obiekty astronomiczne
advertisement
Obiekty astronomiczne - przegląd Dysk pyłowy wokół czarnej dziury w obszarach centralnych galaktyki NGC 4261 (znajdującej się w odległości około 20 megaparseków). Dysk ma średnicę mniej więcej 250 parseków i masę sięgającą 100 tysięcy mas Słońca (M ). Masę czarnej dziury ocenia się na 1,2 x 109 M . To zdjęcie z 1995 roku przedstawia dysk akrecyjny - dysk utworzony przez materię, spadającą po spiralnych torach do czarnej dziury. Gwiazdy to ogromne kule gorącego, świecącego gazu. Parametry gwiazdy, takie jak barwa, temperatura, rozmiary i jasność bywają bardzo zróżnicowane, gdyż zależą od jej masy i od wewnętrznych zmian, jakie występują w poszczególnych gwiazdach na kolejnych etapach ewolucji. Gwiazdy podwójne Ponad połowa wszystkich gwiazd występuje w postaci układów dwu lub więcej gwiazd, utrzymywanych siłami grawitacji. W układzie podwójnym dwie gwiazdy okrążają wspólny środek masy. Na ogół jedna z gwiazd jest zbyt słaba, by można ją było dostrzec z Ziemi. Astronomowie rozpoznają, że widoczna gwiazda należy do układu podwójnego, gdy wykazuje ona cykliczne wahania jasności lub gdy obserwuje się zakłócenia jej ruchu, odpowiadające oddziaływaniu grawitacyjnemu jakiegoś bliskiego ciała. Supernowe Supernowe to gigantyczne eksplozje, prowadzące do prawie całkowitego rozpadu gwiazdy-nadolbrzyma, czemu towarzyszy wydzielenie do przestrzeni kosmicznej ogromnych ilości światła, innych form energii i materii. Supernowa może przez kilka tygodni przewyższać swym blaskiem całą galaktykę. Jądro takiej gwiazdy może przetrwać 1 OBIEKTY ASTRONOMICZNE Obiekty astronomiczne to wszystkie naturalne i sztuczne obiekty znajdujące się poza naszą planetą Ziemią. Do takich obiektów należą między innymi: Kwazary - czyli obiekty gwiazdopodobne. To według naukowców aktywne jądra dalekich galaktyk. Te najjaśniejsze, najszybsze i najdalsze obiekty Wszechświata dla obserwatora ziemskiego stanowią punktowe źródła światła, tak jak gwiazdy. Uważa się, że źródłem energii kwazarów i innych galaktyk aktywnych są czarne dziury nazywane supermasywnymi, gdyż ich masa dochodzi do stu miliardów mas Słońca, co odpowiada masie całej galaktyki. Oddziaływanie grawitacyjne tak ogromnej masy powoduje wciąganie pobliskiego gazu i gwiazd do wnętrza czarnej dziury. Materia ta, spadając po torze spiralnym, emituje olbrzymie ilości promieniowania elektromagnetycznego. Materia, która zostanie zassana do wnętrza czarnej dziury, znika na zawsze, ale dzięki temu masa czarnej dziury stale wzrasta. Obiekty astronomiczne - przegląd eksplozję i przekształcić się w gwiazdę neutronową lub czarną dziurę. Gdy gwiazda eksploduje w postaci supernowej, jej zewnętrzne warstwy tworzą świecącą mgławicę, która oddala się od jądra z dużą prędkością. Niektóre wybuchy supernowych są tak gwałtowne, że zniszczone zostaje także samo jądro. Około 90 % pozostałości supernowych ma kształt w przybliżeniu sferyczny, część ulega jednak rozerwaniu na pojedyncze gazowe włókna, nie układające się w regularne struktury. Wewnątrz pozostałości supernowych zaobserwowano pulsary. Gromady gwiazd Gromadą nazywamy skupisko gwiazd, powiązanych siłami wzajemnego oddziaływania grawitacyjnego. Gwiazdy tworzące gromadę powstały w tym samym czasie z tego samego obłoku gazowo-pyłowego, są więc jednorodne pod względem wieku i składu chemicznego. Należą jednak do różnych typów, gdyż mają różne masy. Gromady dzielą się na kuliste i otwarte. Starsze gromady kuliste zajmują sferyczne halo, otaczające