plan gospodarki odpadami dla gminy kocierzew południowy

UCHWAŁA NR XIV/69/ 2007
RADY GMINY ŁYSZKOWICE
z dnia 28 listopada 2007 roku
w sprawie:
Łyszkowice
przyjęcia
Programu
Ochrony
Środowiska
dla
Gminy
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym (.(Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 oraz z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62,
poz. 558, Nr 113 poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80,
poz. 717, Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz.1203, Nr 167,
poz.1759, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441, Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz.128 , z
2007 r. Nr 173 poz. 1218) oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. –
Prawo ochrony środowiska ( z 2006 r .Dz. .U. Nr 129, poz.902, Nr 169, poz. 1199, Nr
170, poz. 1217, Nr 249, poz. 1832, z 2007 r. Nr 21, poz. 124, Nr 75, poz. 493, Nr 88,
poz. 587, Nr 124, poz. 859, Nr 147, poz. 1033, Nr 176, poz. 1238, Nr 181, poz. 1286,
Nr 191, poz. 1374), oraz w związku z art. 14 ust.5 i 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001
r. o odpadach (t. j. z 2007 Dz. U. Nr 39, poz.251, Nr 88, poz. 587) po zasięgnięciu
opinii Zarządu Powiatu Łowickiego, Rada Gminy Łyszkowice uchwala co następuje:
§ 1. Przyjmuje się Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice, który
stanowi załącznik do niniejszej uchwały.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Łyszkowice.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący Rady Gminy
Edward Warda
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Załącznik nr 1
Do Uchwały Nr XIV/ 69/2007
Rady Gminy Łyszkowice
z dnia 28 listopada 2007 r.
PROGRAM OCHRONY
ŚRODOWISKA DLA
GMINY ŁYSZKOWICE
Program opracowany przez firmę:
EKO-KAM
oś. Dąbrowskiego 26/23
99-400 Łowicz
Łyszkowice 2007
2
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
1. Wstęp
Programu Ochrony Środowiska dla gminy Łyszkowice został stworzony zgodnie z
zasadami zawartymi w dokumencie Ministerstwa Środowiska Pt. Wytyczne
sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym z
2002 roku.
Jest on narzędziem realizacji polityki ekologicznej państwa, która zgodnie z art. 13
Ustawy Prawo Ochrony Środowiska ma na celu stworzenie niezbędnych warunków
do realizacji ochrony środowiska. Ustawa ta określa także zasady ochrony środowiska
i warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego
rozwoju.
Struktura tego dokumentu nawiązuje do struktury „Polityki ekologicznej państwa
na lata 2003- 2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007 -2010”i zawiera
rozdziały dotyczące

racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych w tym ochrony gleb,
zasobów kopalin, przyrody i krajobrazu oraz eksploatacji lasów wraz z
identyfikacją potrzeb w tym zakresie,

poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego wraz z analizą
stanu obecnego, w zakresie ochrony wód, ochrony powietrza,
gospodarowania odpadami, hałasu, bezpieczeństwa chemicznego i
biologicznego oraz ochrony przyrody i bioróżnorodności, promieniowania
niejonizującego,

narzędzi i instrumentów realizacji programu,

harmonogramu realizacji przedsięwzięć wraz z terminami i źródłami
finansowania.
Programy te sporządzane są co 4 lata i określają

cele i priorytety ekologiczne,

rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,

środki finansowe i mechanizmy prawno- ekonomiczne.1.
Program podlega, zgodnie z wymogami ustawy, co 2 lata od jego przyjęcia ocenie,
co stwarza możliwości jego aktualizacji i weryfikacji. Raporty dotyczące realizacji
zadań są przedstawiane odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub
gminy a sporządzane przez zarząd województwa, powiatu i gminy.
Program Ochrony Środowiska dla gminy Łyszkowice uwzględnia horyzonty
czasowe realizacji zadań i dzieli je na dwa etapy jako:

cele krótkoterminowe do 2008 roku,

cele długoterminowe do 2016 roku.
Planowane zadania będą wykonywane w całym czasookresie obowiązywania
Programu. Przy czym do każdego zadania zostały określone indywidualne terminy
realizacji.
Realizacja zadań programu ma prowadzić do poprawy jakości stanu środowiska
naturalnego, zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne a także stworzyć warunki dla
wdrożenia wymagań prawa.
„Program Ochrony Środowiska dla gminy Łyszkowice” jest dokumentem, którego
ustalenia i działania są spójne z dokumentami wyższego szczebla dotyczącymi
1
Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym z 2002 r.
3
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
ochrony środowiska tj. powiatu, województwa i
zagospodarowania przestrzennego i rozwoju lokalnego.
4
kraju,
a
także
planami
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
2. Uwarunkowania zewnętrzne
2.1. Polityka ekologiczna
Źródłem podjęcia działań na rzecz ochrony środowiska jest troska o człowieka a
przez to o rozwój państwa. Wszelka działalność człowieka jest ściśle powiązana z
całym systemem przyrodniczym, a człowiek do prawidłowego wzrostu potrzebuje
zachowania równowagi tego systemu. Wymaga to stworzenia ogólnych zasad
postępowania oraz odpowiednich struktur zarządzania nim.
Dlatego też, ochrona środowiska naturalnego, polegająca na przeciwdziałaniu
zanieczyszczeniom oraz przywróceniu jej do stanu wyjściowego, jest zarówno
obowiązkiem władz jak i obywateli. Mówi o tym art. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej
Polskiej, w którym oprócz zapewnień o wolności, prawach człowieka i obywatela jest
mowa o zapewnieniu ochrony środowiska według zasady zrównoważonego
rozwoju.
Zasada ta została zaakceptowana przez społeczeństwo świata w wyniku
Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 roku i stała się
wiodącą zasadą polityki ekologicznej naszego państwa.
Polskie przepisy przewidują tworzenie kilku różnych typów dokumentów
strategicznych dotyczących zagadnienia ochrony środowiska i przeciwdziałania jego
degradacji. Są wśród nich polityka ekologiczna, program ochrony środowiska i plan
gospodarowania odpadami, a także lokalne plany dotyczące gospodarowania
przestrzenią i zasobami naturalnymi.
W myśl art. 13 ustawy Prawo Ochrony Środowiska to polityka ekologiczna ma
stworzyć niezbędne warunki do realizacji programu ochrony środowiska.2
Polityka ekologiczna to zespół reguł i działań państwa w celu przeciwdziałania
źródłom zanieczyszczeń oraz ich skutkom.
Głównym założeniem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie
bezpieczeństwa ekologicznego. Wiąże się to z tworzeniem warunków dla rozwoju
prośrodowiskowych systemów zarządzania, które będą zapobiegały, a jeśli to nie jest
możliwe, to zmniejszały niekorzystne oddziaływanie na środowisko i jego zasoby.
Założenia te są realizowane wg kilku zasad:

zrównoważonego rozwoju,

przezorności,

wysokiego poziomu ochrony środowiska,

integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi,

równego dostępu do środowiska przyrodniczego,

prewencji,

subsydiarności,

skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej,

zasady „zanieczyszczający płaci”.
Polityka ekologiczna powinna harmonizować cele ochrony środowiska z celami
gospodarczymi i społecznymi oraz powinna być elementem równoważenia rozwoju
kraju. Ma ona służyć zaspokajaniu rosnących potrzeb człowieka, które są jego
2
Prawo Ochrony Środowiska art. 13 (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z póź.zm.)
5
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
nadrzędną wartością. Jej cele realizowane są poprzez:

zmianę modelu produkcji i konsumpcji z czym wiąże się promowanie we
wszystkich dziedzinach gospodarowania ochrony środowiska,

zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności
gospodarki,

stosowanie najlepszych dostępnych technik,

stosowanie dobrych praktyk gospodarowania,
oraz typowo ochronnych działań, jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków,
unieszkodliwianie odpadów itp.
Pierwszym dokumentem dotyczącym tych zagadnień była Polityka ekologiczna
państwa z 1990 roku, przyjęta przez Radę Ministrów, a następnie w 1991 r.
zaakceptowany przez Sejm i Senat RP. W 2000 roku została sporządzona II Polityka
ekologiczna państwa, która została zaakceptowana przez Parlament w 2001 r. Ustala
ona cele ekologiczne do 2010 i 2025 r. W 2002 roku opracowano „Program
wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006, z
uwzględnieniem perspektyw na lata 2007- 2010”, który jest dokumentem o
charakterze operacyjnym. Został sporządzony jako realizacja ustaleń ustawy z dnia
27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska ( Dz. U Nr 62., poz. 627 i Nr 115,
poz. 1271). Obecnie realizując obowiązek aktualizacji polityki ekologicznej, co 4 lata,
przedstawiono projekt Polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z
uwzględnieniem perspektyw na lata 2011-2014. Jest to dokument przedstawiający
tylko wybrane problemy ochrony środowiska, ze względu na niemożność dokonania
pełnej oceny działań wynikających z poprzedniej Polityki ekologicznej państwa na
lata 2003-2006….
„Program Ochrony Środowiska dla gminy Łyszkowice” jest dokumentem, w
którym polityka ekologiczna jest oparta na w/w zasadach a jej ustalenia są spójne i
kompatybilne z polityką ekologiczną państwa, województwa i powiatu.
2.2. Program Ochrony
Łódzkiego
Środowiska
Województwa
Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego skonstruowany został na
lata 2003- 2010 i uwzględnia cele krótkookresowe i średniookresowe przyjęte w
Polityce Ekologicznej Województwa Łódzkiego. Dokument ten został przyjęty w 2000
roku i zakłada podział horyzontu czasowego na trzy okresy:

perspektywę krótkookresową do 2002 roku,

perspektywę średniookresową do 2010 roku,

perspektywę długookresową do 2025 roku.
Podstawowy cel Polityki Ekologicznej Województwa Łódzkiego to:
„Zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeństwa ekologicznego poprzez
realizację rozwoju zrównoważonego umożliwiającego skuteczną regulację i
reglamentację korzystania ze środowiska w optymalnym zakresie i w sposób nie
stwarzający zagrożeń dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych.”3
Cele strategiczne natomiast sprowadzają się do:

poprawy jakości środowiska we wszystkich jego elementach składowych,
3
Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego, str. 251
6
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice

ograniczenia presji konsumpcji na środowisko.
Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego jest dokumentem, który
ma zapewnić ich realizację.
1. Ogólne cele i kierunki działań w sferze racjonalnego użytkowania
zasobów naturalnych sprowadzają się do:
A. optymalizacji zużycia wody w przemyśle i rolnictwie poprzez:

zmniejszenie zapotrzebowania na wodę w przemyśle i rolnictwie,

racjonalne jej wykorzystywanie i używanie,

zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska.
B. zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji poprzez:

zwiększenie recyklingu i odzysku materiałowego,

racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,

likwidację zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła.
C. zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania
energii ze źródeł odnawialnych poprzez:

modernizację procesów wytwórczych we wszystkich sektorach,

racjonalne wykorzystanie energii przez społeczeństwo,

ograniczenie produkcji energochłonnej,

podniesienie sprawności procesów wytwarzania energii,

minimalizację strat energii w systemach przesyłowych,

wspieranie przedsięwzięć w zakresie zmniejszania energochłonności, w tym
mających na celu wykorzystanie energii geotermalnej ze źródeł
niskotemperaturowych,

włączenie rozwoju energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii.
D. wzbogacenie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych poprzez:

egzekwowanie zasad ochrony zasobów leśnych,

intensyfikację zalesień, w tym kształtowanie zwartych obszarów leśnych,
restytucje zdegradowanych ekosystemów,

restrukturyzacje gospodarstw leśnych w kierunku ich wielofunkcyjności,

edukację ekologiczną społeczeństwa.
2. Cele i kierunki działań w sferze jakości środowiska. Cele te zostały
odniesione do:
A. gospodarowania odpadami:

wytyczenie działań zmierzających do stworzenia systemu uporządkowanej
gospodarki wszystkimi rodzajami odpadów,

zminimalizowanie ilości odpadów wytwarzanych i składowanych.
Kierunki działań w tym zakresie sprowadzają się do:

sukcesywnego wdrażania regionalnego Planu Gospodarki Odpadami oraz
opracowania powiatowych i gminnych planów,

utworzenie
regionalnego
systemu
gospodarowania
odpadami
niebezpiecznymi,

stworzenia warunków do rozwoju drobnej przedsiębiorczości zajmującej się
gospodarką odpadami.
B. jakości powietrza:

wprowadzenie do roku 2025 zakazu używania benzyn innych niż
bezołowiowe,

ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o
31%, niemetalowych o 4% i amoniaku o 85 (w stosunku do stanu z roku
7
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
1990 zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa),

wprowadzenie zintegrowanych pozwoleń na emisję,

dostosowanie działań i planów dotyczących ochrony jakości powietrza do
szczegółowych aktów prawnych wynikających z ustawy Prawo Ochrony
Środowiska i prawa międzynarodowego.
Kierunki działań zmierzają do:

wzmożenia nadzoru nad przestrzeganiem normatywów emisyjnych w
jednostkach gospodarczych,

ograniczenia roli indywidualnych palenisk węglowych w strukturze systemu
miasta,

wspierania działań ograniczających drogowy ruch tranzytowy przez miasta
oraz uciążliwość emisyjną i promowanie transportu szynowego,

promowanie zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia energii i
surowców energetycznych,

działań dostosowujących monitoring zanieczyszczeń atmosfery do
ówczesnych wymagań,

wspieranie działań stymulujących tworzenie gminnych planów zaopatrzenia w
energie, zgodnych z zasadami ochrony środowiska oraz skoordynowanych
planów zagospodarowania przestrzennego z programami ochrony powietrza.
C. stosunków wodnych i jakości wód:

zapewnienie mieszkańcom dobrych jakościowo wód do picia,

ograniczenie wykorzystywania tych wód w przemyśle,

ograniczenie przenikania substancji niebezpiecznych z przemysłu oraz
mogilników i składowisk odpadów do wód,

wprowadzenie ulepszonego systemu monitoringu zrzutu zanieczyszczeń i
jakości wód.
Kierunki działań zmierzają do:

zmniejszenia wodochłonności w przemyśle oraz stosowania najlepszych
dostępnych technik w instalacjach produkcyjnych,

stworzenie regionalnych programów oczyszczeń ścieków komunalnych oraz
modernizacji i rozbudowy systemów kanalizacyjnych i wodociągowych,

zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń z przemysłu, rolnictwa oraz
przestrzennych i powierzchniowych a także sanitacja terenów o zabudowie
przestrzennej.
D. stresu miejskiego. W Polityce Ekologicznej Państwa stres miejski nie został
wyodrębniony jako osobny temat, jednak zagadnienie to pojawiło się w
„Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa” wśród haseł:
hałas i promieniowanie niejonizujące. W dokumencie Program Ochrony
Środowiska Województwa Łódzkiego problem ten został szerzej omówiony ze
względu na specyfikę regionu, gdzie negatywne skutki antropopresji są
wyraźnie widoczne. Łódzki Obszar Metropolitalny stanowi ośrodek wybitnej
koncentracji ludności i podmiotów gospodarczych co stanowi źródło
zagrożeń.
Kierunki działań w tym zakresie zmierzają głównie do minimalizacji stresu
miejskiego i objawiają się poprzez:

opanowanie niekontrolowanej zabudowy w Łodzi i jej bezpośrednim
otoczeniu,

ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z indywidualnych palenisk
8
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
węglowych znajdujących się w zwartej zabudowie w centrum miasta,

rozwój i kształtowanie obszarów zieleni,

rozwój przestrzennych osiedli o mniejszej intensywności zabudowy,

zintensyfikowanie działań minimalizujących uciążliwości komunikacji,

proekologiczne gospodarowanie przestrzenią i kształtowanie struktury
gospodarczej oraz systemów gospodarki cieplnej i transportu,

kształtowanie systemów ochronnych i kontrolnych w zakresie minimalizacji
nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska i mieszkańców.
E. hałasu. Zagadnienie hałasu staje się coraz bardziej niepokojące w związku z
rozwojem gospodarczym i cywilizacyjnym. Dlatego też trzeba podjąć
odpowiednie działania zmierzające do ograniczenia tego zjawiska. Zasadnicze
cele Polityki ekologicznej to:

spełnienie obowiązujących standardów w zakresie poziomu hałasu,

ograniczenie poziomu hałasu emitowanego przez środki transportu wzdłuż
głównych dróg i w obszarach miejskich.
Kierunki działań ograniczające wystąpienie tego problemu to:

rozwój monitoringu hałasu i systemu kompleksowych ocen klimatu
akustycznego,

opracowanie programu bilansującego najpilniejsze potrzeby tj. ustawienie
ekranów zabezpieczających itp.,

opracowanie map akustycznych i programów naprawczych w aglomeracjach
powyżej 100 tys. mieszkańców i powyżej 250 tys. w latach późniejszych,

włączenie tej problematyki do planów zagospodarowania przestrzennego.
F. promieniowania niejonizującego. Aktualnie na terenach zamieszkałych
województwa nie występują pola elektromagnetyczne o natężeniu wyższym
od dopuszczalnych. W tym wypadku podejmowane działania skupią się
przede wszystkim na:

wdrożeniu nowoczesnego systemu monitoringu pól elektromagnetycznych,

przestrzeganiu przepisów prawa w zakresie rozwiązań technicznych i
lokalizacji obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne.
G. bezpieczeństwa biologicznego i chemicznego. Zasadnicze cele w tym
zakresie to:

zmniejszenie ryzyka występowania nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska,

zwiększenie możliwości działań ograniczających skutki ewentualnego
występowania nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska,

zorganizowanie systemu bezpiecznego obrotu substancjami niebezpiecznymi
i innymi chemikaliami,

zorganizowanie nadzoru nad stosowaniem organizmów modyfikowanych
genetycznie.
Na terenach województwa zakres wytwarzania i stosowania chemikaliów jest
nieznaczny.
Kierunki działań:

sporządzanie ocen ryzyka i dokonanie rejestracji obiektów objętych
dyrektywą Seveso II,

stworzenie wojewódzkiego planu zarządzania ryzykiem,

minimalizacja ryzyka występowania awarii transportowych z udziałem
substancji niebezpiecznych,

skoordynowanie działań w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego i
9
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.
H. różnorodności biologicznej i krajobrazowej. W zakresie ochrony
różnorodności biologicznej i krajobrazowej szczególną rolę odgrywają parki
krajobrazowe, rezerwaty przyrody a także obszary chronionego krajobrazu.

stworzenie warunków do realizacji strategii zrównoważonego rozwoju
społeczno- gospodarczego,

poprawa stanu środowiska,

zachowanie, odtworzenie i wzbogacenie regionalnych zasobów przyrody,
Zasadnicze kierunki działań to:

rozwój systemów inwentaryzacji i monitoringu bioróżnorodności,

wspieranie rolnictwa ekologicznego przy zachowaniu tradycyjnych praktyk
rolniczych na terenach przyrodniczo cennych,

gospodarowanie w sposób oszczędny i racjonalny zasobami biologicznymi,

realizacja przestrzennych programów ochrony środowiska,

rozszerzenie ochrony prawnej obszarów,

działanie na rzecz utrzymania urozmaiconego krajobrazu rolniczego,

ograniczenie eksploatacji surowców naturalnych w obszarach prawnie
chronionych,

zintegrowanie systemu regionalnego z wieloprzestrzennym systemem
krajowym, z siecią NATURA 2000 i ECONET,

wzmocnienie monitoringu ekosystemów w zakresie zadań wynikających ze
zobowiązań międzynarodowych.
I.
obszarów problemowych. Na obszarach Województwa Łódzkiego
wyodrębniono 4 niezależne obszary problemowe. Obszary te to:

Łódzki Obszar Metropolitalny (ŁOM),

Bełchatowski Okręg Przemysłowy (BOP),

Mogielniki,

Zakłady szczególnie uciążliwe dla środowiska.
Obszary te nie stanowią dla naszego dokumentu Pt. „Program ochrony środowiska
dla gminy Łyszkowice” bezpośredniego odniesienia, dlatego też nie będziemy
przytaczać ich problemów.
2.3. Program Ochrony Środowiska Powiatu Łowickiego
Kwestia ochrony środowiska została zaprezentowana w dokumencie pt. „Program
Ochrony Środowiska Powiatu Łowickiego”, gdzie szczególną uwagę zwraca się na
właściwą gospodarkę zasobami środowiska w tym na podwyższenie standardów jego
jakości. Określa on cele ekologiczne i kierunki działań na lata 2004- 2010.
Prezentujemy je poniżej.
1.
Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz
doskonalenie obszarów chronionych:

zwiększenie skuteczności narzędzi planistycznych (plan zagospodarowania
przestrzennego) jako narzędzia ochrony przyrody i krajobrazu,

wzmocnienie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt na terenie powiatu,

zachowanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu rolniczego na terenie
powiatu,

zwiększenie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie
10
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
2.


3.


4.



5.




6.

jego roli w ochronie przyrody jako elementu środowiska.
Wzbogacanie i racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi
wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych poprzez ekologizację
w leśnictwie,
wzbogacanie zasobów leśnych.
Ochrona wód
poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez budowę i rozbudowę sieci
kanalizacyjnej a także wyrównywanie dysproporcji między długością sieci
wodociągowej a kanalizacyjnej oraz modernizację i budowę oczyszczalni
ścieków,
likwidację nielegalnych zrzutów.
Ochrona powietrza
promowanie zasady ograniczania zanieczyszczeń u źródła, poprzez
stosowanie zmiany nośników energii, stosowanie czystych surowców i
technologii, instalowanie i modernizację istniejących urządzeń redukujących
emisję zanieczyszczeń z przemysłu, energetyki i transportu,
wprowadzenie norm produktywnych,
utrzymanie dobrej jakości powietrza na obszarze powiatu.
Zmniejszenie energochłonności gospodarki
wprowadzenie wysoce energooszczędnych technologii i urządzeń w
dziedzinach produkcji i usług,
racjonalizacja wykorzystania energii w powiecie,
zmniejszenie energochłonności procesów wytwórczych świadczenia usług
oraz konsumpcji,
wzrost wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych.
Zmniejszenie
uciążliwości
powodowanej
nadmiernym
hałasem
komunikacyjnym
sporządzenie map akustycznych terenu Łowicza.
2.4. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łyszkowice
Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem, w którym kompleksowo zostały ujęte
działania na rzecz rozwoju społeczno – gospodarczego gminy. Dotyczy działań w
latach 2005-2006, a także planów na lata 2007-2013. Swym zakresem obejmuje
również dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego i określa cele
przyrodnicze.
Cele przyrodnicze obejmują:

zahamowanie procesów degradacji środowiska,

zachowanie istniejących wartości środowiska,

ochronę zasobów będących podstawą rozwoju,

poprawę zdrowotnych warunków życia mieszkańców,

zachowanie wartości krajobrazowych, krajoznawczych i rekreacyjnych,

ochronę i optymalną eksploatację złóż kopalin.
11
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
3. Ogólna charakterystyka gminy Łyszkowice
3.1. Położenie
Gmina Łyszkowice położona jest w południowej części powiatu łowickiego w
województwie łódzkim. Składa się z 21 sołectw: Bobrecko, Bobrowa, Czatolin, Nowe
Grudze, Stare Grudze, Gzinka, Kalenice, Kolonia Łyszkowice I, Kolonia Łyszkowice II,
Kuczków, Łagów, Łyszkowice, Polesie, Stachlew, Seligów, Seroki, Wrzeczko, Uchań
Dolny, Uchań Górny, Trzcianka, Zakulin. Obejmuje obszar 107 km2, ma charakter
rolniczo – przemysłowy. Na jej terenach powstaje węzeł komunikacyjny autostrady
A2 .
Przez jej teren przebiega granica pomiędzy dwiema jednostkami w randze
makroregionów: Niziną Środkowomazowiecką i Wzniesieniami Południomazowieckimi
oraz w randze mezoregionów: Równiną Łowicko-Błońską i Wzniesieniami Łódzkimi.
Granicę tę można identyfikować na południowych krańcach obszaru gminy.
Teren gminy Łyszkowice, a szczególnie sama miejscowość Łyszkowice zajmowały
szczególne miejsce w gospodarczej historii regionu.
Łyszkowice w czasach prymasowskich słynęły z licznych młynów oraz stawów
hodowlanych. Do dziś na terenie gminy istnieją stawy, których pochodzenie datuje
się na wiek XIV. Gospodarstwo Rybackie Łyszkowice jest jednym z najstarszych
polskich gospodarstw karpiowych.
W XVII w. prymas Wojciech Leszczyński założył ogród włoski z licznymi posągami,
fontannami i altanami. Niestety nie przetrwały one do dnia dzisiejszego. Od 1881
roku w Łyszkowicach mieścił się zarząd główny administracji Księstwa Łowickiego,
sprawujący nadzór nad osobistymi dobrami carów rosyjskich i szpitalem dla włościan,
który znajdował się we wsi Kapera. W XIX wieku powstała osada fabryczna złożona z
dużego zespołu fabryk lnianych i jedwabnych, przędzalni oraz cukrowni. Do dziś
zachował się kompleks zabudowań cukrowni i rafinerii „Irena”, założonej przez H.
Epsteina.
Gmina Łyszkowice ciekawie zapisała się również w okresie okupacji hitlerowskiej.
W okolicach wsi Chlebów odbyły się walki oddziału AK S. Borowskiego „ Maszynisty”.
Na jej terenie odbywały się również zrzuty lotnicze cichociemnych we wsi Czatolin.
Dla upamiętnienia tych wydarzeń został wzniesiony pomnik.
Na obszarze gminy Łyszkowice znajdują się tereny łowieckie szczególnie
atrakcyjne dla myśliwych polujących na kaczki i bażanty. Gmina może poszczycić się
także rezerwatem przyrody „Kwaśna Buczyna” . Jest to 14 ha obszar lasu mieszanego
bukowo- dębowego. Na terenie znajduje się także niewielka część rezerwatu
„Bukowiec”.
Na terenie gminy znajdują się interesujące obiekty architektury, które zostały
wpisane do rejestru zabytków. Są to: budynki dawnego zespołu cukrowni z drugiej
połowy XIX w.: tzw. „Mydlarnia” i „Podkowa” oraz budynek obory położone w
Łyszkowicach, wzniesione w stylu klasycystycznym; budynek dawnego browaru w
stylu neoklasycystycznym. We wsi Seligów, w północno- zachodniej jej części, zostało
zlokalizowane stanowisko archeologiczne. Godne uwagi są również położone w
Łyszkowicach: cmentarz przykościelny przy kościele N.M.P. Królowej Polski, założony
w 1927 roku; cmentarz grzebalny tejże Parafii, gdzie nielicznie występuje starodrzew
a najstarszy nagrobek pochodzi z 1927 roku oraz cmentarz ewangelicki pochodzący z
12
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
drugiej połowy XIX w. Cmentarz ten w znacznym stopniu uległ dewastacji, w jego
obrębie znajduje się nagrobek właścicieli dóbr Łyszkowice Luizy i Johanna Maier z
1888 r.
3.2. Ukształtowanie terenu i geologia
3.2.1. Warunki
geomorfologiczne,
hipsometryczne
morfologiczne
i
Pod względem hipsometrycznym i geomorfologicznym rzeźba terenu gminy
Łyszkowice jest słabo urozmaicona. Najwyższy punkt terenu wynosi 193,6m n.p.m i
leży na południowym skraju gminy, natomiast najniższy jest na północnych jej
krańcach i wynosi 97,0 m n.p.m.
Przeważająca część terenu gminy leży w granicach jednostki geomorfologicznej
wyróżnionej jako Równina Łowicko- Błońska. Jej rzeźba teren jest słabo
urozmaicona. Tworzą ją piaszczyste pokrywy aluwialne i stożki napływowe,
stanowiące sedyment Wzniesień Łódzkich, jak też płaty równinnej, gliniastej moreny
13
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
dennej. Ta ostatnia forma zachowała się w obszarach bezpośrednio przylegających
do falistej wysoczyzny morenowej Wzniesień Łódzkich do wysokości ( w przybliżeniu
istniejących) północnych granic administracyjnych wsi Łyszkowice i Zakulin. Dalej na
północ od tego obszaru rozpościera się teren równin aluwialnych. Spadki wysokości
w obrębie całej Równiny Łowicko- Błońskiej nie przekraczają 0,5%. Wyraźne jest
stałe nachylenie terenu na północ.
W południowych i południowo- zachodnich obszarach gminy układ warstw
wysokościowych wskazuje na przebieg w tym miejscu formy krawędziowej obszaru
wysoczyzny zwanej Wysoczyzną Łódzką, fragment Wzniesień Łódzkich. Jest to falista
morena denna, ukształtowana przez lądolód stadiału Pilicy, zlodowacenia Warty w
okresie neoplejstocenu. W morfologii tego obszaru wyróżnia się liczne, wypukłe
formy glacjoflluwialne, uformowane głównie na osi południowy wschód na północny
zachód. Mają cechy kemów, ozów, moreny martwego lodu. Szczególne miejsca
zajmują wzniesienia Wału Domaniewickiego, który ciągnie się od Uchania Górnego
do Krępy (Gm. Domaniewice). Wzgórza te uznawane są za najdalej wysunięty na
północny- wschód fragment Wzniesień Łódzkich. Na obszarze gminy Łyszkowice
możemy również wyróżnić elementy denudacyjnej rzeźby peryglacjalnej w strefie
krawędziowej wysoczyzny. Są to wcięcia erozyjne w formie niecek i wąwozów.
Sieć rzeczna na terenie gminy Łyszkowice jest stosunkowo gęsta, stąd liczne
doliny rzeczne. Szczególną jej formą jest wyraźnie miejscami zaakcentowana, w
górnym odcinku, dolina rzeki Bobrówki. Z kolei dolina rzeki Uchanki jest bardzo
płytka i niezbyt rozległa. Rzeka Zwierzyniec, a miejscami także jej dopływ –Ruczaj,
również ma formę dolinną.
3.2.2. Warunki hydrograficzne
Według podziału hydrograficznego omawiany teren gminy Łyszkowice należy do
zlewni rzeki Bzura. Wszystkie cieki wodne zachowują południkowy przebieg z
kierunkiem spływu na północ. Największe z nich to : Bobrówka z Baranówką,
Zwierzyna z Ruczajem oraz Uchanka. Pozostałe są ich bezimiennymi dopływami.
Przez teren gminy przebiegają cztery działy wodne IV rzędu.
Bobrówka, Zwierzyna i Uchanka zbierają wody powierzchniowe z terenu gminy
poprzez sieć cieków naturalnych.
Licznie występują zbiorniki wód stojących o niedużych powierzchniach. Najczęściej
są to stawy rybackie, a największe z nich zbudowane są na rzece Bobrówce, Uchance
oraz na lewostronnym dopływie Uchanki.
3.2.3. Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne
Geologicznie obszar gminy Łyszkowice położony jest w obszarze rawskim
antyklinorium środkowopolskiego.
Serie utworów czwartorzędowych stanowią przede wszystkim utwory lodowcowe,
wodnolodowcowe i limnoglacjalne, tj. gliny zwałowe, piaski akumulacji lodowcowej i
wodnolodowcowe. Serie lodowcowych glin zwałowych budują stepowe partie
terenów położonych na południe od linii łączącej Czatolin- Podreczyce- Łyszkowice –
Zakulin.
Osady okresu halocenu na opisywanym terenie to głównie utwory fluwialne: piaski
facji korytowej, mułki i mady rzeczne facji równin zalewowych. Znajdują się one w
14
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
obrębie doliny Bobrówki, Uchanki, Zwierzynce, a także w dolinach mniejszych cieków.
Niemal cały obszar gminy Łyszkowice położony jest w/g podziału
hydroregionalnego Polski w regionie hydrogeologicznym – kujawsko-mazowieckim,
stanowiącym część południowo-wschodnią makroregionu zachodniego Niżu
Polskiego. W obrębie regionu występują trzy piętra wodonośne

