Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna?
advertisement
Whitepaper Biuletyn Informacyjny Wie ist rentgenowska die Röntgeninspektion Czy sicher kontrola żywności von jest Lebensmitteln? bezpieczna? SPIS TREŚCI INHALT 1 Dlaczego stosuje się promienie Rentgena do kontroli żywności? 12Warum Röntgenstrahlen zur Lebensmittelinspektion? Promieniowanie rentgenowskie a radioaktywność 22.1 Röntgenstrahlung im Vergleich zu Radioaktivität Czym są promienie Rentgena? 32.2 Röntgeninspektion Vergleich zur Lebensmittelbestrahlung Promieniowanieim w życiu codziennym 42.3 Röntgensysteme sind designgemäß sicher Dawki promieniowania w szerszym kontekście 53FazitKontrola rentgenowska a napromieniowanie żywności 64Glossar Systemy detekcji rentgenowskiej są z zasady bezpieczne 74.1 Nachweise Zasady ochrony 4.2 Przepisy dotyczące bezpieczeństwa 4.3 Cechy projektu zapewniające bezpieczeństwo 5 Podsumowanie 6 Słowniczek terminów 7 Teksty źródłowe Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna? Część producentów żywności żywi pewne obawy wobec wprowadzenia detekcji rentgenowskiej jako metody kontroli produktów. Obawiają się, że personel mógłby sprzeciwiać się instalacji detektorów rentgenowskich w zakładzie pracy, oraz, że klienci mogą wybrać inne marki produktów, niepoddawane tego typu kontroli. Obawy przed promieniowaniem są słuszne, nie oznacza to jednak, że należy niepokoić się stosowaniem promieni rentgenowskich w procesie kontroli żywności. Poziom promieniowania używany do kontroli w przemyśle spożywczym jest bardzo niski, a zastosowanie detektorów rentgenowskich podlega ścisłej regulacji, a zarazem coraz bardziej się upowszechnia. Niniejszy biuletyn omawia bezpieczeństwo kontroli rentgenowskiej żywności. 1. Dlaczego stosuje się promienie Rentgena do kontroli żywności? Mimo, że stosowanie kontroli rentgenowskiej nie jest wymagane prawem, to takie wytyczne, jak analiza zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP), Producenci żywności stosują technologię kontroli Globalna Inicjatywa Bezpieczeństwa Żywności, rentgenowskiej w celu zapewnienia bezpieczeństwa Dobre Praktyki Wytwarzania i inne standardy Trotz des bislangen Fehlens rechtlicher Vorschriften 1. Warum zur rentgenowska umożliwia i jakościRöntgenstrahlen produktów. Kontrola ustalane doraźnie przez poszczególne sieci handlowe Lebensmittelinspektion? zur Verwendung von Röntgeninspektionen verlagern osiągnięcie wyjątkowo wysokiego poziomu detekcji nakładają na wytwórców zobowiązanie do wdrożenia Richtlinien wie die Hazard Analysis Critical Control Points Lebensmittelhersteller nutzen auf Röntgenstrahlung metalu w przypadku metali żelaznych, nieżelaznych niezawodnych standardów kontroli wyrobów. (HACCP), die Globale Lebensmittelsicherheitsinitiative basierende Inspektionstechnologien Gewährleistung i stali nierdzewnej. Ponadto,zur technologia ta radziund gute Herstellungspraktiken sowie spontan von der Produktsicherheit und Produktqulität. Mit einer Herstellern detektorów erarbeitete Standards die sobie doskonale również z wykrywaniem innych verschiedenenWłączenie rentgenowskich do globalnego Röntgeninspektion hat man außerordentliche Verantwortung für die Entwicklung zuverlässiger zanieczyszczeń, takich, jak fragmenty szkła, kamieni, programu kontroli produktów w firmie w celu Kapazitäten zur Detektion eisenhaltiger und nicht Produktinspektionsprogramme an die Hersteller. kości, tworzywa sztuczne o wysokiej gęstości oraz zagwarantowania bezpieczeństwa i jakości wyrobów eisenhaltiger Metalle sowie von Edelstahl zur Verfügung. Die Einbindung von Röntgeninspektionssystemen in Die Technologie eignet sich ferner ausgezeichnet zur guma (Ilustracja 1). Detektory rentgenowskie mogą umożliwia producentom funkcjonowanie zgodne ein unternehmensweites Inspektionsprogramm zur Detektion Fremdkörper, wie beispielsweise takżeanderer przeprowadzać szeroki zakres czynności Gewährleistung z krajowymi i międzynarodowymi von Produktsicherheit und Qualität regulacjami, von Glas, Steinen, Knochen, Kunststoffen hoher Dichte kontrolnych na linii produkcyjnej, w tym mierzyćhilft masę przepisami prawa oraz normami ustalanymi Lebensmittelherstellern dabei, krajowego nationale und und Gummiverbindungen (Abb. 1). Röntgensysteme internationaleprzez Vorschriften, lokale Gesetze und von produktu, zliczać elementy, identyfikować brakujące sieci handlowe. ind zudem in der Lage, ein breites Spektrum von lub uszkodzone produkty, monitorować poziom Herstellern formulierte Standards einzuhalten. Qualitätsreihenprüfungen durchzuführen, wie napełnienia, badać szczelność zamknięcia beispielsweise das Messen von Masseninhalten oder i wykrywać 2. P romieniowanie rentgenowskie Zählen von Komponenten, dasoraz Identifi zieren fehlender 2. Röntgenstrahlung im Vergleich zu uszkodzone produkty opakowania. a radioaktywność Radioaktivität oderWzrost mangelhafter Produkte, dasiÜberwachen tempa produkcji oczekiwań