Recenzja doktoratu Mieszka - Instytut Psychiatrii i Neurologii

Recenzja rozprawy doktorskiej lekarza Mieszka Olczaka pt:
„Ocena neurorozwojowej toksyczności Thimerosalu
w zwierzęcym modelu – analiza behawioralna i neuropatologiczna
w kontekście zaburzeń spektrum autyzmu”.
Choroby zakaźne wieku dziecięcego, przez stulecia były główną przyczyną licznych zgonów
lub ciężkich powikłań kończących się inwalidztwem ruchowym lub intelektualnym. Dlatego
zapobieganie a nawet wyeliminowanie ich z życia publicznego uznać należy za jeden
z największych sukcesów współczesnej medycyny. Decydującą rolę w walce z epidemiami
odegrało nie tylko wynalezienie swoistych szczepionek i surowic ale przede wszystkim
możliwość wprowadzenia obowiązkowych i powszechnych szczepień profilaktycznych.
Wymagało to opracowania szczegółowego, bezpiecznego ale również taniego procesu ich
produkcji. Konieczność przechowywania i gromadzenia odpowiedniej ilości szczepionek
produkowanych na masową skalę zmusiła producentów do stosowania środków
konserwujących a jednym z nich był thimerosal. Związek ten jest pochodną sodową kwasu
etylotiosalicylowego i w odróżnieniu od metylowej pochodnej rtęci(metylortęć) został uznany
za związek nie zagrażający zdrowiu podczas stosowania go w stężeniach od 0,001 do 0,01 %.
Produktami rozpadu thimerosalu są: kwas tiosalicylowy i etylortęć, której dalsza przemiana
prowadzi do powstania nieorganicznej postaci chlorku rtęci. Thimerosal i metylortęć należą
do tej samej grupy organicznych związków rtęci, ale mechanizm ich oddziaływania na
organizmu jest różny chociaż w przypadku thimerosalu mało poznany. Ze względu na swoje
właściwości antyseptyczne i przeciwgrzybiczne thimerosal, wykorzystywany jest
w medycynie, przy produkcji szczepionek, surowic, kropli do oczu i do nosa; w kosmetologii
do produkcji kremów, płynów konserwujących soczewki kontaktowe itp. Na thimerosal i jego
ewentualne niepożądane działanie na organizm ludzki, zwrócono uwagę pod koniec lat
90-tych, po wystąpieniu masowych zatruć metylortęcią w wyniku przypadkowego skażenia
wody i produktów żywnościowych odpadami przemysłowymi. Badania dotyczące
toksyczności thimerosalu nabrały, w świetle tych wydarzeń, nowego znaczenia, mimo to nie
dostarczyły dotychczas przekonujących wyników, które uzasadniałyby konieczność
kategorycznego wycofania thimerosalu z użycia. W dalszym ciągu, szereg produktów w tym
szczepionki jest dostępnych na rynku i stosowanych w klinice i innych dziedzinach życia
codziennego. Jednak wobec możliwości wystąpienia niepokojących objawów niepożądanych,
w szczepionkach dla niemowląt zastosowano alternatywnie inne konserwanty. Polska należy
do krajów, które nie uznały za słuszne wprowadzenie zakazu stosowania szczepionek
zawierających thimerosal. W tej sytuacji problematyka przedstawiona w rozprawie
doktorskiej lekarza Mieszka Olczaka pt: „Ocena neurorozwojowej toksyczności thimerosalu
w modelu zwierzęcym- analiza behawioralna i neuropatologiczna w kontekście zaburzeń
spektrum autyzmu” jest ważna i bardzo aktualna.
Praca zawiera 182 strony maszynopisu w typowym układzie: wstęp, cel pracy, materiał
badawczy i metodyka, wyniki, dyskusja, podsumowanie, wnioski, dodatki, bogate
piśmiennictwo liczące blisko 300 pozycji bibliograficznych oraz streszczenie pracy w języku
polskim i angielskim. W rozdziale „Dodatki” znajdują się: skróty użyte w tekście pracy
(wśród nich zabawny skrót: „sól” z wyjaśnieniem, że oznacza on ”sól fizjologiczną”
Przypominam szanownemu Doktorantowi, że substancja taka w naturze nie występuje,
natomiast używany jest fizjologiczny roztwór soli kuchennej (0,9%). Zarówno skrót „sól”
jak i jego wyjaśnienie jest całkowicie nielogicznym żargonem, który powinien być usunięty z
poważnego tekstu naukowego. Pozostała zawartość „Dodatków” bardzo mi się podoba,
ponieważ wyręcza recenzenta w liczeniu tabel i rycin zawartych w pracy oraz uwidacznia
dorobek publikacyjny Autora.
Według zestawień Autora, w pracy zamieszczono 6 tabel oraz 110 rycin z tego 4 tabele
i 4 ryciny dotyczą informacji zawartych we wstępie. W rozdziale: Materiał badawczy i
metodyka, zamieszczono dwie pozostałe tabele.
