Wykolejenie społeczne
advertisement
Jarosław Kotliński Gr.B Temat: Motywacja do nauki a zachowania antyspołeczne. Zachowania antyspołeczne we wszelkich ich przejawach i odmianach powstają w ludzkich umysłach. Zadaniem rządów, systemów edukacyjnych powinno być zapobieganie im w obecnej rzeczywistości. Coraz bardziej pożądanym zjawiskiem skutecznego przezwyciężenia ich negatywnych zjawisk oraz zapobieganie im nie może być likwidacją objawów. Zachowania te charakteryzują nie tylko obszar społeczności osób dorosłych, ale również w coraz większym stopniu młodzież szkolną, zmieniając nie tylko jej nastawienie do nauki, ale także do rówieśników, pracowników szkoły, szkolnego obowiązku. Przejawiające się wśród dzieci zachowania antyspołeczne mają negatywny wpływ na rozwój kariery szkolnej i prawidłowe funkcjonowanie w danej społeczności. Najczęstszymi zjawiskami antyspołecznymi istniejącymi w szkołach są: chuligaństwo, alkoholizm, narkomania, kradzieże, wagary, niszczenie mienia. W pierwszej części swojej pracy umieściłem definicje pojęcia „zachowanie”, korzystając z wielorakich źródeł. Wymieniłem i opisałem typowe dla młodzieży szkolnej zachowania antyspołeczne. Określiłem zależność nasilania się tych zachowań od uwarunkowań rodzinnych. Wyodrębniłem mechanizmy rzutujące na powodzenie dziecka w społeczeństwie oraz postawy rodzicielskie. Ukazałem także zależność istniejącą między zachowaniami antyspołecznymi i społecznymi a motywacją do nauki. W niniejszej pracy chciałem zwrócić uwagę na pogłębiający się problem zachowań antyspołecznych oraz ich wpływ na motywację do nauki. Moim zdaniem jest to zjawisko, które powinno być poddane dalszym badaniom, co pozwoliłoby rozszerzyć wiedzę na ten temat. Pojęcie i rodzaje zachowań antyspołecznych Zachowanie – jedno z podstawowych pojęć psychologii, o dużym znaczeniu również w socjologii, definiowane zależnie od zakresu zjawisk; ogólnie – element składowy wszelkiego typu działań i czynności, jawnie (obiektywnie) obserwowalnych, głównie ruchowych aktywności ludzi, reakcja na napływające z zewnątrz bodźce lub na odczuwaną 1 wewnętrzną potrzebę, nierzadko powiązaną z kształtem zewnętrznych czynników stymulujących. Rodzaje zachowań: -zachowanie alternatywne -zachowanie altruistyczne -zachowanie celowe -zachowanie moralne -zachowanie sygnalizacyjne -zachowanie zbiorowe -zachowanie dewiacyjne -zachowanie aspołeczne Zachowanie dewiacyjne- jednostkowe lub grupowe; uważane przez szersze środowisko społeczne za odbiegające od normy, a więc wynikające z grupowej lub jednostkowej- dewiacji. Zachowanie aspołeczne- egoistyczne, nastawione na osiągnięcie własnej korzyści przez wyzyskanie innych ludzi, także- które szkodzi zbiorowości, nie pozwala lub utrudnia realizowanie jej celów czy też jest próbą podważania istniejącego porządku społecznego.” Do typowych zachowań antyspołecznych należą: -nieprzystosowanie społeczne -nieprzystosowanie szkolne -wykolejenie społeczne -zachowania przestępcze Nieprzystosowanie społeczne polega na braku umiejętności pełnienia ról społecznych, utraceniu kontaktu ze społeczeństwem; polega na nie przyswajaniu przez jednostkę społecznie akceptowanych sposobów realizacji własnych potrzeb, braku ukształtowania w niej zdolności i gotowości do pełnienia zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami – właściwych jej ról społecznych. Według Pytki istnieją cztery definicje nieprzystosowania społecznego -objawowe-określają definicje nieprzystosowania społecznego na podstawie objawów zachowań i wskaźników o charakterze behawioralnym. -teoretyczne-oprócz objawów nieprzystosowania społecznego