konsumentów von Füllständen, Inspizieren der Unversehrtheit zmusza producentów do wprowadzania bardziej Czym są promienie Rentgena? von Versiegelungen und das Prüfen auf Vorliegen 2.1 Was sind2.1. Röntgenstrahlen? niezawodnych metod kontroli jakości produktów. beschädigter Produkte und Verpackungen. Röntgenstrahlen sind unsichtbar und eine Promieniowanie rentgenowskie jest niewidzialne, Form der elektromagnetischen Strahlung, bowiem jest ono jedną zwie form promieniowania beispielsweise Licht- oder Radiowellen. Alle Arten der elektromagnetycznego, podobnie jak światło lub elektromagnetischen Strahlung sind Teile eines einzigen falealsradiowe. Wszystkie rodzaje promieniowania Kontinuums, das das elektromagnetische Spektrum elektromagnetycznego należą do bekannt ist (Abb. 2). Das Spektrum erstreckt sich von wspólnego langwelligen Radiowellen einen Ende bis hin zupromieniowania kontinuumam zwanego spektrum Gammastrahlen am anderen Ende. elektromagnetycznego (Ilustracja 2). Obejmuje ono różne typy promieniowania, od długich fal radiowych Aufgrund ihrer Wellenlänge können Röntgenstrahlen do promieni gamma na przeciwległym krańcu. Materialien durchdringen, die kein sichtbares Licht Ilustracja 1: Obraz rentgenowski zanieczyszczonych słoików z jedzeniem dla niemowląt Zunehmende Bandgeschwindigkeiten und immer höhere Kundenerwartungen setzen 2 BIULETYN INFORMACYJNY Lebensmittelhersteller unter Druck, zuverlässigere Verfahren bei der Lebensmittelinspektion einzusetzen. Abb. 1: Röntgenbild verunreinigter Gläser mit Babynahrung durchlassen. Die Transparenz eines Materials für Röntgenstrahlung hat im weitesten Sinne mit der Materialdichte zu tun, was auch der Grund dafür ist, dass Röntgeninspektionen für die kontrola Lebensmittelindustrie so Czy nützlich sind.rentgenowska Je höher die żywności jest bezpieczna? Materialdichte, desto weniger Röntgenstrahlen sind in Ilustracja 2: Spektrum promieniowania elektromagnetycznego Dzięki niewielkiej długości fali promienie rentgenowskie przenikają przez materiały nieprzezroczyste dla światła widzialnego. Przenikliwość danego materiału dla promieni Rentgena zależy, mówiąc ogólnie, od jego gęstości, dzięki czemu kontrola rentgenowska jest tak pożytecznym narzędziem w przemyśle spożywczym. Im wyższa gęstość materiału, tym mniejsza ilość promieni jest w stanie go przeniknąć. Ukryte ciała obce, jak np. fragmenty szkła lub metalu są więc widoczne na obrazie rentgenowskim, bowiem odbijają więcej promieniowania niż otaczający je produkt. Promieni Rentgena używanych w systemach kontroli żywności nie należy kojarzyć z takimi substancjami radioaktywnymi jak uran. Substancje radioaktywne stanowią fizyczne źródła promieniowania, które emitują w postaci cząstek alfa, beta i promieni gamma. Są one emitowane stale, dlatego materiałów tych nie można wyłączyć. Jedyną metodą powstrzymania promieniowania substancji radioaktywnych jest zamknięcie ich w pojemniku wykonanym z materiału pochłaniającego promieniowanie. Promienie Rentgena wykorzystywane do kontroli żywności funkcjonują na innej zasadzie. Można je włączać lub wyłączać, jak żarówkę. Odcięcie dopływu prądu do urządzenia rentgenowskiego powoduje natychmiastowe zakończenie emisji promieni Rentgena. 2.2. Promieniowanie w życiu codziennym Promienie Rentgena stanowią tylko jedno z kilku naturalnych źródeł promieniowania. Łączny efekt działania wszystkich tych źródeł znany jest pod nazwą promieniowania tła, na które istoty ludzkie są wystawione od początku swojego istnienia. Współcześnie dzienna dawka promieniowania jest wyższa niż w poprzednich pokoleniach, gdyż promieniowanie stosowane w medycynie przyczyniło się do wzrostu otrzymywanego promieniowania tła o około 18%. Wzrost ten może wydawać się duży, lecz ogólny poziom promieniowania jest tak niski, że w praktyce jest on niezauważalny. Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna? Ilustracja 3: Promieniowanie rentgenowskie można włączać i wyłączać, podobnie jak żarówkę. Poniższy wykres (Ilustracja 4) przedstawia cztery główne źródła promieniowania składające się na promieniowanie tła, na jakie wystawiony jest przeciętny człowiek. Ilustracja 4: Główne źródła promieniowania tła Gaz radon Jest on produktem rozpadu radu-226, który występuje wszędzie tam, gdzie występuje uran. Radon wydzielany jest z gleb i skał zawierających rudy uranu, najczęściej z granitu. Udział radonu w promieniowaniu tła waha się, lecz zwykle wynosi około 50%. Jest on często głównym składnikiem promieniowania tła. Promieniowanie kosmiczne Promieniowanie kosmiczne dociera na Ziemię z kosmosu. Wszystkie istoty żywe są narażone na ten rodzaj promieniowania, choć jego część jest filtrowana w atmosferze ziemskiej. Promieniowanie wewnętrzne Występuje w sytuacjach, gdy osoba wdycha lub połyka cząstki substancji radioaktywnych, zwykle w postaci drobnego pyłu. Promieniowanie wydzielane przez te cząstki dociera do organów wewnętrznych. Promieniowane