Wstęp napisany został jasno, zwięźle i zawiera istotne informacje dotyczące zagadnienia
będącego przedmiotem rozprawy. Autor przedstawia przejrzyście sugestie wiążące
toksyczność thimerosalu, zawartego w szczepionkach, z możliwością wystąpienia zaburzeń
z grupy spektrum autyzmu. Podkreśla rozbieżności wyników zamieszczonych w dostępnej
literaturze, uzasadniając tym samym potrzebę podjęcia zaplanowanych badań.
Cel zaplanowanych badań i dobór metod został przedstawiony jasno i logicznie.
Uzyskane wyniki dokumentuje 106 rycin: 3 z nich przedstawiają kinetykę rtęci w mózgu,
wątrobie i nerce, 35 dotyczy testów behawioralnych a 62 ryciny – badań
immunohistochemicznych i neuropatologicznych. Większość badań została poddana ocenie
statystycznej co w znacznym stopniu obiektywizuje obserwacje morfologiczne i
immunohistochemiczne. Podkreślić jednak należy, że metody immunohistochemiczne mają
wartość głównie jakościową (rozmieszczenie wykrywanego antygenu w tkance), dlatego
ocenę ilościową nawet po analizie komputerowej należy traktować jako wartość orientacyjną.
Uważam również , że w wielu wypadkach nie było potrzeby dokumentowania zmiany
morfologicznej tego samego typu i tej samej lokalizacji w 3 różnych powiększeniach
mikroskopowych z identycznymi podpisami objaśniającymi (np. ryc 46-54). Jeżeli Autor
uważa użycie tego typu dokumentacji za celowe, powinien w podpisie podkreślić jaką nową
wartość uwidacznia rycina w każdym kolejnym powiększeniu .
Uzyskane wyniki zostały przeanalizowane w ramach wnikliwej dyskusji, w której
obserwujemy dużą erudycją Doktoranta i Jego umiejętność samodzielnej, krytycznej oceny
własnych wyników w konfrontacji z wynikami publikowanymi przez innych autorów.
W podsumowaniu rozprawy, Autor podkreśla zbieżność lokalizacji zmian
neuropatologicznych pojawiających się po podaniu thimerosalu z lokalizacją ośrodków w
mózgu , które biorą udział w powstawaniu obserwowanych zaburzeń behawioralnych. Nie
zgodziłabym się jednak ze stwierdzeniem Doktoranta (str.148 wiersz 10 ), że u szczurów
obserwował „zmiany charakterystyczne dla uszkodzeń układu nerwowego we wczesnych
stadiach rozwoju w obrębie…”, ponieważ wszystkie opisane zmiany nie miały żadnych cech
charakterystycznych zarówno dla wieku jak i dla czynnika wywołującego te uszkodzenia.
Całość dyskusji świadczy o doskonałym, merytorycznym przygotowaniu Doktoranta.
Uzyskane wyniki analizowane są w oparciu o bogate dane literaturowe. Wielopłaszczyznowa
analiza pozwala Autorowi na wyciągnięcie 5 ważnych i trafnych wniosków „ogólnych”.
Natomiast 17 wniosków szczegółowych uważam za powtórzenie wyników. Całą pracę
oceniam bardzo pozytywnie. Doktorant wykazał dużą dojrzałość w stawianiu pytań
i poszukiwaniu na nie odpowiedzi, poprzez umiejętne zaplanowanie badań, użycie
odpowiednich metod, wnikliwą analizę wyników i wyważoną, bardzo merytoryczną
i właściwie prowadzoną dyskusję. Wykazał się umiejętnością korzystania z najistotniejszych
i najbardziej aktualnych danych literatury fachowej i zdolnością formułowania logicznych
wniosków.
Upoważnia mnie to do stwierdzenia, że rozprawa spełnia wszystkie wymogi stawiane pracom
doktorskim i dlatego przedstawiam Panu Przewodniczącemu i Wysokiej Radzie Instytutu
Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wniosek o dopuszczenie lekarza Mieszka Olczaka do
dalszych etapów przewodu doktorskiego.
Z poważaniem
Prof. dr hab. Danuta Maślińska
Prof. dr hab. Danuta Maślińska
Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej
im. M. Mossakowskiego PAN
ul. A. Pawińskiego 5
02-106 Warszawa
Warszawa, 31.08.2011r.
Prof. dr hab. Przemysław Bieńkowski
Przewodniczący Rady Naukowej
Instytutu Psychiatrii i Neurologii
ul. Sobieskiego 9
02-957 Warszawa
Szanowny Panie Przewodniczący,
Przesyłam pozytywną recenzję rozprawy doktorskiej lek. Mieszka Olczaka pt: Ocena
neurorozwojowej toksyczności Thimerosalu w zwierzęcym modelu – analiza behawioralna i
neuropatologiczna, w kontekście zaburzeń spektrum autyzmu.
Z poważaniem
Prof. dr hab. Danuta Maślińska