ZABURZENIA TERMOREGULACJI
advertisement
ZABURZENIA TERMOREGULACJI PATOFIZJOLOGIA ZABURZENIA TERMOREGULACJI Homeostaza termiczna jest uwarunkowana równowagą między kumulacją i oddawaniem ciepła. ZABURZENIA TERMOREGULACJI Każde zakłócenie równowagi cieplnej wpływa na zmianę temperatury ciała. HIPERTERMIA HIPERTERMIA jest to przegrzanie w wyniku zatrzymania ciepła w ustroju. HIPERTERMIA Przyczyny: wzmożenie przemiany materii, niesprawność mechanizmów termoregulacji fizycznej lub ograniczona wydolność ich rezerwy czynnościowej w wysokiej temperaturze otoczenia, dużej wilgotności i małym ruchu powietrza. HIPERTERMIA Po podwyższeniu temperatury zewnętrznej ponad 39 °C ustrój nie potrafi utrzymać równowagi między wytwarzaniem, pobieraniem i oddawaniem ciepła. NASTĘPSTWO: stałe podwyższanie temperatury. HIPERTERMIA Szczególnie narażeni na przegrzanie są ludzie z niedostateczną sprawnością tkanek i układów biorących udział w regulacji termicznej np.: chorzy z niewydolnością krążenia, starcy, niemowlęta, osoby niedożywione, chore na niedokrwistość, po urazach OUN, chorzy na SM oraz ludzie pozbawieni możliwości pocenia się, znajdujący się w wysokiej temperaturze otoczenia, podczas wykonywanej pracy fizycznej. HIPERTERMIA Zwiększenie się temperatury ciała przez zaburzenie sprawności mechanizmów termoregulacji mogą powodować niektóre ustrojowe substancje biologicznie czynne np.: aminy katecholowe, hormony gruczołu tarczowego, środki farmakologiczne oraz związki chemiczne. HIPERTERMIA –Adrenalina i noradrenalina podwyższają temperaturę ciała przez aktywacje przemiany materii oraz przez ograniczenie strat ciepła w następstwie skurczu naczyń krwionośnych skóry. HIPERTERMIA Podobnie do amin katecholowych działają AMFETAMINA I EFEDRYNA. Hipertermiczne działanie leków antymuskarynowych polega na hamowaniu pocenia. Duże dawki kofeiny i kokainy podnoszą temperaturę ciała przez powiększenie aktywności mięśniowej. HIPERTERMIA T3 i T4 wzmagają przemianę materii. Osoby z nadczynnością tarczycy mają temperaturę ciała o 0,5-1,0°C wyższą niż ludzie zdrowi! KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII OMDLENIE CIEPLNE:występuje u osób narażonych na działanie wysokiej temperatury otoczenia.Rozwija się zwykle przy poziomym ułożeniu ciała. PRZYCZYNA:rozszerzenie obwodowego łożyska naczyniowego przy braku równowagi między objętością krwi krążącej a powiększoną przestrzenią naczyniową. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII WYCZERPANIE CIEPLNE: występuje u ludzi niezaadoptowanych do wysokiej temperatury otoczenia (35-45°C), zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego i przy niedostatecznym uzupełnianiu traconej z potem wody. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Objawy wyczerpania cieplnego: dominują objawy zaburzenia w krążeniu krwi. Intensywne pocenie powoduje hipowolemię i poszerzenie łożyska naczyniowego w skórze co w połączeniu z przekrwieniem pracujących mięśni powoduje obniżenie RR tętniczego krwi, przyśpieszoną czynność serca. Towarzyszy temu niedokrwienie poszczególnych narządów. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Objawy wyczerpania cieplnego: duszność, bóle i zawroty głowy, ogólne osłabienie, uczucie gorąca.Oddechy są przyśpieszone,skóra zaczerwieniona, spocona, błony śluzowe suche. Oliguria oraz zmniejszona ilość chlorków w moczu. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII WYCZERPANIE CIEPLNE USTĘPUJE W SPOCZYNKU< PO UZUPEŁNIENIU PŁYNÓW I OCHŁODZENIU USTROJU. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII UDAR CIEPLNY:duże pochłanianie ciepła i niedostateczne pozbywanie się go powoduje podwyższenie temperatury ciała oraz rozwój objawów udaru cieplnego. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Przyczyny udaru cieplnego: nieodpowiednie ubranie, duża wilgotność, mały ruch powietrza, pochmurna pogoda, duży wysiłek fizyczny, zakażenia, procesy zapalne oraz zahamowanie pocenia. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Objawy UDARU CIEPLNEGO: przegrzanie ciała do 43-44°C z zahamowaniem wydzielania potu i utratą świadomości, która występuje już przy 40-41,5°C. Pojawia się niewydolność serca i obniżenie RR krwi oraz obrzęk płuc.W krańcowym stadium udaru skóra wskutek niedokrwienia staje się szara. KLNICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Objawy udaru cieplnego: przeważają objawy mózgowe tj.objawy oponowe, drgawki,zamroczenie, utrata świadomości, skurcze kloniczne. Następują ciężkie zmiany w neuronach mózgu oraz w komórkach wątroby i nerek. W następstwie uszkodzenia naczyń włosowatych w skórze i oponach mózgu występują wybroczyny, Rozwija się oliguria i anuria.W sercu naczynia są poszerzone i występują małe punkty martwicze z naciekami zapalnymi. Chory zapada w śpiączkę z oddechem Cheyne,a i Stokesa i zanikającym tętnem. OBJAWY OPONOWE Objaw Brudzińskiego –karkowy: podczas badania sztywności karku występuje zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i kolanach. Objaw Brudzińskiego-łonowy, jw.podczas ucisku na kość łonową. Objaw Keringa, w czasie biernego zginania kończyny dolnej w stawie biodrowym występuje przymusowe zgięcie w stawie kolanowym. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII UDAR CIEPLNY CZĘSTO KOŃCZY SIĘ ŚMIERCIĄ! KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Porażenie słoneczne jest następstwem oddziaływania na odkrytą głowę człowieka bardzo przenikliwego promieniowania cieplnego (700-1500nm). Promieniowanie to powoduje podwyższenie temperatury mózgu o 1,5-2,5°C i wystąpienie objawów mózgowych. KLINICZNE OBJAWY HIPERTERMII Charakterystyczną cechą porażenia słonecznego jest nagłość występowania objawów. Są to min.:wzmożona przepuszczalność naczyń krwionośnych, obrzęk , krwawienia w oponach mózgu, podwyższenie ciśnienia płynu mózgowo – rdzeniowego i zwiększenie w nim stężenia białka. Następstwem może być krwotoczne zapalenie mózgu i opon mózgowych. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Skurcze mięśniowe występują przede wszystkim u ludzi wykonujących ciężką pracę fizyczną w wysokiej temperaturze otoczenia. Objawy: zmęczenie, bóle, zawroty głowy, nudności, oliguria. Objawy są efektem odwodnienia, utraty NaCl, przemieszczania wody z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do wnętrza komórek. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Skurcze cieplne mogą pojawić się już w temperaturze otoczenia 36°C. Skurcze cieplne utrzymują się dopóki nie zostanie przywrócona równowaga solna. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Przewlekłe działanie wysokiej temperatury otoczenia zwykle występuje u ludzi narażonych przewlekle na działanie gorąca np.:górnicy, hutnicy. Dochodzi do zatkania przewodów potowych i zmniejszenia wydzielania potu co jest przyczyną przegrzania nawet po niewielkim podwyższeniu temperatury otoczenia. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Hipertermia pochodzenia mózgowego jest spowodowana podrażnieniem ośrodków termoregulacji przez choroby nowotworowe mózgu, zabiegi neurochirurgiczne, procesy zapalne, zaburzenia ukrwienia mózgu oraz inne procesy chorobowe powodujące podwyższenie ciśnienia śródczaszkowego. Leki p/gorączkowe nie obniżają temperatury ciała. KLINICZNE ZESPOŁY HIPERTERMII Hipertermia rdzeniowa: złamania kręgosłupa szyjnego z poprzecznym przerwaniem rdzenia kręgowego mogą powodować znaczny wzrost temperatury ciała Oddawanie ciepła jest bardzo upośledzone w następstwie zupełnego ustania wydzielania potu. Zaczerwienienie skóry występuje jako następstwo rozszerzenia naczyń krwionośnych. GORĄCZKA: Gorączka jest to podwyższenie temperatury ciała przy zachowanej w pełni sprawności ośrodków i mechanizmów termoregulacji, które ulegają przestawieniu lub przystosowaniu się do utrzymania wyższej temperatury ciała. GORĄCZKA Decydujące znaczenie w powstawaniu gorączki mają pirogeny. Działają one na termoreceptory w podwzgórzu zmieniając ich pobudliwość. Mechanizm pirogenów nie został dokładnie poznany. Podnoszą poziom termiczny wzorca temperatury ciała. Powstająca różnica między poziomem termicznym wzorca biologicznego i temperaturą krwi jest oceniana przez ośrodki termoregulacji w wyniku czego zostają wyzwolone reakcje kompensacyjne: oszczędzania i wytwarzania ciepła. GORĄCZKA W zależności od wielkości temperatury ciała wyróżnia się: Stan podgorączkowy do 38°C Gorączkę małą 38-38,5°C Gorączkę umiarkowaną 38,5-39°C Gorączkę wysoką 39-40°C Hiperpireksja ponad 41°C RODZAJE GORĄCZKI Gorączka stale wzrastająca (febris continua ascendens): temperatura ciała po osiągnięciu pewnej wielkości z małymi wahaniami dobowymi powoli się zwiększa. RODZAJE GORĄCZKI Gorączka stale opadająca ( febris continua descendens ): temperatura po osiągnięciu odpowiedniej wielkości, z małymi wahaniami dobowymi powoli się obniża. RODZAJE GORĄCZKI Gorączka prawie stała ( febris subcontinua ):dobowe wahania temperatury ciała są nieco większe niż w gorączce ciągłej. RODZAJE GORĄCZKI Gorączka zwalniająca ( febris remittens ): dobowe wahania temperatury przekraczają 1,0°C – temperatura jednak nie obniża się do prawidłowej wartości. RODZAJE GORĄCZKI Gorączka przepuszczająca ( febris intermittens ): charakteryzuje się krótkimi, trwającymi kilka godzin napadami znacznego podwyższenia temperatury ciała, po czym temperatura szybko się obniża do prawidłowej lub nieco niższej wartości- następuje krótki okres bezgorączkowy ( zimnica). RODZAJE GORĄCZKI Gorączka pierwotna (febris recurrens ):występuje w durze pierwotnym. Od gorączki przepuszczającej różni się tym, że zarówno napady gorączki jak i okresy zimnicy trwają dłużej, zazwyczaj kilka dni. RODZAJE GORĄCZKI Gorączka trwająca (febris haectica ):jest to gorączka z bardzo dużymi dobowymi wahaniami temperatury. Przy dużych wartościach temperatury występują dreszcze i bóle głowy.Obniżenie temperatury zachodzi szybko podczas obfitego pocenia się. U chorych obserwuje się znaczne wychudzenie. Gorączka trwająca występuje w zapaleniach ropnych, gruźlicy i ciężkich chorobach zapalnych. RODZAJE GORĄCZKI Gorączka o przebiegu nieregularnym ( febris irregularis) występuje w posocznicy, zapaleniach błon surowiczych, czerwonce i innych chorobach zakaźnych. RODZJE GORĄCZKI Ze względu na przyczynę wyróżnia się gorączkę: Zakaźną, Z nadwrażliwości, Z uszkodzenia tkanek, Z odwodnienia, W zapaleniu jałowym, Steroidową, W wyniku