stosowane w medycynie Głównym źródłem sztucznego napromieniowania są prześwietlenia zębów i klatki piersiowej. Stanowią one 15% łącznego promieniowania tła. BIULETYN INFORMACYJNY 3 2.3 D awki promieniowania w szerszym kontekście Z punktu widzenia ryzyka zawodowego najbardziej istotnym wskaźnikiem są łączne dawki promieniowania. Granice narażenia na promieniowanie podawane są w oparciu o maksymalne dopuszczalne dawki. W układzie SI jednostką dawki promieniowania jest siwert (Sv). Jako, że poziom narażenia na promieniowanie w pracy jest zwykle niski, powszechnie stosowane są mniejsze jednostki: milisiwert (mSv – jedna tysięczna eines Sievert). Die Strahlendosisrate misst die siwerta)Geschwindigkeit, lub mikrosiwert (μSv jedna milionowa mit der – Strahlung im Zeitverlauf siwerta).absorbiert Moc dawki tempo wird.promieniowania Dies wird in μSv/hoznacza (Dosisrate = Dosis (μSv) ÷promieniowania Zeit (Stunden)) ausgedrückt. wchłaniania w czasie. Jest ona wyrażana w milisiwertach na godzinę (μSv/h) Beim promieniowania Durchschnittsmenschen trägt(μSv)/Czas die natürliche (Moc dawki = Dawka Hintergrundstrahlung etwa 2.400 μSv (2,4 mSv) der (godziny)). jährlichen Strahlungsbelastung aus natürlichen Quellen bei (Tabelle 1). In der Regel ist dies bei Weitem Przeciętny człowiek otrzymuje źródeł naturalnych mehr als die Belastung, derze der Mensch durch die około 2.400 μSv (2,4von mSv) promieniowania tła rocznie Verwendung Röntgeninspektionssystemen Lebensmittelindustrie ausgesetzt ist. Dienara(Tabela in 1).der Zwykle dawka ta znacznie przekracza Höchstdosisrate direkt neben dem żenie natypische promieniowanie w kontakcie z urządzeniami Röntgeninspektionssystem beträgt <1 w μSvprzemyśle (0,001 do kontroli rentgenowskiej stosowanymi mSv) pro Stunde. Dies bedeutet, die Exposition spożywczym. Typowa maksymalna moc dawki promiedes Bedienungspersonals am Röntgensystem niowania wwährend pracy bezpośrednio przyzu takim urządzeniu läge 50 Arbeitswochen jeweils 40 jest mniejsza od 1 μSv pro (0,001 na godzinę. Wochenstunden JahrmSv) bei jährlich 2.000 μSv (2 OznaczamSv). to, że pracownik obsługujący urządzenie otrzyma 2.000 μSv (2 mSv) rocznie pracując przez 50 Quelle Typischer Bereich tygodni w roku, 40 godzinDurchschnittsdosis tygodniowo bezpośrednio (mSv/Jahr) (mSv/Jahr) przy detektorze rentgenowskim. Weltraum Źródło Erde Kosmos 0,4 0,3 - 1,0 Przeciętna dawka 0,5 (mSv/rok) Typowy 0,3 -zakres 0,6 (mSv/rok) 0,4 0,3-1,0 Menschlicher Körper 0,3 0,2 - 0,8 Ziemia Radon 0,5 1,2 0,2 - 1,0 0,3-0,6 Summe (gerundet) Ciało ludzkie 0,3 2,4 1 - 10 0,2-0,8 Radon Tabelle 1: (Quelle: „Radiation 1,2 0,2von - 1,0 Threats and Your Safety” Armin Ansari, 2010, Seite 10) Razem 2,4 1 - 10 (w zaokrągleniu) Natürlich auftretende Röntgenstrahlung erreicht die Erde aus dem Weltall. Die tägliche Belastung ist Tabela 1 (Źródło: ThreatsTeil andwird Yourin Safety”, gering, „Radiation denn der größte der Atmosphäre Armin Ansari, 2010, str. 10) herausgefiltert. Der Filtereffekt nimmt mit zunehmender Höhe ab. Wer im Flugzeug fliegt, wird Naturalnie występujące promieniowanie rentgenowskie durch die Röntgenstrahlung stärker belastet als pochodzi z kosmosu. Dziennie otrzymujemy je Menschen, die am Boden bleiben. w niewielkich dawkach, bowiem większość zostaje Ein Vielfl absorbiertEfekt beispielsweise etwa 8 % mehr odfiltrowana wieger atmosferze. filtracji spada Strahlung 200 μSv (0,2 mSv) im Vergleich zu einem ze wzrostem wysokości, a więc osoby podróżujące Nichtflieger. Die typische jährliche Vielfliegerdosis samolotami otrzymują wyższe dawki promieniowania beträgt etwa 2.600 μSv (2,6 mSv). Piloten und niż pozostali. Flugbegleiter absorbieren noch mehr: etwa 4.400 μSv (4,4 mSv) pro Jahr, jeweils abhängig von den geflogenen der Flugzeitsamolotem insgesamt. Die Na przykład osobaRouten częstound podróżująca jährliche liegt in der Regel über pochłania o ok. Strahlenbelastung 8% więcej promieniowania – 200 μSv derjenigen eines Arbeiters in einem Kernkraftwerk (0,2 mSv) niż osoba, która nie używa tego środka loko– und ist fast das Doppelte eines Menschen, der mocji. Przeciętna roczna dawka pasażera często latająsein Leben in Bodennähe verbringt. Trotzdem ist die cego samolotem wynosi około 2.600 μSv (2,6 mSv) zusätzliche Dosis, der Vielflieger ausgesetzt sind, rocznie.extrem Piloci iniedrig. członkowie otrzymują jeszcze Wenn załogi Sie ein ganzes Jahr lang jede wyższe Woche dawki ein – ok. 4.400 μSv (4,4 mSv) rocznie, Glas Muscheln essen würden, wäre die zusätzliche Strahlungsaufnahme 250 spędzonego μSv (0,25 mSv) – w zależności od tras i całkowitego czasu mehr als die Belastung eines Vielfliegers. 