PIERWSZA POMOC
advertisement
Pierwsza pomoc przedlekarska Podstawowe definicje Czynności życiowe – to czynności organizmu decydujące o jego przeżyciu. Zaliczamy do nich: 1. Czynność oddechowa – pobieranie tlenu z powietrza 2. 3. atmosferycznego i wydalanie dwutlenku węgla, Czynność serca i krążenia krwi – transport tlenu i substancji odżywczych do poszczególnych komórek oraz wydalanie resztek przemiany materii, Regulacja składu płynów ustrojowych (wody i zawartych w niej elektrolitów) – zachowanie homeostazy. Definicja nagłego przypadku (Ahnefelda) Doraźnej pomocy wymaga pacjent, u którego w wyniku urazu (zranienia) lub groźnego dla życia ostrego zachorowania dochodzi do zaburzenia ważnych życiowo czynności, to jest oddychania, akcji serca i krążenia. To samo dotyczy sytuacji, gdy stan pacjenta budzi obawę wystąpienia wspomnianych zaburzeń lub obserwujemy ich początek Nagły przypadek Nagłe przypadki są wynikiem: 1. Ciężkich uszkodzeń ciała występujących na 2. 3. skutek wszelkiego rodzaju nieszczęśliwych wypadków, Groźnych dla życia ostro występujących schorzeń, Zatruć. Nagła sytuacja to ostry stan chorobowy, któremu towarzyszą ciężkie zaburzenia czynności ustrojowych nie stanowiące jednak zagrożenia czynności życiowych. Odróżnienie nagłego przypadku od nagłej sytuacji jest trudne nawet dla osób doświadczonych. Łańcuch ratunkowy Zgodnie z wzorem opracowanym przez Czerwony Krzyż przebieg udzielania pomocy w nagłych przypadkach lub sytuacjach można przedstawić w postaci łańcucha. czynności wezwanie pierwsza doraźne pomocy pomoc transport pomoc lekarska Na czynności doraźne ratujące życie Ewakuacja ofiary z miejsca zagrożenia, Resuscytacja, reanimacja, Opanowanie groźnego krwawienia, Ułożenie na boku, Walka ze wstrząsem, Zabezpieczenie miejsca wypadku. Ewakuacja ofiary W wypadku komunikacyjnym natychmiast zabezpieczyć miejsce zdarzenia trójkątem ostrzegawczym (bez takiego ostrzeżenia zagrożenie może się rozszerzać). W wypadku innego rodzaju usunąć przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające czynności ratownicze. Ewakuacja ofiary Jeśli to możliwe, poszkodowanego należy jak najdelikatniej wydobyć, by ułatwić dalsze czynności ratownicze. Służy temu np. chwyt Rautka Wezwanie pomocy już w trakcie czynności doraźnych należy wezwać pomoc. Pamiętać należy, iż wzywanie pomocy nie może przerywać czynności ratowniczych. Dlatego też konieczna jest współpraca innych osób. W sytuacji, w której brak jest chętnych do pomocy należy powierzyć to zadanie konkretnej osobie, błędem jest zdanie: „niech ktoś wezwie karetkę” – w takiej sytuacji najczęściej nikt z gapiów nie poczuje się zobligowany do wezwania pomocy. Wezwanie pomocy Wezwanie musi zawierać następujące informacje: Gdzie się to stało? Co się wydarzyło? Ile jest ofiar? Jakie są uszkodzenia ciała? Kto wzywa pomocy? W sytuacjach, w których z powodu lokalizacji karetka może mieć problemy z odnalezieniem miejsca zdarzenia, ważne jest, by ktoś czekał na pogotowie w miejscu, do którego łatwo trafić. Pierwsza pomoc w oczekiwaniu na przybycie karetki należy kontynuować czynności ratujące życie, ale również czas ten można wykorzystać na zabiegi zmniejszające ból, minimalizujące ryzyko dalszych uszkodzeń ciała czy późniejszych powikłań – unieruchamianie złamań, boczne ułożenie pacjenta, nałożenie opatrunków na rany, okrycie rannego itp. Transport jedynymi środkami komunikacji, nadającymi się do transportu chorych w stanach zagrożenia życia, jak również ciężko rannych, są karetki pogotowia ratunkowego. Należy unikać transportowania poszkodowanych innymi środkami transportu, nawet jeśli