jądro naszej Galaktyki; młodsze gromady otwarte występują w obrębie jej dysku. Gromady otwarte Gromada otwarta jest luźnym skupiskiem, zawierającym nawet kilka tysięcy gwiazd. W naszej Galaktyce znamy około 1200 gromad otwartych, wszystkie rozmieszczone w obrębie dysku galaktycznego. Typowa średnica gromad otwartych to kilka lat świetlnych; zawierają one młode gwiazdy o silnym blasku, tzw. gwiazdy I populacji. Gromady otwarte ulegają w końcu rozproszeniu pod wpływem grawitacji innych obiektów w Galaktyce. Gromady kuliste Gromady kuliste to gęste skupiska, liczące od kilkudziesięciu tysięcy do kilkuset tysięcy gwiazd. Rozmiar typowej gromady wynosi około 100 lat świetlnych. Ma ona w przybliżeniu kształt sferyczny, a gwiazdy skupiają się głównie w jej centrum. W skład gromad kulistych wchodzą stare gwiazdy II populacji. W naszej Galaktyce znamy około 150 gromad kulistych, z których większość rozmieszczona jest w halo otaczającym jądro. Gwiazdozbiory Już w starożytności ludzie wyróżniali ugrupowania jasnych gwiazd, łącząc poszczególne gwiazdy w figury zwane gwiazdozbiorami. Obecnie, zgodnie z podziałem przyjętym przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, na niebie wyróżnia się 88 obszarów, z których każdy stanowi jeden gwiazdozbiór. Gwiazdozbiory noszą nazwy zwierząt, przedmiotów i postaci mitologicznych. Gwiazdy należące do jednego gwiazdozbioru wydają się znajdować blisko siebie w jednej płaszczyźnie, lecz w rzeczywistości leżą one w różnych odległościach. Materia międzygwiazdowa Obszary między gwiazdami wypełnia tzw. ośrodek międzygwiazdowy, złożony głównie z wodoru i helu. Na ogół ośrodek ten ma postać obłoków, które niekiedy można obserwować www.iwiedza.net 2 Cefidy(gwiazdy zmienne) Jasność gwiazd zmiennych wykazuje regularne lub nieregularne zmiany. Zmienne kataklizmiczne, do których zaliczamy nowe i supernowe, mogą wskutek wybuchu stać się nagle kilka tysięcy razy jaśniejsze. Zmienne pulsujące, które na ogół są czerwonymi olbrzymami, cyklicznie puchną i kurczą się, co wiąże się odpowiednio z pojaśnianiem i pociemnieniem. Zmienne kataklizmiczne i pulsujące zmieniają zarówno jasność rzeczywistą, jak i widomą. W przypadku zmiennych zaćmieniowych zmiany dotyczą tylko jasności widomej; spowodowane jest to wzajemnym przesłanianiem gwiazd w układzie podwójnym. Obiekty astronomiczne - przegląd Mgławice Mgławica to skupisko międzygwiazdowego gazu i pyłu. Mgławice jasne są obłokami lub kłaczkami gazu, świecącymi światłem własnym lub odbitym. Mgławice ciemne nie świecą i można je zobaczyć tylko wtedy, gdy przesłaniają światło pól gwiezdnych lub jasnych mgławic. Wielu obiektów, uważanych przez dawnych astronomów za mgławice, obecnie się do nich nie zalicza. Przy pomocy współczesnych teleskopów stwierdzono, że „mgławice” te są w istocie galaktykami lub gromadami gwiazd. Mgławice ciemne Mgławica ciemna jest obłokiem gazu i pyłu, pochłaniającym światło jasnej mgławicy lub pola gwiazdowego leżącego za nim. Mgławica taka nie świeci własnym światłem, może jednak emitować pochłoniętą energię w postaci promieniowania podczerwonego lub fal radiowych. Masa ciemnych mgławic dochodzi do kilku tysięcy mas Słońca. Gdy masa mgławicy ciemnej jest dostatecznie duża, rozpoczyna się proces kondensacji, prowadzący do powstania gwiazd. Pod wpływem wysokiej temperatury gorących, młodych gwiazd staje się ona wtedy jasną mgławicą emisyjną. Mgławice jasne Główne rodzaje jasnych mgławic to mgławice refleksyjne i emisyjne. Mgławica refleksyjna