Gorączki krwotoczne jako potencjalna broń biologiczna Dr n. med
advertisement
Gorączki krwotoczne jako potencjalna broń biologiczna Dr n. med. Janusz Kocik VHF JAKO POTENCJALNA BROŃ BIOLOGICZNA WIRUSOWE GORĄCZKI KRWOTOCZNE STANOWIĄ GRUPĘ SCHORZEŃ ODZWIERZĘCYCH, POWODOWANYCH PRZEZ NIESPOKREWNIONE ZE SOBĄ BEZPOŚREDNIO WIRUSY RNA. SYSTEMATYKA WIRUSÓW WYWOŁUJĄCYCH GORĄCZKI KRWOTOCZNE RODZINA FILOVIRIDAE (WIRUS EBOLA, WIRUS MARBURG) ; RODZINA BUNYAVIRIDAE ( WIRUS HANTA, WIRUS GORĄCZKI DOLINY RIFT, WIRUS GORĄCZKI KRWOTOCZNEJ KONGO) ; RODZINA ARENAVIRIDAE (WIRUS GORĄCZKI LASSA, WIRUS JUNIN, WIRUS MACHUPO, WIRUS GUANTARIO, WIRUS SABIA) ; RODZINA FLAVIVIRIDAE (WIRUS DENGUE, WIRUS ŻÓLTEJ GORĄCZKI) ; WIRUSOWE GORĄCZKI KRWOTOCZNE 1.FILOVIRIDAE WIRUS MARBURG - CHOROBA MARBURSKA WIRUS EBOLA - ZAKAŻENIE WIRUSEM EBOLA 2.BUNYAVIRIDAE WIRUS HANTA - HANTAWIRUSOWY ZESPÓŁ PŁUCNY I ZESPÓŁ NERKOWY PHLEBOVIRUS - GORĄCZKA DOLINY RIFT NAIROVIRUS - KRYMSKO-KONGIJSKA GORĄCZKA KRWOTOCZNA WIRUSOWE GORĄCZKI KRWOTOCZNE 3.ARENAVIRIDAE ARENAVIRUS - GORĄCZKA LASSA; WIRUS MACHUPO - BOLIWIJSKA GORĄCZKA KRWOTOCZNA; WIRUS JUNIN – ARGENTYŃSKA GORĄCZKA KRWOTOCZNA; WIRUS GUANTARIO – GORĄCZKA WENEZUELSKA; WIRUS SABIA – GORĄCZKA BRAZYLIJSKA; GORĄCZKI BRAZYLIJSKA, ARGENTYŃSKA, WENEZUELSKA, BOLIWIJSKA NAZYWANE SĄ POŁUDNIOWOAMERYKAŃSKIMI; 4.FILOVIRIDAE -FLAVIVIRUS- ŻÓŁTA GORĄCZKA, GORĄCZKA KRWOTOCZNA DENGA; WŚRÓD PATOGENÓW MOŻLIWYCH DO ZASTOSOWANIA JAKO BROŃ BIOLOGICZNA I DO CELÓW BIOTERRORYZMU SZCZEGÓLNE MIEJSCE ZAJMUJĄ FILOWIRUSY FILOWIRUSY Wirusy te uważa się za jeden z najgroźniejszych czynników możliwych do wykorzystania do celów bioterrorystycznych; Były one badane w ramach programu rozwoju broni biologicznej w Związku Radzieckim. FILOVIRIDAE (WIRUS MARBURG I WIRUS EBOLA) CECHY CHARAKTERYSTYCZNE RODZINY FILOVIRIDAE : -DUŻA ZAKAŹNOŚĆ PRZY TRANSMISJI INFEKCJI Z CZŁOWIEKA NA CZŁOWIEKA; -BRAK SKUTECZNYCH METOD ZAPOBIEGANIA I LECZENIA; -DUŻA ŚMIERTELNOŚĆ. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA PATOGENEZY WIRUSOWYCH GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH CECHĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ TEGO RODZAJU ZAKAŻEŃ JEST NARUSZANIE INTEGRALNOŚCI UKŁADU NACZYNIOWEGO PRZEZ BEZPOŚREDNIE DZIAŁANIE NISZCZĄCE NA ŚCIANY DROBNYCH NACZYŃ KRWIONOŚNYCH ALBO POŚREDNIO PRZEZ MEDIATORY STANU ZAPALNEGO. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA PATOGENEZY WIRUSOWYCH GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH OBJAWY ZAKAŻENIA VHF ZWIĄZANE SĄ Z DWOMA PROCESAMI: ZWIĘKSZONĄ PRZEPUSZCZALNOŚCIĄ NACZYŃ ; ROZWOJEM SKAZY KRWOTOCZNEJ Z LICZNYMI WYNACZYNIENIAMI, CZĘSTO NA TLE ROZSIANEGO WYKRZEPIANIA ŚRÓDNACZYNIOWEGO. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA PATOGENEZY WIRUSOWYCH GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH MECHANIZMY PATOGENETYCZNE OBSERWOWANYCH ZMIAN KRWOTOCZNYCH WYKAZUJĄ DUŻE ZRÓŻNICOWANIE ZALEŻNE OD CZYNNIKA ETIOLOGICZNEGO. UWAGA ! NAJCIĘŻSZA SKAZA KRWOTOCZNA TOWARZYSZY ZAKAŻENIU FILOWIRUSAMII !!! EPIDEMIOLOGIA GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH Wirusowe gorączki krwotoczne stanowią grupę chorób odzwierzęcych. Do zarażenia dochodzi na skutek przejścia