pigułka aborcyjna do 10 tygodni

advertisement
BPAS 03457 30 40 30 (lub +44 1789 508 211)
PIGUŁKA ABORCYJNA
DO 10 TYGODNI
Aborcja farmakologiczna: Pigułka aborcyjna
Czym jest pigułka aborcyjna?
Pigułka aborcyjna jest lekiem, który przerywa ciążę.
Medyczna nazwa tabletka aborcyjnej to mifepriston. Działa poprzez blokowanie hormonu —
progesteronu. Bez progesteronu wyściółka macicy podlega zniszczeniu i nie ma możliwości
kontynuowania ciąży.
Po pigułce aborcyjnej podaje się inny lek o nazwie mizoprostol, który powoduje skurcze macicy, wynikiem
są skurcze i krwawienie podobne do poronienia.
Metoda ta może być stosowana do 24. tygodnia ciąży w BPAS. Oczekiwany przebieg zależy od tego, czy
ciąża trwała krócej czy dłużej niż 10 tygodni. Poniżej zamieszczono więcej informacji.
Pigułka aborcyjna do 10 tygodni
Personel medyczny BPAS poda w klinice pacjentce pigułkę aborcyjną mifepriston do połknięcia.
W przypadku ciąż do 9 tygodni można przyjąć drugi lek, mizoprostol, w tym samym czasie. W przypadku
ciąż powyżej 9 tygodni, lub w razie gdy pacjentka woli zaczekać, opuszcza się klinikę i wraca w dowolnym
momencie 1-3 dni później. Personel medyczny omówi te opcje z pacjentką.
Większość kobiet jest w stanie wykonywać swoje zwykłe czynności w domu lub w pracy po wzięciu
mifepristonu, ale może wystąpić nieznaczne krwawienie i ból podobnie jak w przypadku miesiączki.
Jest mało prawdopodobne, aby doszło do aborcji po przyjęciu pierwszej pigułki. Jeżeli jednak pacjentka
dojdzie do wniosku, że poroniła pomiędzy wizytami, należy nas o tym poinformować. Wykonane zostanie
badanie USG, aby zdecydować, czy konieczne jest dalsze leczenie.
Mogą wystąpić nudności lub wymioty. Jeśli dojdzie do wymiotów w ciągu 1,5 godziny od momentu
przyjęcia pigułki, należy możliwie jak najszybciej poinformować klinikę, może zaistnieć konieczność
ponownego przyjęcia pigułki.
Tabletki mizoprostolu umieszcza się w pochwie albo bezpośrednio po przyjęciu pierwszej pigułki, albo
innego dnia. Pacjentka może wprowadzić tabletki osobiście, lub może to wykonać personel medyczny.
Tabletki można wprowadzić w pozycji leżącej, siedząc w kucki, lub stojąc z uniesioną jedną nogą —
zależnie od tego, co jest dla pacjentki najwygodniejsze. Należy je wprowadzić możliwie jak najgłębiej do
pochwy.
Nie trzeba przykładać zbyt dużej wagi do dokładnej pozycji tabletek w pochwie; ich skuteczność nie zależy
od umieszczenia w określonej lokalizacji.
Pacjentka otrzyma do przyjęcia antybiotyki i leki przeciwbólowe, wraz z instrukcją użytkowania i
poradami dotyczącymi należytej opieki. Pacjentka następnie opuszcza klinikę, proces aborcji zostanie
zakończony w domu. Obecność innej osoby może pomóc w łatwiejszym przejściu tego procesu.
Tabletki mizoprostolu spowodują skurcze i silne krwawienie. Zwykle rozpoczyna się to 2 godziny po
przyjęciu mizoprostolu, ale może rozpocząć się wcześniej. Krwawienie i skurcze zwykle trwają przez kilka
godzin; na tym etapie prawdopodobnie konieczne będzie przyjęcie leków przeciwbólowych. Aby uzyskać
więcej informacji na temat kontroli bólu należy zapoznać się z zawartością stron 21 i 22.
Podczas aborcji można zaobserwować duże skrzepy krwi lub tkanki. Tkanka będzie większa i bardziej
rozpoznawalna w przypadku dłuższego trwania ciąży. Poniżej 8. tygodnia istnieje jedynie
prawdopodobieństwo zaobserwowania worka, w obrębie którego rozwija się płód na wczesnym etapie
rozwoju. Płód 10-tygodniowy ma rozmiar dużego pojedynczego winogrona i można rozpoznać jego
kształt. Jeżeli pacjentka ma obawy dotyczące tego, co może zobaczyć podczas aborcji, należy omówić tę
kwestię z personelem medycznym.
U większości kobiet do zakończenia ciąży dochodzi w trakcie 4 lub 5 godzin po przyjęciu mizoprostolu. U
innych może to trwać krócej lub dłużej.
U prawie wszystkich kobiet dochodzi do poronienia w ciągu kilku dni.
Normalnym zjawiskiem jest występowanie niewielkiego krwawienia lub plamienia do 4 tygodni po
aborcji. Należy używać podpasek, gdyż umożliwia to łatwiejsze kontrolowanie intensywności krwawienia.
Jeżeli nie doszło do krwawienia w ciągu 24 godzin od przyjęcia mizoprostolu, należy skontaktować się z
kliniką BPAS lub z naszą linią telefoniczną poświęconą opiece po leczeniu.
Nasza linia telefoniczna opieki po leczeniu —Aftercare Line — jest dostępna dla pacjentów w
każdej chwili, 7 dni w tygodniu pod numerem 0300 333 68 28 (lub +44 1789 508 210).
Skutki uboczne
U większości kobiet aborcja farmakologiczna przypomina wczesne poronienie.
Normalną sytuacją jest wystąpienie krwawienia oraz skurczy. Mogą również wystąpić:
• zawroty głowy
• nudności lub wymioty
• ból głowy
• biegunka
• przejściowe zaczerwienienie lub poty
Poniżej zamieszczono kilka komentarzy kobiet, które zastosowały pigułkę aborcyjną:
„Przypominało to naprawdę intensywną miesiączkę. Dało się to wytrzymać, a ból przeszedł .
Stosowałam butelkę z gorącą wodą, co naprawdę pomogło.”
„Pigułka aborcyjna nie była tak bezproblemowa jak uważałam. W moim odczuciu ból był dość silny.”