4 BIULETYN INFORMACYJNY Wie sicher ist die Röntgeninspektion von Lebensmitteln? w powietrzu. Dawka ta zwykle przekracza napromieniowanie, na jakie wystawieni są pracownicy elektrowni jądrowych, i jest niemal dwukrotnie wyższa od dawki promieniowania otrzymywanej przez osoby niepodróżujące samolotami. Mimo to, dodatkowa porcja promieniowania jest wciąż wyjątkowo niska. Zjadając co tydzień słoik małży, przez rok pochłaniamy dodatkowe 250 μSv (0,25 mSv), czyli więcej promieniowania niż stały klient linii lotniczych. Każda Ziemi kontakt Egal, wasczynność Sie auf derna Erde tun –oznacza der Strahlung können z promieniowaniem. Sie nicht entkommen. Ilustracja 5 von einem Glas Abb. 5: Verzehr Muschelnsłoika pro Woche ein tygodniowo ganzes Jedzenie małży Jahr lang przez rok==250 250μSv/Jahr μSv/rok Abb. 6: Vielfl Ilustracja 6 ieger = 2.600 μSv/Jahr; Osoby podróżujące Piloten często und Flugbegleiter = 4.400 μSv/Jahr samolotem = 2.600 μSv/rok Piloci i członkowie załóg = 4.400 μSv/rok Ilustracja 7 Abb. 7: Maximal zulässige Maksymalny dopuszczalny poziom Strahlungsleckage aus einem wycieku promieniowania z systemu Röntgensystem: kontroli rentgenowskiej: 1 μSv/hr (RoW-Vorschriften), 1 μSv/rok (przepisy RoW), 5 μSv/hr (US-Vorschriften) 5 μSv/rok (przepisy USA) 3. Röntgeninspektion im Vergleich zur Lebensmittelbestrahlung 3. K ontrola rentgenowska a napromieniowanie żywności Lebensmittelverarbeitende Betriebe nutzen W przetwórstwie żywności promieniowanie Rentgena Röntgenstrahlen auf zweierlei Weise: wykorzystywane jest na dwa sposoby: 1.1. ZurD Inspektion Verunreinigungen zur jakości lub o detekcjiauf zanieczyszczeń luboder kontroli Qualitätskontrolle und 2. Do napromieniowania żywności (proces ten niszczy bakterie). 2. Zur Bestrahlung (ein Verfahren zur Abtötung von Obie technologie są podobne, gdyż obydwa procesy Bakterien) wykorzystują promieniowanie, lecz na tym kończą się ich podobieństwa. Dawka promieniowania Zwar sind die Technologien einander ähnlich – bei używana do beiden wird Strahlung eingesetzt aber das napromieniowania żywności–różni się ist od tej stosowanej eswauch schon.jakości Dosierungsäquivalente, die sich kontroli o kilka rzędów wielkości. um mehrfache Größenordnungen voneinander unterscheiden, trennen die Lebensmittelbestrahlung Kontrola rentgenowska żywności nie powoduje von der Lebensmittelinspektion. jej radioaktywności, na tej samej zasadzie, na jakiej człowiek nie staje się radioaktywny Eine Röntgeninspektion führt nicht dazu, dass po prześwietleniu piersiowej. Lebensmittel radioaktivklatki werden - ein Mensch ist nach einer Röntgenaufnahme des Brustbereichs auch nicht radioaktiv. Istnieją dowody naukowe potwierdzające, że promie- niowanie rentgenowskie nie jest szkodliwe dla żyw- Esności. ist wissenschaftlich nachgewiesen, w dass Badanie przeprowadzone 1997 r. przez WHO Röntgenstrahlen Lebensmitteln nicht schaden. Eine (Światową organizację Zdrowia) potwierdziło, że poziom Studie der Weltgesundheitsorganisation (WHO) aus napromieniowania żywności 10.000von Gybis nie wpływa dem Jahr 1997 bestätigt, dass eine do Strahlung na jej bezpieczeństwo ani wartości odżywcze. zu 10.000 Gy (Gray) die Lebensmittelsicherheit oder Oznacza to wystawienie żywności na mniej den Ernährungswert nicht beeinträchtigt. Das heißt,więcej die Lebensmittel wurden dawki Strahlungsdosen unterzogen, milion razy silniejsze promieniowania od dawek die etwa 10 Millionen mal stärker waren als bei einer Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna? WHITEPAPER | 5 Röntgeninspektion. Hiermit wurde bewiesen, dass • Einen Generator für die Röntgenstrahlen (A) Lebensmittel weiter ohne Besorgnis und ohne Verlust • Einen Detektor (B) ihres Ernährungswerts verzehrt werden können. • Einen Computer (C) Diese Position wird von den Erfahrungen führender Nachdem der Strahl aus dem Ausgangsfenster Lebensmittelmarken in der ganzen Welt gestützt. des Röntgenstrahlgenerators austritt, fällt er in Hersteller, bereits aufhave die Röntgeninspektion leading brands across the world. die Those that After leaving theeiner exitgeraden window of the x-ray Linie durch einen Kollimator (ein umgestellt haben, konnten nicht feststellen, dass already switched to x-ray inspection find that generator, the x-ray beam travelsderinRöntgenstrahlen a straight Gerät zu Verengung auf einen Verbraucher irgendwelche Qualitätsveränderungen normalerweise 2 mm breiten, fächerförmigen Strahl), consumers experience no change in quality. line through a collimator (a device for narrowing bemerkt haben. durch das Lebensmittelprodukt und zum Detektor. stosowanych w kontroli rentgenowskiej. Badanie wykastrumień promieniowania w wiązkę wachlarzową zało, że taka żywność wciąż nadaje się do bezpiecznego o typowej szerokości 2 mm), przez produkt spożywczy, spożycia i nie traci nic ze swych wartości odżywczych. do the detektora. stream of x-rays to typically a 2mm wide fan Die bei der Röntgeninspektion eingesetzten Dosen Za tym poglądem przemawia również doświadczenie The dose levels used in x-ray inspection are the food product, and on to the sind weniger als das zehn Millionste der beam), Dosen austhrough der licznych wiodących marek z całego świata. Producenci, WHO-Studie. Lebensmittel, less