czynnika zakaźnego z zainfekowanego rezerwuaru zwierzęcego za pośrednictwem stawonogów lub innych (nieznanych) wektorów na człowieka. PODZIAŁWIRUSOWYCH GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH W ZALEŻNOŚCI OD CECH EPIDEMIOLOGICZNYCH 1. SZERZĄCE SIĘ DROGĄ BEZPOŚREDNIEGO KONTAKTU Z GRYZONIAMI, ICH WYDALINAMI LUB WYDZIELINAMI (GORĄCZKA KRWOTOCZNA, GORĄCZKA BOLIWIJSKA, GORĄCZKA BRAZYLIJSKA, GORĄCZKA ARGENTYŃSKA, GORĄCZKA HANTAWIRUSOWA ); 2. PRZENOSZONE PRZEZ KLESZCZE (GORĄCZKA KRYMSKOKONGIJSKA, OMSKA, GORĄCZKA LASU KYASANUR); 3. PRZENOSZONE PRZEZ KOMARY (GORĄCZKA ŻÓŁTA, GORĄCZKA DENGA) 4. PRZENOSZONE DROGĄ BEZPOŚREDNIEGO KONTAKTU (TZW. GORĄCZKI ZACHODNIOAFRYKAŃSKIE -WIRUS SUDAN EBOLA I WIRUS ZAIR EBOLA ORAZ WIRUS MARBURG ); OBRAZ KLINICZNY WIRUSOWYCH GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH Pomimo dużej liczby znanych wirusowych gorączek krwotocznych charakteryzujących się pewnymi patognomonicznymi objawami można zauważyć cechy wspólne warunkujące ich przebieg kliniczny. Okres wylęgania gorączek krwotocznych trwa przeważnie od 2 do 21 dni. Choroba ma przebieg dwufazowy. Najpierw pojawiają się objawy ogólne, utrzymujące się zazwyczaj 3 dni (są to – gorączka, dreszcze,zapalenie spojówek, zaczerwienienie skóry, twarzy, nudności i wymioty). Po krótkotrwałej remisji (od kilku godzin do 1- 2 dni) następuje nagłe pogorszenie stanu pacjenta, odpowiadające drugiej fazie choroby. OBRAZ KLINICZNY GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH- c.d. W drugiej fazie choroby występują typowe dla tych jednostek objawy chorobowe – krwawienia. Objawy krwotoczne warunkują nazwę tych chorób. Krwawienia mogą dotyczyć różnych układów. Najczęściej dochodzi do krwawienia z nosa, dziąseł, miejsc wkłuć do żył. Pojawiają się wybroczyny na skórze.Częste jest krwotoczne zapalenie spojówek, krwawienia z układu moczowego (krwiomocz). Mogą pojawić się krwawe stolce i wymioty.U kobiet dochodzi do krwawień z dróg rodnych. OBRAZ KLINICZNY GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH – c.d. Obok objawów krwotocznych występują również zaburzenia funkcji wielu narządów i układów, objawiające się żółtaczką, kwasicą, objawami patologicznymi z ośrodkowego układu nerwowego. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się leukopenię i trombocytopenię. Wkrótce dołączają się wtórne zakażenia bakteryjne. Ze strony układu sercowo-naczyniowego dochodzi do wstrząsu, który może być odwracalny lub nieodwracalny, prowadząc do zgonu. GORĄCZKA EBOLA I MARBURG FAKTY 1967 r.- PIERWSZY OPIS ZACHOROWANIA NA GORĄCZKĘ MARBURG U PRACOWNIKÓW LABORATORIÓW W NIEMCZECH I JUGOSŁAWII, ZARAŻONYCH PRZEZ MAŁPY SPROWADZONE Z UGANDY; 1976 r.- PIERWSZE EPIDEMIE GORĄCZKI EBOLA (W ZAIRZE I SUDANIE ); 1994-1996r.-EPIDEMIE NA POŁUDNIU ZAIRU; 2000r.