Zagrożenia i powikłania związane z pigułką aborcyjną do 10 tygodni
Istotne, nieuniknione lub często występujące zagrożenia
Są one zwykle łatwe do wyleczenia i rzadko mają jakiekolwiek długoterminowe skutki zdrowotne.
• Nieprzewidywalny czas trwania procedury (zmienne)
• Skutki uboczne stosowanych leków jak nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, zawroty głowy,
gorączka/dreszcze (często występujące)
• Pozostawienie „produktu zapłodnienia” w macicy — gdy ciąża nie rozwija się dalej, ale część tkanek
związanych z ciążą pozostaje w macicy (5 przypadków na 100, gdy leki są przyjmowane w tym samym
czasie, 3 przypadki na 100 przy przyjęciu ich w odstępie 24-72 godzin)
• Zakażenie (2 przypadki na 1000)
• Nieprzewidywalne, nieregularne lub przedłużające się krwawienie po aborcji (zmienne)
• Ból w czasie zabiegu (często występujące)
Poniższe mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji lub zabiegów chirurgicznych, i mogą mieć
poważne długoterminowe skutki zdrowotne.
• Kontynuacja ciąży (2 przypadki na 100, gdy leki są przyjmowane w tym samym czasie, mniej niż 1
przypadek na 100 przy przyjęciu ich w odstępie 24-72 godzin)
• Krwotok — bardzo silne krwawienie (2 przypadki na 1000)
• Nierozpoznana ciąża ektopowa — pozamaciczna (1 przypadek na 7000)
• Zgon (1 przypadek na 100000)
• Problemy psychologiczne (zmienne)
Dodatkowe zabiegi, które mogą się okazać konieczne do wykonania
• Aborcja chirurgiczna lub aspiracja treści macicznej (7 przypadków na 100, gdy leki są przyjmowane w
tym samym czasie, 3 przypadki na 100 przy przyjęciu ich w odstępie 24-72 godzin)
• Transfuzja preparatów krwi
• Laparoskopia lub laparotomia — operacje pozwalające zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej
• Histerektomia — chirurgiczne usunięcie macicy (2 przypadki na 100000)
Dodatkowe informacje dotyczące pigułki aborcyjnej do 10 tygodni
Karmienie piersią podczas aborcji farmakologicznej
W przypadku pacjentek karmiących piersią w okresie aborcji, należy mieć świadomość, że mifepriston
przechodzi do mleka matki. Dotychczasowe badania nie wykazywały, by powodowało to jakiekolwiek
problemy dla niemowlęcia. Jednak dla ostrożności można przerwać karmienie piersią na 2 dni po
przyjęciu pigułki aborcyjnej.
Niewielka ilość mizoprostolu będzie obecna w mleku matki po jego przyjęciu. W przypadku kobiet
karmiących mizoprostol może rzadko powodować biegunkę u niemowlęcia. Aby zmniejszyć ryzyko można
odczekać 6 godzin pomiędzy zastosowaniem mizoprostolu a karmieniem piersią.
Proszę nas poinformować o fakcie karmienia piersią, umożliwi to wspólne opracowanie najlepszego planu
działania.
Zwalczanie bólu
Po aborcji farmakologicznej większość kobiet będzie odczuwać silne skurcze, podobne do bólów
miesiączkowych. Dostępnych jest wiele sposobów zmniejszenia bólu:
• noszenie wygodnej odzieży
• pobyt w znajomym i spokojnym miejscu
• umieszczenie poduszki elektrycznej lub termoforu w okolicy podbrzusza
• stosowanie leków przeciwbólowych, jak ibuprofen i kodeina
Jak dostać leki przeciwbólowe
W miejscowej aptece można zakupić tabletki ibuprofenu, o mocy 200 mg lub 400 mg. Personel medyczny
BPAS zaoferuje pacjentce również kodeinę 30 mg, przepisaną przez jednego z naszych lekarzy, do
przyjmowania w domu.
Kodeina 30 mg jest dostępna wyłącznie na receptę. Niektóre produkty, które można zakupić w aptece
mają niższe dawki kodeiny w połączeniu z ibuprofenem lub paracetamolem. Nie zapewnią one jednak tak
silnego uśmierzenia bólu jak przepisywana przez nas kodeina.
Jak stosować te leki
Ibuprofen w przypadku bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego. Kodeina w przypadku bólu o
nasileniu umiarkowanym do silnego.
Można rozpocząć od stosowania ibuprofenu, dodając kodeinę, gdy konieczne będzie silniejsze
złagodzenie bólu. Można również rozpocząć od kodeiny. Zależy to od decyzji pacjentki. Można również
stosować leki zamiennie, zależnie od samopoczucia.
Jaką dawkę należy przyjąć i jak często można ją przyjmować
Należy pamiętać, że dostępne są dwie moce tabletek ibuprofenu.
Należy stosować się do instrukcji towarzyszących tabletkom o takiej mocy, jaką zakupiono:
Ibuprofen (200 mg): przyjmować 3 lub 4 tabletki doustnie co 8 godzin, w razie konieczności. Nie
przyjmować więcej niż 12 tabletek w ciągu 24 godzin.
lub
Ibuprofen (400 mg): przyjmować 1 lub 2 tabletki doustnie co 8 godzin, w razie konieczności. Nie
przyjmować więcej niż 6 tabletek w ciągu 24 godzin.
Wraz z ibuprofenem można również przyjmować:
kodeinę (30 mg): przyjmować 1 lub 2 tabletki doustnie co 4 godzin, w razie konieczności. Nie przyjmować
więcej niż 8 tabletek w ciągu 24 godzin. W przypadku kobiet w wieku 12-18 lat, przyjmować 1 lub 2
tabletki doustnie co 6 godzin, w razie konieczności. Nie przyjmować więcej niż 8 tabletek w ciągu 24
godzin. Kodeiny nie będzie się podawać osobom poniżej 12 roku życia.
Uwaga:
Nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn podczas przyjmowania kodeiny.
Jeżeli ból nie ustępuje pomimo stosowania opisanego leczenia, należy zadzwonić do kliniki lub na linię
telefoniczną opieki po leczeniu —Aftercare Line na numer 0300 333 68 28 (lub +44 1789 508 210) w celu
uzyskania porady.