zawierają pojęcia teoretyczne, jak motywacja, role społeczne, normy, poziom lęku. 2 -operacyjne-określają symptomy nieprzystosowania społecznego oraz wskazują sposoby jego pomiaru za pomocą narzędzi takich jak tekst, skale, kwestionariusz. -utylitarne-ujmują nieprzystosowanie społeczne od strony bezradności środowiska wobec jednostki sprawiającej mu trudności wychowawcze oraz niedostosowanie tego środowiska do potrzeb rozwoju dziecka oznaczonego jako zaburzone, wobec którego należy stosować specjalne metody i środki Stadia nieprzystosowania społecznego I. Poczucie odtrącenia. II. Wrogie reakcje wobec rodziców i wychowawców. III. Autonomizm zachowań antyspołecznych. Nieprzystosowanie szkolne Szkoła jest miejscem, w którym nieprzystosowanie społeczne uczniów ujawnia się i dokonuje. Objawami nieprzystosowania szkolnego młodzieży negatywne i nieadekwatne reakcje na wymagania i nakazy zawarte w rolach- kolegi, ucznia. Warunkiem dobrego przystosowania w szkole jest dobre wypełnianie tych ról. Nieprzystosowani to ci, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiska występują utrwalone, powtarzające się zaburzenia w zachowaniu. -zaburzenia kontaktu z dorosłymi (agresja, nieposłuszeństwo). -zaburzenia kontaktu z rówieśnikami (dokuczanie, napastowanie, przezywanie, bójki). -zaburzenia w stosunku do obowiązku szkolnego (wagary, lenistwo, niedbałość). -nierespektowanie zasad i norm współżycia (wybryki chuligańskie, niszczenie mienia, palenie papierosów, używki). -zaburzenia w stosunku do siebie (lękliwość, wybuchy złości, zaniżona samoocena, unikanie pracy wykonywanej przez klasę) Przejawy lżejszego i zaawansowanego nieprzystosowania społecznego ucznia Lżejsze nieprzystosowanie -systematyczne wagary, spędzanie czasu w sposób niekontrolowany (wałęsanie się po ulicach, parkach itp.); -przebywanie w towarzystwie zdemoralizowanych kolegów; -zachowania agresywne. Jeżeli do tych objawów dodamy również ucieczki z domu, kradzieże, picie alkoholu, odurzanie się to mamy do czynienia z nieprzystosowaniem w stopniu większym. 3 Negatywizm szkolny 1. Wycofywanie oporne ( bierny opór, sporadyczne wagary, uczeń fantazjuje na jawie) 2. Opór czynny (wagary, ucieczki) 3. Zaczepność pozawerbalna (niszczenie dla rozładowania napięć-w samotności bez świadków) 4. Izolacja zaczepna (zachowania demonstracyjne) 5. Zaczepność werbalna (istnieje chęć usprawiedliwienia swoich czynów) 6. Faza krytyczna (zdecydowany sprzeciw) 7. Faza atakująca Wykolejenie społeczne Wykolejenie społeczne jest to układ postaw obejmujący manifestacje w różnej postaci, np. wykolejenia złodziejskiego, narkomanii itd.; stany osobowości jako układ nastawień, których manifestacją jest łamanie norm moralnych i prawnych wynikających z pobudek egoistycznych oraz stanowiące konsekwencje integracji ze środowiskiem patologicznym, tj. przyswojenia wzorców podkultury przestępczej. Wykolejenie obyczajowe naruszanie norm obyczajowych, moralnych. Zachowania te nie powodują skutków karnych. Do takich zachowań i zjawisk należą: bezdomność, żebractwo, promiskubityzm i prostytucja. Wykolejenie przestępcze obejmuje i dotyczy spraw czysto karnych, np. przestępczość przeciwko mieniu, zdrowiu, życiu, porządkowi publicznemu i przestępczość zorganizowana Uznane wykolejenie społeczne występuje wówczas, gdy ktoś gwałci normy prawne i obyczajowe powodując sankcje elementarnych norm moralnych, co wywołuje reakcje opinii publicznej, domagając się interwencji instytucji specjalnie przeznaczonych do stosowania środków represji, prewencji ogólnej, opieki i środków wychowawczych wobec tego rodzaju osób. Faktyczne wykolejenie społeczne