wiązałoby się to z wydłużeniem czasu dotarcia do szpitala. Obowiązek udzielania pomocy prawny obowiązek udzielenia pomocy jest określony artykułem 162 Kodeksu Karnego (Ustawa z dnia 6.07.1997) § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Obowiązek udzielania pomocy § 2. Nie podlega karze, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których jest możliwa natychmiastowa pomoc ze strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej. Reanimacja, ożywianie, resuscytacja zabiegi mające na celu przywrócenie do życia osób znajdujących się w stanie śmierci klinicznej. Reanimacja a resuscytacja Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji. Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia. Alfabet reanimacji – airway – czyli udrożnienie dróg oddechowych B – breath – oddech (wspomaganie oddechu) C – circulation – krążenie (masaż serca) D – drugs – leki E – electrostimulation – stymulacja elektryczna A Gdzie szukamy tętna? Tętnice szyjne wewnętrzne (2-3 cm bocznie od chrząstki tarczowatej) Tętnice promieniowe (wewnętrzne powierzchnie nadgarstków po stronie kciuka) Tętnice udowe (1/3 wewnętrzna pachwin) Tętnice pachowe (u małych dzieci)?? Sposoby kontroli oddechu Wzrokowe (obserwacja ruchów klatki piersiowej) Słuchowe (nasłuchiwanie szmerów oddechowych) Palpacyjne (wyczuwanie ruchów oddechowych) Cechy osoby nieprzytomnej Brak reakcji na bodźce słowne Brak reakcji na bodźce bólowe Z reguły ciało wiotkie Objawy nagłego zatrzymania krążenia Pewne Brak tętna na dużych tętnicach Brak oddechu Osoba nieprzytomna Dodatkowe Sinica powłok Szerokie, sztywne źrenice Postępowanie resuscytacyjne (wg Safara) I okres – natychmiast podejmowane podstawowe czynności resuscytacyjne II okres – rozszerzone czynności resuscytacyjne (z wykorzystaniem środków pomocniczych – intubacja, leki, defibrylacja) III okres – intensywne leczenie po resuscytacji Pierwsza pomoc przedlekarska Kwalifikowana opieka medyczna Objawy zatrzymania krążenia brak tętna - badamy na tętnicach szyjnych wspólnych lub promieniowych; brak oddychania - zatrzymanie krążenia może nastąpić równocześnie z zatrzymaniem wentylacji lub wkrótce potem; nie występuje zjawisko odwrotne - zatrzymanie krążenia nie poprzedza nigdy zatrzymania oddychania; brak odruchów (rozszerzenie i sztywność źrenic) rozszerzenie źrenic następuje 1- 1,5 min po ustaniu krążenia mózgowego; Objawy zatrzymania krążenia wiotkość pacjenta - zatrzymanie krążenia powoduje przerwanie ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego, a to z kolei jest przyczyną zniesienia napięcia wszystkich mięśni prążkowanych; całkowicie zwiotczenie (w tym także mięśni żuchwy - co jest szczególnie ważne dla podjęcia sztucznej wentylacji) jest nieodłączną cechą zatrzymania krążenia; utrzymanie napięcia mięśni dowodzi istniejącej czynności serca; bladość lub sinica - bladość powłok miewa charakter odruchowy i nie może służyć za podstawę do wnioskowania o stanie krążenia; sinica jest wyrazem obecności w tkankach krwi o niedostatecznym wysyceniu tlenem. Podjęcie próby resuscytacji jest celowe, gdy: zatrzymanie serca nastąpiło nagle na skutek gwałtownych bodźców uszkadzających, jak np.: rażenie prądem, zatkanie dróg oddechowych, zawał mięśnia sercowego zatrzymanie serca jest skutkiem gwałtownych zaburzeń ustrojowych, dających się odwrócić lub usunąć, jak np.: bardzo obfity krwotok, nadmierne podrażnienie układu przywspółczulnego Z reguły skazane na niepowodzenie są sytuacje, gdy: zatrzymanie serca jest wynikiem od dawna toczącego się w ustroju procesu chorobowego, np.: nie istnieje szansa wyrównania zaburzeń, które