- KILKASET ZACHOROWAŃ W UGANDZIE; GORĄCZKA KRWOTOCZNA MARBURG I EBOLA Spośród wymienionych kilkunastu postaci gorączek krwotocznych tylko w chorobie marburskiej i zakażeniu wirusem Ebola nie są dotąd dokładnie ustalone źródła pierwotnych zakażeń. Przypuszcza się, że są to zwierzęta. Zakażenia wtórne u ludzi szerzą się na drodze człowiek – człowiek. Gorączka krwotoczna Ebola Rezerwuar wirusa nie jest dokładnie poznany, być może są to gryzonie i niektóre gatunki małp. Zakażenia występują w kontakcie z chorymi. Wirusa wykazano w płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach chorego. Prawdopodobnie najbardziej niebezpieczne jest zakażenie przez krew (skaleczenie skażoną igłą, strzykawka zabrudzona krwią chorego). GORĄCZKA EBOLA I MARBURG DROGI ZAKAŻENIA Drogi szerzenia zakażenia: poprzez kontakt bezpośredni między ludźmi poprzez krew i wydzieliny; przez narzędzia chirurgiczne, strzykawki; nie wyklucza się drogi wziewnej do szerzenia choroby; za wrota zakażenia przyjmuje się skórę,przewód pokarmowy, spojówki, drogi oddechowe. GORĄCZKI KRWOTOCZNE EBOLA I MARBURG okres wylęgania choroby wynosi około 2 – 21 dni, przeciętnie 5 – 7 dni; Charakterystyczne objawy i przebieg choroby: początek zazwyczaj nagły, z dominującymi objawami pseudogrypowymi (bóle mięśni, bóle głowy podwyższona temperatura ciała), wymioty, plamisto – grudkowa wysypka skórna; następnie rozwija się zespół DIC; objawy wewnątrznaczyniowego wykrzepiania determinują ciężki, śmiertelny przebieg; GORĄCZKI EBOLA I MARBURG KRWAWIENIA Z DRÓG ODDECHOWYCH, PRZEWODU POKARMOWEGO, DRÓG RODNYCH PROWADZĄ DO WSTRZĄSU, ZESPOŁU ZABURZEŃ NEUROLOGICZNYCH (ZABURZENIA PAMIĘCI, ZABURZENIA ZACHOWANIA, DEZORIENTACJA) ORAZ USZKODZENIA NARZĄDÓW MIĄŻSZOWYCH. GORĄCZKI KRWOTOCZNE EBOLA I MARBURG WIĘKSZOŚĆ CHORYCH UMIERA WŚRÓD OBJAWÓW WSTRZĄSU (MIĘDZY 7 -16 DNIEM CHOROBY) Z TOWARZYSZĄCYMI MASYWNYMI KRWAWIENIAMI. GORĄCZKI KRWOTOCZNE MARBURG I EBOLA DIAGNOSTYKA W BADANIACH LABORATORYJNYCH WYSTĘPUJĄ NIECHARAKTERYSTYCZNE ZMIANY: zwiększone stężenie transaminaz; limfopenia, trombocytopenia; odchylenie w parametrach krzepnięcia, sugerujące aktywację zespołu DIC. GORĄCZKI KRWOTOCZNE EBOLA I MARBURG DIAGNOSTYKA – C.D. DIAGNOSTYKA: -izolacja wirusa lub wykrywanie jego antygenów w osoczu - jako wiarygodniejsza i czulsza metoda niż detekcja przeciwciał; -wykrywanie kwasu nukleinowego wirusa metodą PCR; -wykonywanie prób biologicznych na świnkach morskich i chomikach celem rozpoznania choroby. Gorączki krwotoczne Ebola i Marburg DIAGNOSTYKA –C.D.: DETEKCJA SWOISTYCH PRZECIWCIAŁ: -METODĄ IMMUNOFLUORESCENCJI POŚREDNIEJ -METODĄ IMMUNOENZYMATYCZNĄ (ELISA) DIAGNSOTYKA IMMUNOLOGICZNA Z WYKORZYSTANIEM PRZECIWCIAŁ OPÓŹNIA ROZPOZNANIE, PONIEWAŻ PRZECIWCIAŁA POWSTAJĄ DOPIERO W 8-10 DNI PO ZAKAŻENIU!!! GORĄCZKI KRWOTOCZNE DIAGNOSTYKA – C.D. UWAGA! MATERIAŁ POCHODZĄCY OD CHORYCH NALEŻY TRAKTOWAĆ JAKO WYSOCE ZAKAŹNY! PEŁNA DIAGNOSTYKA WIRUSOLOGICZNA PROWADZONA POWINNA BYĆ PRZEZ LABORATORIA SPEŁNIAJĄCE WYMAGANIA CZWARTEGO POZIOMU BEZPIECZEŃSTWA BIOLOGICZNEGO (BSL4) LECZENIE ZAKAŻEŃ WYWOŁANYCH PRZEZ WIRUS EBOLA I MARBURG NIE ISTNIEJE ŻADNE PRZYCZYNOWE LECZENIE ZAKAŻEN FILOWIRUSOWYCH; DOSTĘPNE OBECNIE METODY LECZENIA OGRANICZAJĄ SIĘ DO ZWALCZANIA OBJAWÓW CHOROBY (NIEWYDOLNOŚCI KRĄŻENIOWOODDECHOWEJ I ZESPOŁU WYKRZEPIANIA ŚRÓDNACZYNIOWEGO). SZCZEPIONKA PRZECIWKO WIRUSOWI EBOLA NADAL W SFERZE BADAŃ; ARMIA USA ZAKŁADA DOSTĘPNOŚĆ SZCZEPIONKI PRZECIWKO WIRUSOM EBOLA I MARBURG NA ROK PODATKOWY 2008. SZCZEPIONKA PRZECIWKO WIRUSOWI EBOLA Schemat szczepienia z użyciem szczepionki eksperymentalnej, badanej