Sekcja Chorób Serca u Kobiet

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne
Sekcja Chorób Serca u Kobiet
Sekcję Chorób Serca u Kobiet PTK (ChSuK) utworzono w r. 1997. Pierwszą
przewodniczącą była Jadwiga Kłoś, kolejnymi Zdzisława Kornacewicz-Jach, Danuta
Czarnecka, Kalina Kawecka- Jaszcz, Marianna Janion.
Dynamiczny rozwój kardiologii w ostatnich dekadach wykazał istnienie ewidentnych,
zależnych od płci, odrębności występujących pomiędzy kobietami i mężczyznami w częstości
i oddziaływaniu tradycyjnych czynników ryzyka, prezentacji klinicznej chorób układu
krążenia, odpowiedzi na terapię. Rozumienie tych różnic jest kluczem do rozwoju nowych
strategii diagnostycznych i terapeutycznych zależnych od płci.
Odmienna manifestacja kliniczna i przebieg choroby niedokrwiennej serca u kobiet
(najczęstszej pojedynczej przyczyny śmierci i niepełnosprawności w Europie odpowiedzialnej
za 23% zgonów u kobiet i 21 % u mężczyzn) - skutkuje niekorzystną sytuacją na wszystkich
etapach rozwoju tej choroby - ryzyko zdarzeń jest u nich rzadziej oceniane, bóle wieńcowe są
częściej atypowe, testy diagnostyczne rzadziej wykonywane, leczenie później wdrażane,
a rokowanie poważniejsze. Dlatego część badaczy dla odróżnienia od typowego „męskiego
wzorca” związanego z obecnością krytycznych zwężeń w tętnicach wieńcowych, proponuje
wyodrębnić tzw. „kobiecy wzorzec” ChNS, charakteryzujący się uporczywymi, często
nietypowymi bólami w klatce piersiowej, dodatnimi wynikami nieinwazyjnych badań
i brakiem istotnych zmian w koronarografii.
Przez szereg lat waga problemu u kobiet była niedoszacowana, z powodu istniejącego
przekonania, że kobiety są w jakiś szczególny sposób chronione przed chorobami układu
krążenia. Jeszcze w drugiej połowie XX wieku kobiety uczyły się jak pomóc swojemu
mężowi, bratu w czasie ataku serca będąc przekonane, że ich głównym problemem
zdrowotnym są choroby nowotworowe (głównie rak piersi - 3% wśród przyczyn zgonów).
Również obecne raporty dotyczące hierarchii zagrożeń zdrowotnych wskazują, że ponad 50%
kobiet uważa, że ich głównym zagrożeniem są choroby nowotworowe, a tylko 13% kobiet
wskazało choroby serca. Tymczasem co druga kobieta umiera na serce. Brak świadomości
tego problemu zarówno wśród kobiet, ale i także w środowisku medycznym jest barierą
w skutecznej profilaktyce - najpoważniejszym wyzwaniu współczesnej medycyny, ale także
w optymalizacji terapii u kobiet.
U progu XXI wieku towarzystwa kardiologiczne, w tym Sekcja ChSuK PTK
dostrzegając i uwzględniając fakt występujących różnic podjęły wiele inicjatyw co skutkuje
poprawą postrzegania wagi problemu. W Polsce zorganizowano cykl konferencji: ”Zdrowie
kobiety”, „Badania, które zmieniły oblicze współczesnej kardiologii - czy na pewno dotyczą
kobiet?”, „Uzależnienia a układ krążenia u kobiet”, „Dylematy i wyzwania u kobiet
z zaburzeniami rytmu serca”, „Choroby serca u kobiet w ciąży”. W 2006 r. opracowano
Konsensus Rady Redakcyjnej Polskiego Forum Profilaktyki chorób układu krążenia u kobiet.
Od szeregu lat Sekcja przygotowuje ciekawe sesje dydaktyczne, które cieszą się dużą
popularnością
wśród
uczestników
Kongresów
PTK.
