Światłolecznictwo

Światłolecznictwo
Klinika Dermatologii Ogólnej, Estetycznej i
Dermatochirurgii UM w Łodzi
Światło
• W widmie słonecznym lecznicze działanie mają:
- promienie świetlne widzialne – 33-40%
(stosowane w leczeniu depresji sezonowej)
- promienie podczerwone – 50-60% (przenikają
przez skórę i działają głębiej, wykorzystywane jest
ich działanie rozgrzewające)
- promienie krótkie nadfioletowe UVA, UVB – 12% (pochłaniane przez skórę, wywierają wpływ
na procesy biologiczne)
Lampa Minina
• aparat imitujący promienie IR
• lampa ręczna, w której w zależności od wskazań
umieszczone są żarówki ze szkła białego,
czerwonego, niebieskiego lub fioletowego o mocy
50-100W
• naświetlanie wykonuje się z odległości 20-50 cm
• czas jednorazowego naświetlania do 30 minut
• przeciwwskazania: niewydolność krążenia, czynna
gruźlica płuc, skłonność do krwawień, stany
gorączkowe, ostre stany zapalne skóry i tkanek
miękkich, stany ogólnego wyczerpania organizmu
Wskazania
• żarówka niebieska lub fioletowa o działaniu
łagodzącym, przeciwbólowym, zmniejszającym
przekrwienie czynne – stosowana w odmrożeniach
twarzy, w trądziku różowatym, przy rozszerzonych
naczyniach krwionośnych, nerwobólach;
• żarówka czerwona o działaniu cieplnym powodująca
rozszerzenie powierzchownych naczyń
krwionośnych – stosowana w odmrożeniach (z
wyjątkiem twarzy), w celu szybkiego wchłonięcia
nacieków zapalnych, w ropniach mnogich pach,
czyraczności, w celu wygładzenia, zmiękczenia
blizn
Lampa Solux
• jest źródłem promieni świetlnych i podczerwonych
• wywiera działanie cieplne, którego natężenie uzależnione
jest od odległości i od rodzaju filtra (kolor czerwony,
niebieski lub fioletowy)
• naświetlania dużą lampą wykonuje się z odległości 100-120
cm, małą 30-60 cm
• czas trwania zabiegu 15-30 minut
• działanie ciepła utrzymuje się przez ok. 1-2 godziny
• zabiegi można wykonywać nawet kilka razy dziennie
• objawem przedawkowania jest pojawiający się rumień
zapalny skóry
Zastosowanie w dermatologii
• filtr niebieski lub fioletowy – w celu złagodzenia
podrażnień, przy skórze suchej, wrażliwej, przy
złuszczaniu naskórka, po zabiegu oczyszczania
skóry
• filtr czerwony – stany wysiękowe, uszkodzenia
skóry, źle gojące się rany, w oparzeniach
wywołanych działaniem fotochemicznych
promieni ultrafioletowych, w trądziku pospolitym,
czyrakach, bliznach, przy skórze suchej i grubej w
celu rozgrzania ich przed zabiegiem
Przeciwwskazania
•
•
•
•
•
•
•
rozszerzone naczynka krwionośne
przewlekłe stany zapalne
wczesne stany pourazowe
żylaki
ciąża
ostre i przewlekłe choroby zakaźne, gruźlica
choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca,
niewydolność krążenia i oddychania, nadciśnienie,
miażdżyca
• niewydolność nerek, choroby wątroby
• krwotoki
• nadczynność tarczycy
Lampa Infra-Rouge
• lampa nieświecąca, emitująca promienie
podczerwone długofalowe (przy temperaturze
400ºC) oraz promienie podczerwone krótkofalowe
(przy temperaturach wyższych)
• składa się z generatora umieszczonego w
reflektorze, który po rozgrzaniu wysyła
promieniowanie podczerwone o właściwościach
cieplnych
• na początku naświetlanie wykonuje się z odległości
około 35 cm, po rozgrzaniu lampy z odległości
około 50 cm
• czas jednorazowego zabiegu 20-40 minut
Zastosowanie w dermatologii
•
•
•
•
•
•
odmrożenia
trądzik pospolity
oparzenia lampą kwarcową, diatermią
czyraczność
źle gojące się rany i blizny
potrzeba wywołania stanu przekrwienia w
tkankach położonych głębiej, jako zabieg
wstępny przed masażem lub oczyszczaniem
skóry
Przeciwwskazania
•
•
•
•
•
•
•
rozszerzone naczynka krwionośne
trądzik różowaty
nadczynność tarczycy