działania różnych substancji, w tym również leków. FAZY GORĄCZKI Okres wzrostu ( stadium incrementi ): trwa różnie długo. Krótki czas narastania gorączki występuje min. w stanach alergicznych. Długo ok. 24 godziny narasta gorączka w płatowym zapaleniu płuc, tyfusie plamistym, po zabiegach chirurgicznych, po urazach mechanicznych tkanek, po zawale. W durze brzusznym i reumatycznym zapaleniu stawów temperatura ciała podnosi się powoli przez kilka dni. FAZY GORĄCZKI Niejednakowy okres wzrostu gorączki wiąże się z powstawaniem w ustroju substancji gorączkotwórczych i czasowym przestawieniem ośrodków lub mechanizmów termoregulacji na wyższy patologiczny poziom utrzymania temperatury ciała. FAZY GORĄCZKI Bilans cieplny ustroju staje się dodatni o czym decyduje skurcz naczyń skórnych i przemieszczenie krwi do narządów wewnętrznych. FAZY GORĄCZKI Zmniejszenie skórnego przepływu krwi obniża przewodnictwo cieplne skóry i jej temperaturę. Obniżenie temperatury skóry potęguje skurcz jej łożyska naczyniowego i ochłodzenie. W miarę obniżania się temperatury skóry zwiększa się wytwarzanie ciepła. FAZY GORĄCZKI Substancje pirogenne, podobnie jak obniżenie temperatury podwzgórza, zmniejszają aktywność neuronów okolicy nadwzrokowej i przedniego podwzgórza czego następstwem jest działanie hamujące neurony tylnego podwzgórza co nasila procesy metaboliczne. FAZY GORĄCZKI Chorzy w fazie wzrostu gorączki mają złe samopoczucie, uczucie zimna, dreszczy,kładą się do łóżka, przyjmują skuloną pozycję i ciepło się okrywają. Takie objawy trwają do ustalenia się gorączki. FAZY GORĄCZKI W powolnym narastaniu gorączki dreszcze nie występują. Podwyższenie temperatury ciała powodują:skurcz naczyń skórnych, wzmożone napięcie mięśniowe oraz procesy związane z termoregulacją bezdrżeniową ( aktywacja przemiany materii na drodze humoralnej). FAZY GORĄCZKI Faza trwania gorączki ( stadium febrile ):bilans cieplny ustroju jest wyrównany.Wytwarzanie i oddawanie ciepła utrzymuje się na wysokim poziomie. Dobowe wahania temperatury dochodzą do 2°C. FAZY GORĄCZKI Wysokość gorączki oraz jej przebieg zależą od rodzaju czynnika chorobotwórczego oraz cech osobniczych chorego. Niemowlęta reagują na substancje pirogenne znacznym podwyższeniem temperatury ze względu na nie w pełni wykształcony aparat termoregulacji. Ludzie starzy oddziałują słabiej na pirogeny ze względu na zużycie mechanizmów termoregulacji. FAZY GORĄCZKI W FAZIE TRWANIA GORĄCZKI SKÓRA JEST ZACZERWIENIONA, SUCHA I GORĄCA! FAZY GORĄCZKI Temperatura 39°C- nie powoduje uchwytnych zmian czynnościowych i strukturalnych w organizmie. FAZY GORĄCZKI W temperaturze 40,5-41°C dochodzi do zaburzeń czynności OUN i utraty świadomości. FAZY GORĄCZKI Temperatura 41-42°C powoduje uszkodzenie tkanek ! Temperatura 42-43°C powoduje ustanie czynności termoregulacyjnej podwzgórza oraz wystąpienie nieodwracalnych zmian strukturalnych mózgu. FAZY GORĄCZKI Okres obniżania się gorączki (stadium decrementi) może nastąpić szybko (crisis) lub powoli (lysis). FAZY GORĄCZKI W obu przypadkach organizm musi się pozbyć nadmiaru ciepła. Bilans cieplny ustroju staje się ujemny wskutek zmniejszania się przemiany materii i zwiększania oddawania ciepła. FAZY GORĄCZKI Szybkie obniżanie się gorączki występuje w chorobach, w których okres szczytu jest krótki np.: w malarii. Powolne ustępowanie gorączki występuje w chorobach , w których temperatura ciała w pierwotnym okresie zwiększa się powoli np.: w grypie. FAZY