doprowadziły do zatrzymania serca, np.: niewydolności krążenia, zapalenia płuc, ciężkiej miażdżycy, choroby nowotworowej. nieopanowane krwawienie z wielkiego naczynia (przerwanie aorty, pęknięcie serca) nie podejmuje się jednocześnie wentylacji płuc. Ocena stanu poszkodowanego i pierwsza pomoc Poszkodowany przytomny tak Obserwacja nie Poszkodowany oddycha tak Pozycja boczna bezpieczna nie Czy zachowane krążenie nie Masaż serca, sztuczny oddech tak Udrożnienie dróg oddechowych, sztuczny oddech Udrożnienie dróg oddechowych Aby nasze czynności były efektywne powinniśmy zapobiec niedrożności górnych dróg oddechowych do której najczęściej dochodzi w wyniku zapadania się języka blokującego wejście do krtani. Aby to zrobić należy: skontrolować jamę ustną usuwając z niej resztki pokarmu, protezy zębowe czy też muł ofiarom utonięć położyć chorego na wznak a następnie trzymając jedną dłoń na czole ofiary odchylić głowę do tyłu oraz jednocześnie dwoma palcami drugiej ręki unieść podbródek do góry Udrożnienie dróg oddechowych przesunąć żuchwę ku przodowi tak, aby zęby dolne znalazły się przed górnymi Jeśli podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa szyjnego nie powinniśmy odginać głowy do tyłu. Możemy jednak przesunąć żuchwę do przodu oraz powinniśmy unieruchomić kręgosłup Sztuczne oddychanie to zabieg stosowany w celu przywrócenia czynności oddechowej. Warunkiem powodzenia zabiegu jest: natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu, utrzymanie drożności dróg oddechowych, stosowanie do momentu rozpoczęcia samoistnego oddychania. Sztuczne oddychanie Bezprzyrządowe metoda usta-usta (usta-usta nos) Przyrządowe Bez sztucznej drogi oddechowej maseczka twarzowa, worek samorozprężalny Ze sztuczną drogą oddechową rurka intubacyjna rurka tracheostomijna (maseczka krtaniowa- u dzieci większych) worek samorozprężalny lub respirator Sztuczne oddychanie Kolejność czynności przy metodzie „usta-usta": ratowanego układa się na wznak z barkami uniesionymi około 10 cm nad poziom podłoża przez podłożenie wałka lub zwiniętego koca w celu odchylenia głowy do tyłu; ratownik oczyszcza jamę ustną ratowanego (muł rzeczny w przypadku utonięć, ziemia, wydzielina, ciała obce itp.) za pomocą palca lub gazy i podciąga do góry żuchwę; Sztuczne oddychanie odciągając żuchwę jedną ręką i odginając głowę ratowanego ku tyłowi, drugą ręką położoną na czole (kciuk i palec wskazujący tej ręki zaciskają nozdrza) ratownik wdmuchuje powietrze do ust ratowanego bezpośrednio albo przez cienki płat gazy i czeka chwilę, aby umożliwić ratowanemu samoistny wydech; Sztuczne oddychanie cykl ten powtarza się możliwie szybko przez pierwszych 10 wdechów, a następnie zwalnia się oddychanie do 12-14 oddechów na minutę; wdmuchując powietrze do ust ratowanego, należy kątem oka obserwować jego nadbrzusze i klatkę piersiową; dowodem skutecznej wentylacji jest ich rytmiczne unoszenie się oraz słyszalny szmer wydechu następujący po każdym wdechu. Sztuczne oddychanie Sztuczne oddychanie - dzieci Częstość oddechów: noworodek, niemowlę: 40/min (1 wdech na 3 uciski mostka) dziecko większe: 20-30/min Sztuczne oddychanie - dzieci Głębokość wg oceny ruchomości klatki piersiowej zazwyczaj ciśnienie ok. 20-30 cm H2O noworodkowy worek Ambu: 1 palec 5 cm H2O Czas wdechów: trwania wdechu: ok. 0,5 sek. Oddech zastępczy – warunki powodzenia Natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu Utrzymanie drożności dróg oddechowych Stosowanie do momentu rozpoczęcia samoistnego oddychania Masaż serca to zabieg mający na celu przywrócenie akcji serca. Ratowanego umieszcza się na twardym