Instrukcje dotyczące dalszego postępowania
Pigułka aborcyjna jest bardzo skuteczna i zwykle nie powoduje powikłań. Jednak ważne jest, aby wypełnić
instrukcje dotyczące samookreślenia swojego stanu, aby upewnić się, że leczenie zadziałało. Mizoprostol
może powodować poważne wady wrodzone w przypadku dalszego rozwijania się ciąży. Jeżeli pigułka
aborcyjna nie zadziała, zalecamy aborcję chirurgiczną, aby zakończyć ciążę.
W razie takiego życzenia można również wrócić do kliniki w celu wykonania skanu potwierdzającego
prawidłowy przebieg aborcji.
Zgoda dotycząca samookreślenia swojego stanu
Rozumiem, że
Biorę odpowiedzialność za przeprowadzenie oceny własnego stanu po leczeniu, aby upewnić się, że już
nie jestem w ciąży.
BPAS NIE będzie się ze mną kontaktować, aby dowiedzieć się, czy leczenie zadziałało.
Oznakami, że moje leczenie mogło nie zadziałać, i że mogę nadal być w ciąży, są:
• brak krwawienia w ciągu 24 godzin od przyjęcia tabletek mizoprostolu
• krwawienie krótsze niż 4 dni
• „wrażenie” dalszego bycia w ciąży po upływie 1 tygodnia, lub utrzymywanie się objawów ciąży, takich
jak ból piersi, mdłości, powiększanie się brzucha itp.
W przypadku wystąpienia któregokolwiek z tych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z kliniką,
gdyż może być konieczne dalsze leczenie.
Należy wykonać test ciążowy z moczu za pomocą otrzymanego zestawu, 2 tygodnie po zastosowaniu
leczenia, w dniu / /
Test z moczu należy wykonać jedynie przy użyciu moczu oddanego rano (pierwsze oddanie moczu po
przebudzeniu).
Jeżeli wynik testu ciążowego będzie pozytywny, nieważny, lub w przypadku braku pewności, należy
możliwie jak najszybciej skontaktować się z kliniką, gdyż istnieje możliwość dalszego rozwijania się ciąży.
Nawet w przypadku negatywnego wyniku testu ciążowego nadal istnieje możliwość dalszego rozwijania
się ciąży, jeżeli nie dojdzie do wystąpienia miesiączki w okresie 4 tygodni po leczeniu, należy wtedy
zadzwonić do kliniki i umówić się na wizytę.
Jeżeli leczenie zawiodło, a pacjentka nadal jest w ciąży, BPAS nie może zagwarantować prawidłowego
przebiegu ciąży i zalecane będzie NIE kontynuowanie ciąży.
Instrukcje dotyczące testu ciążowego
Jest to schemat testu ciążowego
nasadka
test
końcówka z substancją pochłaniającą
kontrola
• Zdjąć całe opakowanie
• Zdjąć nasadkę z testu
• W czasie oddawania moczu przytrzymać końcówkę testu z substancją pochłaniającą w strumieniu
moczu lub pobrać pewną ilość moczu do czystego naczynia i zanurzyć końcówkę w moczu przez 5 do 10
sekund
lub
• Odczekać 5 do 10 minut
• Odczytać wynik testu ciążowego
Jest to wynik negatywny.
Aborcja zadziałała.
Jest to wynik pozytywny.
Aborcja mogła nie zadziałać.
Należy niezwłocznie zadzwonić do BPAS.
Jest to wynik nieprawidłowy.
Aborcja mogła nie zadziałać.
Należy niezwłocznie zadzwonić do BPAS.
Ważne!
Poważnym powikłaniom towarzyszą znaki ostrzegawcze. Pacjentka powinna czuć się lepiej każdego
kolejnego dnia po aborcji. Należy skontaktować się z kliniką BPAS lub od razu zadzwonić na linię
telefoniczną opieki po leczeniu —Aftercare Line w przypadku wystąpienia:
• silnego krwawienia, które przecieka przez 2 podpaski na godzinę, przez 2 godziny lub więcej w jednym
ciągu
• bólu brzucha lub dyskomfortu, na który nie pomagają leki, odpoczynek, termofor ani poduszka
elektryczna
• gorączki wyższej lub równej 38°C
• wydzieliny z pochwy o nieprzyjemnym zapachu
• oznak świadczących o dalszym rozwijaniu się ciąży
• braku krwawienia przez 24 godziny po zastosowaniu mizoprostolu
Mdłości, dolegliwości brzuszne, biegunka, mdłości, wymioty lub osłabienie występujące później niż 24
godziny po przyjęciu mizoprostolu mogą stanowić oznaki poważnych powikłań, i należy się z nami
niezwłocznie skontaktować pod numerem: 0300 333 68 28 (lub +44 1789 508 210).
PIGUŁKA ABORCYJNA PO 10 TYGODNIACH
Pigułka aborcyjna po 10 tygodniach
Należy zaplanować pobyt w klinice trwający cały dzień i potencjalnie przez noc.
Pierwsza wizyta
Personel medyczny poda w klinice pacjentce pigułkę aborcyjną do połknięcia.
Osobom o krwi z czynnikiem Rh minus będzie się również podawać immunoglobulinę anty-D, w postaci
wstrzyknięcia. Pacjentka otrzyma do połknięcia tabletkę o nazwie mifepriston. Lek ten uwrażliwia macice
na działanie leku o nazwie mizoprostol, który jest stosowany do wywołania skurczy (początek porodu).
Pacjentka pójdzie do domu i po raz kolejny stawi się na zakończenie leczenia innego dnia. Jeśli dojdzie do
wymiotów w ciągu 1,5 godziny od momentu przyjęcia tej tabletki, wtedy niezbędny może być powrót do
kliniki po nową dawkę, może zaistnieć konieczność ponownego przyjęcia pigułki.
W przypadku ciąży trwającej przez 22 tygodnie lub dłużej konieczne jest podanie wstrzyknięcia do płodu,
aby zatrzymać akcję serca przed wykonaniem aborcji. Ma to nazwę „zabicie płodu w łonie matki” i jest
omówione na stronie 38.