rozprasza światło młodych gwiazd, położonych wewnątrz lub w pobliżu niej. Gazy tworzące mgławicę emisyjną świecą, najczęściej w czerwonym lub zielonym obszarze widma, pod wpływem wysokiej temperatury gorących, młodych gwiazd znajdujących się w jej wnętrzu. Do jasnych mgławic zalicza się też pozostałości supernowych oraz tzw. mgławice planetarne. Mgławice emisyjne Mgławice emisyjne to obłoki gazowe lub pyłowe w przestrzeni kosmicznej, złożone głównie z wodoru i emitujące energię w formie światła widzialnego. Promieniowanie ultrafioletowe, pochodzące od gorących gwiazd znajdujących się w mgławicy, sprawia, że atomy wodoru przekształcają się w obdarzone ładunkiem elektrycznym jony. To właśnie jony rozświetlają mgławicę od wewnątrz. Mgławice refleksyjne Drobiny pyłu w mgławicy refleksyjnej po prostu rozpraszają światło. Obłok pyłu staje się niebieskawy, gdyż światło niebieskie trudniej przez niego przechodzi i jest rozpraszane w większym stopniu niż światło czerwone. Ten sam efekt sprawia, że niebo widziane z Ziemi jest niebieskie – drobiny powietrza rozpraszają światło słoneczne. Nie patrząc bezpośrednio w kierunku Słońca, obserwator widzi głównie światło rozproszone barwy niebieskiej. Mgławice planetarne Czerwone olbrzymy odrzucają zewnętrzne warstwy gazu pod koniec cyklu ewolucyjnego. Warstwy te tworzą ekspandującą, świecącą otoczkę, zwaną mgławicą planetarną. Nazwę stworzył niemiecki astronom William Herschel (1738-1822), który uznał, że otoczki, które www.iwiedza.net 3 jako mgławice, jeżeli same emitują lub rozpraszają światło pobliskich gwiazd lub też przesłaniają światło innych obiektów. Materię międzygwiazdową wzbogacają cząstki wiatrów gwiazdowych oraz materia wyrzucana z umierających gwiazd. Rozkład i temperatura tej materii mają charakter nierównomierny, a jej gęstość jest miliardy razy mniejsza od gęstości powietrza. Ośrodek międzygwiazdowy stanowi około 10 % masy naszej Galaktyki; wartość ta jest typowa dla galaktyk spiralnych. Materia międzygwiazdowa w galaktykach spiralnych znajduje się głównie w ramionach – w obszarach, gdzie powstają gwiazdy. Galaktyki eliptyczne nie zawierają prawie w ogóle materii międzygwiazdowej, gdyż w całości została zużyta w procesach gwiazdotwórczych. Obiekty astronomiczne - przegląd przybierają kształt klepsydry, pęcherza lub pierścienia, przypominają planety. Otoczka rozszerza się z prędkością około 20 km/s, by ostatecznie rozproszyć się w ośrodku międzygwiazdowym po 35 000 lat. Przykłady niektórych mgławic Mgławica Trójdzielna M20. Zdjęcie DSS. Mgławica Orzeł Palcowate wybrzuszenia w tym obłoku gazowo-pyłowym kryją w sobie nowe gwiazdy. Każde z nich ma rozmiary mniej więcej Układu Słonecznego. Jest ot zdjęcie mgławicy Orzeł. Centrum mgławicy jest oświetlone przez jasną i zwartą gromadę gwiazd o średnicy około 10 lat świetlnych. W kwietniu 1995 roku Kosmiczny Teleskop Hubble'a wykonał to zdjęcie centrum mgławicy Orzeł i jest to obecnie jedno z najsłynniejszych zdjęć wykonanych przez Teleskop Hubble'a. Odkryło ono ogromne kolumny wodoru o długości kilku lat świetlnych. PLANETY Merkury MERKURY jest planetą, która leży najbliżej Słońca. Odznacza się dużą gęstością, przy czym 80 % jego masy przypada na żelazne jądro. Powierzchnię pokrywają kratery i strome skarpy skalne, które utworzyły się w przeszłości, gdy jądro planety ochładzało się i kurczyło, powodując naprężenia skorupy. Merkury pozbawiony jest prawie całkowicie 4 Mgławica Trójdzielna jest młodą, zwartą mgławicą o średnicy około 25 lat świetlnych (co odpowiada około 15000 średnic Układu Słonecznego). Ciemne pyłowe pasy wydają się dzielić mgławicę na trzy części. Dolna połowa mgławicy jest jasną mgławicą emisyjną o wyróżniającym się różowym kolorze, ale górna część mgławicy jest mgławicą refleksyjną o charakterystycznej niebieskiej barwie. Obiekty astronomiczne - przegląd Dwuletni dzień Ponieważ Merkury jest planetą najbliższą Słońca, musi poruszać się dokoła niego szybciej niż inne planety, aby utrzymać się na orbicie. Dlatego rok na Merkurym jest wyjątkowo krótki – jedno okrążenie Słońca, ze średnią prędkością 48 km/s, zajmuje mu zaledwie 88 dni ziemskich. W ciągu każdego roku Merkury obraca się bardzo wolno półtora razy wokół swej osi, co powoduje, iż ma on ze wszystkich planet najdłuższą dobę gwiazdową, trwającą 59 dni ziemskich, i słoneczną, mierzoną od wschodu do wschodu Słońca, trwającą 176 dni ziemskich. Rok merkuriański Merkury ma najkrótszy rok i najdłuższą dobę słoneczną ze wszystkich planet Układu Słonecznego. Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura powierzchni Masa (masa Ziemi = 1) Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 57 930 000 km 4879 km 87,97 dni ziemskich wokół Słońca 58 dni 15 godz. 26 min. 47,89 km/s (29.75 mps) -180 do +430 °C 0,06 5,43(gęstość wody = 1) 0,38(grawitacja Ziemi = 1) 0 Wenus Wenus, druga planeta od Słońca, jest skalnym globem, otulonym gęstymi chmurami, które odbijają większość światła słonecznego, przez co Wenus jest najjaśniejszym ciałem na niebie po Słońcu i Księżycu. Jest na niej gorąco i duszno. Temperatury powierzchniowe dochodzą do 480 C0, a ciśnienie atmosferyczne 90 razy przewyższa ciśnienie ziemskie. Żółtawy kolor chmur pochodzi od kwasu siarkowego. Jego zawartość ulega jednak znacznym zmianom, co nasuwa myśl, że na Wenus występują czynne wulkany. 5 atmosfery, gdyż zbyt słaba grawitacja nie jest w stanie jej utrzymać. Krążąc tak blisko Słońca i nie posiadając atmosfery, która zachowałaby ciepło w nocy, Merkury odznacza się dużymi wahaniami temperatury na powierzchni: od -180 do +430 °C. Obiekty astronomiczne - przegląd 108 200 000 km 12 104 km 224,70 dni ziemskich 243 dni 0 godz. 27 min. 35,03 km/s 480 °C (896 °F) 0,81 5,25(gęstość wody = 1) 0,93(grawitacja Ziemi = 1) 0 Ziemia Ziemia jest trzecią planetą od Słońca, największą z 4 planet wewnętrznych. Pod względem budowy przypomina inne planety tej grupy. Metaliczne, stałe jądro otoczone jest przez jądro zewnętrzne z metalu płynnego, po którym następują warstwy płynnych, półpłynnych i stałych skał. Natomiast warunki na powierzchniach tych planet różnią się diametralnie: tylko na Ziemi występuje woda w stanie płynnym, bogata w tlen atmosfera oraz inne warunki sprzyjające życiu. Trwająca od 4,5 miliarda lat ewolucja Ziemi zachodzi nadal, zarówno w sposób naturalny, jak i w wyniku działań człowieka. 6 Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura powierzchni Masa (masa Ziemi = 1) Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne Obiekty astronomiczne - przegląd Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura powierzchni Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 149 600 000 km 12,756 km 365,26 dni 23 godz. 56 min. 04 sek. 29,79 km/s -55 to +70 °C 1,00 (masa Ziemi = 1) 5,52(gęstość wody = 1) 1(grawitacja Ziemi = 1) 1 Dane liczbowe Średnia odległość od Ziemi Średnica na równiku Okres obiegu Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura powierzchni Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 384 500 