podłożu, możliwie nisko (najlepiej na podłodze). Istotą zabiegu jest rytmiczne masowanie klatki piersiowej między mostkiem a kręgosłupem Oraz jednoczesne prowadzenie wentylacji płuc (resuscytacja krążeniowo-oddechowa – RKO) Masaż serca Rytmiczne uciski dolnej części mostka w kierunku kręgosłupa – daje ok. 1040% normalnego rzutu serca Ilość ta zapobiega przez 1-2 h śmierci mózgu, ale nie wystarcza, by przywrócić świadomość Masaż serca Klęcząc lub stojąc obok ofiary, ratownik rytmicznie i dość silnie uciska w 1/3 mostka, Masaż serca w rytmie 60-70 (100) razy na minutę. Według wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji z 2000 roku nie ma już podziału na 1 i 2 ratowników. Według wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji z 2005 roku : 30 uciśnięć mostka na 2 wdechy, rozpoczyna się od uciśnięć klatki piersiowej. Warunki skutecznego masażu serca Twarde podłoże Właściwy punkt przyłożenia rąk: 1/3 dolna mostka (2 palce powyżej końca mostka) Do klatki piersiowej przylegają tylko nadgarstki!!! Właściwa częstość uciśnięć (80-100/min) Głębokość ucisku 3-5 cm Wyprostowane ramiona Masaż serca – noworodki Miejsce ucisku w połowie mostka Technika masażu noworodek, małe niemowlę dwoma palcami jednej ręki kciukami Masaż serca – noworodki Masaż serca - noworodki Masaż serca - noworodki Częstość ucisków: noworodek, niemowlę: 120/min dziecko większe: 100/min. Siła ucisku: ugięcie klatki piersiowej ok. 2-3 cm fala tętna na tętnicach udowych Masaż serca – dzieci Mostek uciska się kłębem prawego nadgarstka, podtrzymując plecy dziecka lewą dłonią. Częstotliwość ucisków: ok. 100/min. Co 5 ucisków 1 wdech. Objawy skutecznej reanimacji Obecność ruchów klatki piersiowej podczas wentylacji Obecność tętna na dużych naczyniach przy każdym uciśnięciu mostka Zaróżowienie skóry pacjenta Zwężenie się źrenic Pojawianie się poronnych oddechów pacjenta Powrót świadomości u niektórych Reanimacja – duże szanse powodzenia Gdy NZK jest efektem gwałtownych, odwracalnych procesów, jak: gwałtowny krwotok, niedrożność dróg oddechowych, zawał mięśnia sercowego, wstrząs, porażenie prądem, niektóre zatrucia, zaburzenia metaboliczne, tamponada osierdzia, odma opłucnowa Reanimacja – nikłe szanse powodzenia NZK jest wynikiem długotrwałego procesu chorobowego, jak: przewlekła niewydolność krążenia, nerek, oddechowa, rozsiany proces nowotworowy, uogólniona miażdżyca Nie istnieje możliwość usunięcia przyczyny NZK – gwałtowny krwotok wewnętrzny, niektóre zatrucia, wstrząs septyczny Przerwanie postępowania resuscytacyjnego Zawsze jest decyzją lekarza Następuje w chwili stwierdzenia nieodwracalnych cech śmierci Następuje w chwili powrotu hemodynamicznie skutecznej pracy serca i stabilizacji stanu pacjenta Błędy podczas resuscytacji Zbyt długa przerwa w czynnościach reanimacyjnych (nie powinna trwać powyżej 5s, wyjątek – intubacja, <15s) Uciskanie górnej części mostka Uciskanie okolicy serca (na lewo od mostka) Odrywanie dłoni od klatki piersiowej pomiędzy uciśnięciami Błędy podczas resuscytacji cd. Ucisk żeber pacjenta palcami ratownika Brak kontroli efektów reanimacji w krótkich i regularnych odstępach czasu Brak synchronizacji wentylacji i masażu serca Leki w reanimacji Mogą być stosowane tylko na zlecenie lekarza Ich podawanie nie wchodzi więc w zakres pierwszej pomocy przedlekarskiej W zasadzie jedyną skuteczną drogą podaży jest droga dożylna Wyjątkowo – podjęzykowo, dotchawiczo lub do jamy szpikowej (noworodki) Stymulacja elektryczna Jest również w zasadzie zarezerwowana dla wykwalifikowanego personelu, choć od 2005 roku jest również częścią pierwszej pomocy