Ruch wirowy i obrotowy
advertisement
CIAŁA NIEBIESKIE Ciałem niebieskim nazywamy każdy obiekt, układ powiązanych ze sobą obiektów lub ich struktur występujących w przestrzeni kosmicznej poza granicą atmosfery ziemskiej. Ciało niebieskie jest przedmiotem zainteresowania astronomii. RUCH WIROWY ZIEMI RUCH WIROWY/OBROTOWY ZIEMI • Czas pełnego obrotu Ziemi wokół własnej osi trwa w przybliżeniu 24h, czyli dobę. W trakcie obrotu Ziemia zwraca się ku Słońcu coraz to inna częścią powierzchni. Powoduje to, ze na półkuli oświetlonej jest dzień, a na przeciwnej noc. Są to najważniejsze konsekwencje ruchu obrotowego Ziemi, gdyż maja one decydujący wpływ na życie na naszej planecie. Ruch obrotowy jest powodem spłaszczenia Ziemi przy biegunach. PRZYPŁYWY I ODPYWY RUCH OBIEGOWY/POSTEPOWY ZIEMI • Ruch obiegowy Ziemi - jest to ruch wykonywany przez Ziemię wokół Słońca. Odbywa się po orbicie w kształcie elipsy zbliżonej do koła. Okres obiegu wynosi 365 dni 5 godzin i 49 min i 42 sekund i jest trochę dłuższy niż trwa jeden rok zwykły dlatego by wyrównać tę różnice powstałą z nagromadzonych „dodatkowych” godzin, co cztery lata przedłuża się rok o jeden dzień tj. w lutym zamiast 28 liczymy 29 dni. RUCH OBIEGOWY-CD. • Ruch obiegowy odbywa się po orbicie, która ma kształt elipsy. Ziemia obiega słońce w ciągu jednego roku. W poszczególnych szerokościach zmienia się ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi, wzrasta lub maleje wysokość górowania Słońca i czas nagrzewania powierzchnia Ziemi. Efektem tego zjawiska jest występowanie pór roku. Okres obiegu wynosi 365 dni 5 godzin i 49 min, czyli rok. • PORY ROKU SATELITY • Satelita — każde ciało o względnie małej masie, obiegające ciało o wielkiej masie. Tor ruchu tego ciała nosi nazwę orbity. Satelity dzielą się na: • sztuczne, takie jak np. satelity komunikacyjne (Telewizja satelitarna) • naturalne - księżyce NATURALNE SATEITY • Naturalny satelita (księżyc) to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego, obiegające planetę (lub planetoidę). W Układzie Słonecznym jest co najmniej 160 księżyców. (Najprawdopodobniej wiele innych krąży wokół planet w układach pozasłonecznych). Duże planety gazowe posiadają rozbudowany system satelitów, Merkury i Wenus nie mają księżyców, Pluton ma trzy księżyce - jeden duży i dwa mniejsze, Mars ma dwa niewielkie księżyce, Ziemia ma jeden stosunkowo duży księżyc. SZTUCZNE SATELITY • Sztuczny satelita satelita wykonany przez człowieka poruszający się po orbicie wokół ciała niebieskiego. Pierwszy sztuczny satelia Ziemi został wystrzelony przez Związek Radziecki w 1957 Sputnik 1. Sztuczny satelita to również statek kosmiczny (z załogą lub bez załogi) okrążający ciało niebieskie (np. planetę, Księżyc) po orbicie zamkniętej. KSIĘŻYC-NATURALNY SATEITA ZIEMI Dane: Minimalna odległość od Ziemi: 363 300 km Maksymalna odległość od Ziemi: 405 500 km Średnica: 3 476 km Temp. na pow.: 123 do -233oC Okres obiegu wokół Ziemi: 27 dni 7 godzin 43 minut 11 sekund Fazy: Nów, pierwsza kwadra, pełnia, trzecia kwadra KSIĘŻYC • Powierzchnia Księżyca pokryta jest kraterami, które pozostały po bombardowaniu okruchami skalnymi w przeszłości. Niektóre zderzenia przebiły skorupę i na powierzchnię wydobyła się lawa, tworząc ciemne "morza" widoczne z Ziemi. Nasz naturalny satelita jest jedynym obiektem astronomicznym (nie licząc Ziemi), na którym człowiek "postawił nogę".Księżyc nie jest wobec nas obojętny. To jego przyciąganie powoduje pływy mórz i spowalnia ruch wirowy Ziemi o 1/100s na stulecie. Na naszym satelicie jest zupełnie cicho, ponieważ nie ma tam atmosfery, która by przenosiła dźwięk, dlatego też lądowanie Apollo 11 odbyło się w zupełnej ciszy. Kiedy Księżyc obiega Ziemię, jednocześnie obraca się wokół własnej osi z taką prędkością, że jest do nas zwrócony stale tą samą stroną. RUCH KSIĘŻYCA • Księżyc jest najbliższym nam ciałem niebieskim. Krąży wokół Ziemi w kierunku z zachodu na wschód, w odległości średniej 384.4 tys. km. Płaszczyzna orbity Księżyca nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod kątem około 5°. Okres obiegu Księżyca wokół Ziemi wynosi średnio 27.3217 doby. Jest to tzw. miesiąc syderyczny, inaczej gwiazdowy. FAZY KSIĘŻYCA 1. 2. 3. 