skłonność do krwotoków
nadciśnienie
miażdzyca
gruźlica
Ultrafiolet
• promienie rumieniotwórcze UVB (290-320 nm)
• długie promienie UVA (320-400 nm)
• promienie UVC (200-290 nm)
UVC
< 295-290 nm – nie docierają na
powierzchnię Ziemi
• lampy bakteriobójcze 254 nm
• lampy kwarcowe 280-320 nm (posiadają filtry
uniemożliwiające przenikanie promieni UVC)
• lampy psori-lux – promiennik wykorzystywany do
naświetlania pojedynczych części ciała
UVA
• stanowią 90% spektrum UV docierającego do Ziemi
- UVA1 340-400 nm
- UVA2 320-340 nm
• w ponad 50% docierają do skóry właściwej,
oddziałują na fibroblasty, włókna kolagenowe
komórki dendrytyczne skóry, limfocyty T, komórki
tuczne, granulocyty, komórki śródbłonka naczyń
UVB
• 290-320 nm
• w 90% pochłaniane w naskórku: wpływ na
keratynocyty, komórki Langerhansa, melanocyty
• chromatofory UVB – DNA, kwas urokainowy,
melanina
• indukuje swoistą immunosupresję
• powodują rumień
Fototypy skóry – klasyfikacja Fitzpatricka
•
•
•
•
•
Typ I – zawsze oparzenia, nigdy opalenizna
Typ II – często oparzenia, czasami opalenizna
Typ III – czasami oparzenia, często opalenizna
Typ IV – rzadko oparzenia, zawsze opalenizna
Typ V – stała umiarkowana pigmentacja, kolor
brązowy (rasa mongolska, arabska, Indianie)
• Typ VI – stała pigmentacja (rasa negroidalna)
Działanie UV
 zależne od dawki promieniowania, liczby dawek,
indywidualnej wrażliwości skóry, czasu ekspozycji
• rumień
• pigmentacja
• zgrubienie naskórka
• działanie przeciwkrzywicze
• działanie bakteriobójcze
• wpływ na immunologiczne właściwości skóry
• starzenie się skóry – photoaging
• BCC, SCC, melanoma malignum
Zastosowanie promieni UV w
dermatologii
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
łuszczyca
bielactwo nabyte
AZS
liszaj płaski
łysienie plackowate
trądzik
łojotokowe zapalenie skóry
odmrożenia
czyraki, trudno gojące się rany
wyprysk kontaktowy
Przeciwwskazania
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wszczepiony rozrusznik serca
przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych
nadwrażliwość na promieniowanie UV
silne nerwice
ciąża
ostre choroby zakaźne
nowotwory
niewyrównana niewydolność krążenia i oddychania, niskie
ciśnienie krwi
liczne znamiona barwnikowe, grzybice, trądzik różowaty
zapalenie nerek
stany podwyższonej temperatury, antybiotykoterapia
cukrzyca, gruźlica
Substancji powodujące
nadwrażliwość na światło
• psoraleny, substancje zapachowe
• sulfonamidy, tetracykliny, NLPZ
• preparaty antykoncepcyjne, HTZ
• trójcykliczne antydepresanty np. imipramina
• leki przeciwarytmiczne np. amiodaron
• cytostatyki np. busulfan
• antybiotyki chinolowe np. ofloksacyna
• leki odwadniające np. furosemid
 przebarwienia, odczyny fototoksyczne, odczyny
fotoalergiczne
Fotodermatozy idiopatyczne
• wielopostaciowe osutki świetlne
- opryszczka letnia
- świerzbiączka letnia
• pokrzywka słoneczna
• przewlekłe zmiany posłoneczne
Światłolecznictwo
•
•
•
•
•
•
•
szerokie spektrum UVB 290-320 nm
szerokie spektrum UVA 320-400 nm
wąskie spektrum UVB 311 nm
UVA 1 340-400 nm
UVA+UVB+UVC – psori-lux
laser ekscymerowy 308 nm
niekoherentne promieniowanie 308 nm
Lampy lecznicze
• lampy żarowe (o temperaturze żarzenia od 600 do
2000 ºC
• lampy wysokociśnieniowe o szerokim widmie
• lampy wysokociśnieniowe o wyselekcjonowanym
widmie
• niskociśnieniowe emitory jarzeniowofluorescencyjne
kabiny do naświetlań, urządzenia do naświetlań
ograniczonych fragmentów ciała
Przygotowanie pacjenta
• oznaczenie MED – minimalna dawka rumieniowa
(najmniejsza ilość energii danego promieniowania,
która powoduje wystąpienie na skórze rumienia,
widocznego w całym naświetlany polu po 24 godz.)
