Szkody powodowane przez czynniki biotyczne

Szkody powodowane przez czynniki biotyczne.
Wśród czynników szkodliwych natury biotycznej zagrażających w istotny sposób
funkcjonowaniu czy wręcz istnieniu ekosystemów leśnych wyróżnić należy następujące grupy
organizmów: owady, patogeniczne grzyby, zwierzyna płowa, w mniejszym stopniu bakterie,
wirusy, nicienie, gryzonie. Organizmy te wykazują tendencje do niekontrolowanego przez
opór środowiska, wzrostu populacji (gradacje), co powoduje ogromne szkody w
ekosystemach leśnych.
W warunkach RDLP w Lublinie największe szkody wyrządzają szkodniki owadzie, a spośród
nich owady z grupy foliofagów, czyli organizmów których poszczególne stadia rozwojowe
(larwa, imago) żerują na aparacie asymilacyjnym i młodych zielonych pędach drzew i
krzewów. Określane są często jako tzw. szkodniki pierwotne. Najgroźniejsze gatunki z tej
grupy to: brudnica mniszka, barczatka sosnówka, strzygonia choinówka,– w drzewostanach
iglastych oraz zwójka zieloneczka, kuprówka rudnica, brudnica nieparka– w drzewostanach
liściastych. Średnia powierzchnia drzewostanów uszkadzanych corocznie żerowaniem tej
grupy szkodników to około 30 – 40 tys. ha.
Masowe pojawianie się szkodników z tej grupy powoduje tak wielkie zniszczenia w
drzewostanach, że czasem wymagają one interwencji w postaci zabiegów ograniczania
populacji za pomocą sprzętu lotniczego. Zabiegi ratownicze przeprowadzane są wówczas na
znacznych obszarach objętych masowym wystąpieniem (gradacją) szkodników. Największy
obszar lasów objęto takimi zabiegami w latach:
1994 – 58300 ha
1995 – 17300 ha.
Następnie powierzchnia ta uległa znacznemu obniżeniu, utrzymując się w latach 1996 – 2001
na poziomie 2- 6 tys. ha/ rok. Natomiast w latach 2002 – 2003 zabiegów samolotowych nie
prowadzono.
Kolejną grupą są tzw. szkodniki wtórne, które zasiedlają drzewa wcześniej już osłabione lub
uszkodzone. Wyróżniamy wśród nich kambiofagi (zwane szkodnikami fizjologicznymi) zjadające żywe tkanki występujące pomiędzy korą a drewnem i ksylofagi (zwane też
szkodnikami technicznymi) - żerujące w drewnie drzew i krzewów.
Największe znaczenie gospodarcze posiadają takie gatunki kambiofagów jak: cetyniec
większy, cetyniec mniejszy, kornik sześciozębny, przypłaszczek granatek, smolik sosnowiec,
smolik drągowinowiec, kornik drukarz,– w drzewostanach iglasytch oraz ogłodki, opiętki– w
drzewostanach liściastych.
Wśród ksylofagów najczęściej występujące to: miedziak sosnowiec, bogatki, wykarczak
sosnowiec.
Osobną specyficzna grupę owadów stanowią „szkodniki korzeniowe” – są to larwy bądź
imago owadów żyjące w glebie i żywiące się korzeniami roślin. Najliczniejszą grupę wśród
nich stanowią pędraki – larwy chrabąszczy. Najdotkliwsze szkody z ich strony występują w
szkółkach i uprawach leśnych.
W pewnych specyficznych grupach drzewostanów, których głównym zadaniem jest
produkcja materiału nasiennego, dotkliwy problem stanowią szkodniki owoców i nasion.
Zerując w nasionach obniżają wielkość zbiorów materiału nasiennego niszcząc czasem
znaczną jego część. Należą tu między innymi owady z rodzajów: reseliówka, znamionek,
śmietka.
Drugą ważną grupą organizmów szkodliwych są w gospodarce leśnej patogeniczne grzyby.
Wykazują one aktywną działalność w każdej z faz rozwojowych drzewostanu, chociaż
charakteryzują się jednocześnie znacznym stopniem specjalizacji w ramach poszczególnych
gatunków. Dlatego można, z dużym przybliżeniem, powiedzieć, że każdy wiek drzewostanu i
gatunek drzewa ma swoje specyficzne patogeny grzybowe. Straty powodowane przez grzyby
są dość znaczne, szczególnie w wyniku powodowanych przez nie zgnilizn drewna.
Szkodliwe grzyby mają najczęściej istoty udział w zjawiskach określanych jako tzw.
„zamieranie gatunku”, polegającym na usychaniu drzew grup drzew lub całych drzewostanów
spowodowanych przez nie poznane do końca przyczyny. Obecnie opisywane zjawisko
dotyczy
dębu i obejmuje powierzchnię – 7900 ha
jesionu i obejmuje powierzchnię – 1700 ha.
Na terenie RDLP w Lublinie poważny problem stanowią szkody wyrządzane przez zwierzynę
a lokalnie także przez gryzonie i ptaki. Gatunkami wyrządzającymi największe szkody są
jeleń, sarna, łoś, zając, w mniejszym stopniu dzik i daniel. Udział części drzew i krzewów w
pokarmie tych gatunków waha się zależnie od pory roku w granicach od 10 do 50 %. Średnio
w roku uszkadzane jest około 1700 ha upraw i młodników. W ramach ochrony lasu przed
szkodami od zwierzyny zabezpieczane jest za pomocą środków ochrony roślin (tzw.
repelentów) lub poprzez grodzenie upraw siatką około 3000 ha w ciągu roku.
Gryzonie powodują szkody poprzez ogryzanie pędów, pączków lub przegryzanie strzałek
młodych drzewek, uszkadzanie owoców i nasion. Szkody nasilają się w okresie zimowym
gdy gryzonie żerują pod śniegiem przy występującym niedoborze pożywienia roślinnego.
Lokalnie znaczne szkody powodują ptaki, które niszczą pączki i młode pędy, owoce i
nasiona.