than one ten millionth of those used in the die eine Röntgeninspektion detector. durchlaufen, befinden sich weniger als eine Sekunde WHO study. Food that passes through anżywności x-ray którzy już wprowadzili rentgenowską kontrolę im Röntgenstrahl. Während • dieser kurzen Zeit beträgt für die Röntgenstrahlen (A) Röntgeninspektion. Hiermit wurde bewiesen, dass Einen Generator system spends thanzmian 1Durchschnittsdosis second dieless absorbierte stwierdzają, żeinspection konsumenci nie odczuwają jakości 1 uGy bis 1,5 Lebensmittel weiter ohne Besorgnis und ohne Verlust • Einen Detektor uGy (0,0000015 Gy). itDie Strahlungsdosen sind so (B) in the x-ray beam. During that short time produktów. niedrig, dass selbst organische Lebensmittel einer ihres Ernährungswerts verzehrt werden können. • Einen Computer (C) receives a radiation dose of around 1 uGy to 1.5 Röntgeninspektion unterzogen werden können, Diese Position wird von den Erfahrungen führender uGy (0.0000015 Gy). The levels are sozierung low that ohne ihre Klassifi alsNachdem organische Produkte zu der Strahl aus dem Ausgangsfenster Poziomy dawek stosowanych przy kontroli rentgenowLebensmittelmarken in der ganzen Welt gestützt. verlieren. organic food can be subject to x-ray inspection des Röntgenstrahlgenerators austritt, fällt er in skiej są ponad dziesięć milionów niższe od dawek Hersteller, die bereits die Röntgeninspektion with auf no diminution of itsrazy organic status. Im Vergleich zur Röntgeninspektion die Dosen, die durch einen Kollimator (ein einer sind geraden Linie umgestellt haben, konnten nicht feststellen, dassprzesuwają-eingesetzt werden, viel zastosowanych w badaniu WHO. Żywność für Lebensmittelbestrahlungen Gerät zu Verengung der Röntgenstrahlen auf einen höher und reichen bei den genehmigten Protokollen Verbraucher irgendwelche Qualitätsveränderungen ca się przez system kontroli In comparison torentgenowskiej x-ray inspection theprzebywa dose normalerweise für die Lebensmittelbehandlung von 500 Gy bis zu 2 mm breiten, fächerförmigen Strahl), bemerkt haben. levels for food irradiation10.000 are much higher and durch w zasięgu wiązki promieniowania przez krótszy niż das Lebensmittelprodukt und zum Detektor. Sv.czas range fromotrzymuje 500 Gy up todawkę 10,000 promieniowaSv in approved sekunda. W tym czasie Egal aus welchem Blickwinkel man es betrachtet, Ilustracja 9: Obudowa aparatu rentgenowskiego wykonana Die bei der Röntgeninspektion eingesetzten Dosen food items. nia wynoszącąprotocols od ok. 1forμGy do 1,5 μGy (0,0000015 Gy). Lebensmittel, die ein Röntgeninspektionssystem Abb. 9: Röntgensystem aus Edelstahl ze stali nierdzewnej sind weniger als das zehn Millionste der Dosen aus der durchlaufen, sind genauso gut und genauso Die Baugruppe ist insgesamt in einem Gehäuse Poziom ten jest tak niski, że kontroli można poddawać schmackhaft wie vorher. Es treten keine messbaren WHO-Studie. Lebensmittel, die eine Röntgeninspektion Whichever way you look at it, food that has Figure 9: Stainlessaus steelEdelstahl x-ray cabinet untergebracht (Abb. 9), auf dem eine Änderungen am Geschmack, oder nawet produkty organiczne bezals uszczerbku dla ich an der Konsistenz säulenförmige Leuchte angebracht ist, die den Status Całe urządzenie zamknięte jest w obudowie wykonanej durchlaufen, befinden sich weniger eine Sekunde passed through an x-ray inspection system is am Ernährungswert auf: Geröntgte Lebensmittel sind des Systems anzeigt. Die Leuchte (Abb. 10) ist mit ekologicznych. Hinsicht vonit ungeröntgen zu unterscheiden. imwalorów Röntgenstrahl. Während beträgt ze (Ilustracja 9), wyposażonej as good anddieser tasty tokurzen eatinaskeiner itZeit was before was Thestali wholenierdzewnej assembly is encased in a stainless einer Sicherheitsschaltung verdrahtet; das bedeutet, die absorbierte Durchschnittsdosis 1 uGy bis 1,5changes to wenn(Figure die Leuchte versagt, wird dievisible Quelle der scanned. There are no measurable steel x-ray cabinet 9) with a highly Gutes Essen ist nach wie vor gutes Essen.w zestaw widocznych lamp sygnalizujących stan Röntgenstrahlung automatisch ausgeschaltet. Jeder W (0,0000015 porównaniu z dawkami stosowanymi wsokontroli uGy Gy). Die Strahlungsdosen sind flavours, textures, or nutritional values: food that lamp stack that signals the system10) status. The systemu. Lampy (Ilustracja podłączone są do Zugang zur primären Strahlung des Röntgenstrahls rentgenowskiej, poziom dawek stosowanych niedrig, dass selbst organische Lebensmittel einer indo has been x-rayed is indistinguishable every lampsicher stack (Figure 10)zwei is wired to ajeżeli safetylampy circuit; nie działają, 4. Röntgensysteme sind designgemäß ist durch zwangsgebremste Verriegelungen obwodów bezpieczeństwa: undsource wird durch ein Sicherheitsrelais Röntgeninspektion unterzogen werden können, respect from food that if the lamps fail,geschützt the x-ray automatically napromieniowania żywności jesthasn’t. znacznie wyższy Ein Röntgeninspektionssystem enthält drei źródło promieni Rentgena zostanie automatycznie überwacht. Schlüsselkomponenten(Abb. 8): switches off. All access to primary x-ray beam ohne ihre Klassifi zierung als organische Produkte zu i wynosi od 500 Gy do 10.000 Sv zgodnie z dopuszczalwyłączone. Przed dostępem do pierwotnej wiązki Gooddla foodproduktów remains goodspożywczych. food. radiation is protected by two forced break verlieren. nymi procedurami promieni rentgenowskich chronią dwie samoczynne interlocks and monitored by a Safety Relay. blokady monitorowane przez przekaźniki bezpieczeństwa. 