dotąd u naczelnych, wymaga sześciomiesięcznego cyklu podań do uzyskania pełnej odporności; Pierwsze podanie szczepionki dna (dna priming *) „przygotowuje” układ odpornościowy a podanie drugiej dawki, w której wektorem jest modyfikowany genetycznie adenowirus (adv-gp boosting *), daje oczekiwaną odporność; Odpowiedź humoralna na immunizację tylko wektorem adenowirusowym kodującym glikoproteinę wirusa Ebola (ADV-GP) jest indukowana szybciej niż w przypadku schematu prime/boost ale i jej nasilenie jest mniejsze. Nature 424, 681-684 (7 August 2003) Abstrakt: http://www.Nature.Com/nature/journal/v424/n6949/abs/nature01876.Html Uzyskanie szybkiej odpowiedzi odpornościowej na poziomie ochronnym jest sprawą kluczową zarówno z punktu widzenia skuteczności indywidualnego szczepienia poekspozycyjnego jak i z punktu widzenia zdrowia publicznego ( w aspekcie szczepień personelu wyznaczonego do działań w ognisku i skuteczności strategii szczepienia pierścieniowego) Patrz prezentacja nt. Planowanie pandemiczne na wypadek ospy prawdziwej RODZINA BUNYAVIRIDAE WIRUSY HANTA WIRUSY HANTA NAZWA POCHODZI OD OGNISKA ZAKAŻEŃ W MIEJSCOWOŚCI HANTAAN INNE NAZWY WIRUSA WIĄŻĄ SIĘ Z WYSTĘPOWANIEM ZAKAŻENIA W SZEREGU MIEJSC W WIELU REGIONACH ŚWIATA, np. SEUL, DOBRAWA, PUUMALA ZAKAŻENIE HANTAWIRUSOWE Jest to ostra choroba zakaźna opisana w 1993r. w południowo-zachodnich stanach Stanów Zjednoczonych. Osoby, u których wystąpiły objawy chorobowe pochodziły z rejonów rolniczych, ale nie wykazywały żadnych powiązań epidemiologicznych ze sobą. Wykryto u nich metodami immunoenzymatycznymi obecność przeciwciał w klasie IgM i IgG przeciwko wirusowi Hanta, co potwierdzono z zastosowaniem metody PCR. WIRUS HANTA REZERWUAREM WIRUSA SĄ GRYZONIE - SZCZUR WĘDROWNY I MYSZ POLNA HANTAWIRUSOWE GORACZKI KRWOTOCZNE ZAKAŻENIE NASTĘPUJE: W WYNIKU UKĄSZENIA PRZEZ GRYZONIA DROGĄ POKARMOWĄ POPRZEZ INHALACJĘ ZAKAŻONEGO KURZU. HANTAWIRUSOWE GORĄCZKI KRWOTOCZNE OKRES WYLĘGANIA JEST DŁUGI OKOŁO 2 - 5 TYGODNI ZAKAŻENIE HANTAWIRUSOWE ZAKAŻENIE HANTAWIRUSOWE WYWOŁUJE DWA GŁÓWNE ZESPOŁY: 1.ZESPÓŁ PŁUCNY (HFPS – HANTA FEVER PULMONARY SYNDROME); 2.ZESPÓŁ NERKOWY (HFRS – HANTA FEVER WITH RENAL SYNDROME). HANTATWIRUSOWY ZESPÓŁ PŁUCNY HANTAVIRUS PULMONARY SYNDROME (HPS) ZESPÓŁ OBJAWÓW WYWOŁYWANY PRZEZ WIRUSY HANTA DOTYCZĄCY UKŁADU ODDECHOWEGO; CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY TO: ciężkie zapalenie płuc; wysięk w jamie opłucnej. HPS - patogeneza Obserwowane są cechy rozlanego zapalenia tkanki płucnej z licznymi naciekami komórek jednojądrowych i granulocytów obojętnochłonnych, które uszkadzają pęcherzyki płucne, pobudzając jednocześnie pneumocyty do proliferacji. Zmienia to całkowicie strukturę anatomiczną pęcherzyków płucnych, prowadząc do ciężkiej niewydolności oddechowej. HPS - patogeneza W materiale sekcyjnym u chorych rozwijających HPS stwierdza się płyn w pęcherzykach płucnych, oskrzelikach i oskrzelach, jak również w jamie opłucnej (jest to obraz tak zwanego „utopionego płuca”) HANTAWIRUSOWY ZESPÓŁ PŁUCNY Po kilkudniowym okresie objawów prodromalnych narastają lawinowo niepokojące objawy upośledzenia wydolności oddechowej; Obniża się ciśnienie