piętro wodonośne jury,

piętro wodonośne trzeciorzędu,

piętro wodonośne czwartorzędu
Na północno – wschodnich krańcach gminy wyznacza się granice innego regiony
hydrogeologicznego południowo-mazowieckiego, który stanowi południowozachodnią część makroregionu wschodniego Niżu Polskiego. Ma trzy piętra
wodonośne :

piętro wodonośne kredy górnej – paleocenu,

piętro wodonośne oligoceńsko- mioceńskie,

piętro wodonośne czwartorzędu.
Głównym użytkowym piętrem wodonośnym, ze względu na powszechne
występowanie, jest piętro wodonośne czwartorzędu. W jego obrębie występują z
reguły dwa lub trzy poziomy wodonośne:

poziom nadmorenowy, tworzący wody gruntowe,

poziom średniomorenowy, definiowany jako II poziom wodonośny
czwartorzędu. Z tego poziomu czerpana jest woda w studniach komunalnych
w Stachlewie ( głębokość 29-36 m),

poziom podmorenowy bez znaczenia użytkowego.
Występowanie pierwszego poziomu wodonośnego na obszarze gminy jest zmienne
i zróżnicowane. Wyróżniamy dwa główne obszary „południowo- zachodni” i
„północny”.
Szczególnie duże miąższości i wybitne walory poziomu użytkowego osiągające I
poziom czwartorzędowy wodonośny wykazują północne rubieże obszaru gminy, co
stanowi południowo- wschodni fragment tzw. doliny kopalnej Chruślina.
3.3. Klimat
Teren gminy Łyszkowice, jak cały obszar województwa łódzkiego, zaliczany jest do
klimatu nizin środkowopolskich.
Region ten charakteryzuje, w stosunku do innych regionów Polski, duża
częstotliwość występowania dni z pogodą bardzo ciepłą, pochmurną bez opadów a
mała częstotliwość dni z pogodą umiarkowanie ciepłą, dni z opadem i dużym
zachmurzeniem. Klimat ten kształtują ścierające się masy powietrza kontynentalnego
i oceanicznego.
Średnia roczna temperatura powietrza to 7-7,5 C. Suma rocznych opadów to 500550 mm. Okres wegetacyjny wynosi od 200 do 210 dni. Warunki klimatyczne
panujące na obszarze gminy określa się jako względnie korzystne w zakresie potrzeb
gospodarczych.
15
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
3.4. Sytuacja społeczna i gospodarcza
3.4.1. Ludność
Teren gminy zamieszkuje 6988 osób w/g stanu na dzień 02.01.2006 (dane Urzędu
Gminy), co stanowi ok. 8,5% ludności powiatu. Największa liczba ludności
zamieszkuje w sołectwach Łyszkowice- 1319, Stachlew- 868, Polesie- 723. Najmniej
mieszkańców liczą sołectwa II Kolonia Łyszkowice-66, Uchań Dolny-76, Kuczków- 87.
Ogólną liczbę mieszkańców w poszczególnych sołectwach ilustruje tabela nr 1.
Gęstość zaludnienia wynosi 65 osób na km kwadratowy.
Tabela 1. Liczba mieszkańców w sołectwach gminy Łyszkowice.
Sołectwa
Liczba mieszkańców
II Kolonia Łyszkowice
66
Uchań Dolny
76
Kuczków
87
Uchań Górny
117
Seroki
128
Łagów
134
I Kolonia Łyszkowice
136
Trzcianka
138
Zakulin
162
Gzinka
174
Nowe Grudze
175
Bobiecko
205
Bobrowa
242
Seligów
281
Stare Grudze
318
Wrzeczko
485
Kalenice
493
Czatolin
661
Polesie
723
Stachlew
868
Łyszkowice
1319
Razem
6988
(źródło: dane Urzędu Gminy)
Liczba ludności w okresie od 2001 od 2005 roku wykazywała stałą tendencje
spadkową. W roku 2006 możemy zanotować niewielki jej wzrost, tj. o 54 osoby. Przy
czym wyraźnie zaznacza się przewaga liczby kobiet nad mężczyznami. Powyższą
sytuację przedstawia tabela nr2 i nr3.
16
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 2. Liczba ludności w latach 2001-2005.
Rok
2005
2004
2003
2002
2001
Liczba ludności ogółem
6934
6985
7035
7069
7071
Mężczyźni
3405
3453
3481
3509
3525
Kobiety
3529
3532
3554
3560
3546
(źródło: dane GUS)
Tabela 3. Ludność gminy w latach 2001- 2006.
Rok
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Liczba ludności
7071
7069
7035
6985
6934
6988
(źródło: dane Urzędu Gminy)
W 2005 roku zanotowano niewielki odpływ ludności z terenu gminy w porównaniu
do roku 2004. W 2005 roku były to 42 osoby, a w 2004 -74. Możemy również
zanotować napływ nowych mieszkańców tj.; w 2005 roku-55 osób, w 2004 –
63.(Dane w/g GUS). Wiąże się to głównie z trudną sytuacją na lokalnym rynku
pracy. W związku z bliskością dużych aglomeracji miejskich, to głównie Łódź i
Warszawa są miastami, do których przeprowadzają się rdzenni mieszkańcy tutejszej
gminy.
W gminie Łyszkowice, jak i w całym województwie łódzkim notuje się ujemny
przyrost naturalny. W 2005 roku zanotowano 103 zgony i 56 urodzeń.
3.4.2. Gospodarka
Gmina Łyszkowice zaliczana jest do wiejskich gmin powiatu łowickiego o rolniczoprzemysłowym charakterze. Jej powierzchnia wynosi 107 km2, w tym użytki rolne
stanowią 76% powierzchni gminy.
Tabela 4. Struktura użytków rolnych.
Rodzaj użytków
Powierzchnia w ha
Grunty orne
6443
Sady
202
Łąki
1086
Pastwiska
431
Użytki rolne razem
8162
%
79,0
2,5
13,3
5,2
100
(źródło: dane Urzędu Gminy)
W stosunku do całej powierzchni gminy grunty orne stanowią 60%, zaś sady
17
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
1,8%, pastwiska 4%, pozostałe grunty i nieużytki to 6,6%. Lasy i grunty leśne
zajmują 16,91%. Jest to wysoki wskaźnik, biorąc pod uwagę, że w powiecie łowickim
wynosi on zaledwie 9,5%.
Najkorzystniejsze warunki glebowe ma centralna część gminy, zaś przeważający
odsetek użytków rolnych dobrej klasy III, mają wsie Zakulin i Łyszkowice. (dane
Urzędu Gminy). Grunty dobrej jakości stanowią 19,5% powierzchni użytków rolnych,
średniej jakości, czyli klasy IV, IVa, IVb -39%.
Na terenie gminy Łyszkowice znajdują się zakłady przemysłowe,:

„ZF ALTANA Pharma sp. z o.o. - zakład przemysłu farmaceutycznego,

„SYLEX” sp. z o.o. - kopalnia żwiru,

„STYROMAX” Jan Sukiennik sp. jawna - tworzywa sztuczne, produkcja płyt
styropianowych,

Skup i Ubój Zwierząt Rzeźnych Ryszard Szymajda – ubojnia zwierząt.
18
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
4. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych.
4.1. Ochrona przyrody i krajobrazu.
4.1.1. Walory przyrodnicze.
Fauna i flora gminy Łyszkowice jest typowa dla agrocenoz, wykazuje cechy daleko
posuniętej ingerencji człowieka, co oznacza, że jest w znacznym stopniu
zorganizowana i kontrolowana przez człowieka. Melioracje i nawożenie powodują
antropogeniczne przekształcenie gleb oraz zbiorowisk roślinnych co wiąże się z
występowaniem
zbiorowisk
ruderalnych
i
wegetatywnych.
Efektem
antropogenicznych przekształceń są nie tylko pola uprawne, ale również
powierzchnie leśne i łąkowe, z towarzyszącym im osadnictwem.
Krajobraz gminy jest na tle wielu innych obszarów powiatu łowickiego bardziej
zróżnicowany i co z tym związane – bardziej wartościowy. Walory krajobrazowe tych
terenów
uwydatnia urozmaicona rzeźba południowych obszarów gminy.
Szczególnym zaś elementem obecnego krajobrazu gminy są stawy rybne w dolinie
rzeki Bobrówki i Uchatki.
Na obszarze gminy mamy też do czynienia z terenami, które w związku z efektami
działalności wydobywczej prowadzonej przez człowieka uległy dewastacji oraz
degradacji. W okolicach Czatolina oraz Kalenic, czyli w obrębie Wału
Domaniewickiego powstały liczne wyrobiska po eksploatacji złóż kruszywa
naturalnego.
Najcenniejszymi obszarami w strukturze przestrzennej krajobrazu gminy, z punktu
widzenia ochrony różnorodności biologicznej ekosystemów, jak również z uwagi na
różnorodność funkcji i rozległość tych struktur, są obszary leśne.
Kolejnym wyróżniającym się elementem środowiska przyrodniczego są doliny
rzeczne. Na obszarze gminy Łyszkowice możemy mówić o szczególnych wartościach
krajobrazu w przypadku górnego odcinka rzeki Bobrówki, gdzie mamy do czynienia z
wyjątkową malowniczością pejzażu. Odcinek źródliskowy oraz górny odcinek rzeki
otaczają wyraźnie widoczne stoki wysoczyzny Wzniesień Łódzkich
i Wału
Domaniewickiego.
4.1.2. Szata roślinna.
W klasyfikacji geobotanicznej szata roślinna regionu została zaklasyfikowana do
następujących wydzieleń biogeograficznych:
Państwo: Holarktyka (rośliny środkowoeuropejskie, europejskie i cyrkumborealne)
Obszar: Euro-Syberyjski
Podprowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska
Dział: Bałtycki
Poddział: Pas Wielkich Dolin
Kraina: Południowomazowiecko - Podlaska
Okręg: Łowicko - Warszawski
Fauna Makroregionu Polski Środkowej nie różni się w sposób zasadniczy od fauny
Polski Niżowej. Jest jedynie nieco uboższa w porównaniu z obszarami sąsiednimi z
powodu małej ilości zbiorników wodnych i rozdrobnionej powierzchni leśnej.
19
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Zaewidencjonowano tu 989 gatunków w tym 779 bezkręgowców i 210 kręgowców.
Fauna ssaków liczy 40 gatunków. O większości występujących tu ssaków brak jest
danych o ich rozmieszczeniu i liczebności. [Jakubowska-Gabara J., Markowski J.
2002r.]
Biologicznym bogactwem gminy Łyszkowice są niewątpliwie lasy, które w
znaczącej części charakteryzują się znaczną różnorodnością siedlisk i składu
gatunkowego. Najcenniejszy ze względów przyrodniczych jest las użytkowany przez
Zakład Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Rogowie. W lesie tym
przeważa drzewostan sosnowy, ale obecne są również dosyć liczne gatunki drzew
liściastych.
Ten jak również takie kompleksy leśne jak: Las Kraszewka (które zostały szerzej
opisane w rozdziale
2.2) to obszary stałych powierzchni badawczych i
doświadczalnych, wyłączone z prowadzenia typowej gospodarki leśnej. W rezerwacie
„Bukowiec” rosną rzadkie w Polsce Środkowej gatunki roślin: wyka leśna, groszek
skrzydlasty, turzyca orzęsiona.
Pozostałe lasy na terenie gminy nie prezentują już takiej różnorodności siedlisk i
drzewostanów. W ogromnej większości to lasy prywatne, które zajmują siedliska
bardzo ubogie, nieprzydatne dla rolnictwa, stąd niewielkie w ich obrębie
zróżnicowanie zbiorowisk roślinności.
W dolinach rzecznych występują biocenozy zbiorowisk łąkowych założonych przez
człowieka na siedliskach pierwotnych lasów łęgowych. Ze względu na fakt, iż
wszystkie cieki wodne w granicach gminy charakteryzuje niewielka zasobność, doliny
rzeczne nie są terenami szczególnie rozległymi, stąd też ich niska ranga w systemie
powiązań
ekologicznych.
Różnorodność
biologiczna
tych
terenów
jest
nieporównywalnie mniejsza niż obszarów leśnych znajdujących się na terenie gminy.
W wąskiej strefie przybrzeżnej rzek spotkać można skupiska zadrzewień olszowych,
które tylko w nielicznych miejscach przechodzą w większe skupiska leśne – lasu
łęgowego.
4.1.3. Formy ochrony przyrody oraz dziedzictwo kulturowe na
terenie gminy Łyszkowice
Spośród wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004r. O ochronie przyrody
form ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej, do chwili obecnej na terenie gminy
Łyszkowice wyodrębniono dwa rezerwaty przyrody oraz uznano kilka okazów drzew
za pomniki przyrody:
1.
„Kwaśna Buczyna”, to chroniony obiekt w leśnictwie LIPCE utworzony
rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, zasobów Naturalnych i
Leśnictwa z dnia 23.12.1998r Dz.U.Nr 166 z 1998r. o powierzchni 14,19 ha.
Celem ustanowionej w tym rezerwacie ze względów naukowych i
dydaktycznych jest ochrona lasu mieszanego bukowo-dębowego o cechach
naturalnych. Wiekowe buki naturalnego pochodzenia sąsiadują tu z równie
starymi dębami. Stare drzewa obradzają nasionami i cieszy oko pojawiające
się nowe pokolenie.
20
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
2.
„Bukowiec” - powstał w 1931 r. z inicjatywy prof. W. Niedziałkowskiego na
niewielkiej powierzchni 1,7ha, oficjalnie zatwierdzony został w 1954 r., kiedy
to powiększono jego powierzchnię do 6,5 ha. Celem tego rezerwatu jest
ochrona naturalnie występującego na północnej granicy zasięgu buka.
Położony jest w leśnictwie Lipce w oddziałach 20d i 21d. Rezerwat Bukowiec
położny jest w północnych oddziałach uroczyska Lipce na terenie typowo
równinnym na wysokości 185 m n.p.m. Gleby w rezerwacie są dość jednolite
- płowe, wytworzone z glin zwałowych lekkich i średnich, świeżych z
wierzchnią warstwą utworów płowych, o gospodarce wodnej ombrofilnej. W
warstwie przypowierzchniowej znajdują się liczne kamienie średnicy 10 - 20
cm w formie bruku oraz nierzadko pokaźne rozmiarami głazy narzutowe. Po
części jest stary bukowy drzewostan w wieku 170 do ponad 200 lat z
domieszką grabu oraz 120-letniej sosny i brzozy. Obszar ten był niegdyś
znany z racji rzadkości występowania buka w byłej guberni warszawskiej.
Odbywały się tu przyjęcia w czasie galowych polowań carskich. Jeszcze przed
I Wojną Światową grunty te należały do rodziny Romanowów. Na terenie
gminy Łyszkowice leży tylko część rezerwatu - 1 ha, na której to powierzchni
rośnie buczyna karpacka z bukiem (Fagus silvatica). Ponadto ciekawostką
jest iż w zbiorowisku tym znajdują się owocujące okazy bluszczu pospolitego
(Hetera helix).
21
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 5 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Łyszkowice (Rejestr
pomników przyrody Powiatu Łowickiego).
NAZWA/
FORMA OCHRONY
PRZYRODY
Lipa drobnolistna
DATA
UTWORZENIA
FORMY
OCHRONY
Rozp. Nr 29
21.12.1998 r
Rozp. Nr 29
Lipa drobnolistna
21.12.1998 r
Lipa drobnolistna
Rozp. Nr 29
Lipa drobnolistna
21.12.1998 r
Lipa drobnolistna
POŁOŻENIE
ADMINISTRA CYJNE I
GEOGRAFICZNE
Leśn. Pszczonów
oddz. 291
Leśn. Pszczonów
oddz. 291
Leśn. Pszczonów
oddz. 291
Leśn. Pszczonów
oddz. 291
Leśn. Pszczonów
oddz. 291
CHARAKTERYSTYKA
OBIEKTU
obw. 203 cm
obw. 235 cm
obw. 299 cm
obw. 350 cm
obw. 430 cm
Na terenie gminy Łyszkowice ochroną prawną zostały objęte następujące obiekty:
1.
Budynki dawnego zespołu cukrowni z drugiej połowy XIX w. w skład, których
wchodzą tzw. „Mydlarnia” i „Podkowa” (które obecnie są budynkami
mieszkalnymi) oraz obora (służąca jako budynek magazynowy). Obiekty te są
położone w Łyszkowicach przy ul. Wolności i ul. Gminnej, wszystkie są
budynkami murowanymi, wzniesionymi w duchu klasycyzmu. Obiekty
wpisano do rejestru zabytków pod numerem 1007 w dniu 01.10.1998r.
2.
Budynek dawnego browaru (obecnie budynek mieszkalny), zbudowany w
1903r. w stylu neoklasycystycznym położony w Łyszkowicach przy ul.
Księstwa Łowickiego 21. Obiekt wpisano do rejestru zabytków pod numerem
180 w dniu 24.08.1967r.
3.
Stanowisko archeologiczne zlokalizowane w północno-zachodniej części wsi
Seligów (obiekt wpisany do rejestru zabytków).
Wartości kulturowe i historyczne prezentują również następujące obiekty:
1.
Cmentarz przykościelny przy kościele Najświętszej Marii Panny Królowej
Polski w Łyszkowicach, który został założony w 1927r. na obszarze 0,36 ha.
W obrębie cmentarza znajduje się ciekawy starodrzew.
2.
Cmentarz grzebalny Parafii pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny
Królowej Polski w Łyszkowicach o powierzchni 0,9 ha, który również został
założony w 1927r. Na terenie cmentarza występują jedynie szczątkowe ilości
starodrzewu.
3.
Cmentarz ewangelicki w Łyszkowicach zajmujący powierzchnię 0,37 ha,
założony w drugiej połowie XIX. W obrębie tego cmentarza zachował się
nagrobek właścicieli dóbr Łyszkowickich : Luizy i Joanna Maier (z 1888r.).
Niestety cmentarz ten w znacznej mierze uległ dewastacji.
4.1.4. Stan przyrody i planowane działania
Największymi problemami dotyczącymi przyrody i jej ochrony na obszarze gminy
Łyszkowice, tak jak i w całym województwie łódzkim [ Program ochrony środowiska
województwa łódzkiego], są:
22
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice

niski stopień lesistości, odbiegający od średniej krajowej, jak również od
średniego, zakładanego stopnia zalesienia kraju określanego na 30%,

trend do zalesiania przede wszystkim terenów sąsiadujących z obecnymi
kompleksami roślinnymi, co może pogłębiać istniejące dysproporcje w
rozmieszczeniu lasów,

wymieranie
gatunków,
ubożenie
ekosystemów
i
zmniejszenie
bioróżnorodności w wyniku silnej antropopresji,

zmiana charakteru siedlisk,

eliminacja roślin kserotermicznych z powodu naturalnej sukcesji na te tereny
zbiorowisk leśnych oraz roślinności wegetatywnej,

gwałtowny spadek liczebności wielu gatunków i zanik niektórych populacji
lokalnych zwierząt w wyniku lepszego wykorzystania gruntów ornych i
zmiany charakteru ich siedlisk,

degradacja flory bezkręgowej,

usuwanie z lasów próchniejącego drewna przyczyniające się do wyginięcia
pewnych gatunków owadów leśnych,

kłusownictwo przyczyniające się do zmniejszenia populacji pewnych
gatunków zwierząt, a jednocześnie zakłócające stosunki panujące w
ekosystemach.
Priorytetowe kierunki działań w dziedzinie ochrony środowiska przyrodniczego to:

prowadzenie zalesień, ze starannym doborem gatunkowym roślin i dążeniem
do łączenia ciągów ekologicznych,

poprawa jakości środowiska we wszystkich jego elementach szczególnie na
obszarach zdegradowanych.
4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Lasy tworzą najwyżej zorganizowane ekosystemy, w których procesy
wykorzystania energii słonecznej i akumulacji produktów fotosyntezy oraz
neutralizacji skażeń osiągają bardzo wysoki poziom. Dzięki procesom fotosyntezy lasy
odnawiają zapasy tlenu w atmosferze, wiążąc zaś dwutlenek węgla z powietrza
łagodzą "efekt cieplarniany". Lasy w znaczący sposób zatrzymują pyłowe i gazowe
zanieczyszczenia powietrza, ulegając przy tym znacznym uszkodzeniom. W lasach
zachodzą procesy istotne dla prawidłowego obiegu materii i energii, warunkujące
ciągłość funkcjonowania całych zespołów krajobrazowych. Umożliwiając bytowanie
wielu gatunków roślin i zwierząt, lasy chronią różnorodność przyrody i jej zasoby
genowe.
Lasy spełniają w sposób naturalny lub w wyniku działań gospodarki leśnej
różnorodne funkcje, które kwalifikuje się następująco:

Funkcje ekologiczne (ochronne), zapewniające: kształtowanie klimatu
globalnego i lokalnego, stabilizację składu atmosfery i jej oczyszczanie,
regulację obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom i
osuwiskom, ochronę gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem,
warunki do zachowania potencjału biologicznego wielkiej liczby gatunków i
ekosystemów, a także różnorodność krajobrazu i lepsze warunki produkcji
rolniczej;

Funkcje produkcyjne (gospodarcze), polegające na zdolności do produkcji
23
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
biomasy i ciągłego powtarzania tego procesu, co zapewnia trwałe
użytkowanie drewna i surowców niedrzewnych pozyskiwanych z lasu, w tym
użytków gospodarki łowieckiej, a w konsekwencji uzyskiwanie dochodów ze
sprzedaży towarów i usług, oraz przyczyniające się do tworzenia stanowisk
pracy i zasilania podatkiem budżetu państwa i budżetów samorządów
lokalnych;

Funkcje społeczne, które kształtują korzystne warunki zdrowotne i
rekreacyjne dla społeczeństwa, tworzą różnorodne formy użytkowania lasu
przez społeczność lokalną, wzbogacają rynek pracy, wzmacniają obronność
kraju, rozwój kultury, oświaty i nauki oraz edukacji ekologicznej
społeczeństwa.
Podstawową zasadą gospodarki leśnej było i jest dążenie do zachowania trwałości
lasów oraz powiększania zasobów leśnych i ciągłości ich użytkowania. Towarzyszy
temu świadomość wielofunkcyjnego modelu lasu, według którego ekosystemy leśne
biologicznie zdrowe, o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskiem i racjonalnie
użytkowane zapewniają równocześnie spełnianie wszystkich funkcji lasu.
Podstawowe zadania hodowli lasów to:

Odnowienia i zalesienia. Odnowienie lasu jest wprowadzaniem nowego
pokolenia lasu sztucznie lub naturalnie na miejsce dotychczasowych
drzewostanów usuniętych w toku użytkowania lub zniszczonych. Zalesienie to
objęcie uprawą leśną gruntów dotychczas użytkowanych rolniczo lub nie
użytkowanych,
a
przeznaczonych
w
Planach
Zagospodarowania
Przestrzennego Gmin do zalesienia.

Pielęgnowanie lasu. Pielęgnowanie lasu obejmuje całość czynności
gospodarczych związanych z pielęgnowaniem ekosystemów leśnych. Ma ono
na celu utrzymanie zwarcia, tworzenie dolnych warstw drzewostanu,
wzbogacenie składu gatunkowego.