oraz manifestacje tej formy społecznego niedostosowania, polega na obiektywnej dysfunkcjonalności wobec tych osób. 4 Zachowania przestępcze Są dwa typy zachowań przestępczych: - przestępczość trwała, uprawiana przez całe życie, psychopatologiczna, uwarunkowana genetycznie i neuropsychologicznie, - przestępczość okresowa ograniczona do młodości; nieznaczna ciągłość lub jej brak Rodzaje przestępców: - jawni – zachowania ich mają charakter otwarty i konfrontacyjny (kłótnie, bicie hiperaktywność, upór, zwracanie na siebie uwagi, nastrojowość, wybuchy gniewu). Zachowanie to jest zbliżone do przestępczości trwałej; - ukryci – zachowanie ich przejawia się w kłamstwie, drobnych kradzieżach, wandalizmie, piciu alkoholu, odurzaniu się. Przestępczość ukryta jest raczej przejściowa i może być uważana za okresową. Typy przestępczości młodzieżowej; - przestępczość charakterologiczna-przestępcy działają samotnie, nikomu nie ufają, łamią wszelkie prawa, nie zwracają uwagi na uczucia innych. - Przestępczość neurotyczna- ma charakter epizodyczny, towarzyszy jej napięcie. Młody człowiek chce być zauważony, zakomunikować wołanie o pomoc. - Osobowość antyspołeczna-niedostatecznie rozwinięte sumienie, brak zdolności do identyfikacji z innymi. - Osobowość psychopatyczna-nie mają poczucia miłości, manipulują innymi, powstrzymują - się od przestępczości tylko wtedy, gdy chcą uniknąć kary. Uwarunkowania rodzinne, zachowania antyspołeczne i motywacja do nauki Człowiek uczestniczy w życiu społecznym w grupach dużych i małych, lecz pierwotnym i najbardziej powszechnym miejscem jego uczestnictwa jest rodzina. To od niej rozpoczyna się biografia jednostki i ona towarzyszy jej przez całe życie. W niej człowiek przychodzi na świat, uczy się podstawowych ludzkich funkcji, odnoszenia się do innych ludzi, spotyka się z najważniejszymi wartościami, uczy się rozumienia norm i zasad 5 postępowania, kształtuje określone wzory zachowania, pogląd na świat. Dzieje się tak, ponieważ życie w rodzinie obejmuje długi okres. Zaczyna się zanim w życiu jednostki pojawiają się inne środowiska (szkoła, rówieśnicy, miejsce pracy), a poszczególnych członków rodziny łączą wyjątkowe więzi. Rodzina jest zatem podstawowym środowiskiem wychowawczym człowieka. Jest ona najwcześniejszą instytucją wychowawczą, która zaspokaja najważniejsze potrzeby, przeciwdziała wszelkim odchyleniom od normy, pod warunkiem jednak, że jest to rodzina spójna i zdrowa.” Jeśli natomiast życie rodzinne uległo dezorganizacji psychika dziecka może ulec zachwianiu, w wyniku czego pojawiają się trudności wychowawcze, co często prowadzi do wykolejenia się nieletnich.” Uwarunkowania są źródłem społecznego niedostosowania lub dostosowania się dzieci i młodzieży. Negatywne sytuacje w życiu powodują napięcia psychiczne i brak poczucia bezpieczeństwa u dzieci. Stany te są spowodowane ostrymi konfliktami między rodzicami, stwarzają poczucie stałej niepewności w domu. Zbyt surowe postępowanie względem dziecka, a także nadmierna pobłażliwość, niekonsekwencja, ponadto dezintegracja rodziny, poczucie obcości, wciąganie dzieci we własne konflikty, stałe awantury, niski poziom kultury, alkoholizm rodziców, zła atmosfera domowa mogą doprowadzić do pojawienia się objawów społecznego niedostosowania, którymi są np. zachowania agresywne, zahamowanie w postaci lęków lub nawet depresji, zachowania aspołeczne manifestujące się wrogością do otoczenia. Do mechanizmów, które znamiennie rzutują na powodzenie dziecka w społeczeństwie należą: atmosfera w domu, układ wewnętrznych stosunków, panujące wzorce. W klimacie wzajemnej serdeczności, miłości, uznania