4. X-ray Systems are Safe by Design Im Vergleich zur Röntgeninspektion sind die Dosen, die Niezależnie od punktu widzenia, żywność po przejściu für Lebensmittelbestrahlungen eingesetzt werden, viel przez system kontroli rentgenowskiej zachowuje te are three key components of an x-ray höher und reichenThere bei den genehmigten Protokollen same walory odżywcze i smakowe, jakie cechowały inspection systemvon (Figure für die Lebensmittelbehandlung 5008): Gy bis zu ją przed nie powoduje żadnych • Kontrola An x-ray generator (A) 10.000 Sv. kontrolą. uchwytnych zmian konsystencji ani wartości • A smaku, detector (B) Abb. 8: Komponenten eines Röntgensystems Abb. 10: Gut sichtbare säulenförmige Leuchte •Blickwinkel A computer (C) es betrachtet, odżywczych. Produkty spożywcze poddane kontroli Egal aus welchem man Abb. 9: Röntgensystem aus Edelstahl Lebensmittel, dienieodróżnialne ein Röntgeninspektionssystem są absolutnie od pozostałych. durchlaufen, sind genauso gut und genauso Die Baugruppe ist insgesamtWie insicher einem Gehäuse | WHITEPAPER ist die Röntgeninspektion von Lebensmitteln? schmackhaft wie vorher. Espozostanie treten keine6 dobrym messbaren Dobre jedzenie zawsze jedzeniem. aus Edelstahl untergebracht (Abb. 9), auf dem eine Änderungen am Geschmack, an der Konsistenz oder säulenförmige Leuchte angebracht ist, die den Status am Ernährungswert auf: Geröntgte Lebensmittel sind des Systems anzeigt. Die Leuchte (Abb. 10) ist mit 4. S ystemy detekcji rentgenowskiej in keiner Hinsicht von ungeröntgen zu unterscheiden. einer Sicherheitsschaltung verdrahtet; das bedeutet, są z zasady bezpieczne 10: Lampy sygnalizacyjne umieszczone wenn dieIlustracja Leuchte versagt, wird die Quelle der Figure 10: Highly visible lamp stack Gutes Essen ist nach wie vor gutes Essen. w widocznym miejscu. automatisch ausgeschaltet. Jeder System detekcji rentgenowskiej składa się z trzech Röntgenstrahlung Zugang zur primären Strahlung des Röntgenstrahls kluczowych elementów (Ilustracja 8): 4.•Röntgensysteme sind designgemäß sicher ist durch4.1 zweiZasady zwangsgebremste ochronyVerriegelungen generatora promieni Rentgena (A) geschützt und wird durch ein Sicherheitsrelais • Röntgeninspektionssystem detektora (B) Ein enthält drei Systemy kontroli rentgenowskiej zaprojektowano überwacht. Figure 8: Components of an x-ray system Schlüsselkomponenten(Abb. 8): • komputera (C) w sposób bezpieczny, tak, by generowały promieniowanie tylko wówczas, gdy urządzenie jest włączone. W tym czasie ryzyko narażenia na promieniowanie można kontrolować za pomocą jednej lub obydwu zasad ochrony: White Paper 5 •odległość •osłona EAGLE Product Inspection Odległość: Natężenie promieniowania znacznie spada wraz z oddalaniem się od źródła (Ilustracja 11), proporcjoIlustracja 8: Elementy systemu detekcji rentgenowskiej Abb. 8: Komponenten eines Röntgensystems Abb. 10: Gut sichtbare Leuchte nalnie dosäulenförmige kwadratu odległości od źródła. Jednakże w zakładzie przetwórstwa spożywczego nie ma zbyt Po opuszczeniu otworu wyjściowego generatora wiele przestrzeni, więc odejście od urządzenia nie promieni Rentgena, wiązka promieniowania przechodzi zawsze jest możliwe. w linii prostej przez kolimator (urządzenie skupiające 6 | WHITEPAPER Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna? Wie sicher ist die Röntgeninspektion von Lebensmitteln? BIULETYN INFORMACYJNY 5 4.2 Przepisy dotyczące bezpieczeństwa Ilustracja 11: Natężenie promieniowania Osłona: Z uwagi na to, że wykonanie osłony urządzenia jest działaniem znajdującym się pod kontrolą producenta detektorów rentgenowskich, jest to najbardziej rozpowszechniona metoda kontroli emisji promieniowania. Poziom ochrony zależy od gęstości użytego materiału (Ilustracja 12). Z tego powodu aparaty rentgenowskie i ich obudowy są zwykle wykonane ze stali nierdzewnej (Ilustracja 13). Produkcja i dostarczanie urządzeń do kontroli rentgenowskiej są regulowane przepisami. W Wielkiej Brytanii regulują je Przepisy o Promieniowaniu Jonizującym z 1999r, zaś w Stanach Zjednoczonych Kodeks Przepisów Federalnych FDA (Federalnej Agencji ds. Żywności i Leków), Sekcja 21 CFR 1020.40 „Aparaty rentgenowskie w obudowach”. Przepisy te gwarantują bezpieczeństwo obsługi urządzeń, nawet w sytuacji, gdy operator spędza cały dzień pracy w ich pobliżu. W rzeczywistości osoby obsługujące urządzenia rentgenowskie spędzają bardzo niewiele czasu bezpośrednio w ich pobliżu. Nowoczesne systemy są zautomatyzowane w celu zminimalizowania obecności operatora. Niemniej jednak dobrze zaprojektowany system kontroli rentgenowskiej musi być zgodny z krajowymi przepisami oraz regulacjami dotyczącymi stosowania promieniowania jonizującego. 