7. Czy można na stanowisko zastępcy kierownika

Dr Monika Latos – Miłkowska, Katedra Prawa Pracy i Polityki Społecznej WPIA UW
OPINIA 99 DOR 2013
1. Treść zadanego pytania
Pytanie dotyczy interpretacji określonego w art. 122 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o
pomocy społecznej (Dz.U. 2004, nr 64, poz. 593 z pózn.zm) wymogu posiadania przez
kierownika ośrodka pomocy społecznej 3 – letniego stażu w opiece społecznej oraz
możliwości przeniesienia pracownika zatrudnionego na stanowisku kierownika ośrodka
pomocy społecznej na stanowisko zastępcy kierownika ośrodka pomocy społecznej bez
naboru.
2. Sentencja odpowiedzi
 Pod pojęciem „staż pracy w pomocy społecznej” należy rozumieć okres zatrudnienia
w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, których katalog zawarto w art. 6
pkt. 5 u.p.s. oraz pracę w organizacjach pozarządowych działających w obszarze
pomocy społecznej, czy też pracę w wydziale polityki społecznej urzędu
wojewódzkiego.
 Staż ten jest rozumiany jako staż pracy na stanowiskach w ww. podmiotach, związanych z
bezpośrednim wykonywaniem zadań określonych w ustawie o pomocy społecznej.
Tymczasem świadczenia rodzinne nie wchodzą w zakres pomocy społecznej. Świadczy o
tym przede wszystkim uregulowanie ich w odrębnej ustawie – ustawie z dnia 28 listopada
2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2006, nr 139, poz. 992 z pózn. zm). Ich
odrębność potwierdza również wyrok NSA z dnia 13 listopada 2007 r. I OSK 120/07,
który stanowi, że świadczenia rodzinne tworzą odrębną i samodzielną cześć systemu
zabezpieczenia społecznego.
 Możliwość awansu wewnętrznego (art. 20 ustawy z 21 listopada 2008 r. o
pracownikach samorządowych) dotyczy przeniesienia pracownika samorządowego
danej jednostki na wyższe stanowisko pracy. Stanowisko kierownika ośrodka pomocy
społecznej jest stanowiskiem wyższym niż stanowisko zastępcy kierownika ośrodka
pomocy społecznej. Reguły awansu wewnętrznego nie mają zatem w tym przypadku
zastosowania.
3. Krótki opis stanu faktycznego
Organ nadzoru zakwestionował spełnianie przez kierownika ośrodka pomocy społecznej
wymagań kwalifikacyjnych koniecznych do pełnienia tego stanowiska. Zgodnie z art. 122
ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2004, nr 64, poz. 593 z pózn.
zm) na stanowisku tym wymagany jest m.in. 3 – letni staż pracy w opiece społecznej.
Pracownik był zatrudniony w ośrodku opieki społecznej (w latach 2004 – 2011) na
stanowisku Inspektora ds. świadczeń rodzinnych. Zostało to zakwestionowane na tej
podstawie, że świadczenia rodzinne nie wchodzą w zakres pomocy społecznej, w związku
z tym staż pracy na tym stanowisku nie może być uznany za staż w opiece społecznej. W
związku z tym pojawiła się wątpliwość, czy wykładnia dokonana przez organ nadzoru jest
prawidłowa, i czy możliwe jest ewentualne przeniesienie pracownika na stanowisko
zastępcy kierownika ośrodka pomocy społecznej bez konieczności organizowania
otwartego naboru.
4. Podstawa prawna udzielanej odpowiedzi
 Ustawa dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2004, nr 64, poz. 593 z
pózn. zm);
 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2006, nr 139,
poz. 992 z pózn. zm);
 Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. 2008, Nr 223,
poz. 1458 z pózn. zm).