krwi, pojawia się duszność, narasta liczba oddechów, przyspiesza tętno. Chory staje się niespokojny, narastają objawy obrzęku płuc. W badaniu przedmiotowym objawy osłuchowe są skąpe. W RTG klatki piersiowej – widoczne są cechy śródmiąższowego obrzęku płuc. Jeśli w tym okresie pacjent nie będzie hospitalizowany i intensywnie leczony na oddziale intensywnej opieki medycznej, dochodzi w ciągu kilku godzin do stanu krytycznego, ze wstrząsem włącznie. HANTAWIRUSOWY ZESPÓŁ NERKOWY Zachorowania występują zarówno w Azji, jak i w Europie, zanotowano także przypadki w USA, Hawajach, Alasce, Egipcie, Afryce. W Europie ogniska choroby występowały na Węgrzech, w Bułgarii, Francji, Grecji. HANTAWIRUSOWY ZESPÓŁ NERKOWY obraz kliniczny gorączki krwotocznej z zespołem nerkowym bywa różnorodny; nierzadko choroba ogranicza się do kilkudniowej niewysokiej gorączki z białkomoczem i kończy się bez leczenia wyzdrowieniem (nawet bez leczenia); w niektórych przypadkach przebiega w postaci pełnoobjawowej (są to zazwyczaj przypadki z terenów Azji i Dalekiego Wschodu); HANTAWIRUSOWY ZESPÓŁ NERKOWY powstaje po około 3-6 dniach od objawów prodromalnych; W obrazie klinicznym dominują cechy niewydolności nerek ze znaczną hipotonią, skąpomoczem, bólami brzucha; w niektórych przypadkach występują również objawy rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego; HANTAWIRUSOWY ZESPÓŁ NERKOWY W w/w zespole narastają objawy uszkodzenia nerek i ich niewydolności; Narasta białkomocz, krwiomocz, we krwi zwiększa się ilość azotu pozabiałkowego, a ilość wydalanego moczu zmniejsza się, prowadząc ,w ciężkim przebiegu choroby do bezmoczu; Objawem płucnym powyższego zespołu są cechy obrzęku płuc. HFRS Okres krytyczny dla chorego może trwać od 1-go do 5-ciu dni. Pierwszym objawem pomyślnym rokowniczo jest pojawienie się diurezy, a także ustępowanie zaburzeń wodnoelektrolitowych. Ilość wydalanego moczu zaczyna wzrastać i czasami dochodzi do kilku litrów na dobę. ZAKAŻENIA WIRUSEM HANTA DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA Diagnostyka laboratoryjna w HFRS: -leukocytoza z przesunięciem w lewo -trombocytopenia -zwiększenie stężenia aminotransferazy asparaginowej i dehydrogenazy mleczanowej -zwiększenie stężenia kreatyniny -proteinuria w moczu HFRS DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA UWAGA! We krwi występuje początkowo leukopenia, która począwszy od trzeciego dnia ustępuje leukocytozie,a nawet hiperleukocytozie (pozorny odczyn białaczkowy). Taki oraz krwi w przebiegu HFRS należy różnicować z białaczką ! Zakażenie hantawirusowe c.d. diagnostyki obecność swoistych przeciwciał klasy IgM lub czterokrotne zwiększenie stężenia przeciwciał klasy IgG Testem potwierdzenia zakażenia jest immunoblot oraz badanie techniką PCR LECZENIE GORĄCZKI HANTAWIRUSOWEJ LECZENIE OBJAWOWE: kluczowym zadaniem leczącego jest opanowanie wstrząsu i objawów niedotlenienia ( w razie konieczności prowadzenie mechanicznej wentylacji); masywny przesięk włośniczkowy wymaga natychmiastowego wyrównania niedoborów płynowo – elektrolitowych; LECZENIE PRZYCZYNOWE: -zastosowanie w schorzeniach hantawirusowych znalazła rybawiryna (lek przeciwwirusowy, analog