4. Księżyc wykazuje zjawisko faz, gdyż nie świeci własnym światem a jedynie odbija światło słoneczne i stąd widoczna jest tylko ta jego część, którą oświetla Słońce. Kiedy Księżyc znajduje się pomiędzy Słońcem a Ziemią, wówczas strona zwrócona do Ziemi jest nieoświetlona. Mówimy, że Księżyc jest w nowiu. Wschodzi wraz ze Słońcem i razem z nim zachodzi. Nie można go dostrzec w blasku Słońca. Po kolejnym tygodniu Księżyc znajduje się na niebie po przeciwnej stronie niż Słońce (jednakże, ze względu na nachylenie orbity Księżyca do płaszczyzny ekliptyki Ziemia nie przesłania Księżyca. Widzimy wówczas całą jego tarczę - Księżyc jest w pełni. Wschodzi o zachodzie Słońca, a zachodzi o jego wschodzie. W trzecim tygodniu oświetlona część zaczyna się zmniejszać, aż ponownie oświetlona zostaje tylko jedna jego strona, tym razem lewa. Jest to trzecia kwadra. Księżyc oddalony jest od Słońca tym razem o−90°, czyli wschodzi i zachodzi 6 godzin wcześniej niż Słońce (wschód o północy, zachód w południe). W czwartym tygodniu Księżyc 'chudnie' coraz bardziej (przybierając kształt litery C), aż po 29.53 dniach nastaje znowu nów. Minął jeden miesiąc synodyczny. ZAĆMIENIA KSIĘŻYCA I SŁOŃCA • Zaćmienia Księżyca lub zaćmienia Słońca mogą się zdarzyć tylko wtedy, gdy wszystkie trzy ciała znajdują się na jednej linii. Zdarza się to wówczas, gdy Księżyc przechodzi przez węzły swojej orbity. Gdy kolejno ustawienie ciał jest Słońce - Księżyc Ziemia, wówczas tarcza Księżyca przesłania nam tarczę Słońca i mówimy o zaćmieniu Słońca. Gdy Księżyc znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce, mówimy o zaćmieniu Księżyca. • • GWIAZDY Nocą gwiazdy jawią się jako świetlne punkciki na niebie. Łatwo dostrzec ich rozmaitość: niektóre są jasne, nie zaś ledwo widoczne. Miarą jasności gwiazdy jest tak zwana wielkość gwiazdowa. Im mniejsza wartość wielkości gwiazdowej, tym jaśniejsza jest gwiazda. Te najsłabsze, ale widoczne jeszcze gołym okiem mają jasność równą szóstej wielkości gwiazdowej. W życiu codziennym każdy z nas potrafi ocenić odległość od otaczającego przedmiotu. Tę umiejętność zawdzięczamy temu, że nasze oczy są nieco rozstawione w związku z tym każde rejestruje nieco inny obraz. Spróbujmy się i tym przekonać, wyciągając przed siebie ramię ze skierowanym ku górze kciukiem. Najpierw patrzymy się mu jednym okiem, potem drugim. Spostrzeżemy, że położenie kciuka względem tła zmienia się nieznacznie, zależnie od tego, którym okiem spoglądamy. BARWY GWIAZD • Rozmaite gwiazdy emitują nieco różniące się kolorem światło. Często różnice te są łatwo dostrzegalne, np. w gwiazdozbiorze Oriona, królującym na wieczornym grudniowym niebie. Dwie najjaśniejsze gwiazdy różnią się bardzo kolorem: widnieją na północno-wschodnich krańcach Betelgeuse jest czerwona, a Rigel - na północnym zachodzie konstelacji - niebiesko biała. Gwiazdy emitują pełną paletę barw: od czerwieni, przez pomarańczową, żółtą, aż po niebiesko-białą. Różnice w kolorze informują jak gorąca jest gwiazda. GWIAZDY WE WRECHŚWIECIE KOMETY • Małe (mniej więcej kilkukilometrowe) ciało niebieskie obiegające Słońce zwykle po mocno spłaszczonej orbicie eliptycznej lub orbicie bardzo zbliżonej do paraboli ,charakterystyczne ze względu na swój niecodzienny wygląd i szybki ruch po niebie. Kometa staje się widoczna dopiero wtedy, gdy zbliży się do Ziemi i Słońca na odległość ok. kilku jednostek astronomicznych, początkowo - jako słaby rozmyty obłoczek, z coraz bardziej jaśniejącym jądrem w środku. Wzrost jasności komety jest spowodowany coraz silniejszym jej ogrzewaniem przez Słońce, bowiem złożona głównie z lodu kometa zaczyna parować i tworzy się mglista otoczka. W miarę zbliżania się do Słońca kometa staje się coraz jaśniejszym ciałem niebieskim, rozwijając coraz dłuższy i jaśniejszy warkocz kometarny (niekiedy niepoprawnie nazywany ogonem), skierowany zwykle od Słońca. Warkocze komet osiągają czasem długości nawet setek milionów kilometrów. SONDY KOSMICZNE • Sonda kosmiczna – zautomatyzowany, bezzałogowy statek kosmiczny przeznaczony do prowadzenia badań naukowych w przestrzeni pozaziemskiej. Sondy kosmiczne wynoszone są przez rakiety lub na pokładzie wahadłowców. Wyposażone w kamery i aparaturę naukową, zbierają dane i przesyłają je na naszą planetę drogą radiową. ZDJĘCIA SOND KOSMICZNYCH Prezentację wykonała Małgorzata Trela
