Document

Część teoretyczna - Poznanie budowy narządów: smaku i powonienia.
Narząd smaku
1. Wstęp
Żywy organizm - za pomocą zmysłów stale odbiera z otoczenia informacje w
postaci rozmaitych bodźców: mechanicznych, świetlnych, akustycznych, albo
chemicznych. Narządy zmysłów są wyposażone w wyspecjalizowane fizjologiczne
jednostki, zwane receptorami albo sensorami.
Narządy zmysłów mogą mieć budowę stosunkowo prostą - stanowić na przykład
zakończenie pojedynczego włókna nerwowego i być pojedynczym receptorem (np.
rozmaite narządy czucia skórnego) albo bardziej złożoną - tworzącą strukturę
składającą się z większych skupisk pojedynczych receptorów (np. okolica węchowa
błony śluzowej jamy nosowej), czy wreszcie - mogą tworzyć skomplikowany układ
odbiorczo-analizujący (np. oko czy ucho), w którym występujące w ogromnej
liczbie receptory stanowią najważniejszy, choć tylko jeden z wielu elementów
składowych zwartej całości.
2. Budowa języka
Język – wieloczynnościowy narząd, twór mięśniowy jamy gębowej kręgowców.
Głównym zadaniem języka jest podsuwanie pokarmu pod zęby, mieszanie pokarmu
w czasie żucia i przesuwanie kęsów pokarmu do gardła.
Ryc. Internet - Wikipedia
Język jest wałem mięśniowym położonym na dnie jamy ustnej i pokrytym śluzówką.
Od dołu wchodzą do języka mięśnie zewnętrzne, naczynia krwionośne i nerwy.
Śluzówka języka jest wilgotna, różowa, pokryta licznymi brodawkami językowymi.
Brodawki języka to wyrostki tkanki łącznej, które wystają ponad powierzchnię
śluzówki i są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. U człowieka
występuje sześć rodzajów brodawek, które dzielimy na brodawki mechaniczne
(służą do pobierania, rozdrabniania pokarmu) oraz brodawki smakowe (zawierające
kubki smakowe).
3. Smak jako zmysł chemiczny
Zmysł smaku, podobnie jak zmysł powonienia, jest tzw. zmysłem chemicznym,
ponieważ jego receptory smakowe reagują na substancje chemiczne znajdujące się
w pokarmach lub napojach. Receptory smakowe zaliczane są do receptorów
kontaktowych, gdyż odbierają informacje od substancji chemicznych działających
bezpośrednio na język, na którym rozmieszczone są kubki smakowe.
Kubek smakowy jest podstawową jednostką czynnościowo- strukturalną
zdolną do odbioru różnych wrażeń smakowych. Kubek smakowy składa się z
komórek smakowych i komórek podporowych.
Komórki smakowe reagują na substancje chemiczne zawarte w pokarmach i
napojach, dlatego zaliczamy je do receptorów chemicznych typu kontaktowego.
Najwięcej kubków smakowych występuje na grzbietowej powierzchni języka, który
oprócz innych funkcji pełni rolę narządu smaku. Błona śluzowa języka wytwarza
brodawki, w których znajdują się kubki smakowe.
Choć kubki smakowe są morfologicznie do siebie podobne, to rozróżniają cztery
rodzaje smaków: słodki, słony, kwaśny i gorzki. Kubki smakowe mają odmienną
wrażliwość chemiczną i to im umożliwia odróżnianie wrażeń smakowych.
Lokalizacja smaków na języku człowieka
Kubki smakowe skupione na końcu języka reagują na substancje słodkie, skupione
wzdłuż brzegów języka reagują na substancje kwaśne, przód języka reaguje na
substancje słone, a tylna część języka jest wrażliwa na smak gorzki. Substancje
chemiczne zawarte w pokarmach i napojach rozpuszczają się w jamie ustnej i
następnie wchodzą do kubka smakowego, gdzie pobudzają receptory smakowe.
Powstałe impulsy dostają się nerwami do mózgu, a dokładnie do ośrodków smaku,
które znajdują się w płacie ciemieniowym kory mózgowej.
Umiejscowienie kubków smakowych na języku:
1. Gorzki
2. Kwaśny
3. Słony
4. Słodki
Ryc. Internet – Wikipedia
Narząd powonienia
1. Wstęp
Węch jest jednym z dwóch, oprócz smaku, zmysłów chemicznych. Zapachy
odczuwa się na skutek kontaktu związków o własnościach zapachowych z
receptorami, które „potrafią” je rozpoznawać i przesyłać odpowiednie sygnały do
mózgu.
Narząd powonienia jest przystosowany do odbierania podniet chemicznych gazowych. Komórki węchowe znajdują się w górnej części jamy nosowej (w
nabłonku węchowym). Nabłonek węchowy wyposażony jest w rzęski, które sterczą
w jamie nosowej jak anteny i odbierają bodźce węchowe. Od komórek węchowych
biegną włókna nerwowe przewodzące do ośrodka węchowego mózgu.
Część błony śluzowej jamy nosowej w górnej części tej jamy zwana błoną
węchową, w której znajdują się między komórkami nabłonkowymi komórki
dwubiegunowe. Jedna wypustka takiej komórki zaopatrzona we włoski węchowe
zwrócona jest na powierzchnię błony śluzowej, a druga jako neuryt (akson)
przechodzi do mózgu. Pęczki tych ostatnich tworzą tzw. nitki węchowe
przechodzące przez blaszkę sitową kości sitowej do jamy czaszki, gdzie kończą się
w ośrodkach węchowych w mózgu. Zmysł umożliwia rozpoznawanie niektórych
lotnych substancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu (odzwierciedlający
zapachy). Receptory węchowe są w stanie wykryć pewne substancje nawet przy ich
minimalnej obecności w otoczeniu.
Wyróżnia się 9 kategorii zapachowych:
1) eteryczne (eter, wosk pszczeli),
2) aromatyczne (pieprz, migdał),
3) balsamiczne (kwiaty, balsam, wanilia),
4) ambro-moszusowe (ambra, żółć),
5) allylkakodylowe (siarkowodór, chlor),
6) spaleniznowe (dym tytoniowy, naftalina),
7) kaprylowe (pot, zjełczały tłuszcz),
8) przykre (pluskwiaki),
9) wstrętne (padliwo).
2. Budowa nosa
Nos – wyniosłość w obrębie twarzy stanowiąca drogę przepływu powietrza w
procesie oddychania. Powietrze przechodzące przez nos zostaje ocieplone i
nawilżone. Dociera później do okolicy węchowej znajdującej się w jego górnej
części. Substancje chemiczne, czyli te zawarte w powietrzu są rozpuszczane w
śluzie i pobudzają wtedy liczne receptory znajdujące się w okolicy węchowej.
Następnie impuls wędruje do mózgowia przez nerw węchowy, gdzie jest odbierany.
Obecne w nosie włoski wyłapują drobinki zanieczyszczeń nie pozwalając im dostać
się do płuc.