Produkcja szkółkarska służąca do produkcji materiału sadzeniowego.
4.2.1. Stan wyjściowy
4.2.1.1. Obszary leśne
Lasy zajmują 2063,78 ha powierzchni gminy Łyszkowice. Teren gminy odznacza
się jednym z najwyższych w powiecie łowickim wskaźników lesistości tj. Na tle
średniej krajowej – 28,2% oraz średniej wojewódzkiej 20,4%jest to ciągle niski
wskaźnik. Na terenie gminy występuje kilka większych kompleksów leśnych oraz
niewielkie lasy chłopskie. Lasy występują w wielu punktach gminy jednak największe
kompleksy leśne można spotkać w południowej i południowo-zachodniej części
gminy. Kompleksy leśne o mniejszej zwartości oraz rozległości można też spotkać we
wschodniej części gminy w paśmie pomiędzy zabudową wsi Stachlew, Polesie a
ciągiem zabudowy wsi Seligów i Bobiecko, a także w części środkowo-północnej – w
paśmie między zabudową wsi Wrzeczko i Glinka a Uchaniem Dolnym.
W granicach wsi Bobrowa i Kalenice znajduje się najcenniejszy pod względem
przyrodniczym las, użytkowany przez Zakład Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa
Wiejskiego w Rogowie zajmujący łączną powierzchnię 390 ha. Skład występującego
tu drzewostanu charakteryzuje się przewagą sosny z obecnością dosyć licznych
gatunków drzew liściastych, w tym buka. Opisany kompleks leśny znajduje swoją
24
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
kontynuację na terenie gminy Lipce Reymontowskie.
W niedużej odległości, po wschodniej stronie rzeki Bobrówki znajduje się również
spory kompleks leśny, zwany Lasem Kraszewka, pozostający w granicach gminy
Maków.
Pozostałe lasy porastające teren gminy Łyszkowice nie prezentują już takiej
różnorodności siedlisk i drzewostanów jak opisane powyżej kompleksy leśne. W
przeważającej części są to lasy prywatne, zajmujące ubogie siedliska, w większości
zmienione lub całkowicie ukształtowane przez gospodarkę leśną.
Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe gospodaruje na 529,5 ha,
położonych w różnych częściach gminy - głównie w obrębach: Kalenice, Seligów,
Czatolin, Bobrowa.
Tabela 6. Zestawienie powierzchni siedliskowych typów lasów prywatnych w
poszczególnych miejscowościach gminy Łyszkowice.
Typy siedliskowe
lasu
Miejscowość
Bobrecko
Bobrowa
Czatolin
Kalenice
Kuczków
Łagów
Polesie
Seligów
Seroki
Stachlew
Stare Grudze
Trzcianka
Uchań Dolny
Ucha Górny
Wrzeczko
Ogółem
Łącznie
Ol
/ha/
BMŚw
/ha/
BMw
/ha/
Lśw
/ha/
5,97
2,30
13,19
73,16
6,55
61,26
28,15
5,95
2,36
8,69
0,15
0,22
3,58
0,54
0,66
0,23
6,47
1,65
1,21
6,27
1,50
0,70
1,63
58,41 173,98
1,65
1,29
5,08
0,25
0,44
0,69
9,40
17,67
34,97
93,33
331,62
18,15
32,77
82,26
233,28
22,03
58,74
45,06
11,38
0,53
88,50
58,57
128,67
11,38 1246,15
1515,92
Skróty siedliskowych typów lasu:
Ol
– ols typowy
BMśw – bór mieszany świeży
BMw - bór mieszany wilgotny
Lśw - las świeży
Bśw - bór świeży
LMśw – las mieszany świeży
LMw - las mieszany wilgotny
OlJ
- ols jesionowy
Lw
- las wilgotny
Bw
- bór wilgotny
25
Bśw
/ha/
LMśw Bw
Bs
/ha/ /ha/ /ha/
7,78
1,16
0,45
9,39
0,38
0,60
0,14
1,13
2,22
4,47
2,41
0,33
2,74
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 7. Siedliskowe typy lasu i przyjęte dla nich typy drzewostanów.
Wyszczególnienie
Gospodarczy typ
drzewostanu
Gatunek
główny
Gatunki
domiesz.
Siedliskowe typy lasu
Bśw BMśw BMw LMśw LMw Lw
So
So
So
So
Db
Db
Ol
Ol
OlJ
Jś
Brz
Dbc
Brz
Jś
Ol
Db
Db
Brz
Db
Brz
Db
Md
So
Jś
Jś
Wz
Tabela 8. Powierzchnia lasów prywatnych na terenie gminy Łyszkowice – z
podziałem na miejscowości - według uproszczonych planów urządzenia lasów –
stan na 30.07.2006r.
Miejscowość
Bobrecko
Bobrowa
Czatolin
Kalenice
Kuczków
Łagów
Polesie
Seligów
Seroki
Stachlew
Stare Grudze
Trzcianka
Uchań Dolny
Ucha Górny
Wrzeczko
Łącznie
Powierzchnia
lasów (ha)
27,59
129,48
162,34
376,21
20,51
42,61
83,91
250,81
23,48
66,66
46,71
11,91
98,28
62,41
131,88
1534,28
26
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 9. Zestawienie powierzchni gatunków panujących w lasach prywatnych
gminy Łyszkowice – według uproszczonych planów urządzenia lasów oraz – stan
na 30.07.2006r.
Gatunek
panujący
Miejscowości
Bobiecko
Bobrowa
Czatolin
Kalenice
Kuczków
Łagów
Polesie
Seligów
Seroki
Stachlew
Stare Grudze
Trzcianka
Uchań Dolny
Ucha Górny
Wrzeczko
Ogólnie
Łącznie
Brzoza
Sosna
Olcha Dąb Topola Świerk Akacja Buk
(Brz)
(So)
(Ol)
(Db)
(Tp)
(Św)
(Ak)
(Bk)
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
10,12
14,78
2,69
15,35
98,23
13,57
1,1
1,23
5,65
148,94
7,15
9,99
321,69
30,28
2,42
0,32
1.91
1,7
0,21
19,48
0,40
0,42
0,51
40,95
12,59
68,48
1,43
1,04
28,38
218,04
0,22
3,84
18,90
0,79
12,03
53,99
0,64
1,01
44,15
1,65
1,12
10,60
0,19
2,41
91,78
1,90
0,07
0,51
5,51
54,39
0,17
7,74
122,56
0,70
116,46 1316,36 59,99 14,12
0,81
3,34
4,65
0,19
1515,92
Analizując powyższe tabele możemy stwierdzić, iż największe powierzchnie leśne
umiejscowione są w południowej i południowo-zachodniej części gminy.
Najpowszechniej występującym typem lasu jest bór świeży, a stosownie do tego
faktu gatunkiem panującymi jest sosna, gatunek pionierski o bardzo małych
wymaganiach siedliskowych.
4.2.1.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami leśnymi
Cele gospodarki leśnej realizowane są w oparciu o plany urządzenia lasu. Są to:

Zachowanie lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę,
glebę, warunki życia i zdrowie człowieka oraz równowagę przyrodniczą,

Ochrona lasów zwłaszcza ekosystemów leśnych stanowiących naturalne
fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze względu na
zachowanie różnorodności przyrodniczej, leśnych zasobów genetycznych,
walory krajobrazowe i potrzeby nauki,

ochronę terenów narażonych na degradację i o specjalnym znaczeniu dla
zachowania równowagi w środowisku, w tym stref wododziałowych,
obszarów zasilania wód podziemnych oraz zagrożonych erozją wodną i
stepowieniem krajobrazu,,

Ochrona wód powierzchniowych, głębinowych i retencji zlewni,

Produkcja na zasadzie racjonalnej gospodarki drewna oraz surowców i
produkcji ubocznego użytkowania lasu.
27
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
W odniesieniu do lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa użytkowanie
drewna nie ma charakteru planowej działalności gospodarczej, a skupia się na
zaspokajaniu własnych potrzeb właścicieli.
W małych kompleksach leśnych, jakie zwykle stanowią lasy prywatne, nie mogą
wykształcić się warunki typowe dla wnętrza lasu, tak więc i korzystne oddziaływanie
lasu na środowisko przyrodnicze jest znacznie mniejsze.
Lasy są sadzone na terenach o najsłabszych możliwościach produkcji biologicznej
skutkiem czego większość w strukturze siedliskowej lasów, to siedliska borowe,
gdzie głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna.
Na obszarze gminy istnieje część gruntów o niskich możliwościach produkcji,
które są nadmiernie użytkowane rolniczo pomimo swych niskich możliwości produkcji
biologicznej. Właściwym byłoby wyłączenie tych gruntów z produkcji rolniczej celem
ich zalesienia. Celowość zwiększenie areału lasów na terenie gminy wynika przede
wszystkim z potrzeby wzmożenia ich korzystnego oddziaływania na całe środowisko
przyrodnicze. Szczególne znaczenie mają ochronne funkcje lasu tj. przeciwdziałanie
degradacji i erozji gleb oraz stepowieniu krajobrazu rolniczego. Bardzo istotnym jest
również fakt, że las korzystnie modyfikuje lokalne stosunki hydrologiczne i
mikroklimatyczne na przyległych terenach rolniczych oraz przyczynia się do poprawy
jakości powietrza, wód i gleb. Zalesianie jest narzędziem racjonalizacji struktury
użytkowania ziemi przynoszącym korzystne efekty gospodarcze i społeczne.
4.2.1.3. Wnioski
Gmina posiada potencjalne możliwości zwiększenia lesistości na swoim obszarze,
do czego należy sukcesywnie dążyć. Wybitnie niekorzystne warunki powietrznogruntowe towarzyszące glebom występującym w obrębie Wzgórz Domaniewickich, w
paśmie między wsią Wrzeczko a Uchaniem Dolnym, na dużych powierzchniach w
Bobrowej (na krańcach północnych i północno-wschodnich gminy) oraz słabe
uwilgotnienie występujących tu gleb przemawia za zalesieniem tych terenów.
4.3. Ochrona gleb i zasobów kopalin
Gleba jest wytworem złożonego procesu, zwanego procesem glebotwórczym, na
który składają się: oddziaływanie klimatu, skały macierzystej, położenia na obszarze
o określonej rzeźbie terenu, a przede wszystkim organizmów roślinnych i
zwierzęcych. Proces ten jest bardzo powolny i przebiega z szybkością 1 cm
wytworzonej gleby na 100-400 lat. Z tego względu glebę uważa się za zasób
praktycznie nieodnawialny i powinna podlegać szczególnej ochronie.
Gleby spełniają szereg funkcji, przede wszystkim jako siedlisko wzrostu i rozwoju
roślin i zwierząt oraz transformacji składników mineralnych i organicznych. Budowa
gleby to zapis procesów geologicznych oraz dawnych i dzisiejszych procesów
litologiczno-pedologicznych. Gleby dzięki swoistym cechom stanowią odbicie historii
krajobrazu, którego są istotną częścią.4
Właściwości fizyko-chemiczne gleby zależą od rodzaju skały macierzystej, z której
powstała, odczynu i zawartości substancji organicznych. Skład granulometryczny
decyduje o warunkach wodnych i tlenowych gleb, a procentowa zawartość cząstek
4
Geografia gleb, Renata Bednarek, PWN Warszawa 1999r.
28
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
koloidalnych wpływa na właściwości chemiczne gruntu. Gleby zawierające większy
procent cząstek koloidalnych są bardziej zasobne w składniki pokarmowe.
Gleba jest układem dynamicznym, a związki mineralne znajdujące się w niej
ulegają ciągłym przemianom, co prowadzi do zwiększenia ich zawartości lub do ich
ubytków, aż do całkowitego zubożenia gleby. Ubytki związków mineralnych w
glebach powodowane są głównie przez pobieranie składników pokarmowych przez
rośliny, wypłukiwanie rozpuszczalnych składników do głębszych warstw gleby,
tworzenia się pod wpływem różnych czynników związków nierozpuszczalnych,
niedostępnych dla roślin.
Do głównych czynników ubożenia, a w konsekwencji degradacji gleb należą:

wadliwy sposób użytkowania ziemi,

mechaniczne zniszczenie biologicznie czynnej warstwy gleby,

erozja,

przesuszenie lub zbytnie nawodnienie,

zubożenie w składniki pokarmowe,

zakwaszenie lub alkalizacja,

zanieczyszczenia chemiczne i mechaniczne,

zmniejszenie zawartości próchnicy,

zanieczyszczenie organizmami chorobotwórczymi.
4.3.1. Stan wyjściowy
4.3.1.1. Rodzaje gleb
Warunki glebowe na terenie gminy są zróżnicowane przestrzennie, w odróżnieniu
od innych obszarów powiatu łowickiego. Źródłem tego zróżnicowania jest zmienność
rodzaju podłoża mineralnego i charakteru stosunków wodnych.
Gleby hydromorficzne o większej, zwartej powierzchni występują jedynie w rejonie
odcinka ujściowego rzeki Ruczaj, w obrębie obniżenia wykorzystywanego przez tę
rzekę oraz w sąsiednim obniżeniu, stanowiącym obszar źródliskowy cieku bez nazwy.
Te gleby organiczne są tutaj reprezentowane głównie przez gleby murszowe i
glejowe wytworzone na torfowiskach niskich. Gleby te stanowią użytki zielone
bagienne i pobagienne.
Na pozostałym obszarze gminy Łyszkowice królują gleby mineralne. Biorąc pod
uwagę klasyfikację rodzajową, gleby zalegające obszar rejonu, zostały prawie w
całości wytworzone z glin zwałowych lekkich, piasków słabogliniastych i gliniastych
leżących na glinach, a także piaskach luźnych i żwirach. Dominującymi typami
genetycznymi gleb są gleby rdzawe oraz gleby brunatne wyługowane i gleby płowe.
Na południowo-zachodnich krańcach gminy oraz w jej części środkowej (w obszarze
ograniczonym Wałem Domaniewickim, na północ od Kalenic-Pszczonówki, po
Czatolin-Starą Wieś, dalej nieco na północ od Łyszkowic po południowe obszary
Kuczkowa), występują gleby dobrej jakości zaliczane głównie do IV, a nawet III klasy
bonitacji gleby. Pod względem przydatności rolniczej, większą część obszaru
omawianego zaliczyć można do kompleksu żytniego bardzo dobrego (4). W paśmie
obejmującym grunty północnego Czatolina, południowych obszarów wsi Wrzeczko i
Łagów występują gleby typu czarne i szare ziemie, wykształcone na glinach
zwałowych lekkich i piaskach leżących na glinach. Gleby te są okresowo podtapiane,
ale pomimo to ich przydatność rolnicza jest dosyć wysoka – duża ich część zalicza się
29
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
do kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego (8). W dolinie rzeki Uchanki natomiast
występują również szare ziemie ale wykształcone z piasków słabogliniastych i
gliniastych, do tego okresowo silnie zawilgocone. Gleby rdzawe i bielicowe
wytworzone z piasków słabogliniastych i gliniastych, występują niemal powszechnie
w północnej części gminy. Klasy bonitacyjne przedmiotowych gruntów ustalone
zostały na V i VI, rzadko IVb i tworzą kompleksy rolniczej przydatności typu żytni
słaby (6) i żytnio-łubinowy (7). W obrębie Wału Domaniewickiego na podłożu
piaszczysto-żwirowym powstały również gleby rdzawe, zaliczane do kompleksu
żytnio-łubinowego (7). Podobną przydatnością charakteryzują się też większe obszary
gruntów wsi Bobrowa.
Rodzaj szaty roślinnej związany jest z uprawą przyległych terenów rolnych w
układach ekologicznych i w zespołach typowo rolniczych.
Udział procentowy gleb poszczególnych klas bonitacyjnych w gminie Łyszkowice
przedstawia się następująco:

III klasa gruntów – 17%

IV klasa gruntów – 25,6%

V klasa gruntów – 37,3%

VI klasa gruntów – 18,2 %

VIz klasa gruntów - 1,8 %
Jeśli według IUNiG w Puławach ocena bonitacji gleb dla obszaru byłego
województwa wynosi dla gruntów ornych – 45,6 punktów, a użytków zielonych- 37,1,
to taka sama ocena dla gminy Łyszkowice wynosi odpowiednio 40,1 i 35,3. Są to
wskaźniki sytuujące gminę na ostatniej pozycji wśród gmin powiatu łowickiego.
4.3.1.2. Sposób użytkowania gleb
Krajobraz gminy w dużej części jest zdeterminowany przez działalność rolniczą,
ale sporo w nim także urozmaicenia, wnoszonego przez spore powierzchnie leśne
oraz rzeźbę terenu. Z ogólnej powierzchni 10690 ha użytki rolne zajmują (według
danych GUS) 8162 ha , co stanowi 76% powierzchni gminy.
Tabela 10. Struktura użytkowania gruntów w gminie.
Wyszczególnienie
Powierzchnia całkowita
gminy Łyszkowice
użytki rolne
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
Lasy
Pozostałe grunty i
nieużytki
Powierzchnia
w ha
10690
Udział
procentowy %
100
8162
6443
202
1086
431
2063,78
464,22
76
60,1
1,9
10,2
4,1
19,4
4,3
(źródło – dane GUS z 2005r.)
Struktura użytkowania gruntów w poszczególnych miejscowościach gminy nie jest
30
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
jednorodna, tzn. odsetek użytków rolnych waha się w przedziale od 46% do 90%
ogólnej powierzchni gruntów danej miejscowości. Najmniej gruntów ornych
występuje w Bobrowej, Uchaniu Dolnym i Kalenicach a następnie w Polesiu, Glince i
Łyszkowicach. Najwięcej gruntów ornych mają: Zakulin, Łyszkowice Kolonia, a
następnie Kuczków, Wrzeczko, Stachlew, Łagów i Uchań Górny. Uprawy sadownicze
tylko w Łyszkowicach odgrywają liczącą się rolę.
4.3.1.3. Odczyn gleb i potrzeby
mikroelementów.
wapnowania,
zawartość
makro
i
Pośród wielu czynników powodujących degradację gleb do ważnych zaliczyć należy
zakwaszenie i zubożenie w składniki pokarmowe roślin oraz naruszenie ich
równowagi.
Odczyn gleby zależy od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego, a
w dużym stopniu także od intensywności prowadzonych zabiegów agrotechnicznych.
Jest on regulatorem procesów pobierania z gleby składników pokarmowych
potrzebnych roślinom do prawidłowego rozwoju. Jest on jednym z czynników
determinujących urodzajność gleb.
Kwaśny odczyn gleby obniża jej żyzność prowadząc do degradacji urodzajności.
Ze względu na różną reakcję roślin na odczyn gleb, przemiany pH mają znaczenie
wskaźnikowo – porównawcze. Łatwo na tej podstawie określić potrzebę
uregulowania odczynu, trudniej jednak ocenić przyczynę i stopień degradacji gleby.
Jedyną metodą, która przynosi rezultaty są systematyczne pomiary odczynu pH
prowadzone w ciągu odpowiednio długiego czasu.5
Badania stanu zakwaszenia gleb i potrzeb wapnowania oraz zawartości w nich
podstawowych składników pokarmowych roślin: fosforu (P2O2), potasu (K2O) i
Magnezu (Mg) prowadzą w skali masowej Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze.
Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych przez Okręgową Stację ChemicznoRolniczą w Łodzi w latach 1999-2003 w powiecie łowickim odnotowano następujący
procentowy udział gleb o odczynie:

bardzo kwaśnym – 32%

kwaśnym
- 30,6%

lekko kwaśnym - 20,4%

obojętnym
- 12,6%

zasadowym
- 4,4%
Gleby bardzo kwaśne
to gleby o daleko posuniętym stopniu degradacji.
Stosowanie nawozów mineralnych na takie gleby nie przynosi spodziewanych
efektów, a może nawet spowodować obniżkę plonów. Szkodzi także środowisku.
Składniki nawozowe są słabo sorbowane przez kompleks sorpcyjny, następuje ich
większe wypłukiwanie do wód gruntowych i dalej do wód wgłębnych, a także
powierzchniowych powodując ich większe zanieczyszczenie.
Niekorzystny, obok bardzo kwaśnego, jest również kwaśny odczyn gleby.
Obok przedstawienia stopnia zakwaszenia gleb wyliczane są potrzeby ich
wapnowania. Wylicza się je w oparciu o odczyn i skład granulometryczny. Potrzeby
wapnowania w pięciu przedziałach przedstawiają się następująco:

konieczne – na 24%,
5
Ochrona Środowiska glebowego, Piotr Kowalik, PWN Warszawa 2001
31
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice

potrzebne – na 21%,

wskazane - na 15,6%,

ograniczone - na 11,8%,

zbędne
- na 27,5%
Za gleby zdegradowane uważa się także gleby o bardzo niskiej zawartości
składników takich jak potas, fosfor i magnez.
Fosfor jest podstawowym składnikiem pokarmowym roślin. Spełnia wyjątkowo
ważną rolę we wszystkich procesach fizjologicznych roślin. Niedobory tego składnika
w glebie powodują obniżkę wielkości plonów i ich jakości oraz gorsze wykorzystanie
pozostałych składników. Jest to składnik bardzo silnie sorbowany w kompleksie
glebowym. W warunkach gleby zakwaszonej zmniejsza się przyswajalność fosforu,
przechodzi on w formy niedostępne dla roślin. Bardzo niska zawartość fosforu w
glebie przyczynia się pośrednio do zanieczyszczenia gleb poprzez słabsze
wykorzystanie przez rośliny innych składników i większe wypłukiwanie niektórych z
nich.
Potas obok fosforu i azotu jest składnikiem pobieranym przez rośliny w dużej
ilości. Z gleby potas jest wypłukiwany, szczególnie w warunkach kwaśnego odczynu i
braku równowagi jonowej w glebie. Jest łatwo rozpuszczalny, stąd na przykład
niewiele tego składnika znajduje się w osadach ściekowych, przechodzi bowiem do
wód pościekowych.
Dla środowiska korzystna jest średnia i wysoka zawartość składników, a
niekorzystna zarówno zawartość niska i bardzo niska, jak i bardzo wysoka.
Magnez jest składnikiem pobieranym przez rośliny
w formie jonu Mg2+.
Najbardziej znaną fizjologiczną funkcją magnezu jest jego udział w asymilacji CO 2.
Magnez jest głównym składnikiem chlorofilu. Znane jest powszechnie duże znaczenie
magnezu dla zdrowia ludzi i zwierząt. Jeśli brakuje go w glebie jest go znacznie mniej
również w paszach i produktach żywnościowych wyrosłych na tej glebie.
Tabela 11. Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebach na terenie gminy
Łyszkowice
Gmina
Łyszkowice
fosfor
potas
magnez
bardzo
niskiej
niskiej
21
31
17
42
46
22
Procent gleb o zawartości:
średniej
wysokiej
bardzo
wysokiej
21
16
25
8
4
18
7
2
20
wskaźnik
bonitacji
negatywnej
[Wn]
73
85
51
(źródło: uzyskane z Okręgowej Stacji Rolniczo-Chemicznej w Łodzi – na podstawie badań
przeprowadzonych w okresie 1998-2002r.)
32
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 12. Odczyn pH oraz potrzeby wapnowania gleb na terenie gminy
Łyszkowice
Wskaźnik
bonitacji
negatywne
j
[%]
63
Odczyn pH
[%]
Potrzeby wapnowania
[%]
b.kw
aśny
kwaś
ny
lekko
kwaśny
Oboj
ętny
zasad
owy
konie
czne
potrzeb
ne
wska
zane
ogranic
zone
zbęd
ne
47
29
16
7
2
27
28
16
11
18
(źródło: uzyskane z Okręgowej Stacji Rolniczo-Chemicznej w Łodzi – na podstawie badań
przeprowadzonych w okresie 1998-2002r.)
Okręgowa stacja Rolniczo-Chemiczna w Łodzi przebadała w latach 1998 do 2002r.
2166 ha użytków rolnych gminy Łyszkowice, pobierając 1664 prób. Na podstawie
badań, którym poddano wspomniane próby uzyskano wyniki przedstawione w tabeli.
Uzyskane wyniki świadczą o tym, iż gmina Łyszkowice posiada najwyższe wskaźniki
bonitacji negatywnej w całym powiecie łowickim. Wskaźnik bonitacji negatywnej to
suma procentów gleb wymagających wapnowania koniecznego i potrzebnego oraz
50% gleb o wapnowaniu wskazanym, podobnie zawartość fosforu, potasu i magnezu
dla którego Wn uwzględnia procentowy udział gleb o bardzo niskiej, niskiej i średniej
zawartości danego pierwiastka.
4.3.1.4. Rolnictwo
Rolnictwo jest wiodącą dziedziną gospodarki w gminie Łyszkowice. Podobnie jak w
innych gminach powiatu łowickiego w gminie Łyszkowice w rękach prywatnych
znajdują się niemal wszystkie grunty wykorzystywane do produkcji rolniczej.
Indywidualne gospodarstwa rolne stanowią 99,9% wszystkich gospodarstw na
terenie gminy. Niewielki udział w
strukturze własności mają właściciele
nieruchomości rolnych o powierzchni użytków rolnych mniejszych od 1 ha (1%).
Według Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2002r. na terenie
gminy Łyszkowice znajduje się 1356 indywidualnych gospodarstw rolnych, w tym:

od 0,1 ha do 1,0 ha - 241

od 1,0 ha do 2,0 ha - 169

od 2,0 ha do 5,0 ha - 386

od 5,0 ha do 7,0 ha - 177

od 7,0 ha do 10,0 ha - 189

od 10,0 ha do 15,0 ha- 118

od 15,0 ha do 20,0 ha- 35,

od 20,0 ha do 50,0 ha- 40,

od 50,0 ha do 100 ha- 0
14,2% indywidualnych gospodarstw rolnych
to gospodarstwa z grupy
gospodarstw dużych, dysponujące więcej niż 10 ha użytków rolnych, a najliczniejsze
(28,5%) są gospodarstwa z grupy obszarowej od 2 do 5 ha użytków rolnych.
Praktycznie wszystkie pozostałe gminy powiatu łowickiego mają korzystniejszą niż
Łyszkowice strukturę obszarową.
Struktura produkcji roślinnej na terenie gminy podporządkowana jest potrzebom
hodowli zwierząt gospodarskich, która odgrywa dominującą rolę w produkcji rolniczej
33
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
na tym obszarze. Dotyczy to przede wszystkim hodowli bydła, w tym krów
mlecznych, których obsada jest zbliżona do wartości średnich dla powiatu łowickiego.
Hodowla trzody chlewnej jest daleko mniej znacząca na tym terenie. Największe
wskaźniki pogłowia zwierząt gospodarskich w stosunku do średnich wartości dla
gminy, zarówno bydła jak i trzody chlewnej, mają wsie: Łyszkowice Kolonia, Nowe
Grudze, Stare Grudze. W hodowli bydła i krów przodują wsie: Bobiecko, Zakulin,
Łagów, ucha Dolny, Kuczków następnie Seroki więcej Czatolin, jednak obsada trzody
chlewnej jest w tych wsiach niższa od przeciętnej dla gminy Łyszkowice. Najwięcej
trzody chlewnej hoduje się w Uchaniu Górnym – dwukrotnie więcej od przeciętnej dla
gminy. Więcej trzody hodują również rolnicy w Trzciance, Wrzeczku, Kalenicach i w
Gzince.
Realnie do wartości gruntów, w gminie Łyszkowice mniej niż przeciętnie w regionie
uprawia się pszenicy. Mniejsze powierzchnie zajmują również uprawy: ziemniaka,
roślin przemysłowych, warzyw gruntowych i truskawek. Produkcja traw na gruntach
zaliczanych do trwałych użytków zielonych stanowi liczący się kierunek w strukturze
produkcji roślinnej gminy. Największe obszary użytków zielonych spotyka się
północnym obszarze gminy we wsiach Bobiecko, Polesie, Uchań Dolny, Nowe Grudze
i Stare Grudze.
4.3.1.5. Ochrona złóż kopalin
Występujące na terenie gminy surowce mineralne to wodnolodowcowe utwory
okruchowe – piaski i żwiry Wału Domaniewickiego. Są to kopaliny pospolite.
Udokumentowane złoża tej kopaliny znajdują się na terenie wsi Czatolin i Kalenice. W
chwili obecnej eksploatacja kopalin odbywa się w 4 kopalniach :Czatolin II, Kalenice
II, Kalenice IV, Kalenice 5.
Tabela 13. Zasoby złóż występujących na terenie gminy Łyszkowice.
Złoże
Czatolin
Kalenice w tym:
Kalenice II
Kalenice IV
Kalenice 5
Zasoby geologiczne
bilansowe
[tys.ton]
38 931
17 494
7 074
2 787
293
Zasoby
przemysłowe
[tys.ton]
10 220
1 880
2 651
128
Stan
zagospodarowania
złoża
Eksploatowane
Wstępnie rozpoznane
Eksploatowane
Eksploatowane
Eksploatowane
(Źródło: dane Państwowego Instytutu Geologicznego)
Ponadto prowadzi się prace mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie
kolejnego złoża we wsi Kalenice tym razem oznaczonego nr 6.
W związku z faktem, iż działalność wydobywcza jest prowadzona na terenie gminy
od szeregu lat powstały na jej obszarze wyrobiska, w których zakończono już
eksploatację i które wymagają dokonania zabiegów rekultywacyjnych. Na części tych
terenów prace takie są już prowadzone. Legalnie pracujące zakłady górnicze już na
etapie rozpoczęcia swej działalności opracowują projekty rekultywacji, zgodnie z
którymi rozpoczyna się i prowadzi prace rekultywacyjne sukcesywnie, jeszcze w
trakcie działalności kopalni lub tuż po jej zamknięciu. Najczęstszym ustalanym
34
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
kierunkiem rekultywacji gruntów zdewastowanych lub zdegradowanych przez
kopalnie jest kierunek leśno-wodny.
4.3.1.6. Identyfikacja potrzeb
Po przeanalizowaniu czynników mających wpływ na ochronę gleb można wysnuć
wniosek, że gmina Łyszkowice ma średnio korzystne warunki do produkcji rolniczo–
hodowlanej.
W strukturze użytkowania terenów obserwujemy wyraźną przewagę upraw
polnych nad innymi formami użytkowania. Uprawy zaś w ogromnej mierze są
podporządkowane potrzebom hodowli zwierząt, przede wszystkim bydła.
W związku z niewystarczającym pokryciem terenu gminy lasami gleby w dużej
mierze narażone są na czynniki erozyjne, przede wszystkim wiatr. Innym więc
aspektem ochrony gruntów i zarazem potrzebą jest zwiększanie lesistości na terenie
gminy. Przedsięwzięcie to wpływa zarówno na jakość gleb, jak również na walory
jakości powietrza i krajobrazu.
Właściwa polityka rolna powinna również uwzględniać działania zapobiegawcze
polegające na stosowaniu zadrzewień i zakrzaczeń, a także stałym utrzymaniem gleb
pod okrywą roślinną (rośliny wieloletnie).
W gestii władz leży zwiększanie świadomości ekologicznej zgodnej z ideą
zrównoważonego rolnictwa wśród mieszkańców wsi i rolników. Aktualna jest potrzeba
kształcenia społeczności wiejskiej i wypracowanie mechanizmów zachęcających
rolnika do stosowania nabytej wiedzy w praktyce, wprowadzania Zasad Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej i nowych technologii przyjaznych środowisku, a także
zachowania rodzimego dziedzictwa kulturowego.
W ujęciu globalnym w stosunku do rolnictwa ogółem należy stosować się do
zaleceń Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, której przestrzeganie jest swoistym
minimum w krajach Unii Europejskiej.
Kolejnym innym istotnym aspektem potrzeby ochrony gruntów przed degradacją
jest kształtowanie właściwego odczynu gleb przez ich wapnowanie. Zabieg ten
bezwzględnie należy przeprowadzić na glebach, które zgodnie z wynikami
przeprowadzonych badań wymagają tego „koniecznie” jak również, na tych na
których jest to „potrzebne”, a w miarę możliwości i środków także tam gdzie byłoby
to „wskazane”.
4.3.2. Zadania krótkoterminowe do roku 2008