W
oparciu
o
zgromadzoną
i uporządkowaną bieżącą wiedzę o odrębnościach patofizjologicznych i terapeutycznych
chorób układu krążenia u kobiet pod redakcją Grażyny Świąteckiej i Zdzisławy KornacewiczJach wydano dwie monografie „Choroby serca u kobiet w ciąży” -2006 oraz „Choroby serca
u kobiet”-2007. Ponadto członkowie Sekcji przygotowali cykl materiałów informacyjnych
dotyczących wielu aspektów chorób układu krążenia u kobiet, gdzie również podkreślono
różnice związane z płcią opublikowanych w Folii Cardiologice -2007, Przewodniku Lekarza”
- 2010, Medycynie po Dyplomie - 2012, Przeglądzie Lekarskim -2013 i 2014.
Ważnym aspektem działania Sekcji jest wspieranie środowiska naukowego
w podejmowaniu badań poświęconych chorobom serca u kobiet. Na szczególną uwagę
zasługuje cykl 20 artykułów opublikowanych w renomowanych czasopismach medycznych
poświęconych ostrym zespołom wieńcowym u kobiet, przygotowany w oparciu o rejestr PLACS i we współpracy ze Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu. W pracach tych
dowiedziono, że wraz ze wzrastającą świadomością pacjentów i lekarzy na temat wagi i skali
problemu, obserwowanego postępu terapii, uzasadnione wydały się oczekiwania, że różnice
związane z płcią wśród chorych ze STEMI będą podlegały redukcji. I tak wg danych
z rejestru PL-ACS w 2011 r. 92% kobiet vs 95% mężczyzn (p<0,0001) ze STEMI miało
wykonaną angioplastykę naczynia dozawałowego, podczas gdy w latach 2005-6 odpowiednio
48%vs57% (p<0,0001). Nowoczesną farmakoterapię (ASA, tienopirydyny, betablokery,
statyny, ACEI) w szpitalu stosowano w latach 2005-6 istotnie rzadziej u kobiet a w roku 2011
ASA i klopidogrel już z porównywalną częstością u kobiet i mężczyzn. Wymierne dowody
skuteczności tych działań widoczne są w postaci istotnej redukcji śmiertelności
wewnątrzszpitalnej i odległej. Ponadto badania te zwracają uwagę na istotne zmiany w
klinicznej prezentacji pacjentów ze STEMI – między innymi istotnie wzrósł odsetek
młodszych chorych poniżej 65 r. ż. szczególnie wśród kobiet, podwoiła się liczba palących
kobiet.
Ponadto Sekcja ChSuK zwraca uwagę na ważny problem zwiększenia reprezentacji
kobiet w badaniach klinicznych, wyniki których stają się podstawową obowiązujących
standardów postępowania lekarskiego. Niestety udział kobiet w badaniach w ostatnich
dekadach wynosił od 0% do 30%, a wyniki były uogólnione. Jeśli dodatkowo uwzględnimy
fakt, że ponad 30% leków dopuszczonych do obrotu przez FDA nie ma informacji o działaniu
zależnym od płci, a badanie zastosowań 300 nowych leków wykazało, że nawet te leki, które
mają istotne różnice we wchłanianiu, metabolizmie, wydalaniu u kobiet i mężczyzn, nie
miały różnic w zaleconym dawkowaniu w zależności od płci, mamy skalę problemu. Należy
zauważyć, że w aktualnie opracowywanych wytycznych nadal podkreśla się mały udział
kobiet w badaniach, co nie zapewnia odpowiedniej „siły statystycznej” i nie pozwala na ocenę
efektu interwencji u każdej płci.
Podsumowując zasygnalizowana aktywność Sekcji przyczynia się do poszerzania
stanu wiedzy dotyczącej chorób serca u kobiet i wskazywania jej braków, co wpływa na
zmianę nieprawidłowego postrzegania chorób układu krążenia u kobiet, poprawę stratyfikacji
ryzyka, rozpoznania i strategii terapeutycznych.
Prof. dr hab. med. Marianna Janion
Przewodnicząca Sekcji Chorób Serca u Kobiet