przedlekarskiej Polega na przywróceniu rytmu serca przy użyciu bodźca elektrycznego Kardiowersja – (zawsze w znieczuleniu), z koordynacją z czynnością serca Defibrylacja – bez koordynacji z czynnością serca (w migotaniu komór) Stymulacja elektryczna Programy publicznego dostępu do defibrylacji są zalecane w miejscach, w których spodziewane użycie automatycznego defibrylatora zewnętrznego przez świadków NZK przekracza 1 raz w ciągu 2 lat Po jednej defibrylacji należy podjąć RKO i prowadzić ją przez 2 minuty bez sprawdzania oznak życia czy analizy tętna Reanimacja Warunkiem powodzenia reanimacji jest dostatecznie wczesne podjęcie zabiegów reanimacyjnych, prawidłowe ich wykonanie, a następnie wezwanie kwalifikowanej pomocy medycznej. Decyzja zaniechania akcji ratowniczej należy do lekarza. Zasady udzielania pierwszej pomocy Podczas udzielania pierwszej pomocy należy usunąć z bezpośredniego otoczenia chorego wszystkie osoby, których obecność nie jest potrzebna, a które mogą utrudniać sprawność działania. Należy zatrzymać te, które mogą pomóc w czynnościach ratowniczych, transporcie, unieruchomieniu itp. Zasady udzielania pierwszej pomocy Należy zawsze pamiętać, że przy udzielaniu pierwszej pomocy obowiązuje zachowanie maksymalnej czystości, gdyż zanieczyszczenie rany może doprowadzić do zakażenia i późniejszych powikłań. Zasady udzielania pierwszej pomocy Jeśli zachodzi konieczność obnażenia uszkodzonej części ciała, to należy tego dokonać z największą ostrożnością; zdejmuje się wówczas najpierw ubranie ze zdrowej okolicy ciała, a dopiero później - z uszkodzonych. W pewnych sytuacjach lepiej jest ubranie lub obuwie przeciąć (złamanie otwarte, zmiażdżenie, silne przyklejenie się odzieży do ran, przy dużych obrzękach itp.). Postępowanie ratownicze Do podstawowych czynności składających się na postępowanie ratownicze należą: przywrócenie drożności dróg oddechowych, zastosowanie w razie potrzeby sztucznego oddychania, pośredni masaż serca, gdy występują cechy przerwania krążenia (zagadnienia te zostały omówione powyżej), zatamowanie krwotoku i właściwe ułożenie chorego, w razie rozpoznania lub podejrzenia wstrząsu urazowego natychmiastowe rozpoczęcie postępowania przeciwwstrząsowego, Postępowanie ratownicze Do podstawowych czynności składających się na postępowanie ratownicze należą (cd.): zamknięcie odmy otwartej, odbarczenie odmy ciśnieniowej, ułożenie chorego na tej stronie klatki piersiowej, po której stwierdza się rozległe złamania żeber w celu uniknięcia ruchów opacznych, w razie potrzeby zastosowanie środków przeciwbólowych, założenie opatrunków, unieruchomienie złamań i zwichnięć, Postępowanie ratownicze Do podstawowych czynności składających się na postępowanie ratownicze należą (cd.): ułożenie chorego nieprzytomnego w „pozycji bocznej ustalonej", jeżeli nie ma do tego przeciwwskazań (np. złamania kręgosłupa), przekazanie chorego do szpitala w celu udzielenia pomocy kwalifikowanej. Krwotoki (krwawienia) nazywamy nagłą utratę krwi (dużej ilości w krótkim czasie), prowadzącą do zaburzeń ogólnoustrojowych, a nawet zagrożenia życia. Krwawienie – to powolna utrata krwi, początkowo nie dająca objawów klinicznych. Krwotokiem Krwotok tętniczy gwałtowne tryskanie z rany żywoczerwonej krwi: przy zranieniu większych tętnic krew tryska falami wyrzucanymi w rytmie tętna. Pierwsza pomoc polega na natychmiastowym zatrzymaniu krwotoku. Uszkodzoną tętnicę należy ucisnąć powyżej rany. Można to wykonać stosunkowo łatwo w tych miejscach, gdzie tętnica przebiega powierzchownie i może być przyciśnięta do kości. Krwotok tętniczy - miejsca ucisku tętnic