nukleozydowy); BUNYAVIRIDAE GORĄCZKA DOLINY RIFT Gorączka Doliny Rift – czynnikiem etiologicznym jest Phlebovirus, należący do rodziny Bunyaviridae. Iest to wirus wysoce hepatotropowy, wywołujący martwicę wątroby. Rezerwuarem wirusa są owce i bydło. Szerzeniu się choroby wśród zwierząt sprzyjają ulewne deszcze, przyczyniające się do zwiększenia populacji komarów Culex sp. Komary te nie są jednak antropofilne. Człowiek ulega zakażeniu wskutek kontaktu z chorymi zwierzętami, a zwłaszcza z ich tkankami i krwią. RODZINA ARENAVIRIDAE GORĄCZKA LASSA OBJAWY: cechą charakterystyczną tej gorączki są stany gorączkowe oraz nasilone owrzodzenia w obrębie jamy ustnej, krwotoczne zmiany skórne, zapalenia płuc, często z wysiękami do jamy opłucnej, niewydolność krążenia i nerek; rezerwuarem wirusa jest gryzoń Mastomys natalensis; rejonem endemicznym jest Afryka Zachodnia, gdzie rocznie notuje się około 300 000 zachorowań i 5000 zgonów; do zakażenia dochodzi najczęściej przez pokarm i wodę skażoną wydalinami gryzoni, wirus może również znajdować się na wdychanych, zakażonych cząstkach kurzu. GORĄCZKA LASSA DOMINUJE CIĘŻKI PRZEBIEG SCHORZENIA ( śmiertelność ok. 30 – 70 % ) GORĄCZKA LASSA Na terenach endemicznych stwierdza się obecność przeciwciał przeciwko wirusowi Lassa u 8 – 52% populacji. Śmiertelność średnio ocenia się na około 40%, ale odnotowano ogniska epidemiczne w szpitalach w Nigerii, w których śmiertelność wynosiła 65 – 70%. RODZINA FLAVIVIRIDAE -WIRUS ŻÓŁTEJ GORĄCZKI -WIRUS DENGUE ŻÓŁTA GORĄCZKA Choroba występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej, głównie w Ameryce Południowej i Środkowej oraz w Afryce. Wyróżnia się dwie postacie żółtej gorączki: klasyczną, miejską (rezerwuarem jest człowiek, przenosicielem komar); postać leśną (występującą wśród zwierząt dżungli); PRZECHOROWANIE DAJE TRWAŁĄ ODPORNOŚĆ !!! WIRUS ŻÓŁTEJ GORĄCZKI W przebiegu schorzenia wywołanego tym patogenem dochodzi do martwicy komórek wątrobowych wskutek bezpośredniego działania wirusa; Dominuje charakterystyczny objaw, tj. Zażółcenie powłok skórnych (stąd nazwa). ŻÓŁTA GORĄCZKA PRZEBIEG KLINICZNY Okres wylęgania choroby trwa od trzech do sześciu dni. Choroba rozpoczyna się objawami prodromalnymi (zwyżka temperatury, gorsze samopoczucie). W ciągu kilku dni temperatura osiąga wartości aż do 400C. Towarzyszą jej dreszcze i bóle głowy. Po kilku dniach temperatura ciała spada do wartości prawidłowych, aby podnieść się ponownie. W końcu pierwszego tygodnia pojawia się żółtaczka. ŻÓŁTA GORĄCZKA-OBJAWY KLINICZNE (c.d.) CHARAKTERYSTYCZNE CECHY ŻÓŁTEJ GORĄCZKI : -gorączka -żółtaczka -objawy niewydolności nerek -cechy skazy krwotocznej ( fusowate wymioty, wybroczyny); DIAGNOSTYKA ŻÓŁTEJ GORĄCZKI Przypadki pełnoobjawowe nie sprawiają trudności diagnostycznych. Przypadki lekkie i poronne mogą pozostać nie rozpoznane. O rozpoznaniu decyduje izolacja wirusa z krwi oraz wzrost miana przeciwciał swoistych w odczynach serologicznych. W badaniach laboratoryjnych – wzrost stężenia bilirubiny, AspAT, wydłużony czas krzepnięcia i protrombinowy; w obrazie EKG – zmiany załamka T. WIRUS ŻÓŁTEJ GORĄCZKI Cechą charakterystyczną tego patogenu jest duża zakaźność w