Druga wizyta
Pacjentka wraca do tej samej kliniki BPAS lub innej kliniki BPAS 1 lub 2 dni później. Pacjentka zostanie
przyjęta, i otrzyma mizoprostol w postaci krążka dopochwowego, co kilka godzin, do momentu wydalenia
całego płodu i łożyska. Pacjentka będzie przytomna podczas zabiegu, ale otrzyma środki przeciwbólowe w
razie konieczności, będzie mogła również korzystać z mieszanki podtlenku azotu i tlenu. Pełniący opiekę
nad pacjentką personel medyczny będzie pomagać w uczynieniu tego procesu możliwie jak najbardziej
komfortowym.
Druga wizyta (ciąg dalszy)
Zwykle wydalenie płodu i łożyska zajmuje około 6 godzin, ale jest to zróżnicowane. W niektórych
przypadkach może zakończyć się szybciej, a w innych może trwać ponad 24 godziny, konieczne wtedy
będzie pozostanie w klinice przez noc. U małego odsetka pacjentek zabieg nie kończy się spontanicznym
wydaleniem łożyska, konieczne jest wtedy wykonanie dodatkowego zabiegu, zwykle w znieczuleniu
ogólnym, aby je usunąć.
Podczas aborcji można zaobserwować duże skrzepy krwi lub płód. Pielęgniarka postara się, by pacjentka
nie zobaczyła zbyt wiele, ale niekiedy nie ma takiej możliwości, gdyż zdarzenia mogą przebiegać szybko.
Normalnym zjawiskiem jest występowanie niewielkiego krwawienia lub plamienia do 4 tygodni po
aborcji. Należy używać podpasek, gdyż umożliwia to łatwiejsze kontrolowanie intensywności krwawienia.
Skutki uboczne
U większości kobiet aborcja farmakologiczna przypomina poronienie. Normalną sytuacją jest wystąpienie
krwawienia oraz skurczy. Mogą również wystąpić:
• zawroty głowy
• nudności lub wymioty
• ból głowy
• biegunka
• przejściowe zaczerwienienie lub poty
Przez cały czas pacjentce będzie towarzyszyć pielęgniarka, podając leki, aby pomóc w usunięciu wszelkich
potencjalnych skutków ubocznych lub bólu.
Zagrożenia i powikłania związane z pigułką aborcyjną po 10 tygodniach
Istotne, nieuniknione lub często występujące zagrożenia
Są one zwykle łatwe do wyleczenia i rzadko mają jakiekolwiek długoterminowe skutki zdrowotne.
• Nieprzewidywalny czas trwania zabiegu
• Skutki uboczne stosowanych leków jak nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, zawroty głowy,
gorączka/dreszcze (często występujące)
• Zatrzymanie łożyska (1 przypadek na 60)
• Zakażenie (żadnego nie zgłoszono do BPAS w 2013 roku, ale może to dotyczyć 1 przypadku na 400)
• Nieprzewidywalne, nieregularne lub przedłużające się krwawienie po aborcji (zmienne)
• Ból w czasie zabiegu (często występujące)
Poniższe mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji lub zabiegów chirurgicznych, i mogą mieć
poważne długoterminowe skutki zdrowotne.
• Problemy psychologiczne (zmienne)
• Kontynuacja ciąży/nieudany poród (1 przypadek na 150)
• Krwotok — bardzo silne krwawienie (1 przypadek na 200)
• Pęknięcie macicy (1 przypadek na 1000)
• Zgon (mniej niż 1 przypadek na 100000)
Dodatkowe zabiegi, które mogą się okazać konieczne do wykonania
• Aborcja chirurgiczna lub aspiracja treści macicznej
• Transfuzja preparatów krwi
• Laparoskopia lub laparotomia — operacje pozwalające zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej
ASPIRACJA METODĄ PRÓŻNIOWĄ U PRZYTOMNEJ PACJENTKI
Aspiracja metodą próżniową u przytomnej pacjentki
Należy zaplanować pobyt w klinice trwający 3 do 4 godzin.
(W przypadku stosowania sedacji z zachowaniem przytomności należy mieć ze sobą osobę towarzyszącą,
która wróci z pacjentką do domu i pozostanie z nią przez 24 godziny od momentu zastosowania sedacji).
Aspiracja metodą próżniową wykorzystuje łagodne zasysanie do celów przerwania ciąży, co trwa około 510 minut od momentu rozpoczęcia do zakończenia. Następnie pacjentka będzie odpoczywać w strefie
pozabiegowej przez 30-60 minut. Zabieg ten można zwykle stosować do 14 tygodnia ciąży.
Po przybyciu pacjentka odbędzie rozmowę z personelem medycznym, uzyskując odpowiedzi na swoje
pytania. Pacjentka przyjmie leki przeciwbólowe, jeśli nie brała żadnych przed przyjściem do kliniki.
Następnie pacjentka zostanie wprowadzona do strefy zabiegowej. Pacjentka zostanie poproszona o
położenie się na łóżku zabiegowym, z podparciem na nogi. Personel medyczny pozostanie z pacjentką,
aby zapewnić wsparcie i komfort, oprócz monitorowania przebiegu całego zabiegu.
Lekarz zbada macicę (łono) i wprowadzi wziernik do pochwy. Następnie lekarz wstrzyknie lek
znieczulający do lub w pobliże szyjki (szyjki macicy) oraz, w razie konieczności, łagodnie otworzy szyjkę za
pomocą cienkich prętów zwanych rozszerzaczami. Następnie wprowadza się sondę do macicy, przez
szyjkę. Ręczne lub automatyczne urządzenie ssące łagodnie opróżni macicę. Pacjentka będzie odczuwać w
czasie zabiegu skurcze, podobne do bólu miesiączkowego.
W niektórych klinikach, tam, gdzie pozwalają na to warunki lokalowe, pacjentce może towarzyszyć
partner, przez cały czas zabiegu.
Zagrożenia i powikłania związane z aborcją z wykorzystaniem aspiracji metodą
próżniową
Istotne, nieuniknione lub często występujące zagrożenia
Są one zwykle łatwe do wyleczenia i rzadko mają jakiekolwiek długoterminowe skutki zdrowotne.
• Pozostawienie „produktu zapłodnienia” w macicy — gdy ciąża została skutecznie przerwana, ale część
tkanek związanych z ciążą pozostaje w macicy (1 przypadek na 600)
• Zakażenie (1 przypadek na 6500 według danych zgłaszanych do BPAS, ale potencjalnie więcej)
• Nieprzewidywalne krwawienie po aborcji (zmienne)
• Ból w czasie zabiegu (zmienne)
• Uszkodzenie szyjki macicy (1 przypadek na 11000)
Poniższe mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji lub zabiegów chirurgicznych, i mogą mieć
poważne długoterminowe skutki zdrowotne.