Krwotok tętniczy Tego rodzaju zatrzymanie krwotoku może być tylko krótkotrwałe, do czasu nałożenia na ranę opatrunku uciskowego. Wszelkie krwotoki w obrębie kończyn należy tamować opatrunkiem uciskowym nałożonym na ranę. W wyjątkowych przypadkach stosuje się okrężne uciśnięcie całej kończyny za pomocą elastycznej opaski uciskowej. Krwotok żylny się wypływaniem z rany krwi koloru ciemnego. W tych przypadkach do zatrzymania krwotoku wystarcza założenie opatrunku uciskowego. Charakteryzuje Krwawienie z nosa Chorego należy wygodnie posadzić (nie wolno kłaść), Pochylić głowę do przodu Na nos, czoło i kark położyć zimny kompres. Nie należy łykać krwi (może o wywołać wymioty) Do nozdrzy wsunąć tampon gazy nasycony uprzednio wodą destylowaną (koniec tamponu powinien wystawać z nosa), Część źródeł nie zaleca zatykania nozdrzy Krwawienia i krwotoki wewnętrzne mogą objawiać się wypływaniem krwi na zewnątrz otworami naturalnymi ciała lub też mogą pozostawać niewidoczne - są to wylewy krwi do jam ciała Krew wypływająca z ust może pochodzić z płuc lub z przewodu pokarmowego. Krwawienie z ust Krwotok płucny charakteryzuje się wypływaniem z ust krwi żywoczerwonej, pienistej. Chorego należy umieścić w pozycji półleżącej, na klatkę piersiową położyć worek z lodem. Krwotok żołądkowy objawia się wymiotami krwawymi, przy czym krew jest zwykle ciemna, czasem przypomina fusy od kawy. Chorego należy ułożyć wygodnie z lekko uniesionym tułowiem, na okolicę żołądka położyć zimny okład. Krwotoki do jam ciała W takich sytuacjach nie widać wynaczynionej krwi, gdyż zbiera się ona w jamie otrzewnej, opłucnowej itp. Do krwotoków wewnętrznych dochodzi najczęściej po tępych urazach brzucha. Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu objawów wstrząsu. Zatrzymanie krwotoku wewnętrznego wymaga interwencji chirurgicznej. Wstrząs - objawy Objawy wstrząsu są proporcjonalne do ciężkości i okresu działania jego przyczyny: szybki, płytki oddech, bladość i chłód skóry, wargi przybierają odcień bladosiny, bledną łożyska paznokci, po ich uciśnięciu bardzo powoli różowieją, chory jest niespokojny i lękliwy, drży, na czole występuje zimny, lepki pot, bardzo wysokie tętno (180-200 uderzeń na minutę). Wstrząs - postępowanie Czynności ratujące: tamujemy krwawienia (jeśli jest to krwawienie zewnętrzne), układamy chorego w pozycji przeciwwstrząsowej (nogi uniesione na wysokość około 30-40 cm powyżej poziomu głowy), chronimy przed utratą ciepła, uspokajamy chorego, systematycznie kontrolujemy tętno i oddech (co 1 minutę), zakaz palenia oraz podawania pokarmu i alkoholu, nie wolno przewozić chorego przypadkowym środkiem transportu. Pozycja przeciwwstrząsowa Wstrząs - postępowanie Ułożenie przeciwstrząsowe nie powinno być stosowane przy urazach czaszkowomózgowych, duszności, nagłych bólach w klatce piersiowej i nadbrzuszu. Wstrząs kardiogenny Inną postać ma wstrząs sercopochodny (kardiogenny) spowodowany spadkiem wydajności serca. Występuje on nieraz w trakcie długotrwałej choroby serca, a powstaje na skutek zawału serca mięśniowego lub zatoru tętnicy płucnej. Charakteryzuje się bólem w klatce piersiowej i śmiertelną trwogą, wzmożonym wypełnianiem się żył szyjnych, pacjent odczuwa duszność, może wystąpić rzężący oddech i wydzielina przy kaszlu podbarwiona krwią. Ciśnienie krwi spada, nieraz obserwuje się zwolnienie akcji serca. Objawy wstrząsu sercopochodnego szybkie, słabo wyczuwalne tętno, zimna, blada skóra, zimny pot, drżenia. Postępowanie we wstrząsie kardiogennym Czynności ratujące: sprawdzamy podstawowe funkcje życiowe, układamy poszkodowanego z lekko uniesioną górną częścią