ZAŁĄCZNIK 1. OPISY OBSZARÓW CHRONIONYCH Obszary Natura 2000 Istniejący Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Górnej Wisły PLB240001 Charakterystyka obszaru Położony jest na terenie gmin: Czechowice-Dziedzice, Jasienica, Chybie, Dębowiec, Hażlach, Skoczów, Strumień, Pszczyna i Goczałkowice-Zdrój. Obejmuje powierzchnię 24740,2 ha, na której amplituda wysokości jest znaczna. Jej minimalna wartość wynosi 219 m n.p.m., a maksymalna 397 m n.p.m. Obszar obejmuje Zbiornik Goczałkowicki i przyległe stawy hodowlane. Jezioro Goczałkowickie jest zbiornikiem wody pitnej i jest wyłączone z masowej rekreacji (kąpiel, sporty wodne), a uprawianie wędkarstwa jest tu możliwe tylko z brzegu i to w ograniczonym zakresie. Poziom wody w zbiorniku jest zmienny i w niektóre lata bywa niższy nawet o 2 m od średniej wieloletniej. Na stawach prowadzona jest intensywna hodowla karpia, a jesienią odbywają się polowania. Obszar ostoi jest gęsto zamieszkany, a zabudowa jest rozproszona wśród pól uprawnych. Niewielkie lasy to głównie lasy liściaste o charakterze grądowym. Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne Zagrożeniem dla ostoi jest zaniechanie lub zmiana użytkowania stawów hodowlanych, likwidacja wysp i szuwarów na stawach. Na obszarze Doliny Górnej Wisły znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Rotuz (21,2 ha) oraz Wiślicka Skarpa (24,2 ha). Dodatkowo w jego obrębie znajduje się Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Zbiornik Goczałkowicki - Ujście Wisły i Bajerki. Obszar występuje ponadto w obrębie ostoi ptasiej o randze europejskiej E61 (Dolina Górnej Wisły). Przedmioty ochrony obszaru Czapla purpurowa Ardea purpurea Bączek Ixobrychus minutus Cyranka Anas querquedula Czernica Aythya fuligula Gęgawa Anser anser Głowienka Aythya ferina Kokoszka Gallinula chloropus Krakwa Anas strepera Krwawodziób Tringa totanus Mewa Larus melanocephalus Muchołówka Ficedula albicollis Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus Płaskonos Anas clypeata Rybitwa białowąsa Chlidonias hybridus Rybitwa czarna Chlidonias niger Rybitwa rzeczna Sterna hirundo Sieweczka rzeczna Charadrius dubius Ślepowron Nycticorax nycticorax Śmieszka Larus ridibundus Zausznik Podiceps nigricollis Istniejący Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Zbiornik Goczałkowicki Ujście Wisły i Bajerki PLH240039 Charakterystyka obszaru Znajduje się na terenie gmin Pszczyna i Goczałkowice-Zdrój. Obejmuje powierzchnię 1650,3 ha, na której średnia wysokość wynosi 262 m n.p.m. W jej skład wchodzi południowo - zachodni fragment Jeziora Goczałkowickiego z uchodzącą do niego rzeką Wisłą jak również brzeg zbiornika w przyujściowym odcinku rzeki Bajerki. Zbiornik utworzony został poprzez spiętrzenie wody na Małej Wiśle w 1956 r. Zapora wodna w Goczałkowicach zamyka zlewnię o powierzchni 523,1 km 2. Zbiornik Goczałkowice pracuje w systemie wodociągowym Małej Wisły, Soły i Przemszy administrowanym przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów w Katowicach. Całkowita pojemność zbiornika wynosi 165,6 mln m 3, w tym pojemność wyrównawcza jako użytkowa dla zaopatrzenia w wodę wynosi 105,6 mln m 3, a rezerwa powodziowa stała osiąga 45,3 mln m3. Lokalizacja zbiornika retencyjnego Goczałkowice stwarza dogodne warunki regulowania przepływów w okresie wezbrań w dolinie Małej Wisły. Ze względu na fakt, że poniżej zapory w Goczałkowicach znajdują się ujścia większych niekontrolowanych odpływów Białej i Iłownicy, sterowanie odpływem ze zbiornika ma istotny wpływ na redukcje kulminacji fal powodziowych. Kolejną z funkcji zbiornika jest gospodarka rybacka, stanowiąca pierwszy etap biologicznego uzdatniania wód systemu wodociągowego GPW SA. Goczałkowice oraz wodami dopływów, starorzeczy i innych zbiorników wodnych o ciągłym dopływie lub odpływie do wód tego odcinka. Wody zbiornika zamknięte są dla uprawiania rekreacji w formie sportów wodnych i jako kąpieliska. Wyjątek stanowi sportowy połów ryb. Dla wędkarzy dostępne są północne brzegi zbiornika, tereny poniżej i powyżej zbiornika oraz linia brzegowa od strony południowej (łącznie około 40 km linii brzegowej). Potok Bajerka jest jedynym większym dopływem uchodzącym w sposób naturalny do zbiornika Goczałkowice. Źródła potoku znajdują się na płaskowyżu w rejonie wsi Pogórze. Poniżej ujścia Brennicy część wód rzeki Wisły kierowana jest Młynówką do Bajerki. Obszar ostoi pokrywają gęste fragmenty łęgów, zarośli wierzbowych, wilgotnych borów oraz zbiorowisk szuwarowych i łąkowych. Zachodni fragment zalewu jest wypłycony. Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne Obszar ostoi "Zbiornik Goczałkowicki - ujście Wisły i Bajerki" stanowi ważne miejsce występowania gatunków zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym i wodno-lądowym, wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Z gatunków wymienionych z w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG można tu spotkać populację bobra, wydry, kumaka nizinnego, traszki grzebieniastej oraz piskorza. Występują tu również inne gatunki rzadkich i zagrożonych w skali kraju takich. Dodatkowo na tym obszarze gniazduje błotniak stawowy, wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Do cennych walorów przyrodniczych tego terenu zaliczyć należy rzadko występujące w Polsce fitocenozy z masowym udziałem salwinii pływającej i żabiścieku pływającego oraz bardzo liczne występowanie ptaków wodno-błotnych. Zbiorowiska typowo wodne zajmują łącznie niewielką powierzchnię roślinności wodno-szuwarowej zbiornika, wynoszącą poniżej 10%. Stan ich wykształcenia i zachowania siedlisk jest dobry. Fitocenozy te nie są zbyt bogate florystycznie, co jest jednak cechą typową dla tego rodzaju zbiorowisk. Płaty roślin wodnych wyraźnie wyodrębniają się spośród innych zbiorowisk, są dobrze izolowane przez bujną i rozległą roślinność łąkową, ziołoroślową i szuwarową, a w niektórych miejscach także przez fragmenty słabo wykształconych łęgów i zarośli wierzbowych. Głównym zagrożeniem dla powyższych gatunków jest presja turystyczno - rekreacyjna na Zbiornik Goczałkowicki. Coraz częściej nie respektowany jest zakaz kąpieli, a dodatkowo wędkarze i kłusownicy wdzierają się na obszary w nieprzystępnych partiach zbiornika. Ze względu na brak sprawnie działającej sieci kanalizacyjnej w sąsiadującej zabudowie letniskowej następuje pogorszenia warunków sanitarnych wody. Może to prowadzić do pozbawienia siedlisk wielu gatunków. Ryzyko zmniejszania się powierzchni zbiorowisk wodnych może następować w wyniku naturalnych procesów sukcesji w kierunku roślinności szuwarowej, a w dłuższym czasie - w kierunku lasów łęgowych. Negatywny wpływ ma także wprowadzenie i wnikanie gatunków obcych dla naszej fauny i flory: w przypadku roślin np. niecierpka gruczołowatego i kolczurki a w przypadku ryb np. amura. Zbiornik Goczałkowicki otoczony jest lasami oraz polami uprawnymi. Potencjalnie może więc wystąpić zagrożenie zmiany stosunków wodnych wynikające z melioracji rolnych lub leśnych. Do zagrożeń zewnętrznych zaliczyć należy wszelkie zmiany w górnych odcinkach Wisły i Bajerki wpływające na sanitarny stan wody oraz zmiany wywołujące drastyczne zmiany w poziomie wód gruntowych których przyczyna mogą być potencjalne melioracje. Zbiornik Goczałkowicki - Ujście Wisły i Bajerki znajduje się całkowicie na terenie obszaru OSOP Natura 2000 Dolina Górnej Wisły, wyznaczonego Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Przedmioty ochrony obszaru 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Kumak nizinny Bombina bombina Wydra Lutra lutra Piskorz Misgurnus fossilis IBA Important Bird Area Dolina Górnej Wisły PL122 Charakterystyka obszaru Średniej wielkości ostoja obejmująca podgórską i nizinną dolinę Wisły, duży zbiornik zaporowy oraz liczne kompleksy niewielkich stawów rybnych zlokalizowanych wzdłuż Wisły i jej południowych dopływów. Cała ostoja, a szczególnie Zbiornik Goczałkowicki jest jednym z najważniejszych w Polsce południowej miejsc koncentracji migracyjnych ptaków wodno-błotnych. Liczebność bączka, ślepowrona, rybitwy białowąsej, rybitwy rzecznej kwalifikuje tę ostoję do najważniejszych w kraju miejsc lęgowych dla tych gatunków Akwen jest wyłączony z rekreacji - zabroniona jest kąpiel, biwakowanie i sporty wodne. Administrujące zbiornikiem Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów prowadzi gospodarkę rybacką. Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne Na terenie ostoi stwierdzono 270 gatunków ptaków, w tym 160 lęgowych. Odnotowano lęgi co najmniej 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 12 gatunków z ,,Polskiej czerwonej księgi zwierząt". Dolina Górnej Wisły jest jedną z dziesięciu najważniejszych w kraju ostoi lęgowych 6 gatunków ptaków: bączka, ślepowrona, czapli purpurowej, rybitwy rzecznej, rybitwy białowąsej i rybitwy czarnej. Gatunki ptaków wymienione w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej, które występują w ostoi: Łabędź niemy Cygnus olor Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus Gęgawa Anser anser Krakwa Anas strepera Cyraneczka Anas crecca Cyranka Anas querquedula Płaskonos Anas clypeata Hełmiatka Netta rufina Głowienka Aythya ferina Czernica Aythya fuligula Gągoł Bucephala clangula Nurogęś Mergus merganser Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena Zausznik Podiceps nigricollis Kormoran Phalacrocorax carbo Bąk Botaurus stellaris Bączek Ixobrychus minutus Ślepowron Nycticorax nycticorax Czapla biała Egretta alba Czapla purpurowa Ardea purpurea Bocian czarny Ciconia nigra Bocian biały Ciconia ciconia Trzmielojad Pernis apivorus Bielik Haliaeetus albicilla Błotniak stawowy Circus aeruginosus Kropiatka Porzana porzana Zielonka Porzana parva Derkacz Crex crex Łyska Fulica atra Żuraw Grus grus Szablodziób Recurvirosrra avosetta Sieweczka rzeczna Charadrius dubius Kszyk Gallnago gallinago Krwawodziób Tringa totanus Mewa czarnogłowa Larus melanocephalus Śmieszka Larus ridibundus Rybitwa rzeczna Sterna hirundo Rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida Rybitwa czarna Chlidonias niger Zimorodek Alcedo atthis Dzięcioł zielonosiwy Picus canus Dzięcioł czarny Dryocopus martius Dzięcioł średni Dendrocopos medius Podróżniczek Ĺuscinia svecica Jarzębatka Sylvia nisoria Muchołówka białoszyja Ficedula albicollis Gąsiorek Lanius collurio Ortolan Emberiza hortulana W ostoi stwierdzono występowanie 15 gatunków zwierząt z Załącznika ll Dyrektywy Siedliskowej. Są to: minóg rzeczny, minóg strumieniowy, różanka, koza, piskorz, głowacz białopłetwy, traszka grzebieniasta, traszka karpacka, kumak nizinny, kumak górski, żółw błotny, podkowiec mały, nocek łydkowłosy, bóbr europejski i wydra. Głównymi zagrożeniami dla ostoi są zaprzestanie hodowli ryb na stawach ze względu na nieopłacalność produkcji, likwidacja wysp i roślinności szuwarowej na stawach hodowlanych, zanikanie szuwarów na Zbiorniku Goczałkowickim, zwiększenie udostępnienia zbiornika do rekreacji. Rezerwaty przyrody Rotuz Charakterystyka obszaru Rotuz jest słabo urozmaicony pod względem geomorfologicznym. W jego obrębie przeważają gleby torfowe. Na terenie rezerwatu stwierdzono ponad 80 gatunków roślin naczyniowych, 68 gatunków mchów, 19 gatunków wątrobowców i 19 gatunków porostów. Roślinami prawnie chronionymi, które występują w obrębie rezerwatu są: bagno zwyczajne, kruszyna pospolita, storczyk szerokolistny i rosiczka okrągłolistna. Oprócz nich w Rotuzie występują też rośliny rzadkie: bagnica torfowa, wełnianka pochwowata, wełnianka wąskolistna, modrzewnica zwyczajna, przygiełka blada, żurawina błotna czy czermień błotna. Na terenie rezerwatu znajdują się także zbiorowiska leśne, które, podobnie jak samo torfowisko, są silnie uzależnione od gospodarki wodnej w podłożu. Są to przede wszystkim bory sosnowe: bór bagienny i bór wilgotny, będące naturalnym otoczeniem torfowiska. Na tym cennym przyrodniczo i naukowo terenie bogata jest również fauna. Stwierdzono tu występowanie myszołowa zwyczajne, żurawia, kruka, lisa, jelenia i dzika. Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne Utworzony w grudniu 1966 roku ścisły rezerwat leży na granicy miejscowości Chybie i Zabrzega. Ma powierzchnię ponad 28 ha. Przedmiotem ochrony rezerwatu jest torfowisko przejściowe z roślinnością bagienną, oraz fragmenty torfowisk niskich i wysokich. Szczegółowymi celami ochrony są: ochrona kompleksu roślinności torfowiskowej z przewagą roślinności torfowiska przejściowego oraz niewielkich płatów roślinności torfowiska wysokiego i niskiego, ochrona naturalnego otoczenia torfowiska, na które składają się fitocenozy boru bagiennego i wilgotnego, ochrona krajobrazu rozległego torfowiska usytuowanego na lokalnym wododziale i otoczonego lasami zagospodarowanymi. Obszary Chronionego Krajobrazu Podkępie Cele i przedmioty ochrony Obszar utworzony w czerwcu 1995 r. i obejmujący kompleks stawów miedzy rzeką Białą a potokiem Młynówka i ciągnie się od granicy Bielska Białej do miejscowości Kaniów. Charakteryzuje się on wysokimi walorami przyrodniczymi oraz krajobrazowymi.