• Problemy psychologiczne (zmienne)
• Kontynuacja ciąży (1 przypadek na 1500)
• Perforacja macicy (1 przypadek na 6500)
• Krwotok — bardzo silne krwawienie (1 przypadek na 8000)
• Uszkodzenie jelita, pęcherza, bądź też ciężkie uszkodzenie szyjki macicy (bardzo rzadko)
• Zgon (mniej niż 1 przypadek na 100000)
Dodatkowe zabiegi, które mogą się okazać konieczne do wykonania
• Powtórna aborcja chirurgiczna lub aspiracja treści macicznej
• Transfuzja preparatów krwi
• Laparoskopia lub laparotomia — operacje pozwalające zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej
• Zabieg naprawczy uszkodzonej szyjki macicy, macicy, pęcherza moczowego, jelita czy naczyń
krwionośnych
• Histerektomia — chirurgiczne usunięcie macicy (1 przypadek na 35000)
ASPIRACJA METODĄ PRÓŻNIOWĄ U PACJENTKI W PEŁNYM
ZNIECZULENIU
Aspiracja metodą próżniową u pacjentki w pełnym znieczuleniu
Należy zaplanować pobyt w klinice trwający cały dzień.
Aspiracja metodą próżniową wykorzystuje łagodne zasysanie do celów przerwania ciąży, co trwa około 510 minut od momentu rozpoczęcia do zakończenia. Zabieg ten można zwykle stosować do 15 tygodnia
ciąży. Pacjentka będzie całkowicie znieczulona i nie będzie odczuwać żadnego bólu podczas zabiegu.
Po przybyciu pacjentka odbędzie rozmowę z personelem medycznym, uzyskując odpowiedzi na swoje
pytania. Zostanie poproszona o przebranie się w koszulę do zabiegu i położenie się na wózku. Pacjentka
spotka się z anestezjologiem, uzyska odpowiedzi na swoje pytania i zostanie przewieziona do sali
zabiegowej. Niewielka kaniula (bardzo cienka plastikowa rurka) zostanie umieszczona w żyle, zwykle w
dłoni. Przez kaniulę będą podawane leki znieczulające (środek do znieczulenia ogólnego) lub częściowo
znieczulające (sedacja z zachowaniem przytomności).
Po uzyskaniu pełnego znieczulenia lub sedacji nogi pacjentki będą umieszczone na wspornikach, a lekarz
zbada macicę (łono). Do pochwy zostanie wprowadzony wziernik. Ujście szyjki (szyjki macicy) może zostać
rozszerzone za pomocą cienkich prętów zwanych rozszerzaczami. Następnie wprowadza się sondę do
macicy, przez szyjkę. Ręczne lub automatyczne urządzenie ssące łagodnie opróżni macicę.
Pacjentka obudzi się w strefie pozabiegowej i będzie obserwowana przez około 1-2 godziny przed
pójściem do domu. Należy zapoznać się z zamieszczonym w niniejszej broszurze opisem danego środka
znieczulającego w części broszury Środek znieczulający (strony 47-52). Nie należy prowadzić pojazdów
przez okres 24 godzin po podaniu środka do znieczulenia ogólnego.
Zagrożenia i powikłania związane z aborcją z wykorzystaniem aspiracji metodą
próżniową
Istotne, nieuniknione lub często występujące zagrożenia
Są one zwykle łatwe do wyleczenia i rzadko mają jakiekolwiek długoterminowe skutki zdrowotne.
• Pozostawienie „produktu zapłodnienia” w macicy — gdy ciąża została skutecznie przerwana, ale część
tkanek związanych z ciążą pozostaje w macicy (1 przypadek na 600)
• Zakażenie (1 przypadek na 6500 według danych zgłaszanych do BPAS, ale potencjalnie więcej)
• Nieprzewidywalne krwawienie po aborcji (zmienne)
• Uszkodzenie szyjki macicy (1 przypadek na 11000)
Poniższe mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji lub zabiegów chirurgicznych, i mogą mieć
poważne długoterminowe skutki zdrowotne.
• Problemy psychologiczne (zmienne)
• Kontynuacja ciąży (1 przypadek na 1500)
• Perforacja macicy (1 przypadek na 6500)
• Krwotok — bardzo silne krwawienie (1 przypadek na 8000)
• Uszkodzenie jelita, pęcherza, bądź też ciężkie uszkodzenie szyjki macicy (bardzo rzadko)
• Zgon (mniej niż 1 przypadek na 100000)
Dodatkowe zabiegi, które mogą się okazać konieczne do wykonania
• Powtórna aborcja chirurgiczna lub aspiracja treści macicznej
• Transfuzja preparatów krwi
• Laparoskopia lub laparotomia — operacje pozwalające zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej
• Zabieg naprawczy uszkodzonej szyjki macicy, macicy, pęcherza moczowego, jelita czy naczyń
krwionośnych
• Histerektomia — chirurgiczne usunięcie macicy (1 przypadek na 35000)
ROZSZERZENIE I USUNIĘCIE
Rozszerzenie i usunięcie (metoda D&E)
Należy zaplanować pobyt w klinice trwający cały dzień.
Metoda ta wykorzystuje narzędzia i zasysanie do usunięcia ciąży. Jest zwykle wykonywana pomiędzy 15 i
24 tygodniem ciąży. Oprócz zabiegu opisanego poniżej konieczne będzie przygotowanie szyjki macicy, co
będzie wykonane w dniu zabiegu lub dzień wcześniej. (Należy zapoznać się z częścią poświęconą
przygotowaniu szyjki, strona 37). Na potrzeby tego zabiegu pacjentka jest znieczulona.
Po przybyciu pacjentka odbędzie rozmowę z personelem medycznym, uzyskując odpowiedzi na swoje
pytania. Zostanie poproszona o przebranie się w koszulę do zabiegu i położenie się na wózku. Pacjentka
spotka się z anestezjologiem, uzyska odpowiedzi na swoje pytania i zostanie przewieziona do sali
zabiegowej. Niewielka kaniula (bardzo cienka plastikowa rurka) zostanie umieszczona w żyle, zwykle na
dłoni. Przez kaniulę będą podawane leki znieczulające (środek do znieczulenia ogólnego).