km 3 476 km 27,32 dni ziemskich 27,32 dni ziemskich 1,02 km/s -155 to +105 °C 0,01 (masa Ziemi = 1) 3,34 (gęstość wody = 1) 0.16 (grawitacja Ziemi = 1) 0 Mars Mars, czwarta planeta od Słońca, pod wieloma względami przypomina Ziemię. Doba marsjańska jest tylko nieznacznie dłuższa od ziemskiej. Podobnie zmieniają się pory roku, jakkolwiek rok jest dwa razy dłuższy. Występują tu chmury, wulkany, wąwozy, góry, pustynie i wykazujące sezonową zmienność, białe czapy polarne. Mars jest jednak suchy i zimny. Jego powierzchnię pokrywają odłamki skał oraz czerwonawy pył (stąd określenie: Czerwona Planeta), a rozrzedzona atmosfera jest trująca dla człowieka. 7 KSIĘŻYC – jedyny naturalny satelita Ziemi – jest skalnym globem, którego średnica wynosi jedną czwartą średnicy Ziemi. Księżyc nie świeci własnym światłem, lecz odbija promienie słoneczne. Jego bezwodna, pokryta pyłem powierzchnia nie wykazuje śladów życia. Nie ma na nim atmosfery, gdyż grawitacja jest zbyt słaba, by utrzymać cząsteczki gazu. Powierzchnię pokrywają kratery. Lawa wulkaniczna, która przedostała się do niektórych z nich, utworzyła maria, czyli morza księżycowe. Obiekty astronomiczne - przegląd Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura powierzchni Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 227 940 000 km 6,786 km 686,98 dni ziemskich 24 godz. 37 min. 23 sek. 24,14 km/s -120 do +25 °C 0,11 (masa Ziemi = 1) 3,95(gęstość wody = 1) 0,38 (grawitacja Ziemi = 1) 2 8 Jowisz Jowisz, piąta planeta od Słońca, jest pierwszą z czterech gazowych planet-olbrzymów. Ma największe rozmiary i masę wśród planet Układu Słonecznego: jego objętość jest 1300 razy większa od objętości Ziemi, a masa przewyższa dwuipółkrotnie łączną masę pozostałych planet. Chmury Jowisza składają się głównie z wodoru i helu. Wnętrze planety zaczyna się na głębokości 1000 km, gdzie wodór przechodzi w stan ciekły. Jeszcze głębiej tworzy się wodór metaliczny. W centrum Jowisza znajduje się jądro o temperaturze około 35 000 C0. Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura u szczytu chmur Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 778 330 000 km 142,984 km 11,86 lat ziemskich 9 godz. 55 min. 30 sek. 13,06 km/s -150 ľC 317,93 (masa Ziemi = 1) 1,33 (gęstość wody = 1) 2,54 (grawitacja Ziemi = 1) 63 Saturn Saturn jest szóstą planetą od Słońca, drugą z czterech gazowych planet-olbrzymów. Posiada co najmniej 20 księżyców i imponujący układ pierścieni. Bardzo szybka, podobnie jak u innych planet tej grupy, rotacja Saturna powoduje wybrzuszenie obszarów równikowych oraz ułożenie rozmytych żółtawych chmur w poziome, równolegle do Obiekty astronomiczne - przegląd Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura szczytowej warstwy chmur Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 1 430 000 000 km 120 536 km 29,46 lat ziemskich 10 godz. 39 min. 22 sek. 9,64 km/s -180 ľC 95,18 (masa Ziemi = 1) 0.69 (gęstość wody = 1) 0.93 (grawitacja Ziemi = 1) 60 Uran Uran, siódma planeta od Słońca, jest trzecią z czterech gazowych planet-olbrzymów. Jej kamienne jądro otacza płaszcz gazowo-lodowy. Wokół płaszcza rozciąga się atmosfera zawierająca metan, który nadaje Uranowi niebiesko-zieloną barwę. Ze względu na usytuowanie planety w zewnętrznych rejonach Układu Słonecznego, temperatura górnej po-wierzchni chmur wynosi ledwie -210 C0. Uran posiada 15 księżyców i układ pierścieni, ale na samej planecie nie dostrzeżono nic godnego uwagi. Sonda Voyager 2, przelatując obok Urana w 1986 roku, sfotografowała tylko kilka chmur metanowych. 