formie aerozolowej, ale szeroka dostępność licencjonowanych szczepień ogranicza zainteresowanie tym czynnikiem jako potencjalnym patogenem broni biologicznej. Żółta gorączka-szczepienia Zaleca się szczepienia zależnie od stopnia zagrożenia na danym terenie. Obecnie obowiązuje reguła szczepienia osób podróżujących na tereny endemiczne (nawet w przypadku, gdy służby epidemiologiczne danego kraju zgłaszają, że żółta gorączka nie występuje na danym terenie ). Ryzyko występowania żółtej gorączki – sytuacja na świecie Regiony wysokiego ryzyka Raportowane wybuchy epidemii Wirus żołtej gorączki występuje w tropikalnych i subtropikalnych regionach Afryki & Płd. Ameryki. Od roku 1980 liczba epidemii wzrasta. Pozostałe kraje zagrożone są ryzykiem wybuchu epidemii ze względu na obecność wektora (włącznie z Azją, gdzie żółta gorączka nie była nigdy raportowana). GORĄCZKA KRWOTOCZNA DENGA wywołują ją 4 typy serologiczne wirusów Denga: 1 ,2 ,3 ,4 ; choroba występuje endemicznie, rzadziej w postaci epidemii w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej ( płd. Azja, płd. Pacyfik i Afryka), ale także w innych rejonach świata (np.w niektórych stanach USA; łańcuch epidemiczny stanowią człowiek, niektóre gatunki małp oraz komar z rodzaju Aedes; nie dochodzi do zakażeń człowiek-człowiek. ZAKAŻENIA WIRUSAMI DENGA Choroba przebiega w kilku postaciach -bezobjawowo -jako postać klasyczna -jako postać atypowa -gorączka krwotoczna Denga DENGA Postać klasyczna: występuje jako postać łagodna; okres wylęgania trwa od 5 do 8 dni; choroba charakteryzuje się gorączką, bólami głowy, bólami kostnostawowymi i objawami żołądkowo-jelitowymi, czasem z limfadenopatią i hepatomegalią; prawie zawsze pojawia się wysypka o charakterze grudkowo - plamistym; choroba trwa zazwyczaj krótko i kończy się całkowitym wyzdrowieniem; Postać atypowa: łagodniejszy i krótszy - do 72 godzin, okresem trwania i niewystępowaniem limfadenopatii; Gorączka krwotoczna Denga GORĄCZKA KRWOTOCZNA DENGA Gorączka krwotoczna Denga występuje przede wszystkim w Azji Płd.-Wsch. i jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów u dzieci. Patogeneza gorączki krwotocznej z zespołem wstrząsowym nie jest do końca wyjaśniona. Najprawdopodobniej są to zaburzenia w układzie immunologicznym. Stwierdza się kompleksy immunologiczne (wirus / IgG), krążące we krwi i odkładające się w nerkach oraz wzrost stężenia immunoglobulin, a spadek limfocytów T. Gorączka krwotoczna z zespołem wstrząsowym występuje u osób, które przebyły zakażenie jednym z serotypów wirusa Dengi lub mają przeciwciała nabyte biernie (np. od matki). GORĄCZKA KRWOTOCZNA DENGA –OBJAWY choroba przebiega dwuetapowo, z gorączką; po jej spadku stan chorego nagle pogarsza się; pojawiają się objawy wstrząsu; część zakażeń może przebiegać bez wstrząsu, ale z objawami skazy krwotocznej; objawy skazy są następujące: wybroczyny do błon śluzowych krwawienie z nosa, krwawe wymioty, krwiste stolce; po spadku gorączki może pojawić się wysypka; Uwaga! Objawy skazy krwotocznej mogą pojawić się już w czasie pierwszej fazy choroby, tj. w trakcie trwania gorączki; Gorączka Denga – diagnostyka laboratoryjna -potwierdzeniem rozpoznania