5. Uzasadnienie
Zgodnie z art. 122 ustawy o pomocy społecznej osoby kierujące jednostkami organizacyjnymi
pomocy społecznej są obowiązane posiadać co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy
społecznej oraz specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej. Pojęcie „stażu pracy
w opiece społecznej” wyjaśnione zostało w wyroku WSA z dnia 18 listopada 2009 r. IV
SA/Wr 428/09 (OwSS 2010/1/69-74), zgodnie z którym pod pojęciem „staż pracy w pomocy
społecznej” należy rozumieć okres zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych pomocy
społecznej, których katalog zawarto w art. 6 pkt. 5 u.p.s. oraz pracę w organizacjach
pozarządowych działających w obszarze pomocy społecznej, czy też pracę w wydziale
polityki społecznej urzędu wojewódzkiego. Zgodnie z art. 6 ust. 5 u.p.s. przez jednostkę
organizacyjną pomocy społecznej należy rozumieć regionalny ośrodek polityki społecznej,
powiatowe centrum pomocy rodzinie, ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej,
placówkę specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodek wsparcia i ośrodek
interwencji kryzysowej.
Jeżeli zatem wymóg stażu pracy w opiece społecznej traktować stricte formalnie, to
można utrzymywać, że pracownik je spełnia – zajmowane przez pracownika stanowisko
inspektora ds. świadczeń rodzinnych usytuowane było w ośrodku opieki społecznej. Wydaje się
jednak, że określeniu „staż pracy w opiece społecznej” przypisywać należy również określone
znaczenie merytoryczne. Chodzi nie tylko o świadczenie pracy w jednostkach opieki społecznej,
ale również przy wykonywaniu zadań z zakresu opieki społecznej. Wskazuje na to samo
sformułowanie tego warunku – mowa jest o stażu „w opiece społecznej” a nie w „jednostkach
opieki społecznej”. Takie też stanowisko z dnia 8 sierpnia 2008 r. przedstawił Departament
Pomocy i Integracji Społecznej w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, w którym odnośnie
kwalifikacji do zajmowania stanowisk kierowniczych w jednostkach organizacyjnych pomocy
społecznej wskazuje się, że „pod pojęciem staż pracy w pomocy społecznej należy rozumieć
okres zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, których katalog zawarto w
art. 6 ust. 5 u.p.s. oraz pracę w organizacjach pozarządowych, działających w obszarze pomocy
społecznej, czy też pracę w wydziale polityki społecznej urzędu wojewódzkiego”. Oprócz tego w
ww. stanowisku wskazano, że staż ten jest rozumiany jako „staż pracy na stanowiskach w ww.
podmiotach, związanych z bezpośrednim wykonywaniem zadań określonych w ustawie o pomocy
społecznej” (tekst tego stanowiska przytoczony jest w uzasadnieniu wyroku WSA z dnia 18
listopada 2009 r. IV Sa/Wr 428/09).
Tymczasem pracownik, którego kwalifikacje zostały zakwestionowane pracował uprzednio na
stanowisku inspektora ds. świadczeń rodzinnych. Świadczenia rodzinne nie wchodzą w zakres
pomocy społecznej. Świadczy o tym przede wszystkim uregulowanie ich w odrębnej ustawie –
ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2006, nr 139, poz. 992 z
pózn. zm). Ich odrębność potwierdza również wyrok NSA z dnia 13 listopada 2007 r. I OSK
120/07, który stanowi, że świadczenia rodzinne tworzą odrębną i samodzielną cześć systemu
zabezpieczenia społecznego. W omawianym przypadku były one wykonywane przez ośrodek
pomocy społecznej na podstawie art. 20 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z art. 20
ust. 4 w przypadku upoważnienia kierownika ośrodka pomocy społecznej, w ośrodku tym tworzy
się komórkę organizacyjną do realizacji świadczeń rodzinnych. Realizacja świadczeń rodzinnych
nie może powodować nieprawidłowości w wykonywaniu zadań pomocy społecznej, a także nie
może naruszać norm zatrudnienia pracowników socjalnych określonych w przepisach o pomocy
społecznej. Już z brzmienia samego art. 20 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika ich
odrębność w stosunku do zadań pomocy społecznej. Jeżeli zatem przyjąć, że wymóg stażu pracy
w opiece społecznej ma znaczenie nie tylko formalne, ale i merytoryczne, należy się zgodzić z
opinią organu nadzoru, że staż pracy na stanowisku inspektora do świadczeń rodzinnych nie jest
stażem pracy w opiece społecznej.