• badanie wykonuje się na skórze pleców: 8 pól o
wymiarach 1,5x1,5 cm, wzrastającymi dawkami
promieniowania w zakresach:
- UVB – 10-250 mJ/cm2
- UVB 311 nm – 135-600 (1000) mJ/cm2
- UVA – (10) 20-100 J/cm2
• naświetlanie rozpoczyna się od dawki
odpowiadającej ok. 70-80% MED
Wąskopasmowa fototerapia UVB
• zastosowanie lamp emitujących promieniowanie w
zakresie 311 nm +/- 2nm
• stosuje się ją samodzielnie lub w skojarzeniu z
lekami miejscowymi np. cygnoliną lub doustnie
podawanymi retinoidami (ReUVB)
• zastosowana z lekami pozwala na skrócenie okresu
leczenia oraz na zmniejszenie dawki
promieniowania UV
Przeciwwskazania do UVB-terapii
• Bezwzględne:
- xeroderma pigmentosum
- toczeń rumieniowaty
• Względne
- zmiany nowotworowe w obrębie skóry w
przeszłości
- zażywanie leków światłouczulających
- nadwrażliwość na UV
Naświetlania
• pierwsze naświetlania:
- w I/II typie skóry od dawki 200 (300) mJ/cm2
(maksymalne skracanie terapii)
- w II/IV typie skóry od dawki 300 (400-600) mJ/cm2
• dawki zwiększa się o 40-200 mJ/cm2 przy każdym
naświetlaniu
• częstotliwość zabiegów 3 razy w tygodniu
• w czasie naświetlań bezwzględna ochrona oczu
• stosowanie preparatów nawilżających
Terapia łączona z naświetlaniami UVB 311 nm
• Miejscowo:
- cygnolina
- kortykosteroidy
- pochodne wit. D
- takrolimus/pimekrolimus
• Ogólnie:
- retinoidy
- metotreksat
Ustępowanie zmian skórnych
• Łuszczyca – 20-30 zabiegów
• AZS – 30-40 zabiegów
• Bielactwo – repigmentacja po 100-300
zabiegach
• Liszaj płaski – 30-50 zabiegach
Fotochemoterapia PUVA
• psoraleny (8-metoksypsoralen, 5metoksypsoralen) + UVA
• psoraleny podawane są na 2 godziny przed
naświetlaniami
• fototoksyczne działanie doustnie podanych
psoralenów utrzymuje się 8-10 godzin
Przeciwwskazania
• ciężkie uszkodzenia wątroby lub nerek
(przed podjęciem terapii wykonanie badań:
OB, morfologia, transaminazy, lipidogram)
• ciąża (przed podjęciem terapii wykonanie
próby ciążowej u kobiet)
• padaczka
• choroba nowotworowa
Naświetlania
• oznaczenie MPD – minimalnej dawki
fototoksycznej, najmniejszej dawki promieniowania
UVA wywołującej reakcję rumieniową po podaniu
psoralenu; odczyt po 48-72 (96) godz. (psoraleny
opóźniają wystąpienie rumienia)
• naświetlanie rozpoczyna się od dawki
odpowiadającej ok. 50-70% MPD
• częstotliwość zabiegów 3 (2) razy w tygodniu
• w czasie naświetlań bezwzględna ochrona oczu
Naświetlania
• pierwsze naświetlania:
- I typ skóry od dawki 0,5-1-1,5 J/cm2
- II typ skóry od dawki 1-1,5-2,5 J/cm2
- III typ skóry od dawki 1,5-1,75-3,5 J/cm2
- IV typ skóry od dawki 1,75-2-4,5 J/cm2
• dawki zwiększa się o:
- I typ skóry o 0,25-0,5 J/cm2 co 1-3 naświetlania
- II typ skóry o 0,25-0,5 J/cm2 co 1-3 naświetlania
- III typ skóry o 0,5-1 J/cm2 co 1-3 naświetlania
- IV typ skóry o 0,5-1 J/cm2 co 1-3 naświetlania
PUVA-kąpiele
• 15-20 minutowa kąpiel w roztworze psoralenu o
temperaturze 30-37ºC (1 mg/l)
• w ciągu 30 minut po kąpieli naświetlania UVA
• oznaczenie MPD; odczyt 96 godz.
• naświetlanie rozpoczyna się od dawki
odpowiadającej ok. 30% MPD
• częstotliwość zabiegów 3 razy w tygodniu
• pierwsze naświetlania 0,1-0,5-1 (2) J/cm2
• nie powinno się zwiększać dawek w ciągu
pierwszych 3-5 naświetlań
Terapia łączona z naświetlaniami PUVA
• Miejscowo:
- cygnolina
- kortykosteroidy
- pochodne wit. D
- takrolimus/pimekrolimus
• Ogólnie:
- retinoidy
- metotreksat
Naświetlania
• w czasie naświetlań bezwzględna ochrona
oczu
• ochrona narządów płciowych u mężczyzn
• ochrona skóry twarzy
• w przypadku chorób przewlekłych
stosowanie terapii naprzemiennych
Działania niepożądane PUVA
•
•
•
•
•
•
•
nudności, wymioty
bóle, zawroty głowy, niepokój, bezsenność
podwyższona ciepłota ciała
oparzenia; rumienia, pęcherze
świąd
zwiększona urażalność
fotostarzenie: wysuszenie skóry, zmiany
barwnikowe
• zwiększone ryzyko BCC, SCC, melanoma
malignum