Po uzyskaniu pełnego znieczulenia nogi pacjentki będą umieszczone na wspornikach, a lekarz zbada
macicę (łono). Do pochwy zostanie wprowadzony wziernik. Ujście szyjki może zostać rozszerzone za
pomocą cienkich prętów zwanych rozszerzaczami. Ciążę usuwa się za pomocą wąskich kleszczy, które
przechodzą przez szyjkę macicy.
Następnie wprowadza się sondę przez szyjkę i stosuje urządzenie ssące do łagodnego zakończenia
zabiegu usuwania. Pacjentka nie będzie odczuwać żadnego bólu podczas zabiegu, który potrwa około 1020 minut od momentu rozpoczęcia do zakończenia. Pacjentka obudzi się w strefie pozabiegowej i będzie
obserwowana przez około 1-2 godziny przed pójściem do domu.
Należy zapoznać się z zamieszczonym w niniejszej broszurze opisem danego środka znieczulającego w
części broszury Środek znieczulający (strony 47-52). Nie należy prowadzić pojazdów przez okres 24 godzin
po podaniu środka do znieczulenia ogólnego.
Zagrożenia i powikłania związane z aborcją z wykorzystaniem metody
rozszerzenia i usunięcia
Istotne, nieuniknione lub często występujące zagrożenia
Są one zwykle łatwe do wyleczenia i rzadko mają jakiekolwiek długoterminowe skutki zdrowotne.
• Pozostawienie „produktu zapłodnienia” w macicy — gdy ciąża została skutecznie przerwana, ale część
tkanek związanych z ciążą pozostaje w macicy (1 przypadek na 800)
• Zakażenie (1 przypadek na 2500 według danych zgłaszanych do BPAS, ale potencjalnie więcej)
• Nieprzewidywalne krwawienie po aborcji (zmienne)
• Ból w czasie zabiegu (zmienne)
• Uszkodzenie szyjki macicy (1 przypadek na 5000)
Poniższe mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji lub zabiegów chirurgicznych, i mogą mieć
poważne długoterminowe skutki zdrowotne.
• Problemy psychologiczne (zmienne)
• Krwotok — bardzo silne krwawienie (1 przypadek na 800)
• Perforacja macicy (1 przypadek na 2500)
• Uszkodzenie jelita, pęcherza, bądź też ciężkie uszkodzenie szyjki macicy (bardzo rzadko)
• Zgon (mniej niż 1 przypadek na 100000)
Dodatkowe zabiegi, które mogą się okazać konieczne do wykonania
• Powtórna aborcja chirurgiczna lub aspiracja treści macicznej
• Transfuzja preparatów krwi
• Laparoskopia lub laparotomia — operacje pozwalające zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej
• Zabieg naprawczy uszkodzonej szyjki macicy, macicy, pęcherza moczowego, jelita czy naczyń
krwionośnych
• Histerektomia — chirurgiczne usunięcie macicy (1 przypadek na 5000), które może się okazać konieczne
PRZYGOTOWANIE SZYJKI (SZYJKI MACICY)
Przygotowanie szyjki
W przypadku przygotowania szyjki na dzień przed leczeniem należy spodziewać się pobytu w klinice
trwającego do 3 godzin. Przygotowanie szyjki (szyjki macicy) można wykonać za pomocą leku zwanego
mizoprostol, z użyciem — lub bez — rozszerzaczy z substancją pochłaniającą, o nazwie Dilapan. Personel
medyczny dokładnie wyjaśni który preparat będzie potrzebny i kiedy to wystąpi.
Mizoprostol jest stosowany do zmiękczenia szyjki, co ułatwia jej rozszerzenie. Tabletki umieszcza się w
pochwie 3 godziny przed zabiegiem lub pod językiem 2 godziny przed zabiegiem. Mogą one powodować
skutki uboczne takie jak nudności, wymioty, dreszcze, biegunkę, skurcze lub krwawienie z pochwy.
Dilapan to pręty wielkości zapałek, które wprowadza się do szyjki na 3-24 godzin przed zabiegiem.
Pęcznieją one z czasem, łagodnie otwierając szyjkę. Wprowadzenie ich trwa zaledwie kilka minut, a w
przypadku gdy leczenie ma obejmować 2 dni, pacjentka wraca do domu po ich umieszczeniu. W miarę
rozszerzania powodowanego działaniem preparatu Dilapan mogą występować skurcze lub plamienia. W
niezwykle rzadkich przypadkach może dojść do odejścia wód płodowych, rozpoczęcia porodu lub
wypadnięcia preparatu Dilapan. Jeżeli dojdzie do któregokolwiek z powyższych podczas pozostawania
pacjentki w domu, można zadzwonić na linię telefoniczną opieki po leczeniu —Aftercare Line na numer
0300 333 68 28 (lub +44 1789 508 210) w celu uzyskania porady.
ZABICIE DZIECKA W ŁONIE MATKI
Zabicie dziecka w łonie matki
Należy oczekiwać pobytu w klinice trwającego do 3 godzin.
Personel medyczny poinformuje, jeżeli konieczne będzie wykonanie tego zabiegu, który wiąże się z
wykonaniem wstrzyknięcia przez brzuch, w celu zatrzymania akcji serca płodu.
Zabieg ten można wykonywać w pełnym znieczuleniu lub z zachowaniem przytomności, trwa on
pomiędzy 10 a 20 minut.
W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do ich zadawania. Poświęcimy tyle czasu na omówienie
szczegółowo tego zabiegu, ile będzie konieczne ze strony pacjentki.
Nasza linia telefoniczna opieki po leczeniu —Aftercare Line — jest dostępna dla pacjentów w
każdej chwili, 7 dni w tygodniu pod numerem 0300 333 68 28 (lub +44 1789 508 210).
Zagrożenia i powikłania związane z zabiciem dziecka w łonie matki
Istotne, nieuniknione lub często występujące zagrożenia
Są one zwykle łatwe do wyleczenia i rzadko mają jakiekolwiek długoterminowe skutki zdrowotne.
• Łagodny dyskomfort w miejscu wprowadzenia igły
• Konieczność wykonania wielu prób wprowadzenia (2 przypadki na 100)
• Wyciek płynu owodniowego (1 przypadek na 100)
• Nudności i wymioty
Poniższe mogą wiązać się z koniecznością hospitalizacji lub zabiegów chirurgicznych, i mogą mieć
poważne długoterminowe skutki zdrowotne.