i zrozumienia, gdy stosunki rodzinne nacechowane są: życzliwością, akceptacją, preferuje się prawdomówność, uczciwość, odpowiedzialność, kulturalny sposób bycia, dbałość o czystość mowy ojczystej, gdzie panuje porządek, sprawna organizacja życia, dziecko ma zapewnione poczucie pewności i bezpieczeństwa, które wyzwalają w nim inicjatywę oraz pozytywną motywację do nauki i zachowania. Natomiast w atmosferze rygoru, zastraszenia, dezaprobaty, wrogości, wzajemnej obojętności może uformować się postawa lękowa przenosząca się na teren szkoły, występująca w postaci niechęci do niej, uciekania przed problemami, nieufności wobec nauczycieli i kolegów, łącząc się z postawą wyczekującą i uchylającą się od odpowiedzialności. Dzieci czują się nieszczęśliwe, pozbawione możliwości sukcesów, a ich przygnębienie i złe samopoczucie mogą wpływać na sprawność intelektualną, stanowić źródło konfliktów z rówieśnikami i łamania obowiązujących w szkole norm zachowania. Negatywne wzory obserwowane w rodzinie utrudniają przystosowanie się do wymagań szkoły. 6 Często wpływ na negatywne zachowanie się dziecka mają nieodpowiednie postawy rodziców. Do postaw tych należą: -postawa odtrącająca-charakteryzująca się nadmiernym dystansem uczuciowym, sprzyjająca kształtowaniu agresywności, nieposłuszeństwa, kłamstwa, hamująca rozwój wyższych uczuć oraz powodująca u dzieci zachowania aspołeczne. Rodzice przyjmujący tę postawę zaniedbują dziecko unikają z nim kontaktu, stosują wobec niego surowe kary. -postawa unikająca-gdy rodzice z różnych powodów unikają kontaktu z dzieckiem i poświęcają mu zbyt mało czasu. Rodzi się sytuacja określona mianem „rodzice obok dziecka” -postawa nadmiernie chroniąca-przejawia się w ciągłej trosce o dziecko. Dzieci te są uzależnione od rodziców i często opóźnione w dojrzewaniu emocjonalnym. -postawa nadmiernego wymagania i korygowania-sprzyja kształtowaniu się u dziecka braku wiary we własne siły. „Owa postawa wywołuje u dziecka frustracje, brak zaufania do samego siebie, trudności w przystosowaniu się do życia w grupie społecznej”. Szczególnie trudna sytuacja dzieci z rodzin patologicznych, w których występują zjawiska przestępczości, prostytucji, uzależnienia od narkotyków i alkoholu prowadzące do deformacji w ich funkcjonowaniu, powodujące zaniedbywanie ról rodzicielskich, brak prawidłowych wzorów postępowania i doprowadzające do zahamowania rozwoju dziecka. W rodzinach takich powstaje specyficzny klimat stwarzający poczucie braku bezpieczeństwa i zagrożenia. W szkole dzieci te usiłują znaleźć akceptacje, szukają pomocy sygnalizując często w sposób niezgodny z obowiązującymi normami swe problemy i zablokowane potrzeby. Ich nieprawidłowości w zachowaniu występują pod postacią lęków, nadpobudliwości, agresywności, nieumiejętności współżycia w grupie rówieśniczej. Funkcjonują na terenie szkoły słabiej, niż ich rówieśnicy, osiągają niższe wyniki w nauce, są do niej zniechęcone. Dziecko z rodziny, w której stosuje się przemoc często samo staje się agresywne. Jeżeli dziecko ma okazję obserwować w swoim otoczeniu konflikty, kłótnie, ostrą wymianę zdań, a zwłaszcza rękoczyny, to jest zdolne do ich naśladowania. Szczególnie negatywny wpływ mają kary fizyczne stosowane wobec dziecka. „Jeżeli ojciec, osoba godna szacunku i miłości, szczególnie dla dziecka znacząca bije je, tzn. że używanie siły jest dozwolone, usprawiedliwione. Dziecko odtwarza postępowanie ojca w swoich kontaktach z rówieśnikami. Nie bez znaczenia pozostaje również struktura rodziny. Brak jednego z rodziców może spowodować, że obowiązki rodzicielskie musi przejąć na siebie jedno z rodziców. To może być przyczyną stosowania niewłaściwych metod wychowawczych, bezradności, a często nawet utraty autorytetu. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest fakt rozkładu rodziny. 7 Skłóceni ze sobą rodzice często utrzymują nieformalne związki pozamałżeńskie. Różne konfliktowe sytuacje prowadzą do urazów, kompleksów i zakłóceń procesu rozwojowego dziecka. Dla prawidłowego funkcjonowania rodziny istotna jest liczba wychowywanych w niej dzieci. Wielodzietność jest według licznych badań zjawiskiem charakterystycznym dla rodzin, w których w efekcie zaburzenia procesu socjalizacji dokonuje się proces stopniowego wykolejenia się dzieci .Jednakże bywa również tak, że w rodzinach wielodzietnych stosunki między rodzeństwem, przekazywanie młodszym swoich doświadczeń, ułatwiają przyswajanie pewnych postaw społecznych, a nawet umiejętności szkolnych. W stosunku do jedynaków, wytwarzająca się nadmiernie opiekuńcza postawa rodziców źle wpływa na przystosowanie się do wymagań szkoły. Warunki ekonomiczne stanowią ważny element życia rodzinnego wywierający określony wpływ na atmosferę wychowawczą. Dzieci z rodzin ubogich często nie mają warunków do rozwoju. Niepomyślne warunki materialne mogą stanowić czynnik sprzyjający wykolejeniu się nieletnich i jedno ze źródeł ich przestępczości. Na poziom życia kulturalnego, atmosferę w domu, a często i na aspiracje życiowe młodzieży, wpływa także stopień wykształcenia rodziców i ich kwalifikacje zawodowe. Istnieje zależność pomiędzy poziomem wykształcenia rodziców a przestępczością ich dzieci. Wśród rodziców nieletnich przestępców stwierdza się na ogół duży odsetek ludzi o bardzo niskim poziomie wykształcenia. Rodzinny system kar i nagród jest czynnikiem kontroli rodzicielskiej, uczy zachowań pożądanych i niepożądanych, odgrywa ważną rolę w procesie uspołecznienia dziecka. Rodzice powinni być konsekwentni, adekwatni i sprawiedliwi, inaczej więzi rodzinne ulegną rozkładowi. „W psychologii humanistycznej dziecko jest z gruntu dobre. To najbliższe otoczenie, a także później również przedszkole, szkoła i rówieśnicy modelują jego zachowanie. Dzięki nim dziecko przyswaja sobie określony system wartości, zyskuje poczucie własnej wartości, uczy się sposobów reagowania w różnych sytuacjach. Sposób wychowania w rodzinie jest przekazywany przez pokolenia, trwa w pamięci i doświadczeniu. Dzięki temu wpływa na wychowanie dzieci. W dorosłym życiu człowiek często powtarza doświadczenia, nawet wtedy, gdy są one frustrujące dla niego”. 8 Motywacja do nauki a zachowania antyspołeczne i społeczne uczniów Motywacja do nauki odgrywa niezwykle ważną rolę w zdobywaniu wiedzy i w karierze szkolnej dziecka. Uczeń, który ma motywację do nauki, chce się uczyć, pragnie być lepszy w różnych dziedzinach, dąży do osiągnięcia sukcesów szkolnych. Dziecko, które nie ma motywacji do nauki, nie lubi się uczyć, unika wysiłku, nie zależy mu na ocenach. Z brakiem motywacji potocznie łączone jest lenistwo, brak wysiłku i chęci działania. Problem motywacji związany z działaniem człowieka. „Motywacja-proces pośredniczący lub dający napęd do działania. W tym znaczeniu motywacja daje energię zachowaniu. Problem ten jest różnorako pojmowany. Niektórzy teoretycy stan motywacji za rodzaj ogólnego pobudzenia, nie mającego żadnego konkretnego celu ani ukierunkowania- za coś w rodzaju ogólnej aktywności lub zgeneralizowanego popędu. Inni uważają, że stany motywacyjne są specyficzne dla określonych popędów i potrzeb i zawsze muszą być rozpatrywane w kategoriach celów i ukierunkowania.” Motywacja to stan o charakterze psychicznym lub