jest izolacja wirusa i wzrost miana przeciwciał; -wydłuża się czas protrombinowy, następuje spadek stężenia czynników II, V, VI, IX, XI; -stwierdza się trombocytopenię, hypoalbuminemię, wzrost stężenia aminotransferaz i mocznika; Gorączka Denga - leczenie leczenie - objawowe w zespole wstrząsowym – leczenie wstrząsu zapobieganie skazie krwotocznej FILOWIRUSY JAKO POTENCJALNA BROŃ BIOLOGICZNA SKUTKI EWENTUALNEGO UŻYCIA TYCH PATOGENÓW JAKO BRONI BIOLOGICZNEJ SĄ TRUDNE DO PRZEWIDZENIA NALEŻY JEDNAK LICZYĆ SIĘ Z DUŻĄ ŚMIERTELNOŚCIĄ WŚRÓD OSÓB EKSPONOWANYCH ORAZ Z MASOWYMI WTÓRNYMI ZACHOROWANIAMI. GORĄCZKI KRWOTOCZNE JAKO BROŃ BIOLOGICZNA WARUNKIEM OPANOWANIA SKUTKÓW UŻYCIA WIRUSÓW GORĄCZEK KRWOTOCZNYCH JAKO BRONI BIOLOGICZNEJ JEST MOŻLIWIE SZYBKIE ROZPOZNANIE GORĄCZKI KRWOTOCZNE JAKO BROŃ BIOLOGICZNA WPROWADZENIE IZOLACJI CHORYCH I STOSOWANIE ODPOWIEDNICH ŚRODKÓW OCHRONNYCH PRZEZ PERSONEL MEDYCZNY TUŻ PO ROZPOZNANIU TO KLUCZOWE DZIAŁANIA W ZAPOBIEGANIU DALSZEMU SZERZENIU SIĘ EPIDEMII ZAPOBIEGANIE GORĄCZKOM KRWOTOCZNYM izolacja pacjenta (w przypadku wirusa Lassa, wirusa Marburg, wirusa Ebola ); w gorączkach południowoamerykańskich mniej restrykcyjnie: osoby, które miały kontakt z chorym podlegają nadzorowi zdrowotnemu przez 3 tygodnie; izolację pacjenta od stawonogów (przenosicieli wirusów); zwalczanie gryzoni, komarów, kleszczy; szczepienie ludzi i zwierząt. Profilaktyka – c.d. pracownicy służby zdrowia opiekujący się pacjentem winni stosować odzież i sprzęt ochronny ( maski, rękawice, fartuchy ). wydzieliny i wydaliny chorych powinny być odkażane; izolacja pacjentów od przenosicieli wirusów, szczególnie ważna w okresie wiremii pacjenta (stosowanie środków odstraszających owady, moskitiery); zwalczanie komarów i osuszanie miejsc ich wylęgania (szczególnie ważne w kontroli żółtej gorączki i gorączki denga); tępienie gryzoni zapobiega szerzeniu południowoamerykańskich gorączek krwotocznych. Profilaktyka – c.d. W odniesieniu do zwierząt, stanowiących potencjalne źródło zakażenia u ludzi stosuje się kwarantannę (np. małpy sprowadzane z Afryki poddawane są obserwacji przez 6 tygodni w celu ochrony pracowników laboratoryjnych przed zakażeniem wirusem Marburg). Rozpowszechnianie szczepień ochronnych ludzi przeciwko żółtej gorączce. WIRUS EBOLA POSTĘPOWANIE Z CHORYM I ZAPOBIEGANIE: POZA IZOLACJĄ CHOREGO I ZACHOWANIEM REŻIMU SANITARNEGO WŚRÓD PERSONELU SZPITALNEGO NIE SĄ DO KOŃCA POZNANE INNE SPOSOBY ZAPOBIEGANIA. DOTYCHCZAS SZERZENIU EPIDEMII ZAPOBIEGANO POPRZEZ ŚCISŁĄ IZOLACJĘ CHORYCH. Wirusowe zapalenie mózgu Wirusowe zapalenie mózgu ,zwane inaczej zachodnim końskim wenezuelskim zapaleniem mózgu jest chorobą wywołaną przez alfa-wirusy z rodziny Togaviridae, zawierające RNA. Rezerwuarem są dziko żyjące konie, świnie, gryzonie i ptaki. Choroba przenoszona jest przez komary. Możliwość rozprzestrzeniania wirusa drogą powietrzną stwarza sposobność użycia go jako broni biologicznej. WIRUSOWE ZAPALENIE MÓZGU – c.d. Obraz kliniczny: -dominują bóle głowy, gorączka, różnorodnie nasilone objawy neurologiczne (zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka mózgowa); Choroba obarczona jest wysoką śmiertelnością ( około 60%).