9 równika pasma. Saturn to jedyna planeta o średniej gęstości mniejszej od gęstości wody. Z tego powodu jego masa nie przekracza jednej trzeciej masy Jowisza, mimo iż średnice obu planet niewiele się różnią. Obiekty astronomiczne - przegląd 2 870 000 000 km 51 118 km 84,01 lat ziemskich 17 godz. 14 min. 24 sek. 6,81 km/s -210 ľC 14,53 (masa Ziemi = 1) 1,29 (gęstość wody = 1) 0,79 (grawitacja Ziemi = 1) 27 Neptun Neptun jest ósmą planetą od Słońca, czwartą z gazowych planet-olbrzymów. Wielkością i budową przypomina swego sąsiada – Urana. Jaskrawo błękitny kolor jego atmosfery pochodzi od metanu. Na Neptunie wieją najszybsze wichry Układu Słonecznego – ich prędkość dochodzi do 2200 km/godz. W warstwie chmur występuje kilka formacji, z których najwyraźniejsza jest Wielka Ciemna Plama, olbrzymi huragan wielkości Ziemi. Pod pokrywą chmur znajduje się płaszcz lodowo-gazowy oraz niewielkie skalne jądro. Nieregularności orbity Neptuna Znamy dziewięć planet Układu Słonecznego, lecz czy jest ich więcej? Niektórzy astronomowie sugerują, że nieregularności orbity Neptuna wywołuje dziesiąta, nieznana dotychczas planeta o dużej masie, obiegająca Słońce poza orbitą Plutona. Ta hipotetyczna planeta określana jest jako Planeta X. Przeciwnicy tej teorii argumentują, że w początkach istnienia Układ Słoneczny zawierał zbyt mało materii, by możliwe było utworzenie 10 planety, oraz że Układ Słoneczny jest zbyt młody, by w tak znacznej odległości od Słońca zdążyła się uformować planeta. Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura szczytowej warstwy chmur Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 4 490 000 000 km 49 528 km 164,79 lata ziemskie 19 godz. 12 min. 5,47 km/s -220 °C 17,14 (masa Ziemi = 1) 1,64 (gęstość wody = 1) 1,20 (grawitacja Ziemi = 1) 13 10 Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu Prędkość orbitalna Temperatura szczytowej warstwy chmur Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne Obiekty astronomiczne - przegląd Pluton Pluton - planeta karłowata, najjaśniejszy obiekt pasa Kuipera. Został odkryty w 1930 roku przez amerykańskiego astronoma Clyde'a Tombaugha. Od odkrycia do 24 sierpnia 2006 r. Pluton był uznawany za dziewiątą planetę Układu Słonecznego. Tego dnia astronomowie na Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Pradze odebrali Plutonowi status planety, co oznacza, że w układzie słonecznym jest teraz tylko 8 planet. Pluton należy do szerszej grupy obiektów transneptunowych. Płaszczyzna po której się porusza jest mocno nachylona do płaszczyzny ekliptyki, z silnie ekscentryczną orbitą, która częściowo przebiega wewnątrz orbity Neptuna. Pluton posiada trzy obiegające go księżyce, z których jeden, Charon, jest tylko o połowę mniejszy od niego. Nazwa została zapożyczona od rzymskiego boga Plutona, zaś jego symbol - złożenie liter P i L - pochodzi od inicjałów Percivala Lowella, amerykańskiego astronoma. Pluton jest mniejszy od Księżyca. Ma rzadką atmosferę, która tworzy się, gdy planeta zbliży się do Słońca, lecz ponownie zamarza, gdy planeta się oddala. Dane liczbowe Średnia odległość od Słońca Średnica na równiku Okres obiegu wokół Słońca Okres obrotu6 dni Prędkość orbitalna Temperatura powierzchni Masa Średnia gęstość Grawitacja na powierzchni Satelity naturalne 5 910 000 000 km 2 290 km 248,54 lata ziemskie 9 godz. 17 min. 4,74 km/s -230 ľC 0,01 (masa Ziemi = 1) 2,03 (gęstość wody = 1) 0,04 (grawitacja Ziemi = 1) 3 Planetoidy Planetoidami (lub asteroidami) nazywamy niewielkie ciała niebieskie krążące wokół Słońca, o rozmiarach mniejszych niż planety. To w większości małe ciała składające się głównie ze skalistych i metalicznych minerałów. Zalicza się do nich zarówno obiekty o 11 Pluton i księżyce Obiekty astronomiczne - przegląd średnicy około 1000 km, jak i najmniejsze drobiny pyłowe. Występują przede wszystkim w pasie planetoid, położonym pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza. Pas planetoid Pas planetoid między orbitami Marsa i Jowisza, w odległości od 1,7 do 4 jednostek astronomicznych od Słońca. Zawiera miliardy planetoid poprzedzielanych rozległymi obszarami pustej przestrzeni. Planetoidy mogą być węglowe, kamienne lub metaliczne. Zdaniem naukowców planetoidy uległyby skupieniu w jedną planetę, gdyby nie wpływ potężnego pola grawitacyjnego Jowisza. 12 Komety Większość komet Układu Słonecznego znajduje się w jego najdalszych obszarach zewnętrznych. Tylko niektóre krążą po orbitach przebiegających w pobliżu Słońca i co pewien czas wywołują spektakularne efekty na nocnym niebie. Jądro komety składa się z pyłu i lodu i ma średnicę do 20 kilometrów. Gdy kometa zbliża się do Słońca, lód gwałtownie paruje, tworząc jasną komę i długi warkocz. Kometa West, 1976 Kometa ta posiadała dwa warkocze: prosty, błękitny warkocz gazowy i zakrzywiony, żółtawy warkocz pyłowy. Pyłowo-lodowe jądro komety nazywane jest niekiedy kulą brudnego śniegu. Kometa Halleya to kometa krótkookresowa, dokonująca jednego obiegu Słońca w ciągu 76 lat. Najbliższy Słońca punkt jej orbity leży między orbitą Merkurego i Wenus, a najdalszy – poza orbitą Neptuna. Jest jedyną kometą, której jądro sfotografowano. W 1986 roku wystrzelono 5 sond kosmicznych dla jej zbadania i jedna z nich – Giotto – wykonała dobrej jakości zdjęcie jądra. Kometa Shoemaker-Levy Komety z chmury Öpika–Oorta dzieli od Słońca odległość do dwóch lat świetlnych. Gdy z jakichś przyczyn kometa znajdzie się w planetarnej części Układu Słonecznego, może się zdarzyć, że pole grawitacyjne planet-olbrzymów zmieni jej trajektorię. Obłok Öpika–Oorta Większość komet pochodzi z chmury Öpika–Oorta - olbrzymiego sferycznego obszaru o średnicy ponad 200 000 jednostek astronomicznych, rozciągającego się wokół części planetarnej Układu Słonecznego. Przyjmuje się, że liczy ona około 10 bilionów komet, o łącznej masie odpowiadającej trzykrotnej masie Ziemi. Wewnątrz znajduje się pas Kuipera - mniejszy obszar zawierający podgrupę komet. Obiekty astronomiczne - przegląd 13 Słońce Słońce jest gwiazdą I populacji; narodziło się w późniejszych etapach ewolucji Wszechświata a której wiek wynosi 5 miliardów lat. Jego masa przewyższa 750 razy łączną masę planet i jest 7 razy większa niż masa przeciętnej gwiazdy. Zawiera więcej pierwiastków cięższych niż wodór i hel czyli tzw. "metali" niż starsze gwiazdy II populacji. Pierwiastki cięższe niż wodór i hel powstają tylko w jądrach gwiazd, a pierwiastki cięższe od żelaza, tylko podczas eksplozji gwiazd. Pierwsze pokolenie gwiazd (hipotetycznej III populacji i częściowo II populacji) zakończyło swoją ewolucję w akcie eksplozji supernowej, dzięki czemu wszechświat został wzbogacony o atomy pierwiastków ciężkich. Najstarsze gwiazdy zawierają niewiele metali, podczas gdy gwiazdy powstałe później zawierają ich więcej. Ta właśnie duża zawartość metali jest jak się wydaje decydująca dla faktu, że Słońce wytworzyło układ planetarny, gdyż planety formują się z dysków zawierających pył kosmiczny