4.3 C echy projektu zapewniające bezpieczeństwo Ilustracja 12: Materiały, z których wykonano osłony i ich działanie Detektor rentgenowski wyposażony w odpowiednią obudowę nie stwarza zagrożenia dla zdrowia obsługujących je pracowników. Wysoka czułość detektorów stosowanych w nowoczesnych systemach kontroli rentgenowskiej umożliwiła ich producentom zmniejszenie mocy generatorów promieniowania rentgenowskiego. Słabsze źródło emituje mniej promieniowania, przez co z kolei wymaga słabszej osłony. Standardowe cechy zapewniające bezpieczeństwo powinny obejmować osłony tunelu zatrzymujące promieniowanie, układ samoczynnych wyłączników bezpieczeństwa oraz możliwość całkowitej integracji systemu kontroli rentgenowskiej z obwodami bezpieczeństwa na linii produkcyjnej, o ile jest to wymagane. Pozostałe istotne cechy to blokowane izolatory napięcia, łatwo dostępne wyłączniki awaryjne oraz umieszczony na górze zestaw lamp sygnalizacyjnych widoczny z każdego kierunku (Ilustracja 14). Ilustracja 13: Osłona wiązki promieniowania wewnątrz urządzenia rentgenowskiego 6 BIULETYN INFORMACYJNY Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna? safety circuit if required. Other vital features should be lockable power isolators, accessible emergency stops, and a top-mounted lamp stack with 360° visibility (Figure 14). Widoczny zestaw lamp Highly visible lamp stack sygnalizacyjnych Wyłącznik awaryjny Emergency stops dostępny z obydwu accessible from both sides stron Tunnel curtains Osłony tunelu Układ samoczynnych Safety interlock design blokad Ilustracja 14: Standardowe cechy zabezpieczające Figure 14: Standard safety features Zgodnie z wymogami prawa, urządzenie po zainstalowaniu przejść krytyczną Once installed, themusi unit must byostatnią, law be given a kontrolę przejdzie ją z wynikiem final, criticalrentgenowską. x-ray survey. IfJeżeli it passes, a certificate Badanie is pozytywnym, issued. This is otrzymuje either donecertyfikat. by the x-ray system przeprowadza producent systemów rentgenowskich manufacturer or by an independent inspector. lub niezależny inspektor. Before start work, staff be trainedpersonel in Przedthey rozpoczęciem pracyshould z urządzeniem thenależy properprzeszkolić use of the w equipment and in the relevant zakresie prawidłowej obsługi health safety issues. oraz and odpowiednich aspektów bezpieczeństwa i higieny pracy. 5. Conclusion 5. Podsumowanie Low level radiation is part of everyday life część and Niski poziom promieniowania stanowi humans have been exposed to it since the codziennego życia. Istoty ludzkie są narażone beginning of time. na promieniowanie od początków swojego istnienia. Kontrola rentgenowska również w coraz X-ray inspection of food is żywności increasingly a feature of większym stopniu staje się częścią naszego życia. our daily life. With each passing year, more wellZ każdym rokiem coraz więcej known brands are subjecting theirproducentów foods to x-raywiodących marek poddaje swoje wyroby kontroli rentgenowskiej. inspection. But that’s not a cause for fear. Food Nie jest to jednak powód do obaw. Jedzenie nadające that’s good to eat before being x-rayed is as tasty się do spożycia zachowuje po kontroli wszystkie walory and nutritional afterwards. Evidencetego comes from smakowe i odżywcze. Dowodzą doświadczenia those brands that have adopted x-ray inspection producentów, którzy już wprowadzili ten rodzaj kontroli, already andklientów, their customers dodostrzegają not detect any oraz ich którzy nie żadnych zmian smakuinani konsystencji produktów. change flavour or texture. Personel obsługujący urządzeniasystems do detekcji Staff working with x-ray inspection rentgenowskiej jest chroniony przez przepisy prawne oraz przez sposób projektowania urządzeń. Regulacje prawne określają poziom bezpieczeństwa, zaś wytwórcy sprzętu projektują go z odpowiednio większym marginesem bezpieczeństwa. Czy kontrola rentgenowska żywności jest bezpieczna? which means they can be turned on and off. Providing the safety guidelines are followed, modern x-ray inspection systems provide a safe working environment within the food industry. Urządzenia te nie wykorzystują aktywnych źródeł The equipment wouldn’t be there if it didn’t serve promieniowania, jak np. uran. Promienie Rentgena a purpose. The real risk to human health comes stosowane w urządzeniach do kontroli generowane food contaminants as metal, sąfrom przez prąd elektryczny,such co oznacza, że glass, można je stone, and bone and x-rayprzestrzegane inspection systems włączać i wyłączać. Jeżeli są zalecenia are used to detect and rejectnowoczesne contaminated food dotyczące bezpieczeństwa, systemy kontroli rentgenowskiej stanowią bezpieczne from the production line. Since x-ray inspection środowisko pracy w przemyśle spożywczym. is good at catching contaminants (and checking product integrity) without affecting the food or the Urządzenia byłybythe wykorzystywane, people whonie operate equipment, it’s fair to say gdyby nie spełniały pewnego celu. Rzeczywistym that x-ray inspection is a force for improving food zagrożeniem dla ludzkiego zdrowia są bowiem safety and quality, not reducingspożywczych, it. zanieczyszczenia w produktach w tym np. fragmenty metalu, szkła, kamieni i kości. 