• Uszkodzenie jelit u matki (rzadko występuje)
• Zapalenie błon płodowych: poważne zakażenie krwi, potencjalnie skutkujące zgonem (1 przypadek na
1000)
• Wczesne lub nieoczekiwane rozpoczęcie porodu
Dodatkowe zabiegi, które mogą się okazać konieczne do wykonania
• Chirurgiczne przerwanie ciąży lub aspiracja treści macicznej
• Transfuzja preparatów krwi
• Laparoskopia lub laparotomia — operacje pozwalające zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej
• Histerektomia — chirurgiczne usunięcie macicy (bardzo rzadko)
OPIEKA NAD PACJENTKĄ I KOMFORT
Opieka nad pacjentką i komfort
Niniejszym przedstawiono informacje dotyczące tego, jakie leczenie będzie zastosowane i gdzie się ono
odbędzie. Z pewnością pacjentka oczekuje tego, że będzie wiedzieć jaki będzie przebieg tego dnia i co lub
kogo może zabrać ze sobą. W poniższej części zamieszczono informacje dotyczące opieki nad pacjentką
oraz komfortu.
Ile potrwa pobyt w klinice BPAS?
To w bardzo dużej mierze zależy od określonego leczenia, jednak w większości przypadków nie przekroczy
jednego dnia. Należy zapoznać się z częścią niniejszej broszury poświęconą określonemu rodzajowi
leczenia.
Czy ktoś może mi towarzyszyć?
Nie ma żadnych przeciwskazań, można przyjść w towarzystwie innej osoby, jeżeli będzie to pomocne. W
przypadku zabiegu prowadzonego z pełnym znieczuleniem zaleca się, aby mieć osobę towarzyszącą, która
zabierze pacjentkę do domu. Należy również pamiętać o tym, żeby pacjentka nie prowadziła pojazdu w
trakcie powrotu do domu. Ze względu na ograniczoną ilość miejsca dopuszcza się obecność zaledwie 1
osoby towarzyszącej.
W naszych klinikach nie ma żadnych udogodnień dla dzieci, dlatego należy pamiętać o zapewnieniu
dzieciom opieki, jeśli jest to konieczne.
W przypadku pacjentek w wieku poniżej 16 lat
Konieczna będzie obecność dorosłego (osoby w wieku 18 lat lub więcej), aby towarzyszyć pacjentce w
drodze powrotnej do domu. Nie ma przeciwskazań z naszej strony, by pacjentce towarzyszyła dorosła
kobieta przez cały czas trwania zabiegu.
Potrzebne rzeczy, które należy ze sobą zabrać
• wszelkie przepisane leki lub inhalatory
• samoprzylepne podpaski higieniczne
• dodatkową bieliznę
• pantofle i koszulę nocną lub koszulkę w przypadku zabiegu w znieczuleniu ogólnym (całkowite
znieczulenie)
Jeśli leczenie wymaga pobytu przez noc należy zabrać ze sobą torbę na rzeczy, przybory toaletowe i
ręcznik.
Przybycie do kliniki w celu odbycia zabiegu
Po zgłoszeniu się do recepcjonistki sprawdzone będzie imię i nazwisko oraz data urodzenia pacjentki, a
pacjentka zostanie poproszona o przejście do poczekalni. Po pacjentkę zgłosi się pielęgniarka i zapyta, czy
pacjentka życzy sobie wsparcia osoby towarzyszącej na tym etapie. Pielęgniarka upewni się, że
dokumentacja jest kompletna i dokładna. Potwierdzony zostanie wywiad chorobowy pacjentki.
W przypadku wykonywania aborcji chirurgicznej, pielęgniarka poprosi pacjentkę by skorzystała z toalety,
rozebrała się i założyła przyniesioną ze sobą koszulę nocną lub koszulkę. Pokaże następnie gdzie można
przechować swoje rzeczy.
Co będzie się działo z osobą towarzyszącą podczas zabiegu?
W przypadku zabiegu chirurgicznego, który będzie odbywał się w całkowitym znieczuleniu, osoba
towarzysząca może pozostać do momentu udania się na salę zabiegową. W przypadku zabiegu z
zachowaniem przytomności istnieje możliwość, aby osoba towarzysząca była obecna przez cały czas
trwania zabiegu. Proszę omówić to z pielęgniarką.
Pacjentce będzie też towarzyszyć podczas zabiegu osoba z personelu BPAS. W razie takiego życzenia
pacjentki będziemy informować osobę towarzyszącą o przebiegu zabiegu, zapewniając możliwie jak
najszybszy powrót pacjentki do osoby towarzyszącej.
Okulary i szkła kontaktowe
Obecnie wiele osób sypia w miękkich soczewkach kontaktowych, i może to być dopuszczalne przy
krótkich zabiegach. Należy omówić to z pielęgniarką lub anestezjologiem. Można mieć ze sobą okulary do
ostatniej chwili.
Protezy zębowe
Sztuczne lub luźne zęby mogą zakłócać pracę doustnego sprzętu stosowanego przez anestezjologa. Osoby
mające protezy zębowe powinny omówić to z anestezjologiem.
Biżuteria, makijaż i lakier do paznokci
Należy zdjąć całą biżuterię i dekoracyjny piercing (w tym kolczyki w języku). Jeżeli nie można ich zdjąć,
zostaną przykryte taśmą, aby zapobiec przypadkowemu uszkodzeniu skóry.
Należy zmyć cały makijaż. Nie trzeba usuwać tipsów ani lakieru do paznokci.
POWRÓT DO FORMY
Powrót do formy
Nasza linia telefoniczna opieki po leczeniu — Aftercare Line działa 24 godziny dziennie, 7 dni w
tygodniu. W przypadku jakichkolwiek pytań lub wątpliwości należy zadzwonić na numer 0300 333 68
28 (lub +44 1789 508 210), aby uzyskać pomoc.
W godzinach pracy kliniki można również korzystać z numeru telefonicznego do kliniki, w której
przeprowadzono zabieg, aby uzyskać poradę. Numer telefoniczny kliniki zamieszczono na okładce
broszury.