Należy przy tym nadmienić, że - jak stwierdził WSA w Lublinie z wyroku z dnia 9 września 2010
r. II SA/Lu 188/10 - wymagane kwalifikacje kierownika określone w art. 122 ust. 1 u.p.s.
wymagają bezwzględnego spełnienia.
W omawianej sytuacji nie będzie również możliwe przeniesienie pracownika z zajmowanego
obecnie stanowiska kierownika ośrodka pomocy społecznej na stanowisko zastępcy kierownika
bez konieczności organizowania naboru. W myśl obecnie obowiązującej ustawy o
pracownikach samorządowych z 21 listopada 2008 r. (Dz.U. 2008, nr 223, poz. 1458) istnieje
możliwość przeniesienia pracownika samorządowego danej jednostki na wyższe stanowisko
pracy w drodze tzw. awansu wewnętrznego (art. 20). W takiej sytuacji nie ma konieczności
przeprowadzania otwartego konkursu na to stanowisko, bowiem w myśl art. 12 ustawy o
pracownikach samorządowych wolnym stanowiskiem urzędniczym jest stanowisko, na które
nie został przeniesiony pracownik samorządowy danej jednostki. Mamy tu zatem do
czynienia z zasadą preferencji dla tzw. naboru wewnętrznego, który polega na uproszczonej
procedurze obsadzania stanowisk osobami już zatrudnionymi w danej jednostce lub
jednostkach powiązanych (J. Stelina, Prawo urzędnicze, Warszawa 2009, s. 107). Pamiętać
jednak należy, iż z uwagi na nieprecyzyjne brzmienie art. 20 ustawy o pracownikach
samorządowych Department Prawny Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zajął w tej sprawie
oficjalne stanowisko, stwierdzając, iż awans wewnętrzny powinien się odbywać w obrębie
jednej z kategorii stanowisk pracowniczych, o których mowa w art. 4 ust. 2 ustawy o
pracownikach samorządowych. Ponadto istotne jest również, aby pracownik przenoszony w
drodze awansu wewnętrznego na podstawie art. 20 ustawy o pracownikach samorządowych
spełniał wymagania kwalifikacyjne obowiązujące na nowym stanowisku.
W omawianym przypadku rozwiązania tego nie można jednak zastosować. Możliwość
awansu wewnętrznego dotyczy przeniesienia pracownika samorządowego danej jednostki na
wyższe stanowisko pracy. Tymczasem obecnie zajmowane przez pracownika stanowisko
kierownika ośrodka pomocy społecznej jest stanowiskiem wyższym niż stanowisko zastępcy
kierownika ośrodka pomocy społecznej. Reguły awansu wewnętrznego nie mają zatem w tym
przypadku zastosowania.
6. Wykaz wykorzystanej literatury
 J. Borowicz, Wymóg posiadania stażu pracy w pomocy społecznej przez osobę
ubiegającą się o stanowisko kierownika w jednostce organizacyjnej pomocy
społecznej, NZS 2006, nr 1

J. Stelina, Prawo urzędnicze, Warszawa 2009.
Niniejsza porada prawna nie jest oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Administracji i
Cyfryzacji.
Udzielane porady prawne nie mogą być wykorzystywane w jakichkolwiek postępowaniach
sądowych, administracyjnych i innych, jako dowód na poparcie stanowiska stron, posiadają
bowiem walor doradczo-informacyjny.