Nadanie właściwej rangi problemowi rekultywacji gruntów zdewastowanych i
zdegradowanych w wyniku działalności górniczej,
Standaryzacja i podnoszenie jakości produktów rolnych,
Tworzenie grup producenckich, realizacja działań w kierunku scalania i
wymiany gruntów rolnych,
Stworzenie warunków do powstania rozwiniętego systemu sprzedaży
produktów rolnych.
35
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
4.3.3. Zadania długoterminowe do roku 2016




Nadzorowanie i egzekwowanie rekultywacji gruntów zdewastowanych w
wyniku działalności wydobywczej,
Prowadzenie wapnowania gleb o wysokim współczynniku bonitacji
negatywnej pod względem zakwaszenia,
Modernizacja oraz poprawa struktury towarowych gospodarstw rolnych,
Organizacja lekcji wychowania ekologicznego dla dzieci i młodzieży oraz
szkoleń dla rolników z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej.
36
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego w gminie Łyszkowice
5.1. Gospodarka wodno-ściekowa
5.1.1. Stan wyjściowy
5.1.1.1. Hydrografia
Morfologia terenu gminy Łyszkowice determinuje kształt
i układ sieci
hydrograficznej. Wszystkie występujące tutaj cieki wodne mają przebieg południkowy
z kierunkiem spływu na północ. Są to niewielkie rzeki stanowiące dopływy rzeki
Bzury. Do największych zaliczymy: Bobrówkę z Baranówką, Zwierzynę z Ruczajem
oraz Uchankę. Pozostałe cieki wodne to bezimienne dopływy tych rzek. Zlewnię
Zwierzynki stanowi część wschodnich terenów gminy, zlewnię Mrogi część
południowo-zachodnich terenów, zlewnię Bobrówki pozostały obszar gminy. Przez
teren gminy przebiegają cztery działy wodne IV rzędu: pomiędzy Skierniewką a
Zwierzyną, pomiędzy Zwierzynką a Bobrówką wraz z Uchanką, pomiędzy Bobrówką Uchanką a Bobrówką – Malinówką oraz pomiędzy Bobrówką a Mrogą.
Bobrówka, Uchanka i Zwierzyna zbierają wody powierzchniowe z terenu gminy
głównie poprzez sieć cieków naturalnych, których obszary źródliskowe znajdują się w
strefie krawędziowej wysoczyzny morenowej Wzniesień Łódzkich i Wału
Domaniewickiego,
a w znacznie mniejszym stopniu poprzez sieć rowów
melioracyjnych.
Koryto Bobrówki – prawobrzeżnego dopływu Bzury – położone jest w środkowozachodniej części gminy. Swój początek bierze Bobrówka przy granicy z gminą Lipce
Reymontowskie w Bobrowej. Długość całej rzeki wynosi 38 km, ale na terenie gminy
Łyszkowice położony jest jedynie jej górny odcinek – 13 km. Bobrówka uchodzi do
Bzury już na terenie miasta Łowicza. Tylko część południowa koryta rzeki (do
wysokości Kalenice- Stara Wieś) pozostaje w formie naturalnej, na pozostałym
odcinku w mniejszym lub większym stopniu dokonano regulacji rzeki. W swoim
górnym i środkowym biegu rzeka zasila stawy rybackie.
Uchanka i Zwierzyna mają swoje źródła poza granicami gminy Łyszkowice.
Uchanka bierze swój początek w Woli Drzewieckiej a Zwierzyna w Godzianowie.
Na terenie gminy dosyć liczne są zbiorniki wód stojących, najczęściej są to stawy
rybackie. Największe z nich możemy spotkać na rzece Bobrówce, Uchance oraz
lewostronnym bezimiennym
jej dopływie. Zbiorniki te występują w formie
rozproszonej. Łączna powierzchnia wód stojących na obszarze gminy wynosi 78 ha
(dane Urzędu Gminy).
5.1.1.2. Wykorzystanie zasobów wodnych
Najważniejszym aktem prawnym z punktu widzenia ochrony wód i
gospodarowania nimi jest Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 roku (tekst jednolity z
2005r.Dz.U. Nr 239, poz. 2019 z późń. zm.), które reguluje gospodarowanie wodami
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju a w szczególności zlewniowe
37
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie
zasobami wodnymi.
Stan czystości rzek
Stan czystości środowiska jest przedmiotem stałych badań wchodzących w skład
systemu Państwowego Monitoringu Środowiska, na terenie województwa łódzkiego
realizowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi (WIOŚ).
Monitoringowe badania rzek w zlewni Bzury w roku 2004 wykonano w układzie
sieci regionalnej. Stałą kontrolą objęto 19 rzek, na których do badań wyznaczono 43
punkty pomiarowo-kontrolne. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały brak wód
spełniających wymagania jakościowe I klasy czystości, ani też wody żadnego
dopływu nie odpowiadały wymaganiom klasy przewidywanej docelowo.
Zarówno stan czystości rzeki Bobrówki, Uchanki jak i Zwierzyny był badany w
jedynym profilu pomiarowo-kontrolnym przypadającym na każdą z rzek. Profile te
były obsługiwane w ramach sieci regionalnej. Ponadto żaden z tych profili nie był
usytuowany na terenie gminy Łyszkowice. Na Bobrówce punkt taki usytuowano w
obrębie wsi Mystkowice. Ocena składu jakościowego wód rzeki w poszczególnych
grupach zanieczyszczeń za rok 2004 w tym punkcie przedstawia się następująco:
Tabela 14. Skład jakościowy wód rzeki Bobrówki w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń za rok 2004.
Organ.
V
Klasa czystości według grup zanieczyszczeń
Klasyfikacja
ogólna
Subst. Biogeny Metale Przem. Biolog. Mikrobiolog.
miner.
III
V
IV
I
III
IV
IV
(źródło: badania WIOŚ)
O czwartej, niskiej klasie czystości wód Bobrówki zadecydowały takie
zanieczyszczenia jak: azot ogólny, azotany, azot Kieldahla, OWO, BZT5, ChZT–Mn,
ChZT–Cr, ogólna liczba bakterii Coli, liczba bakterii Coli typu fekalnego i barwa.
Punkt pomiarowo-kontrolny na rzece Uchance umiejscowiony był w Łowiczu (profil
B36).
Tabela 15. Skład jakościowy wód rzeki Uchanki w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń za rok 2004.
Organ.
IV
Klasa czystości według grup zanieczyszczeń
Klasyfikacja
ogólna
Subst. Biogeny Metale Przem. Biolog. Mikrobiolog.
miner.
III
IV
III
II
III
IV
IV
(źródło: badania WIOŚ)
O czwartej, niskiej klasie czystości wód Bobrówki zadecydowały takie
zanieczyszczenia jak: azotany, OWO, ogólna liczba bakterii Coli, liczba bakterii Coli
typu fekalnego i barwa.
Rzeka Zwierzyna również była badana w profilu znajdującym się na terenie
Łowicza.
38
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 16. Skład jakościowy wód rzeki Zwierzynki w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń za rok 2004.
Organ.
V
Klasa czystości według grup zanieczyszczeń
Klasyfikacja
ogólna
Subst. Biogeny Metale Przem. Biolog. Mikrobiolog.
miner.
II
III
III
II
I
IV
III
(źródło: badania WIOŚ)
O trzeciej klasie czystości wód Zwierzynki zadecydowały takie zanieczyszczenia
jak: azot ogólny, azotany, azotyny, azot Kieldahla, OWO, BZT5, ChZT–Mn, ChZT–Cr,
ogólna liczba bakterii Coli, liczba bakterii Coli typu fekalnego i barwa.
Zasoby wód podziemnych
Według podziału hydrogeologicznego Polski (PIG Warszawa 1991r.) niemal cały
obszar gminy Łyszkowice położony jest na skraju regionu hydrogeologicznego
zwanego kujawsko-mazowieckim, a stanowiącego południowo-wschodnią część
makroregionu zachodniego Niżu Polskiego. Głównym elementem struktury budowy
geologicznej regionu kujawsko-mazowieckiego jest Wał Kujawski Antyklinorium.
Dla tego regionu hydrogeologicznego charakterystyczną cechą jest występowanie
trzech pięter wodonośnych o zasięgu regionalnym:

piętra wodonośnego jury,

piętra wodonośnego trzeciorzędu ,

piętra wodonośnego czwartorzędu.
Oddzielone są piętrami izolacyjnymi: górnojurajskim i górnomioceńsko –
plioceńskim.
Piętro wodonośne jury, ma obok piętra czwartorzędowego największe znaczenia
użytkowe. Występuje na przeważającej części regionu. Piętro to tworzą spękane i
kawerniste utwory węglanowe – najczęściej wapienie oksfordu. Wydajność poziomu
zależy od zaangażowania tektonicznego i związanej z tym szczelności utworów i
waha się pomiędzy 200 a 20 m3/h. Strefa występowania poziomów użytkowych
uzależniona jest od głębokości występowania drożnych szczelin oraz od głębokości
pojawienia się wód mineralizowanych. W skali regionalnej jest to miąższość znaczna
(300 – 700 m), lecz lokalnie może być płytsza.
W opisanym rejonie piętro trzeciorzędowe jest reprezentowane przez utwory
oligocenu i miocenu, co powoduje występowanie najczęściej dwu poziomów
wodonośnych. Dominuje mioceński poziom wodonośny zaś poziom oligoceński jest
raczej fragmentaryczny. Poziomy wodonośne piętra trzeciorzędowego występują
najczęściej w strefie 50-100m ppt. Cechują się one wydajnością poniżej 30 m3/h,
miąższością warstwy wodonośnej od kilku do niespełna 20 m oraz średnią jakością
wody,
o
charakterystycznej
podwyższonej
barwie,
będącej
wynikiem
zanieczyszczenia pyłem węgla brunatnego, typowego dla utworów miocenu.
Na północno-wschodnich krańcach gminy wyznacza się granicę innego regionu
hydrogeologicznego
zwanego
„południowomazowieckim”,
a
stanowiącego
południowo-zachodnią część makroregionu wschodniego Niżu Polskiego. Głównym
elementem struktury budowy geologicznej regionu „południowomazowieckiego” jest
Niecka Mazowiecka.
39
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Dla tego regionu hydrogeologicznego charakterystyczną cechą jest występowanie
trzech pięter wodonośnych o zasięgu regionalnym:

piętra wodonośnego kredy górnej – paleocenu,

piętra wodonośnego oligoceńsko-mioceńskiego ,

piętra wodonośnego czwartorzędu.
Piętro wodonośne paleocenu tworzy właściwie jeden zespół wodonośny o wodach
porowo-szczelinowych, bez wyraźnego podziału na poziomy wodonośne. Piętro to nie
ma znaczenia użytkowego.
W opisanym rejonie piętro trzeciorzędowe ma dwa różniące się bardzo poziomy
wodonośne: oligoceński i mioceński, które pozostają w łączności hydraulicznej.
Dominuje mioceński poziom wodonośny o dużym znaczeniu użytkowym. Występuje
on na zmiennej głębokości i ma zmienne parametry hydrogeologiczne.
W piętrze wodonośnym czwartorzędu występują zwykle dwa lub trzy poziomy
wodonośne:

poziom nadmorenowy, tworzący wody gruntowe – charakteryzuje się bardzo
zmienną miąższością oraz zasilaniem infiltracyjnym; w obrębie zaś dolin
rzecznych wody te mają ścisły związek hydrauliczny z wodami rzecznymi,

poziom śródmorenowy, tzw. drugi poziom wodonośny czwartorzędu –
charakteryzuje się ciągłą, miąższą warstwą wodonośną tworzoną przez
interglacjalną serię piaszczysto-żwirową, zwierciadłem naporowym i
wybitnymi walorami użytkowymi,

poziom podmorenowy, nieciągły i bez znaczenia użytkowego –
umiejscowiony w piaskach i żwirach zlodowaceń południowopolskich.
Występowanie pierwszego poziomu wodonośnego na terenie gminy jest zmienne i
zróżnicowane. Daje się tu wyróżnić dwa główne obszary, dla których granicą jest
fizjograficzna granica pomiędzy Wzniesieniami Łódzkimi, a Równiną ŁowickoBłońską. Są to obszary:

„południowozachodni” – gdzie pierwszy poziom wodonośny charakteryzuje
się płytką strefą wodonośną i najczęściej jest zredukowany do sączeń w
spoinie glin zwałowych warciańskich. Zalega przy tym dosyć płytko lecz
jednak zdecydowanie poniżej 1,0 m ppt.,

„północny” – bardziej zróżnicowany, często pierwszy poziom wodonośny
występuje tu w strefie 1,0 m ppt. i cechuje się miąższą strefą wodonośną.
Północne rubieże gminy stanowią południowo-wschodni fragment tzw. Doliny
kopalnej Chruślina, w obrębie której pierwszy czwartorzędowy poziom wodonośny
osiąga szczególnie duże miąższości. Strefa wodonośna wykazuje tam walory
wybitnego poziomu użytkowego.
Występowanie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie gminy:

w południowo-zachodniej części gminy wyznaczono jeden z obszarów
zasilania GZWP nr 403 Brzeziny-Lipce – zbiornika piętra czwartorzędowego,

w części północno-wschodniej gminy znajduje się jeden z obszarów zasilania
GZWP nr 215A – Subniecka Warszawska,

GZWP nr 227 – czwartorzędowy zbiornik dolinowy - kopalnej doliny
Chruślina.
Na terenie gminy Łyszkowice eksploatuje się cztery ujęcia wód podziemnych :
Kolonia Łyszkowice, Stachlew, Trzcianka i ujęcie zakładu ZF Altana Pharma Sp.z o.o.
40
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Jakość wód podziemnych.
System monitoringu wód podziemnych ma na celu obserwacje zmian chemizmu
wód podziemnych, sygnalizowanie zagrożeń, a także wspomaganie działań
zmierzających do ograniczenia wpływu czynników antropogenicznych. Wody
podziemne, ze względu na swoją wysoką jakość jak i potencjalne zasoby, stanowią
ważne źródło zaopatrzenia w wodę.
Oceny jakości wód podziemnych dokonano zgodnie z zalecaną przez Główny
Inspektorat Ochrony Środowiska „Klasyfikacją jakości zwykłych wód podziemnych dla
potrzeb monitoringu”.
Klasyfikacja:
1.
Stosowana do roku 2003 wyodrębniała:

klasę Ia – wód najwyższej jakości bez przekroczeń dopuszczalnych
wskaźników zanieczyszczeń, nadających się do celów pitnych bez
uzdatniania,

klasę Ib – wód wysokiej jakości, nieznacznie zanieczyszczonych o naturalnym
chemiźmie, odpowiadających wodom do celów pitnych i gospodarczych,
wymagających prostego uzdatniania,

klasę II – wód średniej jakości o naturalnych chemiźmie jak i zmienionych
antropogenicznie, wymagających złożonego uzdatniania,

klasę III – wód niskiej jakości, a których cechy fizyczne i zawartość głównych
wskaźników zanieczyszczeń znacznie przekraczają normy obowiązujące dla
wód pitnych.
2.
Stosowana od roku 2004r. według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz
sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. ( Dz. U. nr 32,
poz. 284 ) wyodrębnia:

klasę I - wody o bardzo dobrej jakości ; wartości wskaźników jakości wody są
kształtowane jedynie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w
warstwie wodonośnej; żaden ze wskaźników wody nie przekracza wartości
dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;

klasę II – wody dobrej jakości; wartości wskaźników jakości wody nie
wskazują na oddziaływania antropogeniczne; wskaźniki jakości wody z
wyjątkiem żelaza i manganu, nie przekraczają wartości dopuszczalnych
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;

klasę III – wody zadawalającej jakości; wartości wskaźników jakości wody są
podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania
antropogenicznego; mniejsza część wskaźników jakości wody przekracza
wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;

klasę IV – wody niezadowalającej jakości; wartości wskaźników jakości wody
są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania
antropogenicznego; większość wskaźników jakości wody przekracza wartości
dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;

klasa V – wody złej jakości; wartości wskaźników jakości wody potwierdzają
oddziaływania antropogeniczne; wody nie spełniają wymagań określonych
dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;
W ramach krajowej sieci monitoringu, na terenie województwa łódzkiego w
41
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
2005r. przeprowadzono badania wody w 28 ujęciach, z czego 2 otwory badawcze
były zlokalizowane na obszarze powiatu łowickiego – w Łowiczu.
Wody podziemne na terenie gminy Łyszkowice zostały poddane badaniom w
ramach regionalnego monitoringu studni głębinowych. Badano jakość wody w dwu
studniach znajdujących się na terenie gminy.
Tabela 17. Klasyfikacja jakości zwykłych wód podziemnych w punktach
badawczych sieci regionalnej znajdujących się na terenie gminy Łyszkowice w
2005 r.
Nr
studni
Miejscowość
Stratygrafia
Klasa
czystości
Q
Nr
zbiornika
GZWP
215A
1.
Stachlew
2.
Kolonia
Łyszkowice
Trz
-
II
III
Wskaźniki
decydujące o klasie
czystości
żelazo - 2.84 mg Fe/l;
Przewodność w 20°C606 [uS/cm];, Azotany10.8 mg NO3/l;,
Azotyny- 0.02 mg
NO2/l;, Fosforany- 0.08
mg PO4/l;, Siarczany61 mg SO4/l;, Wapń102 mg Ca/l;
(źródło: WIOŚ w Łodzi)
Wody pierwszego poziomu wodonośnego wykazują z reguły egzogeniczne
zanieczyszczenia. Najczęściej są to zanieczyszczenia typu komunalnego, cechujące
się przekroczeniami stężeń azotanów. Są ujmowane w studniach kopanych w obrębie
siedlisk rolniczych, ale coraz rzadziej wykorzystuje się je do celów bytowych.
Źródła zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych
Głównymi źródłami zanieczyszczeń zarówno wód powierzchniowych, jak i
podziemnych występujących na terenie gminy Łyszkowice, powodującymi ich
eutrofizację, są zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego.
W chwili obecnej zjawiska skażenia wód gruntowych związkami azotu i fosforu
wymywanymi z gleb uprawnych stały się jednym z najpoważniejszych problemów
ochrony środowiska. Zanieczyszczenia obszarowe powstają bądź w wyniku wtórnej
dyspersji substancji chemicznych ze źródeł punktowych (kwaśny opad, przenikanie
do systemów wodnych), bądź jako efekt wymywania związków chemicznych ze
stosunkowo dużych powierzchni (nawozy mineralne, gnojowica, pestycydy, itp.).
Substancje chemiczne przenoszone są zarówno przez wody spływające po
powierzchni, jak i przesączające się przez profil glebowy w postaci roztworów lub
zawiesin, powodując zanieczyszczenia wód otwartych i gruntowych na dużych
obszarach. Dzieje się tak dlatego, że przy stosowaniu wysokich dawek nawożenia
mineralnego tylko część substancji biogennych wykorzystywana jest przez rośliny,
natomiast pozostała ilość, wymywana poza zasięg systemów korzeniowych, jest nie
tylko tracona, ale przemieszczając się do systemów wodonośnych lub wód otwartych
42
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
powoduje ich zanieczyszczenia ze wszystkimi tego następstwami.
Przemieszczanie się związków chemicznych w roztworze glebowym zależy nie tylko
od struktury gleby, zawartości frakcji ilastej i materii organicznej, ale także od
czynników chemicznych i mikrobiologicznych. Obecnie duże znaczenie przypisuje się
zmianom odczynu gleby. W ostatnich dziesięcioleciach zakwaszenie gleb wzrasta
głównie z powodu kwaśnych opadów.
Eutrofizacja czyli przeżyźnienie wód powierzchniowych stanowi podstawowe
zagrożenie dla ekosystemów wodnych. Eutrofizacja rzek objawia się intensywnym
rozwojem glonów planktonowych, których miernikiem jest zawartość w wodzie
chlorofilu a.
Nadmierne ilości azotu i fosforu są wprowadzane do wód powierzchniowych ze
źródeł punktowych i powierzchniowych. Do źródeł punktowych zaliczamy wyloty
rurociągów lub kanałów odprowadzających ścieki (surowe lub oczyszczone). Dużym
zagrożeniem dla stanu czystości wód podziemnych i powierzchniowych są zwłaszcza
nieszczelne szamba oraz dzikie wyloty kanalizacji.
Wyróżnia się również źródła punktowe rozproszone, do których na terenach
wiejskich należą przede wszystkim zagrody i ich bezpośrednie otoczenie. Chodzi o
niezabezpieczone płytami betonowymi stosy obornikowe i kiszonkowe, szklarnie i
tunele foliowe, budynki inwentarskie bez szczelnej podłogi oraz nieszczelne zbiorniki
gnojowicy, wody gnojowej, gnojówki i ścieków. Pochodzące z tych źródeł biogeny są
w dużej ilości wprowadzane do wód gruntowych na stosunkowo niewielkiej
powierzchni.
Źródłem powierzchniowych zanieczyszczeń jest podziemne i powierzchniowe
wymywanie związków azotu i fosforu z użytków rolnych, jak też imisja związków
azotu z atmosfery ( NH3 i NOx). Z wymienionych źródeł związki azotu wraz z wodami
opadowymi przesiąkają przez glebę i docierają do wód podziemnych. Związki fosforu
wraz z cząsteczkami gleby przedostają się do wód powierzchniowych głównie w
wyniku spływów powierzchniowych będących efektem intensywnych opadów
deszczu, roztopów i spadków terenu.
Ścieki deszczowe z dróg i placów zanieczyszczają wody powierzchniowe głównie
substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni dróg.
Kanalizacja sanitarna i oczyszczalnie ścieków
Gmina Łyszkowice dysponuje nowoczesną, gminną oczyszczalnią ścieków o
przepustowości 1736 m3/d. Z czterech wybudowanych reaktorów pracują obecnie
tylko dwa, co jest związane z niedostatecznym obciążeniem tej instalacji. Zbyt małe
obciążenie oczyszczalni jest efektem zmiany warunków wprowadzania ścieków po
wykonaniu inwestycji w stosunku do założeń projektowych. Znajdujący się w
Łyszkowicach Zakład Farmaceutyczny Altana Pharma Sp.z o.o. zaprzestał produkcji
farmaceutyków, ograniczając się w znacznej mierze do ich konfekcjonowania, co
znalazło swoje odzwierciedlenie w ilości wytwarzanych przez Zakład ścieków.
43
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 18. Ilości ścieków poddanych oczyszczeniu w kolejnych latach.
Rok
Ilość ścieków
poddawanych
oczyszczaniu w ciągu
roku [m3]
Średnia dobowa ilość
ścieków poddanych
oczyszczaniu Qdśr
[m3/d]
2004
2005
2006
63 873
54 553
62 183
174,5
149
170
(źródło: dane Urzędu Gminy)
Można przyjąć, że ścieki przemysłowe stanowią ok. 40% podanych w tabeli
wartości, resztę ( ok. 60%) stanowią ścieki bytowo-gospodarcze.
Wobec tak dużego potencjału oczyszczalni możliwe jest wykonywanie kolejnych
przyłączy kanalizacyjnych co umożliwiłoby pełniejsze wykorzystanie mocy tej
instalacji.
Tabela 19. Jakość ścieków surowych trafiających do oczyszczalni.
Rok
2004
2005
BZT5
ChZT
[mgO2/dm3] [mgO2/dm3]
372
531
734
1268
Chlorki
[mg/dm3]
148
129
Siarczany
[mg/dm3]
128
77
Zawiesina
[mg/dm3]
193
97
(źródło: dane Urzędu Gminy)
Tabela 20 Jakość
Łyszkowicach.
Wskaźnik
Wartość
średnia
ścieków
oczyszczonych
BZT5
ChZT
[mgO2/dm3] [mgO2/dm3]
2,52
27,78
w
oczyszczalni
Fosfor
[mg/dm3]
2,5
Azot
[mg/dm3]
10,77
gminnej
w
Zawiesina
[mg/dm3]
<15
(źródło: dane Urzędu Gminy)
Tabela 20..
Tabela 21. Stopień redukcji zanieczyszczeń w gminnej oczyszczalni ścieków w
Łyszkowicach.
Wskaźnik
Stopień redukcji w %
BZT5
ChZT
Zawiesina ogólna
Fosfor ogólny
Azot ogólny
99,6
98,1
93,7
82,0
95,6
(źródło: dane WIOŚ).
44
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi 6,4 km zaś długość przyłączy
to 4 km. Na koniec 2006r. ilość przyłączy do gminnej sieci kanalizacyjnej wynosiła:
141 szt. Sieć kanalizacyjna w Łyszkowicach obejmuje swoim zasięgiem centrum
usługowe oraz zabudowę mieszkaniową.
Bilans ścieków bytowo-gospodarczych
Gmina Łyszkowice jest obszarem typowo rolniczym jednak na jej terenie
umiejscowionych jest kilka zakładów przemysłowych. Największym z nich, mającym
najistotniejszy wpływ na jakość wytwarzanych na terenie gminy ścieków jest ZF
Altana Pharma, która partycypowała w kosztach budowy oczyszczalni ścieków w
Łyszkowicach. Większość ścieków powstających na terenie gminy ma mimo to
charakter ścieków bytowo-gospodarczych produkowanych na terenach wiejskich.
Przyjmując średni wskaźnik średniego zużycia wody w gospodarstwach domowych
na 1 mieszkańca na poziomie 100 l/M/d wyznaczono teoretyczną ilość ścieków
bytowo gospodarczych:
Tabela 22. Bilans ścieków bytowo – gospodarczych.
Lp
Sołectwo
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
II Kolonia Łyszkowice
Uchań Dolny
Kuczków
Uchań Górny
Seroki
Łagów
I Kolonia Łyszkowice
Trzcianka
Zakulin
Gzinka
Nowe Grudze
Bobiecko
Bobrowa
Seligów
Stare Grudze
Wrzeczko
Kalenice
Czatolin
Polesie
Stachlew
Łyszkowice
Liczba
mieszkańców
(stan na
2005r.)
66
76
87
117
128
134
136
138
162
174
175
205
242
281
318
485
493
661
723
868
1319
Teoretyczna
ilośc
powstających
ścieków (m3/d)
6,6
7,6
8,7
11,7
12,8
13,4
13,6
13,8
16,2
17,4
17,5
20,5
24,2
28,1
31,8
48,5
49,3
66,1
72,3
86,8
131,9
Z obliczeń wskaźnikowych wynika, że na terenie gminy Łyszkowice może
powstawać około 698,8 m3/d ścieków bytowo-gospodarczych.
45
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Zaopatrzenie w wodę
Gmina jest zaopatrywana w wodę z ujęć wód podziemnych zlokalizowanych na
terenie gminy, korzystających z zasobów czwartorzędowego i trzeciorzędowego
poziomu wodonośnego.
W gminie eksploatuje się trzy ujęcia wód podziemnych:

w Kolonii Łyszkowice (najbardziej wydajne ujęcie wód podziemnych) korzysta
z 3 studni o głębokości 45 – 48 m, o wydajności eksploatacyjnej 175 m3/h ,

w Trzciance, korzysta z jednej studni o głębokości 64 m, o wydajności
eksploatacyjnej 27 m3/h ,