społecznym, służącym nakierowaniu działalności jednostki na określony cel. Jak określają psychologowie motywacja jest zjawiskiem złożonym i charakteryzuje się podstawowymi cechami: wzbudzanie energii, ukierunkowanie wysiłku na cel, koncentracja uwagi i selekcja bodźców, wypracowanie odpowiednich działań, konsekwencja i wytrwałość w podejmowanych decyzjach. Psychologia mówi, że motywacja jest w dużej mierze nabywana w trakcie rozwoju osobniczego. To z kolei oznacza, że podlega ona wychowaniu i jest wyuczalna. Jak na niepowodzenia tak i na motywację mają wpływ różne czynniki (zewnętrzne i wewnętrzne). Istnieje wiele rzeczy ograniczających motywacją do nauki. -Brak niezbędnej energii potrzebnej do nauki. Dzieje się tak, kiedy dziecko nie otrzymuje odpowiedniej stymulacji do nauki, kiedy nie jest właściwie pobudzone. Energia do nauki może być wygaszana przez brak wiary w dziecko, zwątpienie i rezygnacje. Motywację bardzo często obniża zła atmosfera w domu, słaby kontakt z dzieckiem, kłótnie, konflikty itp. -Brak celów. Jeżeli szkoła jest traktowana jako zło konieczne, jako strata czasu, trudno obudzić motywację do nauki. Dziecko rosnące w atmosferze braku szacunku do wykształcenia, w klimacie lekceważenia i poniżania nauczycieli, nie będzie miało chęci do nauki. Motywację mogą także blokować zbyt wygórowane cele przerastające możliwości dziecka. 9 -Brak określonych i usystematyzowanych działań. Jeżeli dziecko nie ma zorganizowanego kącika do nauki, ustalonego harmonogramu dnia, jego motywacja jest osłabiona. -Brak konsekwencji i wytrwałości. Zapracowani i przemęczeni rodzice nie są w stanie dopilnować dzieci w nauce. Motywowanie do nauki to trudny, codzienny obowiązek rodziców. Motywację do nauki szkolnej mogą również ograniczać różne czynniki wewnętrzne np. upośledzenie narządu wzroku i słuchu, niedorozwój lub mikrouszkodzenia pewnych ośrodków w mózgu, problemy emocjonalne (nerwica szkolna), nieprawidłowe funkcjonowanie dziecka w klasie, negatywny wpływ grup rówieśniczych. Motywacja lub jej brak idzie w parze z zachowaniami społecznymi lub antyspołecznymi. Negatywna motywacja do nauki może być zarówno skutkiem, jak i przyczyną nieprzystosowania społecznego i odwrotnie. Złożoność tego rodzaju zależności sprawia, że wielu uczniów trudnych pogrążonych bywa w kręgu bez wyjścia. To znaczy, nieprzystosowanie społeczne pociąga za sobą zazwyczaj brak motywacji do nauki, która z kolei powoduje wzrost zaburzeń w zachowaniu, a te przyczyniają się dodatkowo do zaniżania i tak już niskiego poziomu osiągnięć szkolnych. Zła motywacja wywołuje często stopniowe pogorszenie zachowania się uczniów, a nierzadko staje się przyczyną trudności wychowawczych i utrwalania się postaw aspołecznych różnego rodzaju. Brak motywacji może mieć źródło zarówno w podłożu rodzinnym, jak i szkolnym. Zła atmosfera w domu, zerwane więzi uczuciowe, nie zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka powoduje u dziecka kompleks rodzinny. Każde bowiem dziecko ma naturalną potrzebę posiadania rodziny. Kompleks pojawia się wtedy, gdy rodzina jest niepełna, gdy jedno z rodziców jest alkoholikiem, jest chore umysłowo, gdy w domu brakuje pieniędzy, ubrań lub innych potrzebnych do funkcjonowania rzeczy. Wszystko to stanowi bagaż obciążający dziecko, powoduje stany agresji, napastliwość, wrogość, a ujawnia się najczęściej na terenie szkoły. Zachowania będące przejawami braku motywacji pociągają za sobą liczne następstwa, jak np. niepowodzenia szkolne. Mogą mieć także negatywny wpływ na rozwój dziecka, które podejmuje, bądź działa szkodliwie dla zdrowia (palenie papierosów, picie alkoholu), bądź