa, obszar 2 – Sukowska”, Uchwała R.M. w Kielcach Nr XXV/535/2012 z dnia 19 kwietnia 2012r. Obszar C-67 jest połoŜony w systemie wspomagającym SPK, nie zadrzewiony, nie jest połoŜony w dolinie oraz nie zawiera obszarów cennych dla fauny i siedlisk naturowych z Dyrektywy wobec czego nie określono ustaleń. W niniejszym opracowaniu ekofizjograficznym wprowadza się dla terenów wspomagających SPK rekomendację konieczności zachowania około 50% udziału powierzchni biologicznie czynnej – zaleŜnie od warunków lokalnych. 5) Kielce północ – Obszar II.3: Warszawska – Radomska – Sikorskiego – północna dolina Silnicy – projekt planu (przekazany przez BPP Kielce) nieuchwalony Obszar B-14 obszar w systemie wspomagającym SPK, nie zadrzewiony, częściowo połoŜony w dolinie, brak obszarów cennych dla fauny i siedlisk z Dyrektywy wobec czego dla przewaŜającej części terenu nie określa się ustaleń. W niniejszym opracowaniu ekofizjograficznym wprowadza się dla terenów wspomagających SPK rekomendację konieczności zachowania około 50% udziału powierzchni biologicznie czynnej zaleŜnie od warunków lokalnych. W pozostałych w/w planach i projektach planów zachowane są warunki, umoŜliwiające prawidłowe funkcjonowanie środowiska przyrodniczego. Zachowane zostały ciągi terenów otwartych, stanowiące obudowę biologiczną cieków, umoŜliwiające jednocześnie zachowanie powiązań przyrodniczych. Zachowane są takŜe zwarte kompleksy terenów otwartych dynamizujących pionową wymianę powietrza. Ponadto zawarte w planach ustalenia dotyczące zasad zagospodarowania terenów zieleni urządzonej zakładają duŜy udział terenów biologicznie czynnych oraz realizację jedynie terenowych urządzeń sportowo-rekreacyjnych. SG GW Kat edr a A r c h i tek tur y Kr aj o br a zu 309