ciała (podobnie jak w przypadku zawału serca), chronimy przed utratą ciepła, uspokajamy chorego. Przy wstrząsie kardiogennym nie wolno stosować pozycji przeciwstrząsowej, która dodatkowo obciąży krwią niewydolne serce. Ciało obce – postępowanie Ciała obce pozostawia się w ranie. Wyjąć je może tylko lekarz Ciała obce mogą być usuwane z rany tylko przez lekarza i ta czynność nie wchodzi w zakres pierwszej pomocy. Niewprawne próby usuwania grożą pozostawieniem w ranie fragmentów ciała obcego, a także stanowią niebezpieczeństwo wprowadzenia dodatkowego zakażenia. Większe ciała obce o gładkich brzegach często tamponują ranę i zapobiegają tym samym powstaniu dużego krwawienia. Ciało obce w oku Gdy ciało obce znajduje się pod górną powieką, polecamy pacjentowi kierować wzrok ku dołowi. Górną powiekę nakładamy na dolną. Wówczas rzęsy dolnej powieki "wymiatają" wewnętrzną stroną powieki górnej. W przypadku gdy ciało obce znajduje się pod dolna powieką, polecamy pacjentowi patrzeć w górę. Odchylamy powiekę na około 0,5 cm i usuwamy ciało obce wilgotnym rożkiem chusteczki do nosa, kierując się od strony zewnętrznej do nosa. Ciało obce w oku Nie usuwać szkieł kontaktowych. Ciała obce znajdujące się w gałce ocznej usunąć może tylko lekarz. Należy pamiętać, że nieumiejętne usuwanie grozi ciężkim uszkodzeniem oka. Ciało obce w nosie i uchu Ciało obce w nosie Jedyne co może zrobić poszkodowany to zatkać druga dziurkę i spróbować wydmuchnąć. Użycie jakichkolwiek narzędzi grozi wystąpieniem krwawienia. Ciało obce w uchu Należy spróbować przez zwyczajne potrząsanie głową. Nie wolno manipulować w przewodzie słuchowym. Ciało obce w przełyku Utkwienie w przełyku ciała obcego jest brane pod uwagę w przypadku ściskającego bólu i trudności w przełykaniu. W takiej sytuacji chorego należy sprowokować do wymiotów. Ciało obce w tchawicy Najskuteczniejszą metodą jest tzw. chwyt Heimlicha, nazywany też tłocznią brzuszną. Uwaga! Upewnij się, że masz do czynienia z udławieniem, a nie z atakiem serca! Ratujący staje z tyłu za pacjentem. Obejmuje go oburącz za brzuch tak, aby dłonie zetknęły się na brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go mocno do siebie powodując gwałtowne zwiększenie się tłoczni brzusznej działającej z kolei na klatkę piersiową. Ciało obce bywa w ten sposób gwałtownie "wyciśnięte" z tchawicy na zewnątrz. Ciało obce w tchawicy Można również tą czynność wykonać u pacjenta leżącego. Ratujący klęka przed pacjentem i kładzie mu obydwie ręce na nadbrzusze ponad pępkiem. Teraz przez gwałtowne ściśnięcie zwiększa się ciśnienie tłoczni brzusznej. Gdy się dławisz, a jesteś sam, spróbuj wykonać manewr na sobie, kładąc zaciśniętą pięść wewnętrzną stroną na brzuchu nieco powyżej pępka i obejmując ją drugą dłonią. Możesz też posłużyć się czymkolwiek, co popchnie przeponę od dołu. Ciało obce w tchawicy Rękoczyn Heimlicha – przeciwwskazania Kobiety w ciąży Ludzie o znacznej otyłości Pacjenci nieprzytomni Dzieci Bandażowanie polega na nakładaniu opasek zwanych bandażami w celu umocowania opatrunku lub unieruchomienia stawu bądź kończyny. Stosujemy opaski z gazy lub innego materiału (np. bandaż elastyczny wykonany z rozciągliwego materiału czy przylepca), dzięki którym lepiej utrzymywany jest opatrunek lub lepiej unieruchomiona jest owinięta część ciała. Rodzaje opatrunków Wyróżniamy następujące rodzaje opatrunków: opatrunek ochronny - zakładany na rany w celu ochrony przed szkodliwym działaniem środowiska zewnętrznego (przede wszystkim przed zakażeniem), opatrunek uciskowy - stosowany w celu zatrzymania krwawienia, opatrunek unieruchamiający - stosowany w przypadkach złamań, zwichnięć oraz w rozległych uszkodzeniach (np. zmiażdżenie kończyny). Unieruchamianie kończyn Unieruchomienie - złamanie i zwichnięcie należy unieruchomić bez uprzednich prób repozycji w takim ustawieniu, w jakim kończyna znajduje się po wypadku. Przy złamaniach obowiązuje unieruchomienie przynajmniej dwu sąsiednich stawów, pomiędzy którymi kość uległa złamaniu. W przypadku zwichnięć unieruchamiamy zwichnięty staw. Postępowanie z osobą nieprzytomną polega na ułożeniu ratowanego w „pozycji bocznej ustalonej", która zapobiega zapadaniu języka i zachłyśnięciu się treścią pokarmową. Ułożenie pacjenta Przy zachowanym oddechu – pozycja boczna bezpieczna Przy braku oddechu – na wznak na twardym podłożu (i reanimacja) Po udanej reanimacji – pozycja boczna bezpieczna Pacjent przytomny może być pozostawiony w pozycji dla niego wygodnej, ale wymaga wnikliwej obserwacji Ułożenie pacjenta – pozycja boczna bezpieczna Na boku Usta stanowią najniższy punkt ciała Tchawica przebiega skośnie w dół Należy odciągnąć szyję i odgiąć głowę Ułożenie pacjenta przytomnego Na wznak z lekko uniesioną głową – pozycja relaksowa Na wznak z wałkiem pod kolanami – przy urazie (bólu) brzucha Z uniesionymi nogami (30-40 cm) – pozycja przeciwwstrząsowa (lub całe ciało głową w dół – 10-15°) Z uniesionym tułowiem – urazy czaszkowo-mózgowe, lekka duszność Pozycja półsiedząca (z podparciem rękami) – znaczna duszność, uraz klatki piersiowej Płasko na wznak – uraz kręgosłupa Zatrucia - postępowanie ogólne Natychmiastowe wstępne czynności ratownicze: Podtrzymanie funkcji życiowych. Przy podejrzeniu lub pewności nagłego zatrzymania krążenia natychmiast podjąć resuscytację. Należy zachować ostrożność, gdy zachodzi niebezpieczeństwo dalszych zatruć (np. trujące gazy, trucizny skórne). Przy pewnych rodzajach zatruć, np. cyjanowodorem, tylko natychmiastowe podanie odtrutki rokuje powodzenie resuscytacji. Zatrucia - postępowanie ogólne Odtruwanie Przewód pokarmowy Podać do picia dużo płynów (z wyjątkiem mleka i alkoholu). Wywołać wymioty drażniąc tylną ścianę gardła. Wyjątki Nie wywoływać wymiotów przy zatruciu kwasami lub ługami, środkami piorącymi, rozpuszczalnikami, u chorych nieprzytomnych lub z drgawkami. Po spożyciu kwasów, ługów, metali ciężkich lub fenoli podawać do picia dużo wody (celem rozcieńczenia trucizny). Dalsze postępowanie pod nadzorem lekarza. Zatrucia - postępowanie ogólne Odtruwanie Śluzówki Oczy Płukać bieżącą wodą! Nie stosować żadnych rozpuszczalników ani benzyny! Płukać bieżącą wodą. Cząstki stałe (np. wapna) usuwać chusteczką lub wacikiem w kierunku donosowym. Drogi oddechowe i płuca Dużo świeżego powietrza lub tlenu. Przy zatruciu gazami drażniącymi lub parami metali ciężkich stosować, w miarę możliwości, deksametazon w aerozolu celem zmniejszenia toksycznego uszkodzenia tkanki płucnej. Zatrucia - postępowanie ogólne Odtruwanie w postępowaniu lekarskim to farmakologiczne wywołanie wymiotów, płukanie żołądka, podanie adsorbentów (np. węgla aktywowanego), wywołanie szybkiego opróżnienia jelit oraz inne metody szybkiej eliminacji toksyny z krwi i krążenia. Zatrucia - postępowanie ogólne Odtrutki Tylko w nielicznych zatruciach dysponujemy specyficznymi odtrutkami. Ich zastosowanie zależy od decyzji lekarskiej. !!! Już w czasie wstępnych czynności ratowniczych należy zabezpieczyć resztki trucizny i powiadomić lekarza-ratownika oraz ośrodek leczenia zatruć. Należy poinformować, możliwie dokładnie, o rodzaju zatrucia i stanie pacjenta. Postępowanie ratownicze powinien cechować spokój i rozwaga Nadmierny pośpiech nie jest wskazany