GORĄCZKI W fazie obniżania się gorączki skóra staje się : wilgotna, ciepła i zaczerwieniona. Przebieg gorączki może być regularny lub nieregularny. FAZY GORĄCZKI – Czasami, po obniżeniu się temperatury ciała do wartości prawidłowej może wystąpić OKRES EPIKRYTYCZNY w którym w ciągu dnia temperatura jest prawidłowa a wieczorem wyższa. – Przyczyną jest nadmierna wrażliwość ośrodków cieplnych na pirogeny oraz niedostateczna ich eliminacja. HIPOTERMIA Hipotermia jest to stan, w którym temperatura ciała zmniejsza się poniżej 35°C a bilans cieplny staje się ujemny. HIPOTERMIA Utrata ciepła jest zawsze większa niż jego wytwarzanie i akumulacja. Szybkie obniżanie temperatury ciała następuje podczas przebywania w zimnej wodzie (-15°C), w czasie zamieci śnieżnych gdy człowiek jest pozbawiony ciepłego, wodoszczelnego ubrania. HIPOTERMIA Hipotermia może powstać przy całkowicie sprawnych mechanizmach termoregulacji gdy ustrój jest narażony na działanie zimna w sposób uniemożliwiający świadomą obronę. HIPOTERMIA Obniżenie temperatury ciała może też nastąpić z przyczyn wewnątrzustrojowych, jako skutek niewydolności narządów biorących udział w termoregulacji. Hipotermia hamuje czynność poszczególnych narządów i tkanek- towarzyszą temu zmiany adaptacyjne wielu procesów ustrojowych w celu utrzymania stałości nowego środowiska wewnętrznego. HIPOTERMIA-zmiany czynnościowe. Zapotrzebowanie na tlen zależy od temperatury wewnątrz ciała. Podczas dreszczy zużycie tlenu nasila się 5-krotnie. Dysocjacja oksyhemoglobiny w ochłodzonej krwi jest zaburzona, co zmniejsza utlenowanie tkanek. W następstwie niewielkiego zużycia tlenu zmniejsza się wydalanie CO2 w płucach. HIPOTERMIA- zmiany czynnościowe Zapotrzebowanie na glukozę i jej tolerancja oraz działanie insuliny jest mniejsze, czego skutkiem jest HIPERGLIKEMIA. NASTĘPUJE PRZENIKANIE WODY DO KOMÓRKI. Następuje przenikanie K do przestrzeni wewnątrzkomórkowej i dalsze jego zmniejszanie w osoczu. HIPERTERMIA-zmiany czynnościowe Po upływie 24 godzin stężenie Ca w osoczu może się zwiększyć. Stężenie Mg w osoczu stopniowo się zwiększa przy jednoczesnym zmniejszaniu w komórce. HIPOTERMIA- zmiany czynnościowe Zmiany we krwi to:zmniejszenie objętości osocza (sekwestracja), zwiększenie wartości hematokrytu i lepkości krwi, leukopenia. Do temperatury 29°C nie występują zaburzenia w krzepliwości krwi. HIPOTERMIA- zmiany czynnościowe Czynność serca zwalnia się poniżej 34°C. Zmiany w EKG pojawiają się poniżej 32°C. Migotanie przedsionków pojawia się w temperaturze 28°C – w niższej następuje blok serca. FAZY HIPOTERMI FAZA POBUDZENIA trwa do obniżenia się temperatury ciała poniżej 34°C i charakteryzuje się pobudzeniem ośrodków oddychania i krążenia krwi w rdzeniu przedłużonym. Przemiana materii nasila się 7-8- krotnie z powodu bardzo intensywnych dreszczy.W końcowym okresie czynność serca zwalnia się wskutek działania ochłodzonej krwi na węzły zatokowe serca. FAZY HIPOTERMII FAZA ZMNIEJSZONEJ REAKTYWNOŚCI RDZENIA PRZEDŁUŻONEGO: poniżej 27-26°C przechodzi w groźną fazę letargu. FAZY HIPOTERMII FAZA LETARGU: reakcje termoregulacyjne są jeszcze zachowane czego wyrazem są dreszcze i wzmożone zużycie tlenu podczas ogrzewania. HIPOTERMIA Szczególnie łatwo ulegają ochłodzeniu ludzie starzy, niedożywieni, wyniszczeni przewlekłymi chorobami, po znacznych utratach krwi, ciężkich oparzeniach, osoby z uszkodzeniem OUN przez uraz mechaniczny, krwotok lub zator tętnicy mózgowej.