6. Glossary Detektory rentgenowskie służą do wykrywania zanieczyszczonych produktów i odrzucania ich zOrders linii produkcyjnej. Ponieważ kontrola rentgenowska of magnitude dobrze spełnia zadanie wykrywania zanieczyszczeń (http://en.wikipedia.org/wiki/Order_of_magnitude) (iOrders kontroli integralności produktów), nie of magnitude are generally usedwpływając to make zarazem na żywność ani na osoby obsługujące, można very approximate comparisons. If two numbers stwierdzić, że kontrola rentgenowska jest narzędziem differ by one order of magnitude, one is about poprawiającym bezpieczeństwo i jakość produktów ten times larger thepogarszającym. other. If they differ by spożywczych, niethan zaś je two orders of magnitude, they differ by a factor of 100. 6.about Słowniczek terminów Rząd (za: pl.wikipedia.org) Sv: wielkości Sievert (unit of radiation dose) Rząd wielkości jest szacunkowym określeniem liczby, mSv: Millisievert (a thousandth of a sievert) przybliżającym jej wartość. Ogólnie rzędu wielkości μSv: się Microsievert (a millionth of a sievert) używa przy dokonywaniu dokładnych porównań. SI: The International System Unitswielkości, Jeśli dwie liczby różnią się o jedenofrząd fromjest the około French10-krotnie Système oznacza(abbreviated to, że jedna SI z nich d’Unités) większaInternatinal od drugiej. Analogicznie, różnica dwóch rzędów wielkości oznacza, żeradiation jedna z liczb jest 100 razy większa. Gy: Gray ( unit of absorbed dose, for practical scenarios, radiation such as Sv: gamma siwert (jednostka promieniowania) or x-ray, 1dawki Gy = 1 Sv) mSv: milisiwert (jedna tysięczna część siwerta) μSv: mikrosiwert (jedna siwerta) No part of this white paper may bemilionowa reproduced orczęść transmitted in any formMiędzynarodowy or by any means, electronic mechanical, including SI: Układor Jednostek Miar photocopying and recording, for any purpose without the express (skrót pochodzi od terminu francuskiego written permission of EAGLE Product Inspection. Systeme International d’Unités) This documentation is furnished with restricted dawki rights. Gy: Gray (jednostka pochłoniętej promieniowania, w scenariuszach praktycznych EAGLE Product Inspection does not warrant the accuracy or dla of promieniowania gamma applicability the information contained herein and as such is lub rentgenowskiego 1Gy = 1Sv). specifically not responsible for property damage and/or personal injury, direct or indirect for damages and/or failures which may be caused as a result of using the information provided. White Paper EAGLE Product Inspection 7 BIULETYN INFORMACYJNY 7 7. Teksty źródłowe Poniżej przedstawiono linki do tekstów i informacji źródłowych: Agencja ochrony zdrowia – bezpieczeństwo promieniowania (Wielka Brytania) http://www.hpa.org.uk/radiation Agencja ds. Standardów Produkcji Żywności http://www.food.gov.uk Federalna Agencja ds. Żywności i Leków – główny organ regulacyjny w USA http://www.fda.gov/cdrh/radhealth Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) http://www.who.int/foodsafety/publications/fs_ management/irradiation/en/ Normy dla Żywności WHO/FAO http://www.codexalimentarius.net Komitet ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (Wielka Brytania) – Wskazówki dotyczące BHP przy pracy z promieniowaniem jonizującym http://hse.gov.uk Soil Association (organizacja certyfikacji produktów organicznych) http://www.soilassociation.org PID Polska Sp. z o.o. ul. Osmańska 12 02-823 Warszawa Tel. +48 22 545 05 90 www.pidpolska.pl Kontakt: Tomasz Rychlica Mob: +48 507 370 580 Email: [email protected] Żadna część niniejszego biuletynu nie może być kopiowana ani transmitowana, w żadnej formie i na żadnym nośniku elektronicznym lub mechanicznym, w tym w postaci fotokopii i zapisu, w żadnym celu, bez wyraźnej pisemnej zgody EAGLE Product Inspection. Niniejszy dokument jest dostarczany z ograniczonymi prawami. EAGLE Product Inspection nie gwarantuje dokładności ani odpowiedniości informacji zawartych w dokumencie, w związku z czym w szczególności nie ponosi odpowiedzialności za szkody majątkowe i (lub) uszczerbek na zdrowiu, ani odpowiedzialności bezpośredniej i pośredniej za szkody i (lub) usterki spowodowane wykorzystaniem zawartych w nim informacji.