Czego oczekiwać
Powrót do formy po aborcji bez powikłań zwykle nie trwa długo, ale u każdej kobiety wygląda to inaczej.
Jest kilka rzeczy, których należy oczekiwać, które to rzeczy są normalne, podczas gdy inne oznaki i objawy
nie są. To ważne, by mieć wiedzę o jednych i o drugich.
Krwawienie
Większość kobiet doświadcza krwawień mniej więcej przez 1-2 tygodnie po aborcji. Najlepiej jest, aby
podczas tego czasu stosować podpaski higieniczne. Należy oczekiwać krwawienia przypominającego
zwykłą miesiączkę, dopuszcza się również wydalanie niewielkich skrzepów krwi. W większości
przypadków krwawienie potem ustanie, ale może dochodzić do plamień do czasu kolejnej miesiączki. U
niewielkiej liczby kobiet po aborcji chirurgicznej nie dojdzie do wystąpienia krwawienia do czasu kolejnej
miesiączki.
Jeżeli krwawienie przecieka przez 2 lub więcej podpasek higienicznych na godzinę przez 2 godziny za
jednym razem, wtedy należy pilnie skontaktować się z kliniką lub linią telefoniczną opieki po leczeniu —
Aftercare Line, aby uzyskać poradę. Jeżeli nie ma możliwości zadzwonienia, należy udać się do szpitalnego
oddziału ratunkowego.
Ból
Większość kobiet doświadcza co jakiś czas bólu, mniej więcej przez tydzień po aborcji. W razie
konieczności można przyjmować leki przeciwbólowe ibuprofen i paracetamol. Te leki przeciwbólowe
można zakupić bez recepty w aptece, w supermarkecie i w wielu innych sklepach.
Należy pamiętać, że dostępne są dwie moce tabletek ibuprofenu. Należy stosować się do instrukcji
towarzyszących tabletkom o takiej mocy, jaką zakupiono.
Należy zawsze czytać ulotkę dla pacjenta dołączoną do leku, i przyjmować lek zgodnie z instrukcją.
Można przyjmować paracetamol i ibuprofen łącznie, jeśli zalecana dawka któregokolwiek z tych leków
samodzielnie nie wystarcza do uśmierzenia bólu.
Jeżeli ból nie ustępuje pomimo stosowania tych leków, należy zadzwonić do kliniki lub na linię
telefoniczną opieki po leczeniu —Aftercare Line na numer 0300 333 68 28 (lub +44 1789 508 210).
Odczucia
Po aborcji większość kobiet odczuwa ulgę, niektóre mogą również odczuwać smutek lub czuć się winne.
W przypadku potrzeby, aby z kimś o tym porozmawiać, można zadzwonić na numer 03457 30 40 30 (lub
+44 1789 508 211), aby umówić wizytę z zakresu poradnictwa po aborcji.
Jest to darmowa usługa dla kobiet, które miały zabieg w BPAS.
Objawy fizyczne podczas rekonwalescencji
Objawy typu nudności, wymioty i zmęczenie zwykle ustępują w ciągu 3 dni od aborcji. Ustąpienie
bolesności piersi może potrwać 7 do 10 dni. Piersi mogą być twarde, wrażliwe na dotyk i wydzielać mleko
po zabiegu. Piersi powrócą do zwykłego stanu po 3 do 4 dniach utrzymywania się obrzęku. Większy
komfort może zapewnić noszenie podtrzymującego i przykładanie okładów z lodu na piersi. W razie takiej
konieczności, można przyjmować leki przeciwbólowe, ibuprofen lub paracetamol.
Nieoczekiwane lub nietypowe objawy po aborcji
• utrzymujący się ból
• wydzielina z pochwy o nietypowym zabarwieniu lub o nieprzyjemnym zapachu
• tkliwość brzucha
• gorączka
• ogólne złe samopoczucie lub odczucie kontynuacji ciąży
• ciągłe i silne krwawienie, które przecieka przez 2 lub większą liczbę podpasek na godzinę, przez 2
godziny w jednym ciągu
Jeżeli wystąpią którekolwiek z powyższych, należy niezwłocznie zadzwonić do kliniki BPAS w której
przeprowadzono zabieg lub na linię telefoniczną opieki po leczeniu —Aftercare Line na numer 0300
333 68 28 (lub +44 1789 508 210). Alternatywnie należy się niezwłocznie udać do szpitalnego
oddziału ratunkowego lub do lekarza rodzinnego.
Co mogę robić?
Kąpiel
Można się kąpać lub brać prysznic jak zwykle. Należy uważać w przypadku kąpieli w ciągu 24 godzin od
zastosowania leku do znieczulenia ogólnego Należy mieć w pobliżu osobę towarzyszącą, która będzie
czuwać nad pacjentką zmagającą się jeszcze z uczuciem senności.
Inne aktywności, w tym praca
Większość kobiet będzie w wystarczająco dobrym stanie, by powrócić do zwykłych aktywności w ciągu
jednego lub dwóch dni. Zalecamy odpoczynek do momentu, w którym pacjentka poczuje się na siłach,
aby wrócić do zwykłej aktywności.
Współżycie płciowe
Należy powstrzymywać się od współżycia przez 1 tydzień. Można zajść w ciążę niemal od razu po aborcji,
należy zatem stosować środki antykoncepcyjne, jeśli nie chce się zajść w ciążę.
Podróże
Najlepiej unikać podróży w ciągu 24 godzin od zabiegu. Jeżeli podróż jest konieczna, należy upewnić się,
że wiadomo jak uzyskać pilną pomoc medyczną w miejscu przeznaczenia w razie wystąpienia powikłań.
Należy mieć świadomość, że w przypadku zastosowania pigułki aborcyjnej do 10 tygodni oraz
zdecydowania się na podróż zaraz po przyjęciu drugiego leku (mizoprostol), skurcze i silne krwawienia
mogą wystąpić w czasie podróży.
Kolejna miesiączka
Kolejna miesiączka powinna rozpocząć się 4-6 tygodni po zabiegu. W przypadku braku miesiączki w ciągu
4 tygodni po zabiegu należy wykonać test ciążowy. Jeśli wynik będzie dodatni, należy zadzwonić do kliniki
lub na linię telefoniczną opieki po leczeniu — Aftercare Line. Ważne jest, aby pamiętać, że wszelkie
krwawienia niezwłocznie po zabiegu to nie miesiączka.
Download