wręcz autodestruktywnie (próby samobójcze, samookaleczenia). Często od dziecka oczekuje się perfekcji w wykonywaniu zadań. Oczekiwanie od dziecka rzeczy niemożliwych nie motywuje go do pracy, a wręcz buduje w nim przekonanie o małych jego zdolnościach i umiejętnościach. Brak wiary w siebie objawiać się może uczuciem bezradności, bezsilności albo powątpiewania we własne siły. 10 Stałe poczucie niepewności, niepowodzeń, ciągłe korygowanie nawet najmniejszych słabych punktów osłabia motywację i chęć do działania, a także zniekształca poczucie rzeczywistości. Może być powodem ucieczki w agresje, bądź unikania domu i szkoły, szukania grup dowartościowujących i akceptujących. Pojawiają się takie problemy jak: przemoc, narkotyki, alkohol. Wyzwolenie niepotrzebnych uczuć frustracji przeszkadza w osiągnięciu wyznaczonego zamiaru, ponieważ hormony stresowe blokują dużą ilość energii. Jeśli siłę tę skieruje się na cele, które interesują dziecko, odniesie ono sukces. Gdy energia ta nie będzie odreagowana na zewnątrz, wówczas zwróci się do wewnątrz, czyli przeciw własnemu systemowi, co prowadzi do chorób stresowych, ucieczki, zmniejszenia możliwości i negatywnej motywacji. Pozytywna motywacja do nauki powoduje następstwa jakimi są prawidłowe zachowania społeczne. Motywowanie za pomocą maksymalnej presji i kontroli prowadzi do tego że kiedy ustaje nadzór uczeń wraca do poprzednich zachowań, bowiem niczego w nim nie zmieniono. Każda zmiana zachowania musi być poprzedzona zmianą myślenia. Dziecko przeobraża swój własny obraz i zachowanie, gdy pod jego adresem kierowane są określone oczekiwania. To czego oczekuje się od ucznia decyduje często o jego drodze rozwojowej. Pozytywne zachowania społeczne ucznia przejawia się prawidłowym funkcjonowaniem w szkole, klasie, grupie rówieśniczej. Uczeń ma dobry stosunek do szkoły, nauki, nauczyciela, nie przejawia trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Dziecko, które posiada motywację do nauki wierzy we własne możliwości, ufa sobie, nie zniechęca się trudnościami i niepowodzeniami, chce rozwijać własne uzdolnienia. Warunkiem wytworzenia u dziecka takiej postawy jest wdrażanie go od najmłodszych lat do systematyczności, samodzielności, poczucia obowiązku, odpowiedzialności. By ukształtować pozytywną motywację, należy zwrócić szczególną uwagę na rozbudzenie i zaspokojenie potrzeb(poznawczej, aktywności, osiągnięć). Poziom motywacji zależy od wielu czynników i przejawia się w rożnego rodzaju zachowaniach. Motywowanie do nauki jest ważnym zadaniem dla rodziców, lak i dla nauczycieli. Jeżeli odpowiednio zadba się o motywację dziecka, prędzej czy później zacznie uczyć się samo dla siebie, nie sprawiając przy tym większych trudności wychowawczych. 11 Bibliografia 1. Czapów Cz. Jedlewski S., Pedagogika resocjalizacji 1951-71, Warszawa 1971 2. Filipczuk H. , O dzieciach agresywnych, [w:] Chrzanowska D. ( red. ) 50 tajemnic naszych dzieci, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1985. 3. Markocki Z. , Wpływ sytuacji rodzinnej na przestępczość nieletnich, [w:] Papież J. Płukis A. ( red. ) Przemoc dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004. 4. Nowa Encyklopedia Szkolna, Wydawnictwo „Zielona Sowa” Kraków 2004. 5. Olechnicki K. Załęcki P., Słownik Socjologiczny, Wydawnictwo „Graffiti BC”, Toruń 1999. 6. Pytka L, Pedagogika resocjalizacyjna, PWAP, Warszawa 2000. 7. Rossa - Parusiewicz K., Wpływ przemocy na rozwój człowieka, [w:] Kwiatkowska- Darul V. ( red.) Przemoc w rodzinie i w szkole, Wydawnictwo UMK , Toruń 2001. 8. Heyne D. Rollings S., Niechęć do szkoły, GWP, Gdańsk 2004. 12 13