w Stachlewie, korzysta z 2 studni o wydajności eksploatacyjnej 15 i 24 m3/h
Pozwolenie na pobór wody obejmuje łącznie wielkość równą: 230m3/h.
Zaopatrzenie obliczone na cele bytowo-gospodarcze przy wskaźniku 0,02 do 0,03
m3/h/osobę , może wynosić 144 do 210 m3/h.
Każde z ujęć wyposażone jest w stację uzdatniania wody.
Wodociągi, którymi dysponuje Gmina nie posiadają spinek umożliwiających
przesłanie wody do grupowego wodociągu, który w skutek awarii został pozbawiony
zasilania. Jest to wynikiem różnic wysokości nad poziom morza poszczególnych stacji,
które utrudniają stałe połączenie wodociągów.
Tabela 23. Charakterystyka ujęć wody gminy Łyszkowice.
Lokalizacja
Pozwoleni
e na
pobór:
Qmax/m3
/h
175,0
Pozwole
nie na
pobór:
Qmax/m
3/d
1929,4
Zasoby
zatwierd
zone
[m3/h]
Wydajn
ość
studni
[m3/h]
Głębokość
studni
[m]
Strefa
ochronna
[m]
175
39,0
547,0
39
Trzcianka
ZF Altana
Pharma
26,3
85
311,0
1503,0
27
25
66
27
2 -25
3 -60
1 -48
2 -45
3 -45
2 -25
3 -60
64,50
2 -45
3 -330
8m
Stachlew
1- 60
2 -60
3 -55
27
Kolonia
Łyszkowice
8m
8m
Na podstawie bazy danych prowadzonej w WIOŚ w Łodzi Delegaturze w
Skierniewicach ilość pobranej wody w 2005 roku w gminie Łyszkowice kształtowała
się następująco:
Tabela 24. Ilość pobranej wody w gminie Łyszkowice w 2005 roku.
Gmina
Rok
Łyszkowice
2005
Woda
pobrana
ogółem
[m3]
441 261
(źródło: dane WIOŚ)
46
Woda
socjalna
[m3]
335 553
Woda
produkcyjn
a
[m3]
105 708
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Powyższe dane dotyczą ujęć gminnych, eksploatowanych przez Urząd Gminy w
Łyszkowicach.
Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 136 km, 100% wsi w gminie posiada
swój wodociąg, ale do wodociągu wiejskiego jest podłączonych 93% gospodarstw. W
przypadku każdego siedliska w gminie istnieje możliwość przyłączenia się do sieci
wodociągowej, stopień wykorzystania sieci uzależniony jest wyłącznie od możliwości
finansowych właścicieli.
5.1.2. Identyfikacja potrzeb
W dziedzinie gospodarki wodnej potrzeby gminy Łyszkowice są znaczące, w
związku z powyższym konieczne są też odpowiednie nakłady finansowe na realizację
niezbędnych przedsięwzięć. Najważniejszym zadaniem gminy jest niewątpliwie
skanalizowanie obszarów priorytetowych, którymi ze względu na warunki
hipsometryczne, położenie zabudowy oraz wielkości maksymalnego spływu
dobowego są: nieskanalizowana część Łyszkowic, Polesie oraz Stachlew. Docelowo
projektuje się również budowę oczyszczalni ścieków w Polesiu.
Ponadto bardzo istotnym zadaniem jest uściślenie kontroli opróżniania szamb
przydomowych oraz szczelności tych zbiorników.
5.1.3. Zadania krótkoterminowe – do roku 2008
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do
oszczędzania wody.
Rozpoznanie problemu starych studni kopanych – ewidencja i zabezpieczenie
przed zanieczyszczeniem,
Założenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i kontrola częstości ich
opróżniania.
Zaprowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków.
Rozpoznanie potrzeb w zakresie zabezpieczenia przeciwpowodziowego.
Propagowanie tzw. dobrych praktyk rolniczych w celu zmniejszenia
zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne.
Eliminowanie strat wody w sieci poprzez prowadzenie jej bieżącej
konserwacji i modernizacji.
5.1.4. Zadania długoterminowe – do roku 2016
1.
2.
3.
4.
5.
Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Polesiu o wydajności 300 m3/dobę.
Likwidacja niezorganizowanych zrzutów ścieków.
Budowa kanalizacji sanitarnej w gminie ok.50 km.
Poprawa retencyjności na obszarze gminy poprzez powiększenie areału lasów
oraz budowę małych zbiorników retencyjnych.
Wymiana rurociągów wykonanych z rur stalowych, żeliwnych i azbestowych.
5.1.5. Wnioski
1.
Zdecydowana poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych może
47
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
2.
3.
4.
5.
być uzyskana dzięki budowie systemów kanalizacyjnych oraz dodatkowej
oczyszczalni ścieków w Polesiu.
Łączna długość sieci kanalizacyjnej (wraz z przyłączami domowymi) do
wykonania w okresie do 2015 roku wyniesie około 50 km.
W ramach rozwiązań systemowych, na obszarach zabudowy mieszkaniowej
rozproszonej gdzie nie przewiduje się rozbudowy sieciowego systemu
odprowadzania ścieków, należy przewidzieć budowę przydomowych
biologicznych oczyszczalni ścieków lub innego sprawnego systemu
unieszkodliwiania ścieków.
Pozyskanie odpowiednich środków finansowych może wymagać łączenia
zadań poszczególnych gmin w międzygminne przedsięwzięcia kierowane
przez odpowiednie federacje (np. związki gmin), które mogą być
odpowiednim partnerem do rozmów z organizacjami decydującymi o
współfinansowaniu inwestycji.
Racjonalne nawożenie gruntów rolnych i właściwe stosowanie środków
ochrony roślin winno przyczynić się do zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń
pochodzących ze źródeł powierzchniowych.
5.2. Ochrona powietrza atmosferycznego.
Zgodnie z definicją przedstawioną w Ustawie „Prawo Ochrony Środowiska” art.85
ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości,
w szczególności przez:

utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla
nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach

zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do
dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Działalność człowieka jest związana z wprowadzaniem do powietrza różnych
substancji, które mają wpływ na zmianę jego składu. W związku z tym, za
zanieczyszczenie powietrza będziemy uważali bądź jego składniki naturalne, jeśli ich
udziały w powietrzu będą wyższe od zawartości określonej składem wzorcowym,
bądź inne składniki obce nie występujące w składzie naturalnym nawet w dowolnie
małych ilościach.
Szczególne znaczenie konieczności ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami
wynika z faktu, że zanieczyszczenia powietrza oddziaływają bezpośrednio na zdrowie
człowieka, organizmy żywe, roślinność, wody, gleby a także zabytki i budowle.
Dodatkowo zanieczyszczenia, które łatwo przenoszą się nawet na duże odległości,
oddziaływają na zmiany klimatu, wywołują niekorzystne procesy w ochronnej
warstwie ozonowej jak również powodują niekorzystne procesy zakwaszenia i
eutrofizacji.
Zakwaszenie powodowane jest przez SO2, NO2 i NH3, które emitowane w postaci
gazowej, w wyniku przemian chemicznych w atmosferze oraz w skutek późniejszego
suchego i mokrego opadu docierają do gleby i wód w postaci jonów lub kwasów
obniżających pH. Eutrofizacja środowiska glebowego i wodnego – to efekt dużej ilości
azotu zawartego w azotanach, amoniaku oraz fosforu.
48
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.2.1. Stan wyjściowy
Do najważniejszych niekorzystnych zjawisk wymuszających działania w zakresie
ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się:

emisję zorganizowaną pochodząca ze źródeł punktowych (przemysł, usługi,
lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja),

emisję niezorganizowaną tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do
powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków
technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem
warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., lub

emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi).
5.2.1.1. System ciepłowniczy
System ciepłowniczy nie występuje na terenie gminy Łyszkowice. Podstawowym
systemem pokrywania potrzeb cieplnych gminy z uwagi na rozproszoną zabudowę i
niską gęstość cieplną będzie ogrzewanie oparte na indywidualnych źródłach ciepła.
Mieszkańcy będą korzystać z następujących nośników ciepła:

piece akumulacyjne elektryczne;

olej opałowy;

propan butan;

paliwa stałe;

odnawialne i niekonwencjonalne źródła energii.
Nie ulega wątpliwości, że głównym paliwem wykorzystywanym przez mieszkańców
jest węgiel, w znikomym stopniu biomasa oparta na drewnie. Natomiast pozostałe
nośniki ciepła, które są przyjazne dla środowiska tj. propan-butan, olej opałowy i
energia elektryczna są znacznie droższe i dlatego rzadko stosowane.
W indywidualnym ogrzewnictwie funkcjonują jeszcze urządzenia grzewcze o
przestarzałej konstrukcji jak kotły komorowe tradycyjne, bez regulacji i kontroli ilości
podawanego paliwa do paleniska oraz bez regulacji i kontroli powietrza
wprowadzanego do procesu spalania, o sprawności średniorocznej wynoszącej ok.
50%. W tych starych nieefektywnych urządzeniach grzewczych spala się niskiej
jakości węgiel.
Można więc stwierdzić, że najwyższy poziom emisji zanieczyszczeń związany jest
ze spalaniem węgla w kotłach przydomowych i piecach węglowych (zwłaszcza SO2
CO i pyłu).
Z reguły emitory o niskiej wysokości kształtują znaczny poziom stężeń
zanieczyszczeń w najbliższym otoczeniu. Jednak niska emisja na terenach luźno
zabudowanych, z jakimi mamy do czynienia na obszarze gminy Łyszkowice, gdzie
istnieją dobre warunki przewietrzania i depozycji zanieczyszczeń, powoduje realne
zmniejszenie stężeń zanieczyszczeń.
Zanieczyszczeniem wskaźnikowym niskiej emisji jest benzo-α-piren, należący do
grupy węglowodorów aromatycznych. Głównym problemem w zwalczaniu niskiej
emisji jest brak inwentaryzacji źródeł i wielkości zagrożeń oraz danych o masie
stosowanych paliw.
Charakterystyczną cechą niskiej emisji jest jej sezonowa zmienność. W okresach
grzewczych notuje się znaczący wzrost emisji w porównaniu do pory wiosennoletniej.
49
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.2.1.2. Komunikacyjne źródła zanieczyszczeń
Drugie źródło emisji zanieczyszczeń do powietrza w gminie Łyszkowice wiąże się z
wykorzystaniem paliw płynnych do napędzania silników spalinowych w pojazdach
samochodowych, maszynach rolniczych, budowlanych, w kolei gdzie podczas
spalania paliw emitowanych jest wiele zanieczyszczeń.
Charakterystycznymi cechami emisji komunikacyjnej są:

duże stężenie tlenku węgla, tlenków azotu i węglowodorów lotnych,

stosunkowo koncentracja zanieczyszczeń wzdłuż dróg,

nierównomierność w okresach dobowych i sezonowych związana ze
zmianami

natężenia ruchu.
Na wielkość tej emisji mają wpływ:

stan jezdni,

konstrukcja i stan techniczny silników pojazdów, warunki pracy silników,

rodzaj paliwa,

płynność ruchu.
Ze względu na dużą ilość czynników, jak i znaczny zakres ich zmienności bardzo
trudno jest wyznaczyć ilość substancji toksycznych emitowanych przez silniki
pojazdów do atmosfery. Na podstawie znanych wartości średniego statystycznego
składu mieszanki dla poszczególnych rodzajów silników i odpowiadających im
wartości emisji substancji oszacowano sumaryczną emisję (wg J Jakubowski –
„Motoryzacja a środowisko”) i w poniższej tabeli przedstawiono przeciętny skład
spalin silnikowych.
Tabela 25. Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo).
Składnik
Azot
Tlen
Para wodna
Dwutlenek
węgla
Tlenek węgla
Tlenek azotu
Węglowogory
Sadza
Aldehydy
Silniki o
zapłonie
iskrowym
24 - 77
0,3 – 8,0
3,0 – 5,5
5,0 – 12
Silniki
wysokoprężne
Uwagi
76 - 78
2 - 18
0,5 – 4,0
1 - 10
Nietoksyczny
Nietoksyczny
Nietoksyczny
Nietoksyczny
0,5 – 10
0,0 – 0,8
0,2 – 3,0
0,0 – 0,04
0,0 – 0,2
0,01 – 0,5
0,0002 – 0,5
0,009 – 0,5
0,01 - 1,1
0,001 – 0,009
Toksyczny
Toksyczny
Toksyczny
Toksyczny
Toksyczny
W porównaniu do źródeł pochodzenia energetycznego na terenie gminy
Łyszkowice pojazdy samochodowe wprowadzają do atmosfery znacznie niższe
wartości zanieczyszczeń. Ma to bezpośredni związek z wielkością oraz zagęszczeniem
szlaków komunikacyjnych jak również z typem zabudowy (rozproszonej)
występującym na terenie gminy.
50
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.2.1.3. Ocena stanu jakości powietrza
Nie należy zapominać, że kolejnym elementem mających istotny wpływ na stan
jakości powietrza są warunki klimatyczne obszaru, a w szczególności warunki
anemologiczne (kierunek i prędkość wiatru).
Gmina leży na terenie objętym wpływem klimatu środkowoeuropejskiego o
wpływach mas powietrza oceanicznego i kontynentalnego. Klimat tego obszaru jest
umiarkowany łagodny. Klimat gminy uzależniony jest również od wędrówek mas
powietrza.
Na terenie powiatu łowickiego zlokalizowano 4 stanowiska pomiaru opadu pyłu
oraz metali obejmujący zaledwie 3 z 10 gmin zlokalizowanych w powiecie.
Na terenie gminy Łyszkowice są prowadzone pomiary stężeń substancji w
powietrzu w jednym punkcie pomiarowym.
Na podstawie pomiarów z roku 2004 prowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Łodzi Delegatura w Skierniewicach można stwierdzić, że
dopuszczalne średnie stężenia roczne zanieczyszczeń w postaci SO 2 oraz NO2 nie
zostały przekroczone w żadnym z 8 punktów pomiarowych rozmieszczonych na
terenie powiatu łowickiego. Obrazuje to poniżej zamieszczona tabela nr 16.
Tabela 26. Średnia roczna imisja SO2 oraz NO2 – metoda próbników pasywnych
g/m3 2004 r.
Adres
Łowicz ul. 3 Maja /Tkaczew/
Łowicz ul. Poznańska 130
Łowicz ul. Ikara 5
Łowicz ul. F. Chopina 3
od sierpnia zmiana
ul. Osiedle Tkaczew 9
Łowicz ul. Skotnickiego 16
Łowicz ul. Tuwima 6
Łyszkowice
Piaski gm. Nieborów
Średnie Dopuszczalne
roczne średnioroczne
stężenie stężenie SO2
SO2
6,65
30
6,52
30
8,18
30
8,83
30
7,24
12,53
6,54
5,99
30
30
30
30
Średnie Dopuszczalne
roczne średnioroczne
stężenie stężenie NO2
NO2
21,04
40
26,33
40
14,62
40
18,08
40
17,52
18,71
13,73
12,56
40
40
40
40
(źródło: dane WIOŚ)
Informacje o zanieczyszczeniach pyłem są podawane w formie wielkości emisji,
opadu (g/m2). Główne zagrożenia dla rolnictwa wynikają z zawartości w pyle,
gromadzących się w wierzchniej warstwie gleby, metali ciężkich oraz trwałych,
trujących związków organicznych.
Dla potrzeb terenów rolniczych, jakim bez wątpienia jest gmina Łyszkowice,
wykorzystuje się stężenia średnioroczne oraz roczny opad pyłu i zawartych w nim
kadmu i ołowiu, który na terenie powiatu łowickiego przedstawiał się w następujący
sposób:
51
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 27. Wartość opadu pyłu i zawartego w nim ołowiu i kadmu na
stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu łowickiego.
Lokalizacja
stanowiska
ul. Radziecka
ul.
Mickiewicza
Łyszkowice ul.
Targowa 1
Nieborów „Na
Rozdrożu”
Roczny opad pyłu
g/m2/rok (wartość
dopuszczalna –
200g/m2/rok)
2002 2003 2004
Ołów w opadzie pyłu
mg/m2/rok (wartość
dopuszczalna – 0,1
g/m2/rok)
2002 2003 2004
Kadm w opadzie
pyłu(wartość
dopuszczalna – 0,01
g/m2/rok)
2002 2003 2004
59,0
98,1
47,7
68,2
53,8
60,1
11,9
12,1
7,91
12,2
6,03
7,17
0,57
0,62
<0,44
<0,52
<0,44
0,49
73,2
79,9
61,2
9,15
11,62
5,32
<0,44
<0,44
<0,44
32,9
29,3
30,2
14,14
4,43
5,00
0,48
<0,44
0,48
(źródło: dane WIOŚ)
Zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(Dz. U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami ) Wojewoda co roku dokonuje oceny
poziomu substancji w powietrzu w celu uzyskania informacji o stężeniach
zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w tym przypadku na obszarze
powiatu, w zakresie umożliwiającym:

dokonanie klasyfikacji stref - klasyfikacja jest następnie podstawą do
podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości
powietrza w danej strefie. Na podstawie oceny jakości powietrza mogą
zostać nadane danej strefie klasy równoznaczne z koniecznością podjęcia
prac nad opracowaniem programów ochrony powietrza lub wzmocnienia
systemu oceny ( sieci pomiarowej monitoringu powietrza ),

uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na
obszarze strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń
wartości kryterialnych oraz określenie wartości stężeń na tych obszarach informacje te są niezbędne do określenia obszarów wymagających podjęcia
działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub w przypadku uznania
posiadanych informacji za niewystarczające – podjęcia dodatkowych badań
we wskazanych rejonach,

wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych
stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach tj. wskazanie źródeł lub grup
źródeł emisji odpowiedzialnych za zanieczyszczenie powietrza w danym
rejonie,

wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu
powietrza.
Klasyfikacji stref dokonuje się kilkuetapowo, biorąc pod uwagę jakość powietrza na
obszarach najwyższych stężeń w klasyfikowanej strefie. Pierwszym etapem oceny
jest cząstkowa ocena poziomu stężenia poszczególnych substancji w konkretnym
czasie uśredniania ich stężenia. Drugim etapem oceny jest określenie poszczególnych
klas „wynikowych” dla poszczególnych substancji, równoznacznych z najgorszą klasą
uzyskaną dla wszystkich normowanych czasów uśredniania danej substancji.
Po dokonaniu ocen wynikowych dla wszystkich poszczególnych substancji,
52
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
ocenianej strefie nadawana zostaje klasa ogólna, równoznaczna z najmniej korzystną
klasą wynikową w danej strefie.
Jeżeli ocenianej substancji przyznano margines tolerancji (MT), to możliwe klasy
jakości powietrza to:

A (najłagodniejsza klasa, poziom stężenia < D),

B (poziom stężenia > D),

C (najgorsza, poziom stężenia > D + MT).
Tabela 28 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń
zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla
przypadków gdy jest określony margines tolerancji.
Poziom stężeń
nieprzekraczający wartości
dopuszczalnej*
powyżej wartości dopuszczalnej* lecz
nie przekraczający wartości
dopuszczalnej powiększonej o
margines tolerancji*
powyżej wartości dopuszczalnej
powiększonej o margines tolerancji*
Klasa
strefy
A
B
Wymagane działania
- brak
- określenie obszarów przekroczeń
wartości dopuszczalnych
- określenie obszarów przekroczeń
wartości dopuszczalnych powiększonych
o margines tolerancji
- opracowanie programu ochrony
powietrza (POP)
* z uwzględnieniem dozwolony częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie
dopuszczalnych poziomów
C
Należy zauważyć, że przy założeniu stałego trendu zanieczyszczenia powietrza
poszczególnymi zanieczyszczeniami, po zlikwidowaniu marginesów tolerancji obszary
o klasie B będą wymagały realizacji Programu Ochrony Powietrza.
Wyniki klasyfikacji strefy w 2004 r. – powiat łowicki dla poszczególnych
zanieczyszczeń powietrza (SO2, NO2, PM10 , CO, Pb, O3, benzen ) pod kątem ochrony
zdrowia oraz ( SO2, NOx, O3 ) ochrony roślin zostały przedstawione w tabelach nr 13
i nr 14.
Tabela 29. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa
ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej (OR), dokonanej z uwzględnieniem
kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia.
Nazwa
powiatu
Łowicki
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych
zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
SO2
NO2
PM10
Pb
C6H6
CO
A
A
A
A
A
A
(źródło: dane WIOŚ)
53
O3
A
Klasa
ogólna
strefy
A
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 30. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa
ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej (OR) dokonanej z uwzględnieniem
kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin.
Nazwa
powiatu
łowicki
Symbol klasy wynikowej dla
poszczególnych zanieczyszczeń dla
obszaru całej strefy
SO2
NOx
O3
A
A
A
Klasa ogólna
strefy
A
(źródło: dane WIOŚ)
5.2.2. Identyfikacja potrzeb.
W związku z faktem, iż obszar gminy Łyszkowice tak jak i pozostała części powiatu
łowickiego został zakwalifikowany w całości do klasy A jako strefy, na której terenie
poziom stężeń zanieczyszczeń w powietrzu nie przekracza wartości dopuszczalnych
brak jest wymaganych działań na rzecz ochrony powietrza. Celowym jednak będzie
podnoszenie społecznej świadomości proekologicznej w zakresie ochrony powietrza i
przedstawienie szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń pyłowych i gazowych dla
zdrowia i kosztów społeczno-ekonomicznych spowodowanych zanieczyszczeniem
atmosfery. Ponadto należy wdrożyć działania związane z ruchem kołowym.
5.2.2.1. Zadania krótkoterminowe do roku 2008.
W ramach realizacji zadań krótkoterminowych, w zakresie ochrony powietrza na
terenie gminy Łyszkowice należy:
1.
Podjąć działania związane z ruchem kołowym:

poprawa stanu technicznego dróg,

modernizacja układu komunikacyjnego w gminie.
2.
Wprowadzenie zakazu wypalania traw i rżysk.
3.
Zorganizowanie
programów
edukacyjnych
dla
szerokich
kręgów
społeczeństwa w zakresie ochrony powietrza.
5.2.2.2. Zadania długoterminowe do roku 2016.
W ramach realizacji zadań długoterminowych, w zakresie ochrony powietrza na
terenie gminy Łyszkowice należy przyjąć następujący cel długoterminowy: „poprawa
jakości powietrza” w tym następujące zadania:

kontynuacja działań w zakresie modernizacji ruchu kołowego,

realizacja programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony
powietrza.
5.3. Gospodarowanie odpadami
Aktualny stan oraz planowane rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami
zostały przedstawione w opracowaniu Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy
Łyszkowice.
54
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.4. Oddziaływanie hałasu
Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego charakteryzującym się
mnogością źródeł i powszechnością występowania. Świadczy o tym fakt, że hałas o
ponadnormatywnym poziomie obejmuje 21% powierzchni kraju, oddziaływując na
jedną trzecią ludności. Wpływ hałasu na człowieka jest często bagatelizowany,
dlatego że skutki oddziaływania hałasu nie są dostrzegalne natychmiast.
Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu wyrażają się :
a) szkodliwym działaniem tych zanieczyszczeń na zdrowie ludności;
b) obniżeniem sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy;
c)
negatywnym wpływem na możliwość komunikowania się;
d) utrudnianiem odbioru sygnałów optycznych;
e) obniżeniem sprawności nauczania;
f)
powodowaniem lokalnych napięć i kłótni między ludźmi;
g) zwiększeniem negatywnych uwarunkowań w pracy i komunikacji,
powodujących wypadki;
h) rosnącymi liczbami zachorowań na głuchotę zawodową i chorobę wibracyjną.
Hałas i wibracje powodują pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego, a w
konsekwencji:
a) utratę przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza;
b) zmniejszenie (lub utratę) wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych;
c)
zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt (stany lękowe, zmiana siedlisk,
zmniejszenie liczby składanych jaj, spadek mleczności zwierząt i inne).
Hałas i wibracje powodują ujemne skutki gospodarcze, takie jak:
a) szybsze zużywanie się środków produkcji i transportu;
b) pogorszenie jakości i przydatności terenów zagrożonych nadmiernym
hałasem, oraz zmniejszenie przydatności obiektów położonych na tych
terenach;
c)
absencję chorobową spowodowaną hałasem i wibracjami, z czym są
związane, koszty leczenia, przechodzenia na renty inwalidzkie, utrata
pracowników;
d) pogorszenie jakości wyrobów (niezawodności, trwałości);
e) utrudnienia w eksporcie wyrobów nie spełniających światowych wymagań
ochrony przed hałasem i wibracjami.
W toku realizacji polityki ochrony środowiska przed hałasem do ustawy – Prawo
Ochrony Środowiska ukazały się następujące rozporządzenia:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29.07.2004 w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. nr 178, poz. 1841) –
dyspozycja wynikająca z art.113 ust 1

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26.07.2002 r. w sprawie rodzajów
instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych
elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz.U. nr 122, poz.
1055) – wynikająca z art. 201 ust.2

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.05.2005 r. zmieniające
rozporządzenie w strawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań
związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o
55
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. z 2004r.Nr 257, poz.2573 , zmiana z
2005r. Dz.U.Nr 92 poz.769) – dyspozycja wynikająca z art. 51 ust. 8

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14.10.2002 r. w sprawie
szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony
środowiska przed hałasem (Dz.U. nr 179, poz.1498) – dyspozycja wynikająca
z art.119 ust. 3

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17.01.2003 r. w sprawie rodzajów
wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii
kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być
przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i
sposobów ich prezentacji (Dz.u. nr 18, poz. 164) – dyspozycja wynikająca z
art. 177 ust 2

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23.01.2003 r. w sprawie
wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku
substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią
tramwajową, lotniskiem, portem (Dz.U. nr 35, poz. 308) – dyspozycja
wynikająca z art.176 ust.1.
Oddziaływanie hałasu w środowisku ma charakter lokalny, a to oznacza, że
precyzyjne informacje o parametrach fizycznych występującego hałasu są związane z
danym konkretnym punktem lub ograniczonym obszarem.
Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równoważny dla przedziału
czasu odniesienia. Równoważny poziom dźwięku A określa się w decybelach (dB).
Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 29.07.2004 w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku (Dz.U. nr 178, poz. 1841).
Poziomy dopuszczalne dotyczą emisji hałasu na danym terenie:
1.
Na terenach nie wyszczególnionych w załączniku do ww. rozporządzenia,
dopuszczalny poziom hałasu określa się, przyjmując wartości dopuszczalne
dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu.
2.
Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym
zaliczeniu do dwóch lub więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w
załączniku do rozporządzenia określa się, przyjmując wartości dopuszczalne
poziomów dźwięku odpowiadające najniższym dopuszczalnym poziomom
dźwięku dla tych terenów.
W rozporządzeniu określono także standardy emisyjne dla takich obiektów jak
drogi lub linie kolejowe (wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się
także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym), jak i poziomy hałasu w
środowisku powodowane przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i
przeloty statków powietrznych.
Na terenie kraju oceny stanu klimatu akustycznego i poziomu zagrożenia hałasem
dokonywane są na podstawie wyników pomiarów realizowanych przez Wojewódzkie
Inspektoraty Ochrony Środowiska zgodnie z założeniami systemu kontrolowania i
ewidencji obiektów emitujących hałas.
Obowiązek dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska dotyczy:

aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.,

terenów poza aglomeracjami, położonych w zasięgu oddziaływania
akustycznego dróg, linii kolejowych lub lotnisk,

innych terenów wskazanych w powiatowym programie ochrony środowiska.
56
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Dla obszarów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny,
wojewoda lub rada powiatu (w zależności od kompetencji) tworzy program działań,
którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego.
5.4.1. Stan wyjściowy
5.4.1.1. Hałas przemysłowy
Na źródła hałasu przemysłowego składają się dźwięki powstające wewnątrz i na
zewnątrz budynków produkcyjnych. Będzie to emisja dźwięku o różnej częstotliwości
oraz natężeniu. Źródła hałasu pochodzą przede wszystkim od maszyn i urządzeń
produkcyjnych emitujących hałas przez ściany, stropy, okna i drzwi. Natomiast
źródłem hałasu na zewnątrz budynków będą zainstalowane tam maszyny i
urządzenia. Ponadto do potencjalnych źródeł hałasu będą należeć także prowadzone
prace dorywcze jak cięcia, kucia oraz odbywający się transport kołowy na drogach
wewnętrznych zakładu.
Zagadnienia dotyczące hałasu przemysłowego są dobrze rozpoznane, konflikty
związane z emisją tego rodzaju hałasu mają zwykle charakter lokalny, a regulacje
prawne oraz dostępne technologie i metody zmniejszania hałasu umożliwiają
skuteczną eliminację istniejących zagrożeń. Obowiązujące obecnie procedury
lokalizacyjne, system ocen oddziaływania na środowisko oraz system kontroli i
egzekucji pozwalają znacznie ograniczyć uciążliwości hałasowe poszczególnych
obiektów.
W gminie Łyszkowice źródłem hałasu o charakterze przemysłowym są największe
zakłady zlokalizowane na terenie gminy:

„ZF ALTANA Pharma sp. z o.o. - zakład przemysłu farmaceutycznego,

„SYLEX” sp. z o.o. - kopalnia żwiru,

„STYROMAX” Jan Sukiennik sp. jawna - tworzywa sztuczne, produkcja płyt
styropianowych,

Skup i Ubój Zwierząt Rzeźnych Ryszard Szymajda – ubojnia zwierząt.
Żaden z wymienionych zakładów nie jest obiektem uciążliwym pod względem
wielkości wartości hałasu emitowanego do środowiska.
5.4.1.2. Hałas komunikacyjny
Hałas komunikacyjny ma dominujący wpływ na klimat akustyczny środowiska
przyrodniczego. W szczególności hałas drogowy, jest najbardziej problematycznym
rodzajem hałasu, ze względu na obszar i liczbę osób narażonych na oddziaływanie, a
także praktyczne możliwości jego ograniczenia.
W przypadku gminy Łyszkowice, na terenie której nie występują drogi kategorii
krajowej ani lotniska
można mówić o znikomym oddziaływaniu hałasu
komunikacyjnego na ludzi i środowisko.
5.4.1.3. Hałas drogowy
Na terenie gminy nie występują drogi kategorii krajowej .
Na obszarze gminy układ podstawowy dróg tworzą:
1. Droga wojewódzka,
57
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Nr 704 – Jamno- Brzeziny
2. Drogi powiatowe,

Nr 38339 –Łyszkowice – Chruślin - Urzecze,

nr 38342- Marzyce – Pilaszków - Grudze

nr 38343- Grudze - Bobrowniki,

nr 38344- Łowicz – Polesie – Stara Wieś,

nr 38345- Seligów – Zielkowice,

nr 38346 – Grudze – Zakulin,

nr 38347- Łyszkowice – Bełchów,

nr 38348- Skierniewice – Wola Makowska – Łyszkowice,

nr 38349- Głowno – Baranówka,

nr 38350- Skierniewice – Mszczonów – Łyszkowice,

nr 38358- Kalenice – Bobrowa,

nr 38359- Trzcianka – Chlebów,

nr 38365- Grodzisk- Zawady – Trzcianka.
3. Drogi gminne,

nr 2401 – Kuczków – Uchań Dolny,

nr 2402 – Łyszkowice – Wrzeczko – Uchań Dolny,

nr 2403 – Wrzeczko - Łagów,

nr 2404 – Przez wieś Wrzeczko do Reczyc,

nr 2405 – Czatolin – Kalenice,

nr 2406 – Łyszkowice - Czatolin,

nr 2407 – przez wieś Kalenice do Mszczonowa,

nr 2408 – Łyszkowice – Łyszkowice Kolonia – Kalenice,

nr 2409 – przez wieś Bobrowa do Mszadli,

nr 2410 - przez wieś Bobrowa do Lipiec Reymontowskich,

nr 2411 - przez wieś Seligów do Jacochowa,

nr 2412 – przez wieś Stachlew III,

nr 2413 - przez wieś Stachlew do Jacochowa,

nr 2414 - przez wieś Stachlew do przystanku PKP.
Łączna długość dróg o charakterze ogólnodostępnym – 280,225 km.
Do kategorii dróg wojewódzkich zaliczonych jest 14,48 km tych dróg, do kategorii
dróg powiatowych – 43,78 km, do dróg gminnych – 34,35 km a pozostałe to drogi
wewnętrzne- ogólnodostępne (177,615 km).
Drogi lokalne są dosyć wąskie i w okresach prac polowych narażone na
zablokowanie przez przejeżdżające maszyny rolnicze oraz samochody ciężarowe.
Dlatego istotnym elementem poprawy warunków ruchu lokalnego jest polepszenie
parametrów technicznych poprzez poszerzenie jezdni, zapewnienie poboczy i
chodników oraz parkingów w miejscach zainteresowania.
Należy zwrócić uwagę, iż obecnie mamy do czynienia z gwałtownym rozwojem
motoryzacji czego konsekwencją jest wzmożenie hałasu komunikacyjnego obecnie,
jak i w przyszłości.
Podstawową komunikację transportową ludności zapewnia przedsiębiorstwo PKS
oraz komunikacja samochodowa indywidualna.
58
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.4.1.4. Hałas Kolejowy
Teren gminy przecina jednotorowa linia kolejowa łącząca Łowicz i Zgierz. We wsi
Stare Grudze funkcjonuje przystanek kolejowy obsługujący ruch pasażerski.
Małe natężenie ruchu kolejowego na trasie kolejowej Łowicz-Zgierz powoduje, iż
uciążliwość akustyczna, występującej na terenie gminy linii, jest bardzo niska.
W bezpośrednim sąsiedztwie gminy funkcjonują stacje kolejowe z torami
manewrowymi i rozładunkowymi oraz peronami obsługującymi ruch pasażerski –
Łowicz Główny i Łowicz – Przedmieście oraz Domaniewice.
5.4.1.5. Hałas lotniczy
Z uwagi na brak lotniska na terenie gminy Łyszkowice, nie występują tu problemy
związane z bezpośrednim oddziaływaniem hałasu lotniczego.
5.4.2. Identyfikacja potrzeb
Ochrona przed hałasem, z mocy ustawy – Prawo ochrony środowiska, polega na
zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, co uzyskuje się poprzez
utrzymanie poziomu hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego lub co najmniej na tym
poziomie, bądź poprzez zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do
dopuszczalnego, tam gdzie nie jest on dotrzymywany.
Największa emisja hałasu i jego uciążliwość związana jest przede wszystkim z
komunikacją. Na terenie gminy Łyszkowice hałas związany jest z przebiegiem dróg
wojewódzkich, powiatowych, dróg gminnych oraz linii kolejowej Łowicz-Zgierz.
Należy pamiętać, że w związku z rolniczym charakterem gminy gospodarstwa
indywidualne oraz rolnicze spółdzielnie produkcyjne i pracujące tam maszyny
rolnicze w okresach prac polowych emitują znaczne ilości hałasu do środowiska.
Dlatego na terenie gminy będziemy mieli do czynienia z obszarami, w których
hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny na tych terenach.
5.4.3. Zadania krótkoterminowe do roku 2008
Do zadań krótkoterminowych, w zakresie ochrony środowiska przed hałasem na
terenie gminy Łyszkowice będzie należało:
1.
Kontrola emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej.
2.
Bieżące remonty dróg.
3.
Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony
przed hałasem.
5.4.3.1. Zadania długoterminowe do roku 2016
Zadania długoterminowe w zakresie poprawy klimatu akustycznego na terenie
gminy Łyszkowice to:
1.
Minimalizacja emisji hałasu komunikacyjnego poprzez planowe remonty i
modernizację dróg.
2.
Kontynuacja programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony
przed hałasem.
59
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.5. Oddziaływanie pól elekromagnetycznych
Promieniowanie elektromagnetyczne zaliczane jest do jednych z podstawowych
rodzajów zanieczyszczeń środowiska naturalnego. Obecnie nie ma miejsca na ziemi
gdzie ten rodzaj zanieczyszczenia nie występowałby. Aktualnie mamy do czynienia z
dwoma podstawowymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego : naturalnym
i sztucznym. Źródła naturalne występują w środowisku „od zawsze” i nie stanowią
zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka. Rozwój techniki spowodował , że oprócz
naturalnego pojawiło się promieniowanie związane bezpośrednio z działalnością
człowieka. Przewyższa ono zdecydowanie naturalne „tło” promieniowania
elektromagnetycznego.
Polem elektromagnetycznym, inaczej promieniowaniem niejonizującym nazywamy
takie promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne (w tym
także na ciało człowieka), nie powoduje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie
niejonizujące jest ściśle związane ze zmianami pola elektrycznego i pola
magnetycznego (pole elektromagnetyczne). Powyższe pola charakteryzowane są
poprzez natężenie pola elektrycznego lub gęstość strumienia energii [Praca zbiorowa
pod redakcją dr inż. Marka Szuba „Linie i stacje elektromagnetyczne w środowisku
człowieka”, Informator wydanie II, Wydawnictwo Grupy Kapitałowe PSE, W-w 2002.]
Ryzyko związane z narażeniem na oddziaływanie pola elektromagnetycznego,
występuje głównie podczas eksploatacji źródeł (urządzeń) wytwarzających energię
elektromagnetyczną. Promieniowanie niejonizujące może występować wszędzie, w
domu, w pracy, a nawet w miejscu wypoczynku. Według ustawy Prawo Ochrony
Środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627) elektromagnetyczne promieniowanie
niejonizujące stanowi uciążliwość dla środowiska. Chociaż wszystkie urządzenia
wykorzystujące
energię
elektryczną
są
źródłem
promieniowania
elektromagnetycznego, to do głównych źródeł promieniowania należy zaliczyć:

urządzenia łączności osobistej (telefonia GSM),

urządzenia radiokomunikacyjne (stacje radiowe i telewizyjne),

urządzenia transmisji danych i sygnałów,

linie i stacje wysokiego napięcia,

urządzenia radiolokacyjne,

urządzenia radiodostępowe,

urządzenia medyczne,

urządzenia przemysłowe.
Z punktu widzenia ochrony środowiska najważniejsze znaczenie mają urządzenia
związane z przesyłem radiowym danych i głosu (tj. nadajniki GSM, stacje radiowe i
telewizyjne) oraz linie wysokiego napięcia. Są one największym źródłem
promieniowania elektromagnetycznego, a przez to mogą mieć największy wpływ na
zdrowie ludności mieszkającej w ich pobliżu.
Obecny stan nauki nie pozwala jednoznacznie określić negatywnego wpływu pól
elektromagnetycznych na zdrowie. Negatywny wpływ polega głównie na
oddziaływaniu termicznym, czyli na wzroście temperatury tkanek pod wpływem
promieniowania elektromagnetycznego, co z kolei przyspiesza zmiany patologiczne w
komórkach. Stopień wzrostu temperatury zależy od wielkości natężenia pola i
częstotliwości oraz od skuteczności termoregulacji danej osoby. O ile znane są
negatywne skutki promieniowania o bardzo dużym natężeniu (np. nowotwory) to
60
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
wpływ „normalnego” promieniowania na jakie jesteśmy narażeni każdego dnia jest
już trudniejszy do ocenienia.
Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym
oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, oprócz prawa ochrony środowiska, są
również regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego,
prawa zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi.
5.5.1. Stan wyjściowy
Na terenie gminy Łyszkowice funkcjonują dwie stacje bazowe telefonii
komórkowej obie na terenie miejscowości Łyszkowice. Rozmieszczenie nadajników
GSM związane jest zazwyczaj z rozmieszczeniem ludności na danym terenie. Każda
taka inwestycja jest badana zarówno po uruchomieniu, jak i każdorazowo w razie
zmiany warunków pracy takiego urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na
zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja.
Przez teren gminy przebiegają trzy linie wysokich i najwyższych napięć:

przez północno-zachodnią część gminy przebiega linia o napięciu 400 kV,

przez teren całej niemal gminy ze wschodu na zachód przebiega linia o
napięciu 220 kV,

przez teren wsi Nowe Grudze biegnie linia o napięciu 110 kV.
Ponadto gmina dysponuje dobrze rozbudowaną siecią średnich napięć: 15 kV , nie
powodujących większych uciążliwości i niekorzystnych oddziaływań na ludzi i
środowisko.
5.5.2. Identyfikacja potrzeb
Ochrona przed niekorzystnym działaniem pola elektromagnetycznego polega na
zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska naturalnego poprzez:

utrzymanie
poziomów
elektromagnetycznego
promieniowania
niejonizującego poniżej dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie
dopuszczalnym,

zmniejszenie
poziomu
elektromagnetycznego
promieniowania
niejonizującego co najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono
dotrzymane.
Szczególną uwagę należy zwrócić, że na terenach zabudowy mieszkaniowej, na
obszarach, na których znajdują się przedszkola oraz szkoły, wartość graniczna
natężenia pola elektrycznego ustalona tym rozporządzeniem, nie powinna
przekroczyć wartości 1kV/m. Natomiast natężenie pola magnetycznego na tym
terenie, nie powinno przekraczać wartości 80 A/m. Powyższe warunki muszą zostać
uwzględnione podczas aktualizowania planów zagospodarowania przestrzennego
gminy.
Utrzymanie promieniowania niejonizującego poniżej lub na poziomie
dopuszczalnym, w wyżej wymienionych przypadkach, jest niezmiernie ważna i należy
ich przestrzegać dla dobra zdrowia ludzi i ochrony środowiska gminy.
Przewiduje się kontrolowanie poziomu promieniowania szczególnie na obszarach
zabudowy mieszkalnej lub innej zabudowy (przedszkola, szkoły, itp.) na terenie
gminy przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Pozwoli to na
61
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
uniknięcie w przyszłości, lokalizacji domów mieszkalnych i innych, wyżej
wymienionych budynków, na terenie, gdzie promieniowanie niejonizujące przekracza
poziom dopuszczalny -1kV/m i może zagrażać zdrowiu i dobremu samopoczuciu
ludzi.6
5.5.3. Zadania krótkoterminowe do roku 2008
Zadania krótkoterminowe obejmują te działania z zakresu ochrony przed
elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym, które mogą być
zrealizowane do 2008 roku.
1.
preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania
niejonizującego,
2.
określenie aktualnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania
niejonizującego w miejscach jego potencjalnego oddziaływania,
3.
opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z
uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym,
4.
zwracanie szczególnej uwagi na lokalizację zabudowań mieszkalnych,
przedszkoli, szkół, itp. – składowa pola elektrycznego na tym terenie, nie
może przekroczyć wartości 1kV/m.
5.5.4. Zadania długoterminowe do roku 2016
Głównym zadaniem długoterminowym jaki przyjęto dla gminy Łyszkowice, to
kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego
do środowiska.
Praca zbiorowa pod redakcją dr inż. Marka Szuba „Linie i stacje elektroenergetyczne w środowisku
człowieka”, Informator wydanie II, Wydawnictwo Grupy Kapitałowe PSE, W-wa 2002
6
62
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
6. Narzędzia i instrumenty realizacyjne programu
6.1. Akty prawne i inne dokumenty niezbędne do
realizacji programu
Koncepcję Programu Ochrony Środowiska dla gminy Łyszkowice oparto o
następujące dokumenty:
USTAWY:

Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku ( Dz. U. Nr 62,
poz. 627 z późniejszymi zmianami),

Ustawa o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o
odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz.
U. Nr 100, poz 1085),

Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 roku (Dz. U. Nr 11 , poz. 1229 z póź..
zmianami),

Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku ( Dz. U. Nr 62, poz. 628
z póź. zmianami),

Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku ( Dz. U. Nr 92,
poz. 880 z póź. zmianami),

Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu
ścieków z dnia 7 czerwca 2001 roku (Dz. U. Nr 72, poz.747 z póź.
zmianami),

Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych ( Dz. U. Nr 63, poz. 638),

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie z 13 września 1996
roku ( Dz. U. Nr 132, poz. 622),
Oraz obowiązujące do w/w ustaw rozporządzenia i
INNE DOKUMENTY:

II Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 -2006 z uwzględnieniem
perspektyw na lata 2007 -2010,

Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa,

Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu
regionalnym i lokalnym, 2000,

Strategia Rozwoju i Program Ochrony Środowiska Województwa
Łódzkiego,

Strategia i Program Ochrony Środowiska Powiatu Łowickiego,

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łyszkowice.
6.2. Dostęp do informacji, edukacja ekologiczna, udział
społeczeństwa
Program Ochrony Środowiska stanowi dokument jawny, zgodnie z ustawą Prawo
Ochrony Środowiska organy administracji są zobowiązane udostępniać każdemu
obywatelowi informacje o środowisku będące w ich posiadaniu.
63
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
W ramach współuczestnictwa społeczeństwa i niektórych grup społecznych w
tworzeniu niniejszego opracowania będzie ono poddawane konsultacjom społecznym.
Wersja robocza „Programu” znajdzie się na stronie internetowej i każdy
zainteresowany będzie miał do niej wgląd. Wszelkiego rodzaju konsultacje i udział
społeczeństwa określa się pojęciem „instrumenty społeczne”. Narzędzia te
usprawniają współpracę i budowanie partnerstwa. Ważną rolę również odgrywa
budowanie powiązań między samorządami, a społeczeństwem, gdzie podstawą są
komunikacje społeczne, systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie
mechanizmów budowania świadomości.
W zakresie owego budowania świadomości organizuje się kampanie informacyjno
– edukacyjne. Takie kampanie w zakresie ochrony środowiska zwą się szeroko pojętą
edukacją ekologiczną. Różni się ona w zasadniczy sposób od innego typu
przedsięwzięć w dziedzinie ochrony przyrody czy ochrony środowiska. W edukacji na
efekty trzeba czekać latami, niełatwo jest o wybór priorytetów wobec zawsze
ograniczonych środków finansowych.
„Edukacja ekologiczna zależy od wielu podmiotów, którym trudno, zwłaszcza w
systemie demokratycznym, narzucić kierunki działania, łatwo nakazać pewne formy
działania szkołom, trudniej mass-mediom, a prawie niemożliwe organizacjom
pozarządowym. Priorytety zależą od pewnych posunięć ogólnokrajowych, od ogólnej
wizji rozwoju kraju, i w szczególności od kierunków rozwoju województwa” 7. W
zakresie edukacji ekologicznej najważniejszym celem, który należy osiągnąć jest
wykształcenie świadomości ekologicznej i przekonanie ludzi o konieczności myślenia i
działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, pewnie wykraczający
poza horyzont 2015 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe
podnoszenie świadomości ekologicznej. Cel ten będzie możliwy do osiągnięcia przez
intensyfikację aktualnych działań, eliminowanie działań mało efektywnych i
poszerzenie sposobów edukowania o nowe formy, przede wszystkim sprawdzone
gdzie indziej, w kraju i na świecie.
Czynnikami, które decydują o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej są
rzetelna informacja oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. Z tego
powodu zadania w zakresie edukacji ekologicznej znalazły się w niniejszym
dokumencie, w każdej działce gospodarki środowiskowej. Odnoszą się one do
każdego aspektu ochrony środowiska i swym działaniem obejmują dzieci, młodzież
oraz dorosłych.
Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga
nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek
samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł
finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych.
Dla jednostek samorządowych dostępnymi sposobami finansowania inwestycji są:

środki własne,

kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych,

kredyty i pożyczki preferencyjne udzielane przez instytucje wspierające
rozwój gmin,

dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych,

emisja obligacji.
7
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 2000
64
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
6.2.1. Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013
Okres budżetowy Unii trwa 7 lat. Miniony skończył się w roku 2006 obecny to
okres 2007-2013. Komisja Europejska proponuje, aby priorytety polityki strukturalnej
w latach 2007-2013 były osiągane w ramach trzech nowych celów:
1.
Konwergencja.
2.
Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie.
3.
Współpraca terytorialna.
Źródłami finansowania nowej polityki spójności miałyby być trzy fundusze:
1.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
2.
Europejski Fundusz Społeczny.
3.
Fundusz Spójności.
Pomoc w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego obejmuje
inicjatywy w następujących dziedzinach:

modernizacja i dywersyfikacja struktur gospodarczych w państwach
członkowskich i regionach, ze szczególnym uwzględnieniem priorytetów
Strategii Lizbońskiej,

rozwijanie i ulepszanie infrastruktury podstawowej,

ochrona środowiska,

wzmocnienie zdolności instytucjonalnej krajowej i regionalnej administracji
zarządzającej funduszami europejskimi.
Z Europejskiego Funduszu Społecznego (jako podstawowego instrumentu dla
realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia) można będzie uzyskać dofinansowanie
na projekty, których celem jest:

poprawa funkcjonowania instytucji rynku pracy, systemów szkolenia i
kształcenia oraz polityki społecznej,

inwestycja w kapitał ludzki (wzrost poziomu wykształcenia, przystosowanie
umiejętności pracowników do nowych wyzwań, zapewnienie dostępu dla
wszystkich do rynku pracy),

wspieranie dostosowań w administracji publicznej z zakresie budowania
zdolności administracyjnej.
Nowe priorytety, które będzie wspierał Fundusz Spójności to:

transeuropejskie sieci transportowe,

infrastruktura ochrony środowiska,

połączenia kolejowe, morskie, śródlądowe

programy transportu multimodalnego poza sieciami transeuropejskimi,

zrównoważony rozwój transportu miejskiego,

inwestycje środowiskowe (projekty energooszczędne oraz w zakresie źródeł
energii odnawialnej),
Inwestycje w zakresie ochrony środowiska w latach 2007-2013 współfinasowane
będą z Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
podobnie jak to ma miejsce w tym okresie programowania.
Zasady na jakich będzie można korzystać z w/w funduszy oraz wielkość
dostępnych środków określa dokument - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
2007-2013 (NSRO). Są tam wskazane cele które będą realizowane za pomocą
programów i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych,
tj.:

– EFRR i FS
65
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice






– EFRR
– EFS
– EFRR
– EFRR
– EFRR
– EFRR
6.2.1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Jednym z najważniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę
środowiska w Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013 będzie
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Będzie to największy z
punktu widzenia dostępnych środków program operacyjny nie tylko w Polsce, ale
także w całej Unii Europejskiej. Na jego realizację w latach 2007–2013 Polska
otrzyma z unijnego budżetu ponad 21 mld euro, z czego na inwestycje w ochronę
środowiska przeznaczone będzie ponad 4 mld euro (według projektu Programu
przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 1 sierpnia 2006 roku). Środki unijne na PO
Infrastruktura i Środowisko pochodzą z dwóch źródeł finansowania – z Funduszu
Spójności (18,9 mld euro) oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (2,3
mld euro).
Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko,
energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, a także ochronę zdrowia.
W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla dużych inwestycji
komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony
przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a także edukacji ekologicznej. Wsparcie z
Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak również m.in.
organizacje pozarządowe, parki narodowe i Lasy Państwowe.
Środowiskowe priorytety w projekcie Programu Operacyjnego (wybrane
najistotniejsze dla ochrony środowiska):

Priorytet 1 - Gospodarka wodno-ściekowa, którego celem jest zredukowanie
ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz
zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej, więcej

Priorytet 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. Priorytet ma
na celu zmniejszenie presji na powierzchnię ziemi - zmniejszenie udziału
odpadów
komunalnych
składowanych
i
rekultywację
terenów
zdegradowanych, więcej

Priorytet 3 - Bezpieczeństwo ekologiczne, którego celem jest ograniczenie
ryzyka zagrożeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania,
więcej

Priorytet 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorców do wymogów
ochrony środowiska. Celem priorytetu jest ograniczanie negatywnego
wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie
przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego, więcej

Priorytet 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, który
ma na celu ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat
zasobów różnorodności biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji
ekologicznej, więcej

Priorytet 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, którego
66
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
celem jest poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie
oddziaływania sektora energetycznego na środowisko. Wsparcie będzie
udzielane na podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji
i użytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i
biopaliw.
6.2.1.2. Regionalne Programy Operacyjne
Na inwestycje związane z ochroną środowiska będzie można otrzymać
dofinansowanie z funduszy unijnych nie tylko z Programu Infrastruktura i
Środowisko, ale również z regionalnych programów operacyjnych. W latach 20072013 każde województwo będzie miało swój regionalny program. Programy te będą
umożliwiały finansowanie inwestycji w różnych dziedzinach, w tym także działań
związanych ze środowiskiem naturalnym.
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 realizowana będzie
w latach 2007-2013 między innymi poprzez Regionalny Program Operacyjny
Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. W dniu 12 października 2006 r. Zarząd
Województwa Łódzkiego podjął uchwałę Nr 929/06 w sprawie przyjęcia projektu
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013
celem przedstawienia Radzie Ministrów.
Ważnym instrumentem osiągnięcia zakładanych w RPO 2007-2013 celów jest
stworzenie planu inwestycyjnego. Projekty infrastruktury (m.in. środowisko,
transport, infrastruktura społeczna), powinny się zawierać w przedziale wartości
całkowitej od 5 mln Euro do 25 mln Euro, choć mogą być również projekty o
większych wartościach całkowitych przekraczających 25 mln Euro, kiedy są
planowane do zrealizowania na poziomie regionalnym w latach 2007 - 2013. Projekty
o wartości nie przekraczającej 5 mln Euro również mogą być umieszczane w karcie
opisu inwestycji, jeśli instytucja zarządzająca uzna je za istotne dla realizacji strategii.
Umieszczenie projektu w planie inwestycyjnym nie oznacza, że projekt będzie tym
samym oceniony i pozytywnie zaopiniowany przez odpowiednie instytucje krajowe
czy unijne.
Najistotniejszym priorytetem w Regionalnym Programie Operacyjnym dla
Województwa Łódzkiego związanym z finansowaniem działań z zakresu ochrony
środowiska jest Priorytet II: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom
naturalnym i poważnym awariom oraz ich zwalczanie.
Cel szczegółowy Priorytetu II.
Poprawa stanu środowiska naturalnego i wzrost konkurencyjności ekologicznej
województwa.
Cele operacyjne Priorytetu II.

racjonalizacja gospodarki w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków
komunalnych i przemysłowych oraz zaopatrzenia w wodę,

racjonalizacja gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, ze
szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, w tym zapobieganie
i redukcja ilości powstawania oraz odzysk i unieszkodliwianie,

ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych,

poprawa jakości powietrza,

przeciwdziałanie powstawaniu zagrożeń środowiskowych i zmniejszanie ich
skutków.
67
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Główne typy projektów do realizacji w Priorytecie II.
1.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja zbiorczych sieci kanalizacyjnych.
2.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków, w tym
przydomowych oczyszczalni ścieków.
3.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja urządzeń służących do zaopatrzenia w
wodę, w tym urządzeń służących do uzdatniania wody do celów socjalnobytowych.
4.
Budowa specjalistycznych instalacji do prowadzenia procesów odzysku lub
unieszkodliwiania (np. poprzez termiczne przekształcanie, „mokre utlenianie”)
osadów ściekowych.
5.
Budowa instalacji do suszenia osadów ściekowych.
6.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja systemów selektywnej zbiórki
odpadów komunalnych.
7.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do segregacji odpadów
komunalnych.
8.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do odzysku, w tym
recyklingu odpadów komunalnych.
9.
Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do unieszkodliwiania
odpadów komunalnych w procesach innych niż składowanie.
10. Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do termicznego
przekształcania odpadów komunalnych z odzyskiem energii.
11. Rekultywacja terenów zamkniętych składowisk odpadów komunalnych.
12. Likwidacja mogilników wraz z unieszkodliwieniem ich zawartości.
13. Budowa składowisk odpadów zawierających azbest.
14. Demontaż z budynków prywatnych elementów zawierających azbest i ich
unieszkodliwianie.
15. Zachowanie różnorodności gatunkowej.
16. Ochrona siedlisk.
17. Budowa infrastruktury służącej promocji obszarów Natura 2000, w tym
ośrodków edukacji ekologicznej.
18. Budowa przejść dla zwierząt i likwidacja barier w celu zachowania drożności
korytarzy ekologicznych.
19. Edukacja ekologiczna.
20. Kampanie promocyjne i informacyjne mające na celu podnoszenie
świadomości ekologicznej mieszkańców.
21. Regulacja cieków wodnych.
22. Tworzenie polderów (w tym zalesianie) oraz odtwarzanie naturalnych
terenów zalewowych.
23. Budowa lub modernizacja małych zbiorników wielozadaniowych o pojemności
mniejszej niż 10 mln m sześć. oraz stopni wodnych.
24. Utrzymanie rzek oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie.
25. Budowa, modernizacja lub poprawa stanu technicznego urządzeń
przeciwpowodziowych, w tym przepompowni, polderów, suchych zbiorników,
wałów przeciwpowodziowych.
26. Zwiększanie naturalnej retencji dolin rzecznych z zachowaniem równowagi
stanu ekologicznego i technicznego utrzymania rzeki.
27. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej.
28. Budowa lub doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania
68
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
zagrożeń naturalnych i poważnych awarii, w tym wyposażenie w sprzęt
specjalistyczny.
Zakup specjalistycznego sprzętu niezbędnego do skutecznego prowadzenia
akcji ratowniczych i usuwania skutków zagrożeń naturalnych i poważnych
awarii (np. samochodów ratownictwa chemicznego, samochodów
ratownictwa ekologicznego, samochodów ratowniczo-gaśniczych).
Wsparcie techniczne regionalnego systemu reagowania kryzysowego oraz
ratowniczo-gaśniczego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego.
Realizacja przedsięwzięć w zakresie metod i narzędzi do analizowania
zagrożeń poważnymi awariami.
Wdrażanie nowych narzędzi i metod obserwacji stanu środowiska.
Przygotowanie nowych lub modernizacja istniejących baz danych do
gromadzenia i przetwarzania informacji o środowisku.
Modernizacja sprzętu do badań monitoringowych stanu środowiska.
Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego MŚP.
Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami przemysłowymi.
Racjonalizacja gospodarki wodno – ściekowej MŚP.
Przedsięwzięcia służące poprawie jakości powietrza.
Gospodarka odpadami przemysłowymi lub odpadami niebezpiecznymi.
Wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT).
Tabela 31. Wysokość dofinansowania poszczególnych kategorii interwencji w
Priorytecie II Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Łódzkiego.
Kod
Nazwa kategorii interwencji
interwencji
PRIORYTET II - Ochrona środowiska, zapobieganie
zagrożeniom
naturalnym i poważnym awariom oraz ich zwalczanie
44
Gospodarka odpadami komunalnymi i
przemysłowymi
45
Woda pitna (gospodarka i dystrybucja)
Gospodarka wodno-ściekowa
46
Jakość powietrza
47
48
Zintegrowane zapobieganie i kontrola
zanieczyszczeń
Promocja bioróżnorodności i ochrona przyrody (w
51
tym
program NATURA 2000)
Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i
53
wdrażanie
planów i działań w celu zapobiegania ryzyku
naturalnemu
i technologicznemu)
%
100
12
17 622 000,00
8
55
10
4
11 748 000,00
80 767 500,00
14 685 000,00
5 874 000,00
1
1 468 500,00
10
14 685 000,00
Źródło: Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego
69
Kwota w
EURO
146 850
000,00
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
6.2.1.3. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Celem głównym Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 20072013 (PO IG) jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne
przedsiębiorstwa.
Cel ten zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych:

zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw,

wzrost konkurencyjności polskiej nauki,

zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,

zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku
międzynarodowym,

tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.
Instytucją Zarządzającą (IZ) PO IG jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
(MRR). Oprócz IZ są również instytucje, które pośredniczą w realizacji Programu –
tzw. Instytucje Pośredniczące:

Ministerstwo Gospodarki (MG),

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW),

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA).
Lista instytucji, które będą przyjmować wnioski dla poszczególnych działań,
jeszcze nie jest ustalona. Jak tylko będzie ona znana, adresy instytucji zostaną
umieszczone na tej stronie.
PO IG realizowany będzie w różnych dziedzinach nauki i gospodarki, również tych
związanych z ochroną środowiska.
Wybrane priorytety, w ramach których mogą być realizowane projekty związane z
ochroną środowiska
Priorytet 1- Badania i rozwój technologii
Opis: W ramach priorytetu finansowane będzie prognozowanie kierunków badań,
w tym technologii środowiskowych, które mogą wywrzeć wpływ na tempo rozwoju
społeczno-gospodarczego kraju. Priorytet obejmuje wsparcie prowadzenia badań
naukowych i prac rozwojowych służących budowie gospodarki opartej na wiedzy,
realizowanych przez jednostki naukowe, przedsiębiorców oraz sieci i konsorcja
naukowe. Wsparciu temu podlegać będą m.in. duże multi- i transdyscyplinarne
projekty badawcze, które wpisywać się będą w priorytety tematyczne określone w
Krajowym Programie Ramowym lub programach wieloletnich oraz wynikać będą z
foresightu.
Beneficjentami Priorytetu 1 mogą być m.in.: jednostki naukowe, sieci i konsorcja
naukowe,
polskie
platformy
technologiczne,
przedsiębiorcy,
brokerzy
wynalazków/technologii, naukowcy (zwłaszcza młodzi) i zespoły naukowców,
studenci i absolwenci, podmioty działające na rzecz nauki.
Priorytet 2 Infrastruktura sieci B+R
Opis: W ramach priorytetu oferowane będzie wsparcie dla inwestycji w aparaturę
naukowo-badawczą, w tym np. aparatura do monitoringu stanu środowiska oraz,
gdzie to niezbędne, w budynki i budowle, realizowane przez ośrodki o wysokim
potencjale badawczym.
Beneficjentami Priorytetu 2 mogą być m.in.: jednostki naukowe, sieci i konsorcja
naukowe (Centra Zaawansowanych Technologii i Centra Doskonałości), szkoły
wyższe, przedsiębiorcy.
70
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Priorytet 3 Kapitał dla innowacji
Opis: W ramach tego priorytetu wspierane będą działania mające na celu
kompleksowe wsparcie od momentu powstania innowacyjnego pomysłu, poprzez
doradztwo w procesie tworzenia nowej firmy, skończywszy na udzieleniu wsparcia
kapitałowego nowopowstałemu przedsiębiorcy. W ramach priorytetu będzie można
również realizować działania innowacyjne z zakresu ochrony środowiska.
Beneficjentami Priorytetu 3 mogą być m.in.: podmioty zarządzające funduszami
podwyższonego ryzyka, instytucje otoczenia biznesu, organizacje zrzeszające
potencjalnych inwestorów, instytucje wspierające powstawanie nowych firm
innowacyjnych, przedsiębiorcy.
Priorytet 4 Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia
Opis: Instrumenty zaprojektowane w ramach Priorytetu 4. stanowią uzupełnienie
procesu inicjowania działalności innowacyjnej wspieranego w ramach Priorytetu 3.
poprzez umożliwienie dofinansowania w zakresie prowadzenia działalności B+R w
przedsiębiorstwach oraz wdrożeń wyników prac B+R, a także opracowania,
przygotowanie oraz uruchomienie produkcji nowych i unowocześnionych produktów.
Beneficjentami Priorytetu 4 mogą być m.in.: przedsiębiorcy.
6.2.1.4. Fundusz LIFE+
LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, który został utworzony
przez Komisję Europejską w 1992 roku.
Cele nowego instrumentu LIFE+ i jego założenia pozostają bez zmian, ale inne
będą zasady składania i oceny wniosków, wyboru i monitorowania projektów.
Dotychczas wnioski o finansowanie do LIFE były składane bezpośrednio do Komisji
Europejskiej. Od 2007 roku Komisja Europejska przewiduje pule środków
finansowych dla każdego państwa członkowskiego, a projekty mają być składane i
oceniane na poziomie krajowym.
Nowy program LIFE+ będzie jedynym programem wspólnotowym poświęconym
wyłącznie zagadnieniom związanym z ochroną środowiska. Realizacja tego programu
rozpocznie się w 2007 roku wraz z wejściem w życie Rozporządzenia o LIFE+.
Na poziomie unijnym nadal trwają prace nad projektem Rozporządzenia
dotyczącym LIFE+ na lata 2007-2013. Projekt Rozporządzenia ws. LIFE+ został
przyjęty przez Radę Unii Europejskiej w czerwcu 2006 r. Natomiast Parlament
Europejski odrzucił ten projekt w październiku 2006 r. Zastrzeżenia Parlamentu
Europejskiego dotyczą kluczowych kwestii programowania i wdrażania LIFE+.
Parlament proponuje, aby wybór i ocena projektów należały do wyłącznych
kompetencji Komisji Europejskiej (tak, jak to było w latach 2000-2006). Komisja
Europejska uważa, że kompetencje w tym zakresie powinny przejść do krajów
członkowskich.
Wszczęto tzw. procedurę koncyliacji, w wyniku której, jak się przewiduje, zostanie
uzgodnione wspólne stanowisko Parlamentu i Rady, co umożliwi przyjęcie
Rozporządzenia prawdopodobnie dopiero w połowie 2007 r. Spowoduje to znaczące
opóźnienia w umożliwieniu beneficjentom korzystania ze środków LIFE+.
Jakie projekty będzie wspierać LIFE+?
LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów 6. Programu Działań
71
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
na Rzecz Środowiska (2002-2012) takich jak:

ochrona przyrody i bioróżnorodności,

przeciwdziałanie zmianom klimatu,

zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska
na zdrowie ludzi,

zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka
odpadami.
Program LIFE+ zgodnie z projektem Rozporządzenia umożliwi realizację projektów
z zakresu trzech komponentów:
1. Przyroda i Różnorodność Biologiczna. Celami wsparcia z komponentu
ma być bierna i czynna ochrona, zachowanie, odtwarzanie, monitorowanie i
poprawa funkcjonowania systemów przyrodniczych, siedlisk przyrodniczych,
siedlisk i populacji dzikiej flory i fauny, mające na celu zahamowanie, do roku
2010, utraty różnorodności biologicznej.
Wsparcie finansowe ma obejmować:

wdrażanie polityki i prawodawstwa wspólnotowego dotyczących przyrody i
różnorodności biologicznej, w szczególności Dyrektyw Ptasiej i Siedliskowej
oraz dalszego rozwoju i wdrażania sieci Natura 2000, łącznie z siedliskami i
gatunkami przybrzeżnymi i morskimi.

wdrażanie polityki w zakresie ochrony różnorodności biologicznej oraz
wdrażanie instrumentów monitorowania i oceny tej różnorodności (czynniki
na nią wpływające, presja i reakcja na te czynniki) – w szczególności pod
kątem osiągnięcia celu powstrzymania utraty różnorodności biologicznej UE
do 2010 roku.

rozwój wiedzy na temat wpływu GMO (genetycznie zmodyfikowanych
organizmów) na ekosystemy i różnorodność biologiczną (metodyka
zarządzania ryzykiem).
2. Polityka i zarządzanie w zakresie ochrony środowiska. Ten
komponent ma na celu wspieranie działań służących:

stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze, polepszaniu jakości
powietrza i jakości wody, ochronie przed hałasem oraz ochronie i
zapewnieniu racjonalnego użytkowania gleb.

poprawie jakości środowiska na obszarach miejskich, ochronie przed
zagrożeniami stwarzanymi przez substancje chemiczne, ochronie przed
występowaniem pożarów na obszarach leśnych, rozwojowi systemu
monitorowania lasów oraz wdrażaniu polityki zapewniającej zrównoważone
wykorzystanie zasobów naturalnych i odpadów.

promocji skutecznego wdrażania prawodawstwa środowiskowego UE,
poprawie stanu wiedzy na temat polityki środowiskowej oraz podnoszeniu
świadomości w zakresie środowiska naturalnego.
3. Informacja i Komunikacja to komponent, którego celem wsparcia jest
rozpowszechnianie i przepływ informacji na temat ochrony środowiska oraz
podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej, jak również szkolenia i
treningi dla jednostek uczestniczących w zapobieganiu pożarom lasów.
Planowany budżet LIFE+
1.
ok. 2 mld euro - całkowity budżet LIFE+ na lata 2007-2013.
72
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
2.
3.
4.
5.
20% budżetu LIFE+ - ma być zarządzane centralnie przez Komisję
Europejską.
80% budżetu LIFE+ - ma być w dyspozycji poszczególnych krajów
członkowskich.
ok. 42 mln euro - alokacja planowana przez Komisję Europejską dla Polski na
lata 2007-2010.
ok. 9 mln euro - planowana przez Komisję Europejską alokacja dla Polski na
rok 2007.
Pułapy dofinansowania
Rozporządzenia:
1.
2.
3.
dla
projektów
wynikające
z
projektu
50% kosztów kwalifikowanych - podstawowy maksymalny poziom
dofinansowania.
75% kosztów kwalifikowanych - możliwy poziom dofinansowania w
wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach dla projektów z komponentu 1
(Przyroda i Bioróżnorodność).
30% kosztów kwalifikowanych - poziom dofinansowania dla projektów, które
przynoszą zysk i ubiegają się o wsparcie z komponentu 2 (Polityka
środowiskowa i zarządzanie).
Dotacje z LIFE+ dla ekologicznych organizacji pozarządowych:
1.
W ramach części budżetu LIFE+ będącego w dyspozycji Komisji Europejskiej
ekologiczne organizacje pozarządowe, które działają minimum w trzech
krajach UE, będą mogły ubiegać się o dotacje w wysokości 70% kosztów
kwalifikowanych. Działania dotowane muszą mieć związek z propagowaniem
polityki UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska. Dofinansowywane
będą mogły być działania operacyjne organizacji pozarządowych
koncentrujące się na ochronie i wspieraniu środowiska na poziomie
europejskim.
6.2.1.5. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i
Norweski Mechanizm Finansowy
Europejski Obszar Gospodarczy1 (EOG) stanowi 25 krajów Unii Europejskiej oraz
Norwegia, Lichtenstein i Islandia. Polska stała się członkiem EOG na mocy podpisanej
w dniu 14 października 2003 r. przez przedstawiciela Rządu Polskiego (Ministra
Spraw Zagranicznych RP) Umowy o rozszerzeniu Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.
Jednym z elementów podpisanej umowy było przyznanie Polsce, podobnie jak i
pozostałym ówcześnie kandydującym krajom do członkostwa w Unii Europejskiej,
środków finansowych w postaci dwóch instrumentów: Mechanizmu Finansowego
Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
Łącznie Polska w ramach obu mechanizmów otrzymała 533,51 mln euro na lata
2004-2009.
To wsparcie finansowe zostało udzielone w zamian za możliwość korzystania z
czterech swobód (swobodnego przepływu towarów, kapitału, usług i osób) jakie
73
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
obowiązują w ramach wspólnego rynku Unii Europejskiej.
Darczyńcami pomocy są 3 kraje (spośród 4 krajów EFTA- Europejskiego
Stowarzyszenia Wolnego Handlu): Norwegia, Lichtenstein i Islandia.
Podstawowym celem mechanizmów jest przyczynianie się do zmniejszenia różnic
społecznych i ekonomicznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego
W ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego jest 6
obszarów priorytetowych:
1.
Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję
zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii,
2.
Promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i
zarządzanie zasobami,
3.
Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i
odnowa miast,
4.
Rozwój zasobów ludzkich poprzez m.in. promowanie wykształcenia i szkoleń,
wzmacnianie w samorządzie i jego instytucjach potencjału z zakresu
administracji lub służby publicznej, a także wzmacnianie wspierających go
procesów demokratycznych,
5.
Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem,
6.
Badania naukowe.
W ramach działania „Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez
m.in.
redukcję
zanieczyszczeń
i
promowanie
odnawialnych
źródeł
energii"
realizowane będą projekty:
1.
Ograniczanie korzystania z indywidualnych systemów ogrzewania na rzecz
podłączenia do zbiorczych/komunalnych sieci cieplnych.
2.
Zastąpienie przestarzałych źródeł energii cieplnej nowoczesnymi,
energooszczędnymi i ekologicznymi źródłami energii.
3.
Prace termomodernizacyjne w budynkach użyteczności publicznej.
4.
Inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii, tj. wykorzystania:
a) Energii wodnej (małe elektrownie wodne do 5 MW),
b) Energii słonecznej,
c) Energii pochodzącej ze spalania biomasy (indywidualne systemy
grzewcze),
5.
Budowa, przebudowa i modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków oraz
systemów kanalizacji zbiorczej.
6.
Organizacja selektywnej zbiórki odpadów, a następnie zagospodarowywanie
ich poprzez odzysk.
W ramach działania „Promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze
wykorzystanie i zarządzanie zasobami” realizowane będą projekty:
1.
Zmniejszanie energo-, materiało- i wodochłonności produkcji i usług poprzez
poprawę efektywności wykorzystania zasobów produkcyjnych,
2.
Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,
3.
Wspieranie procesu tworzenia "zielonych" miejsc pracy i "zielonych
zamówień,"
4.
Działania na rzecz poprawy poziomu edukacji ekologicznej, poprzez
tworzenie sieci nauczania na rzecz środowiska,
74
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5.
6.
Działania zachęcające do ochrony, poprawy i przywracania różnorodności
biologicznej, w tym zasobów morskich oraz obszarów włączonych do sieci
Natura 2000,
Działania na rzecz wsparcia gospodarki leśnej.
Norweski Mechanizm Finansowy
W ramach z Norweskiego Mechanizmu Finansowego mogą być wspierane działania
podejmowane w ramach wszystkich sześciu priorytetów Mechanizmu Finansowego
EOG, oraz na zasadach pierwszeństwa następujące 4 obszary priorytetowe:
1.
Wdrażanie przepisów z Schengen, wspieranie Narodowych Planów Działania
z Schengen, jak również wzmacnianie sądownictwa,
2.
Ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia zdolności
administracyjnych do wprowadzania w życie odpowiednich przepisów
istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych,
3.
Polityka regionalna i działania transgraniczne,
4.
Pomoc techniczna przy wdrażaniu acquis communautaire.
W ramach działania „Ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem
wzmocnienia zdolności administracyjnych do wprowadzania w życie odpowiednich
przepisów istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych" realizowane będą
projekty służące wzmocnieniu instytucjonalnemu polegającemu na pomocy w
osiąganiu wymaganych standardów pracy i zachowań przez agendy i urzędy
odpowiedzialne za stan środowiska (doradztwo, szkolenia).
Rodzaje kwalifikujących się projektów w ramach w/w działania:
1.
Usprawnienia wdrażania i egzekucji prawa z zakresu ochrony środowiska
2.
Wspierania budowy zdolności instytucjonalnych administracji odpowiedzialnej
za ochronę środowiska
3.
Gromadzenia i upowszechniania informacji, np. o najlepszych dostępnych
technikach (zgodnie z Dyrektywą 96/61/EC) i o "czystej produkcji"
4.
Rozwoju systemów zarządzania środowiskowego
6.2.2. Fundusze krajowe
6.2.2.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest instytucją
finansującą przedsięwzięcia w ochronie środowiska. Narodowy Fundusz działa od 1
lipca 1989 roku, a powstał na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 roku o
ochronie i kształtowaniu środowiska.
Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji
ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań
lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska.
Dystrybucja środków finansowych z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej odbywa się w ramach następujących dziedzin:

Ochrona powietrza

Ochrona wód i gospodarka wodna
75
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice

Ochrona powierzchni ziemi

Ochrona przyrody i krajobrazu oraz Leśnictwo

Geologia i górnictwo

Edukacja ekologiczna

Państwowy Monitoring Środowiska

Programy międzydziedzinowe

Nadzwyczajne Zagrożenia Środowiska

Ekspertyzy i prace badawcze
Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki finansowe z Narodowego Funduszu
mogą być:

jednostki samorządu terytorialnego,

przedsiębiorstwa,

instytucje i urzędy,

szkoły wyższe i uczelnie,

jednostki organizacyjne ochrony zdrowia,

organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia),

administracja państwowa,

osoby fizyczne.
Wszyscy wnioskodawcy powinni posiadać status prawny umożliwiający im
zawarcie umowy cywilno - prawnej.
W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania:

finansowanie pożyczkowe ( pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane
przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z
bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki),

finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne,
dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia),

finansowanie kapitałowe ( obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych bądź
już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego),
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska ma bardzo istotne znaczenie dla ochrony
środowiska i gospodarki kraju:

finansuje ochronę środowiska,

uruchamia środki innych inwestorów,

stymuluje nowe inwestycje,

wspomaga tworzenie nowych miejsc pracy,

jest ważny dla zrównoważonego rozwoju.
Wojewódzki Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w
Łodzi
Zadaniem Funduszu jest współfinansowanie wszelkiej działalności związanej z
ochroną środowiska i gospodarki wodnej. Pieniądze przekazywane są w trzech
podstawowych formach: pożyczek, dotacji i dopłat do kredytów komercyjnych.
Pożyczki stanowią uzupełnienie środków własnych pożyczkobiorcy do wysokości
80% kosztów całkowitych zadania. Oprocentowanie pożyczek w roku 2006 wynosi od
2% - do 5% w skali roku w zależności od rodzaju inwestycji oraz realizującego ją
podmiotu. Warunkiem rozpatrywania wniosku o umorzenie jest min. osiągnięcie
planowanego efektu ekologicznego oraz terminowe spłacenie co najmniej 65%
kapitału pożyczki wraz z należnymi od tej kwoty odsetkami.
76
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Dotacje stanowią uzupełnienie środków własnych dotowanego do wysokości 40%
wartości kosztorysowej zadania, za wyjątkiem zadań z zakresu edukacji ekologicznej,
ochrony przyrody i krajobrazu na terenach chronionych ustawą o ochronie przyrody
oraz uproszczonych planów urządzania i inwentaryzacji lasów – 80%.
Dopłaty do oprocentowania kredytów komercyjnych polegają na spłacie
części odsetek płaconych od kredytów komercyjnych na zadania proekologiczne
przez WFOŚiGW w Łodzi. Zgodnie z "Regulaminem dopłat WFOŚiGW w Łodzi do
kredytów komercyjnych udzielanych przez banki na zadania z zakresu ochrony
środowiska" wielkość kredytu objętego dopłatą nie powinna przekroczyć 70 %
wartości zadania.
Środki finansowe w określonych powyżej formach kierowane są na rożnego
rodzaju zadania związanej z ochroną środowiska i gospodarką wodną.
Gospodarka Wodna
Budowę nowych zbiorników wodnych, regulację rzek na terenie województwa
łódzkiego. Ponadto pieniądze są przeznaczane na budowę ujęć wody oraz
powstawanie nowych lub modernizację starych stacji uzdatniania wody.
Dofinansowaniu podlegają także budowy sieci wodociągowych czy budowy
zbiorników małej retencji.
Ochrona Atmosfery
Dofinansowanie otrzymują inwestycje, które zmierzają do redukcji emisji
zanieczyszczeń w przemyśle, wymiany lokalnych kotłowni, modernizacje istniejących
sieci cieplnych i gazociągowych. Fundusz wspiera inwestycje wykorzystujące tak
zwane odnawialne źródła energii czyli energię z biomasy, energii słonecznej, energii
geotermalnej, energii z biogazu czy energii wiatrowej. Ponadto przeznaczane są
pieniądze na zastosowanie energooszczędnych technologii, wykorzystanie nadwyżek
ciepła czy realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych.
Ochrona Powierzchni Ziemi
Inwestycje, których autorzy mogą liczyć na dofinansowanie to: budowa i
rekultywacja składowisk, powtórne wykorzystanie oraz unieszkodliwienie odpadów
komunalnych i przemysłowych, likwidacja dzikich wysypisk, zwiększanie wysypisk już
działających, zmniejszanie ilości odpadów kierowanych na wysypiska poprzez
selektywną zbiórkę odpadów, przedsięwzięcia zmierzające do unieszkodliwiania
odpadów niebezpiecznych.
Ochrona Wód
Fundusz dofinansowuje budowę i modernizację oczyszczalni ścieków, budowę i
rozbudowę kanalizacji sanitarnej i deszczowej, budowę przydomowych oczyszczalni
ścieków. Pieniądze kierowane są ponadto na "Program Pilica", który ma poprawić i
ochronić czystość wód Zalewu Sulejowskiego oraz "Program Pilica" dotyczący
ochrony czystości zbiornika Jeziorsko, Warty i jej dopływów.
77
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Ochrona Przyrody i Krajobrazu, Gospodarka Leśna
WFOŚiGW w Łodzi przeznacza pieniądze na tworzenie nowych parków i zakładanie
terenów zielonych, prace leczniczo - pielęgnacyjne, pielęgnacje starodrzewia w
parkach, konserwacje pomników przyrody, rekonstrukcje starych założeń parkowych,
odnawianie już istniejących parków.
Promocja i Edukacja Ekologiczna
To jeden z najważniejszych działów pracy funduszu. Pieniądze przeznaczane są na
prace ośrodków ekologicznych dla młodzieży, konferencje, seminaria, warsztaty
metodyczne, publikacje folderów i ulotek rozpowszechniających tematykę ochrony
środowiska, a także filmy przyrodnicze czy programy radiowe o tej samej tematyce.
Współfinansuje imprezy i festiwale o charakterze ekologicznym, akcję "Sprzątanie
świata", konkursy przyrodnicze i proekologiczne.
Ponadto fundusz wspiera badania naukowe, zakup specjalistycznych urządzeń,
które likwidują i zapobiegają awariom i katastrofom ekologicznym.
Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne
Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (PFOŚIGW)
utworzone zostały na początku 1999 r. wraz z utworzeniem powiatowego szczebla
administracji państwowej. Fundusze te nie mają osobowości prawnej.
Dochodami PFOŚIGW są wpływy z:

opłat za składowanie i magazynowanie odpadów i kar związanych z
niezgodnym z przepisami prawa ich składowaniem lub magazynowaniem
(10% tych wpływów),

opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska a także z wpływów z
administracyjnych kar pieniężnych (także 10% tych wpływów poza opłatami i
karami za usuwanie drzew i krzewów, które w całości stanowią przychód
gminnego funduszu).
Dochody PFOŚiGW przekazywane są na rachunek starostwa, w budżecie powiatu
mają charakter działu celowego.
Obecnie środki powiatowych funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności
w zakresie określonym jak dla gminnych funduszy, a także na realizację
przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi i inne zadania ustalone przez
radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z
zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na plany gospodarki odpadami.
Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narzędziem ekonomicznym Programu ochrony środowiska w gminie jest Gminny
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW). Służy on do
finansowania przedsięwzięć z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska i
gospodarki wodnej.
Na dochód GFOŚiGW składa się:

całość wpływów z opłat za usuwanie drzew i krzewów,

50% wpływów z opłat za składowanie odpadów na terenie gminy,
78
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice

10% wpływów z opłat i kar z terenu gminy za pozostałe rodzaje
gospodarczego korzystania ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz
szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych. Dysponentem GFOŚiGW
jest zarząd gminy.
Dochody te mogą być wykorzystane na m.in.:

dotowanie i kredytowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych
służących ochronie środowiska,

realizacje przedsięwzięć związanych z gospodarczym wykorzystaniem
odpadów,

wspieranie działań zapobiegających powstawanie odpadów.
Wójtowie są zobowiązani do corocznego przedstawiania Radzie Gminy oraz
zatwierdzania zestawienia przychodów i wydatków tego funduszu.
Gminne fundusze nie są prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy, a
więc podobnie jak PFOŚiGW nie mają osobowości prawnej i nie mogą udzielać
pożyczek. Celem działania GFOŚIGW jest dofinansowywanie przedsięwzięć
proekologicznych na terenie własnej gminy. Zasady przyznawania środków ustalane
są indywidualnie w gminach.
6.2.2.2. Fundacja EKOFUNDUSZ
EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla
efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części
zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw.
ekokonwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły
Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja (do końca 2003 r.) i
Norwegia.
Zadaniem Fundacji jest finansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony
środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale
także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych w skali europejskiej, a nawet
światowej uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową.
PRIORYTETY EKOFUNDUSZU
W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów uznanych zostało za dziedziny
priorytetowe. Są nimi:
1.
Ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu
oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza).
2.
Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów
wody pitnej (ochrona wód).
3.
Ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona
klimatu).
4.
Ochrona różnorodności biologicznej (ochrona przyrody).
5.
Racjonalizacja gospodarki odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych
(gospodarka odpadami).
Poniżej wymienione zostały typy projektów, które mogą ubiegać się o
dofinansowanie EkoFunduszu w poszczególnych sektorach priorytetowych:
79
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Sektor I - Ochrona powietrza




likwidacja niskich źródeł emisji w miastach o udokumentowanym
ponadnormatywnym stężeniu dwutlenku siarki;
budowa kotłów z paleniskami fluidalnymi;
budowa turbin gazowo-parowych (preferowane będą układy wykorzystujące
biogaz, gaz odpadowy lub lokalne złoża gazu ziemnego);
zmniejszenie emisji zanieczyszczeń atmosfery z pojazdów samochodowych w
miastach.
Sektor II - Ochrona wód





budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej w
ramach Krajowego Programu Budowy Oczyszczalni Ścieków Komunalnych w
aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) 15 - 100 tys.,
położonych w pasie nadmorskim o szerokości 50 km i w zlewniach Zalewu
Wiślanego, Zalewu Szczecińskiego, rzek Przymorza, Wisły – poniżej ujścia
Brdy, Odry – poniżej ujścia Warty;
budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji w aglomeracjach powyżej 15 tys.
RLM mających wpływ na jakość wody pitnej dla mieszkańców Warszawy i
Krakowa;
budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków i kanalizacji niezbędnych dla
zachowania czystości jezior o dużej wartości przyrodniczej lub wód w obrębie
parków narodowych i rezerwatów przyrody;
budowa systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków na obszarach
wybranych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w strefach bardzo
wysokiego zagrożenia określonych przez Państwowy Instytut Geologiczny;
budowa instalacji do utylizacji osadów ściekowych w komunalnych
oczyszczalniach ścieków.
Sektor III - Ochrona klimatu










oszczędność energii w miejskich systemach zaopatrzenia w ciepło;
wykorzystanie biomasy do celów energetycznych w sektorze komunalnobytowym i w zakładach przemysłowych;
gospodarcze wykorzystanie biogazu z odpadów pochodzenia rolniczego, z
wysypisk odpadów komunalnych i z oczyszczalni ścieków oraz gazu
odpadowego z procesów przemysłowych;
produkcja biopaliwa z rzepaku;
wykorzystanie energii solarnej (kolektory słoneczne i panele fotowoltaiczne);
wykorzystanie energii wiatru;
wykorzystanie energii geotermalnej w zakresie naziemnej części
ciepłowniczej wraz z centralą geotermalną;
wykorzystanie płytkiej geotermii (pompy ciepła);
promocja technologii ogniw paliwowych;
wykorzystanie energii odpadowej z procesów przemysłowych i z procesów
spalania.
80
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Sektor IV - ochrona przyrody






ochrona gatunków fauny i flory zagrożonych wyginięciem;
ochrona cennych przyrodniczo obszarów wodno-błotnych;
czynna ochrona przyrody w parkach narodowych i krajobrazowych;
ochrona obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000”;
budowa infrastruktury edukacji ekologicznej w parkach narodowych;
dostosowanie składu gatunkowego lasu do siedlisk w parkach narodowych i
w ich otulinach.
Sektor V - Gospodarka odpadami




organizacja kompleksowych systemów zbiórki, recyklingu i zagospodarowania
odpadów komunalnych obsługujących 50 - 250 tys. mieszkańców;
unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych;
budowa instalacji do recyklingu odpadów komunalnych i niebezpiecznych;
modernizacje technologii przemysłowych prowadzące do eliminacji
powstawania odpadów niebezpiecznych (tzw. „czyste technologie”).
WARUNKI FINANSOWANIA PROJEKTÓW
Dofinansowanie ze środków EkoFunduszu uzyskać mogą jedynie projekty
dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie
implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty
nieinwestycyjne. Środki EkoFunduszu mają charakter bezzwrotnej pomocy
zagranicznej i stosują się do nich preferencje wynikające z obowiązujących
przepisów.
EkoFundusz nie dofinansowuje projektów dotyczących prowadzenia badań
naukowych, akcji monitoringowych, konferencji i sympozjów oraz innych form
działalności edukacyjnej. Wyjątkami od tej reguły są zadania edukacyjne i
szkoleniowe stanowiące integralną część projektów innowacyjnych oraz projektów w
dziedzinie ochrony przyrody.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są według obowiązujących procedur
EkoFunduszu
na
podstawie
kryteriów:
ekologicznego,
technologicznego,
ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać dotację wszystkie te oceny muszą
być pozytywne, a wnioskodawca musi wykazać się wiarygodnością finansową, a
także zapewnieniem pełnego finansowania projektu w części nie objętej dotacją
EkoFunduszu.
EkoFundusz może wspierać finansowo zarówno projekty dopiero rozpoczynane,
jak i będące w fazie realizacji, jeżeli ich zaawansowanie finansowe nie przekracza
60% w dniu złożenia wniosku do EkoFunduszu. Odstępstwo od tej zasady jest
traktowane jako wyjątkowe i wymaga odrębnego uzasadnienia.
Ze względu na ponoszone koszty administracyjne dotacja EkoFunduszu dla
pojedynczego projektu nie może być niższa niż 50 tys. zł.
Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty
techniczne oraz przyrodnicze. Projekty techniczne mogą być typowe albo
innowacyjne. Przez projekty innowacyjne Fundacja rozumie takie, które prowadzą do
pierwszego zastosowania nowej technologii w Polsce lub stwarzają warunki dla jej
81
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
wprowadzenia na polski rynek. Zadaniem EkoFunduszu jest upowszechnianie takich
sprawdzonych, a nie stosowanych dotąd w kraju nowoczesnych i efektywnych
rozwiązań. Wśród projektów technicznych dominują projekty typowe, reprezentujące
standard techniczny uznany i stosowany szeroko w krajach gospodarczo
rozwiniętych. Są one najczęściej zgłaszane i finansowane z dotacji EkoFunduszu.
Projekty przyrodnicze dotyczą aktywnej ochrony bioróżnorodności zgodnie z
priorytetami sektora IV.
EkoFundusz nie finansuje projektów, które uzyskały, bądź starają się o dotację z
Funduszu Spójności, ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego Unii Europejskiej, a także z Funduszu EOG (tzw. fundusz norweski).
6.2.3. Partnerstwo Publiczno-Prywatne (PPP)
Partnerstwo publiczno-prywatne może stanowić formę realizacji przedsięwzięcia w
przypadku gdy przynosi to przeważające korzyści dla interesu publicznego w
stosunku do korzyści wynikających z innych sposobów wykonania tego
przedsięwzięcia. Korzyścią dla interesu publicznego jest w szczególności:
1.
zapewnienie kapitału na realizację inwestycji,
2.
oszczędność w wydatkach podmiotu publicznego,
3.
podniesienie standardu świadczonych usług,
4.
poprawa parametrów technicznych lub obniżenie uciążliwości dla otoczenia.
W partnerstwie publiczno-prywatnym partner prywatny zobowiązuje się do
wykonania konkretnego przedsięwzięcia za wynagrodzeniem od partnera
publicznego, bądź za prawo do pobierania opłat lub uzyskiwania innych korzyści z
przedsięwzięcia.
Kto tworzy PPP?
Zgodnie z Ustawą o PPP partnerem prywatnym może być:

przedsiębiorca,

organizacja pozarządowa,

kościół lub inny związek wyznaniowy,

podmiot zagraniczny, jeżeli jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa kraju
rejestracji i spełnia warunki do wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej
działalności gospodarczej;
Partnerem publicznym mogą być:

organy administracji rządowej,

jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,

fundusze celowe,

państwowe szkoły wyższe,

jednostki badawczo-rozwojowe,

samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

państwowe lub samorządowe instytucje kultury,

Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,

państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie
odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, banków i spółek handlowych;
Partnerzy prywatni mogą zawrzeć umowę lub porozumienie, w celu wspólnego
82
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
ubiegania się o zawarcie umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, ustanawiając
pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu poprzedzającym zawarcie
umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym i do jej zawarcia.
Kategorie struktur PPP
Istnieją cztery kategorie struktur PPP, każda kolejna zakłada wyższy stopień
zaangażowania sektora prywatnego:
1.
kontrakt – umowa dotycząca zaprojektowania i zbudowania obiektu, którego
działalność finansuje partner publiczny i to on jest właścicielem, czynnikiem
motywującym jest przeniesienie ryzyka dotyczącego projektu i budowy na
partnera prywatnego;
2.
BOT – (Build- Operate- Transfer) – umowa z partnerem prywatnym dotyczy
zaprojektowania, zbudowania i obsługi obiektu publicznego przez określony
czas a następnie zwrócenie go w ręce partnera publicznego, działalność
obiektu jest finansowana przez partnera publicznego i to on jest właścicielem
obiektu przez cały czas trwania umowy, czynnikiem motywującym jest
przeniesienie, obok ryzyka dotyczącego projektu i budowy, również ryzyka
operacyjnego na prywatnego partnera;
3.
DBFO – (Design-Build-Finance-Operate) - umowa z partnerem prywatnym
dotyczy zaprojektowania, zbudowania, sfinansowania i obsługi obiektu
publicznego przez określony czas a następnie zwrócenie go w ręce partnera
publicznego, właścicielem przez cały czas trwania umowy jest partner
publiczny;
4.
Koncesja – umowa, która upoważnia partnera prywatnego do korzystania z
obiektu, który wcześniej został przez niego zaprojektowany, zbudowany,
sfinansowany i obsługiwany oraz do pobierania wszelkich opłat związanych
ze świadczeniem przez partnera prywatnego usług o charakterze publicznym
przez ściśle określony czas.
Przygotowanie PPP
Zgodnie z wymogami ustawy, zanim podejmie się realizację przedsięwzięcia w
ramach PPP trzeba przeprowadzić odpowiednie analizy, m.in.:

ryzyka związanego z realizacją projektowanego przedsięwzięcia, z
uwzględnieniem różnych sposobów jego podziału między podmiot publiczny i
partnera prywatnego oraz wpływu na poziom długu publicznego i deficytu
sektora finansów publicznych;

aspektów ekonomicznych i finansowych, w tym porównania kosztów
realizacji przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego z
kosztami jego realizacji w inny sposób;

porównania korzyści związanych z realizacją przedsięwzięcia w ramach
partnerstwa publiczno-prywatnego z korzyściami i zagrożeniami społecznymi
związanymi z realizacją przedsięwzięcia w inny sposób.
Analizy te powinny potwierdzić, czy dany projekt powinien być realizowany właśnie
według tej formuły i czy jest to wariant najkorzystniejszy z punktu widzenia interesu
publicznego.
83
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Wybór partnera
Przy wyborze oferty w ramach PPP, zostało przyjęte, że najkorzystniejsza jest ta
oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans wynagrodzenia i innych kryteriów,
takich jak proponowany przez oferentów podział zadań i ryzyka oraz terminy i
wysokość przewidywanych płatności. W przypadku szczególnie skomplikowanych
zamówień publicznych czy przedsięwzięć wymagających innowacyjnych rozwiązań,
część kosztu przygotowania ofert przez wszystkich oferentów może zostać poniesiona
przez podmiot publiczny. Ma to na celu zmobilizowanie oferentów do opracowywania
kreatywnych rozwiązań w ofercie. Często bowiem wysokie koszty przygotowania
takich ofert zniechęcają oferentów do przygotowania innowacyjnych rozwiązań. W
stosunku do kwestii, które nie zostały uregulowane w projekcie ustawy o
partnerstwie publiczno-prywatnym, stosuje się przepisy ustawy o zamówieniach
publicznych
Jakie inwestycje można realizować w ramach PPP?
Przedsięwzięciami realizowanymi za pomocą umowy PPP są inwestycje ze sfery
zadań publicznych należących do zakresu działania podmiotu publicznego. Obejmują
one eksploatację, utrzymanie lub zarządzanie danym elementem majątku partnera
publicznego przez partnera prywatnego, lub świadczenie powiązanych z nim usług
dla partnera publicznego. Przedsięwzięciem PPP może być także:
1.
działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym rewitalizacji
albo zagospodarowania miasta lub jego części albo innego obszaru, jeśli
wynagrodzenie partnera prywatnego nie będzie zapłatą sumy pieniężnej
przez podmiot publiczny;
2.
przedsięwzięcie pilotażowe, promocyjne, naukowe, edukacyjne lub
kulturalne, wspomagające realizację zadań publicznych, jeśli wynagrodzenie
partnera prywatnego będzie pochodziło w przeważającej części ze źródeł
innych niż środki podmiotu publicznego.
Czyli...
Partnerstwo Publiczno-Prywatne można w skrócie określić jako porozumienie
między podmiotem publicznym (krajowym, regionalnym lub lokalnym) i dostawcą z
sektora prywatnego. Na mocy tego porozumienia umiejętności i środki każdego
sektora (publicznego i prywatnego) łączone są w trakcie dostarczania usługi lub
tworzenia obiektu użyteczności publicznej. Dzielone są natomiast zarówno ryzyko, jak
i korzyści płynące z tego faktu.
6.2.4. Banki
Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony
środowiska. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej
rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na
przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami
angażującymi swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje,
międzynarodowe instytucje finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków
84
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze ochrony środowiska i
gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. W ten sposób
ulega obniżeniu koszt kredytu dla podejmującego inwestycje proekologiczne. Banki
uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony środowiska i
gospodarki wodnej i innych instytucji.
Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank
Ochrony Środowiska. Oferuje on najwięcej środków finansowych w formie
preferencyjnych kredytów i dysponuje zróżnicowaną ofertą dla prywatnych i
samorządowych inwestorów, a także osób fizycznych.
85
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
7. Harmonogram działań proekologicznych w
gminie Łyszkowice
W – zadania własne. Pod zadaniami własnymi należy rozumieć te
przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących
w dyspozycji gminy.
K – zadania koordynowane. Pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć
zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów
naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków
zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego,
wojewódzkiego i centralnego.
86
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 32. Przewidywane proekologiczne zadania krótkoterminowe do 2008 r realizowane na terenie gminy Łyszkowice.
p.
L
Nazwa zadania
Termin
Termin
Jednostka
rozpoczęcia zakończenia odpowiedzialna
zadania
zadania
Charakter
zadania
Planow
any koszt
inwestycji
(PLN)
2500
1
Propagowanie tzw. Dobrej
praktyki rolniczej w celu
zmniejszenia zanieczyszczeń
i produkcji zdrowszej
żywności
2007
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W
2
Edukacja oraz
propagowanie postaw i
zachowań proekologicznych
2007
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W
2500
3
Objęcie ochroną drzew
(propozycji pomników
przyrody) oraz prace
pielęgnacyjnokonserwacyjne istniejących i
proponowanych pomników
przyrody
2007r
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W,K
4500
87
Źródła
finansowania
WFOŚiGW,
PFOŚi GW,
GFOŚiGW,
środki
pomocowe
UE środki
własne
WFOŚiGW,
PFOŚi GW,
GFOŚiGW,
środki
pomocowe
UE środki
własne
WFOŚiGW,
PFOŚi GW,
GFOŚiGW,
środki
pomocowe
UE środki
własne
Uw
agi
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 33. Przewidywane proekologiczne zadania długoterminowe do 2016 r realizowane na terenie gminy Łyszkowice.
Lp.
Nazwa
zadania
1
Promowanie
agroturystyki i
rolnictwa
ekologicznego
Propagowanie
tzw. Dobrej
praktyki rolniczej w
celu zmniejszenia
zanieczyszczeń i
produkcji zdrowszej
żywności
Edukacja oraz
propagowanie
postaw i zachowań
proekologicznych
2
3
4
Objęcie ochroną
drzew (propozycji
pomników
przyrody) oraz
prace
pielęgnacyjnokonserwacyjne
istniejących i
proponowanych
pomników przyrody
Termin
rozpoczęcia
zadania
Termin
zakończenia
zadania
Jednostka
odpowiedzialna
2008
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W,K
Planowany
koszt
inwestycji
(PLN)
3000
2008
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W
2500
WFOŚiGW,
PFOŚi GW,
GFOŚiGW,
środki
pomocowe
UE środki
własne
2008
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W
2500
WFOŚiGW,
PFOŚi GW,
GFOŚiGW,
środki
pomocowe UE
środki własne
2008r
zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
W,K
4500
WFOŚiGW,
PFOŚi GW,
GFOŚiGW,
środki
pomocowe
UE środki
własne
88
Charakter
zadania
Źródła
finansowania
PFOŚi GW,
GFOŚiGW
Uwagi
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
8. Realizacja i monitoring programu
Istota monitoringu polega na prowadzeniu stałych obserwacji, dokonywania
ciągłych, systematycznych pomiarów, określaniu narzędzi pomiarów przebiegu
procesów, które nas interesują. Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki
Odpadami są jednocześnie narzędziami planowania i zarządzania środowiskiem przez
władze samorządowe. Mają na celu wspomagać rozwój obszaru i ochronę jego
dziedzictwa naturalnego. Stosownie do tych dwóch funkcji powstaje zasadne
wyróżnienie dwóch sfer jej obserwacji i oceny. Jedną sferą jest obserwacja Programu
jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój i ochronę środowiska z
całą logiką uzasadniania tych działań, drugą zaś jest obserwacja i ocena wdrażania
działań w życie.
Monitoring Programu powinien odbywać się co roku, raz na 2 lata będzie
przeprowadzana analiza porównawcza stanu wyjściowego i obecnego. Wzorcem dla
takiego monitoringu mogą być wskaźniki oceny realizacji planowanych zadań.
Wskaźniki te można podzielić na trzy podgrupy:
1.
Wskaźniki produktu - opisujące rozmiar podejmowanych przedsięwzięć w
ramach danego projektu, na przykład liczba zamkniętych dzikich wysypisk.
2.
Wskaźniki rezultatu - związane z bezpośrednimi i natychmiastowymi efektami
przedsięwzięcia (projektu). Informują one o zmianach, jakie nastąpiły tuż po
wdrożeniu danego przedsięwzięcia. Efekty bezpośrednie mogą być mierzone
wartościowo i ilościowo, w tym ilość zutylizowanych odpadów.
3.
Wskaźniki oddziaływania - opisujące efekty odległe w czasie lub efekty
pośrednie nie ograniczające się do korzyści beneficjentów (korzyści
zewnętrzne). Pomiar tego typu efektów pośrednich jest tylko częściowo
możliwy na wybranych przykładach, dających się zidentyfikować i zmierzyć.
Całość efektów pośrednich może nie być jednoznacznie określona, może być
jednak szacowana, np. % zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska
Wskaźniki monitorowania projektowanych przedsięwzięć powinny być realne,
trafnie dobrane, mierzalne - umożliwiające porównania, wiarygodne i dostępne. Na
przykładzie monitorowania działań będzie możliwe tworzenie warsztatu oceny
oddziaływania na środowisko. Stworzenie w miarę pełnego indeksu wskaźników
monitorowania projektów może stanowić podstawę do określenia monitorowania
całego Programu. Powinny być monitorowane bezpośrednie działania, a pośrednio
również priorytety. Efekty wdrażania projektowanych przedsięwzięć powinny mieć
wpływ na korekty układu priorytetów, opartych na diagnozie stanu istniejącego.
Lista przykładowych wskaźników:

liczba zlikwidowanych dzikich wysypisk

liczba wybudowanych przyzagrodowych oczyszczalni ścieków

liczba uszczelnionych szamb

liczba obiektów poddanych termomodrenizacji

% zmniejszenia zanieczyszczenia atmosferycznego

% wzrost świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży

% wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa dorosłego

wzrost wielkości terenów chronionych – w ha

liczba nowopowstałych gospodarstw ekologicznych

liczba nowopowstałych przedsiębiorstw ekologicznych
89
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice


liczba zmodernizowanych kotłowni
liczba zmodernizowanych kotłowni z wykorzystaniem odnawialnych źródeł
energii

liczba nowopowstałych zbiorników retencyjnych

liczba wdrożonych programów rolno – środowiskowych
By wskaźniki mogły być realne, trafnie dobrane, mierzalne, należy przy ich
doborze znać dane wyjściowe.
90
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
9. Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Program Ochrony Środowiska dla Województwa Łódzkiego na lata 2003-2010
Program Ochrony środowiska dla Powiatu Łowickiego na lata 2004- 2010
Strategia rozwoju województwa łódzkiego na lata 2000- 2015
Strategia powiatu łowickiego Uchwała nr XXXIX/233/2002 Rady Powiatu
Łowickiego z dnia 27. 02.2002
Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006,
z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007- 2010
Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem
perspektyw na lata 2007-2010
Geografia Regionalna Polski J. Kondracki 2002, Warszawa, PWN
Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2003 roku, Łódź
2004, Praca zbiorowa
Poradnik
do
opracowania
gminnego
i
powiatowego
programu
zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, M. Kistowski, W. Staszek,
Gdańsk : Wydaw. DJ, 1999.
Geografia Polski: środowisko przyrodnicze, red. nauk. Leszek Starkel, Wyd.
Naukowe PWN, Warszawa 1999
Ekonomiczne problemy ochrony środowiska, Śleszyński J., ARIES, Warszawa
2000
Zwarty system zagospodarowania odpadów, Ambroziewicz P, Białystok
1999r.
Techniczne i społeczne aspekty gospodarki odpadami, III Międzynarodowe
Forum Gospodarki Odpadami, Poznań 1999r.
Strategia gospodarki odpadami komunalnymi, Żygadło M., Poznań 2001r.
Ochrona środowiska, wybrane zagadnienia , Kozłowska B, Łódź 2001r.
Podręcznik gospodarki odpadami teoria i praktyka, Bernd Bilitewski, Georg
Hardtle, Klaus Marek, Warszawa 2003
91
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Spis tabel
Tabela 1. Liczba mieszkańców w sołectwach gminy Łyszkowice............................. 16
Tabela 2. Liczba ludności w latach 2001-2005. ..................................................... 17
Tabela 3. Ludność gminy w latach 2001- 2006. .................................................... 17
Tabela 4. Struktura użytków rolnych. .................................................................. 17
Tabela 5 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Łyszkowice (Rejestr pomników
przyrody Powiatu Łowickiego). ............................................................................ 22
Tabela 6. Zestawienie powierzchni siedliskowych typów lasów prywatnych w
poszczególnych miejscowościach gminy Łyszkowice. ............................................ 25
Tabela 7. Siedliskowe typy lasu i przyjęte dla nich typy drzewostanów................... 26
Tabela 8. Powierzchnia lasów prywatnych na terenie gminy Łyszkowice – z podziałem
na miejscowości - według uproszczonych planów urządzenia lasów – stan na
30.07.2006r. ...................................................................................................... 26
Tabela 9. Zestawienie powierzchni gatunków panujących w lasach prywatnych gminy
Łyszkowice – według uproszczonych planów urządzenia lasów oraz – stan na
30.07.2006r. ...................................................................................................... 27
Tabela 10. Struktura użytkowania gruntów w gminie. ........................................... 30
Tabela 11. Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebach na terenie gminy
Łyszkowice......................................................................................................... 32
Tabela 12. Odczyn pH oraz potrzeby wapnowania gleb na terenie gminy Łyszkowice
......................................................................................................................... 33
Tabela 13. Zasoby złóż występujących na terenie gminy Łyszkowice. .................... 34
Tabela 14. Skład jakościowy wód rzeki Bobrówki w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń za rok 2004. ................................................................................ 38
Tabela 15. Skład jakościowy wód rzeki Uchanki w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń za rok 2004. ................................................................................ 38
Tabela 16. Skład jakościowy wód rzeki Zwierzynki w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń za rok 2004. ................................................................................ 39
Tabela 17. Klasyfikacja jakości zwykłych wód podziemnych w punktach badawczych
sieci regionalnej znajdujących się na terenie gminy Łyszkowice w 2005 r. .............. 42
92
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Tabela 18. Ilości ścieków poddanych oczyszczeniu w kolejnych latach. .................. 44
Tabela 19. Jakość ścieków surowych trafiających do oczyszczalni. ......................... 44
Tabela 20 Jakość ścieków oczyszczonych w oczyszczalni gminnej w Łyszkowicach. . 44
Tabela 21. Stopień redukcji zanieczyszczeń w gminnej oczyszczalni ścieków w
Łyszkowicach. .................................................................................................... 44
Tabela 22. Bilans ścieków bytowo – gospodarczych. ............................................. 45
Tabela 23. Charakterystyka ujęć wody gminy Łyszkowice. .................................... 46
Tabela 24. Ilość pobranej wody w gminie Łyszkowice w 2005 roku. ...................... 46
Tabela 25. Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). ...................... 50
Tabela 26. Średnia roczna imisja SO2 oraz NO2 – metoda próbników pasywnych
g/m3 2004 r. .................................................................................................... 51
Tabela 27. Wartość opadu pyłu i zawartego w nim ołowiu i kadmu na stanowiskach
pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu łowickiego. ............................... 52
Tabela 28 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń
zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla
przypadków gdy jest określony margines tolerancji............................................... 53
Tabela 29. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa
ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej (OR), dokonanej z uwzględnieniem
kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia. ................................................ 53
Tabela 30. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa
ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej (OR) dokonanej z uwzględnieniem
kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. ................................................... 54
Tabela 31. Wysokość dofinansowania poszczególnych kategorii interwencji w
Priorytecie II Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Łódzkiego. . 69
Tabela 32. Przewidywane proekologiczne zadania krótkoterminowe do 2008 r
realizowane na terenie gminy Łyszkowice. ........................................................... 87
Tabela 33. Przewidywane proekologiczne zadania długoterminowe do 2016 r
realizowane na terenie gminy Łyszkowice. ........................................................... 88
93
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
Spis treści
1. Wstęp ........................................................................................................ 3
2. Uwarunkowania zewnętrzne ........................................................................ 5
2.1.
Polityka ekologiczna ............................................................................. 5
2.2.
Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego ......................... 6
2.3.
Program Ochrony Środowiska Powiatu Łowickiego ............................... 10
2.4.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łyszkowice ......................................... 11
3. Ogólna charakterystyka gminy Łyszkowice ................................................. 12
3.1.
Położenie .......................................................................................... 12
3.2. Ukształtowanie terenu i geologia ........................................................ 13
3.2.1. Warunki geomorfologiczne, morfologiczne i hipsometryczne .......... 13
3.2.2. Warunki hydrograficzne ............................................................... 14
3.2.3. Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne........................... 14
3.3.
Klimat ............................................................................................... 15
3.4. Sytuacja społeczna i gospodarcza ....................................................... 16
3.4.1. Ludność ..................................................................................... 16
3.4.2. Gospodarka ................................................................................ 17
4. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych. ........................................... 19
4.1. Ochrona przyrody i krajobrazu. ........................................................... 19
4.1.1. Walory przyrodnicze. ................................................................... 19
4.1.2. Szata roślinna. ............................................................................ 19
4.1.3. Formy ochrony przyrody oraz dziedzictwo kulturowe na terenie gminy
Łyszkowice ................................................................................................. 20
4.1.4. Stan przyrody i planowane działania ............................................. 22
4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ............................................... 23
4.2.1. Stan wyjściowy ........................................................................... 24
4.2.1.1. Obszary leśne .......................................................................... 24
4.2.1.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami leśnymi .......................... 27
4.2.1.3. Wnioski ................................................................................... 28
4.3. Ochrona gleb i zasobów kopalin .......................................................... 28
4.3.1. Stan wyjściowy ........................................................................... 29
4.3.1.1. Rodzaje gleb ........................................................................... 29
4.3.1.2. Sposób użytkowania gleb ......................................................... 30
4.3.1.3. Odczyn gleb i potrzeby wapnowania, zawartość makro i
mikroelementów....................................................................................... 31
4.3.1.4. Rolnictwo ................................................................................ 33
4.3.1.5. Ochrona złóż kopalin ................................................................ 34
4.3.1.6. Identyfikacja potrzeb ............................................................... 35
4.3.2. Zadania krótkoterminowe do roku 2008........................................ 35
4.3.3. Zadania długoterminowe do roku 2016......................................... 36
94
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
5. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego w gminie
Łyszkowice......................................................................................................... 37
5.1. Gospodarka wodno-ściekowa.............................................................. 37
5.1.1. Stan wyjściowy ........................................................................... 37
5.1.1.1. Hydrografia ............................................................................. 37
5.1.1.2. Wykorzystanie zasobów wodnych ............................................. 37
5.1.2. Identyfikacja potrzeb................................................................... 47
5.1.3. Zadania krótkoterminowe – do roku 2008 ..................................... 47
5.1.4. Zadania długoterminowe – do roku 2016 ...................................... 47
5.1.5. Wnioski ...................................................................................... 47
5.2. Ochrona powietrza atmosferycznego. .................................................. 48
5.2.1. Stan wyjściowy ........................................................................... 49
5.2.1.1. System ciepłowniczy ................................................................ 49
5.2.1.2. Komunikacyjne źródła zanieczyszczeń ....................................... 50
5.2.1.3. Ocena stanu jakości powietrza .................................................. 51
5.2.2. Identyfikacja potrzeb................................................................... 54
5.2.2.1. Zadania krótkoterminowe do roku 2008. ................................... 54
5.2.2.2. Zadania długoterminowe do roku 2016. .................................... 54
5.3.
Gospodarowanie odpadami ................................................................ 54
5.4. Oddziaływanie hałasu ........................................................................ 55
5.4.1. Stan wyjściowy ........................................................................... 57
5.4.1.1. Hałas przemysłowy .................................................................. 57
5.4.1.2. Hałas komunikacyjny ............................................................... 57
5.4.1.3. Hałas drogowy ........................................................................ 57
5.4.1.4. Hałas Kolejowy ........................................................................ 59
5.4.1.5. Hałas lotniczy .......................................................................... 59
5.4.2. Identyfikacja potrzeb................................................................... 59
5.4.3. Zadania krótkoterminowe do roku 2008........................................ 59
5.4.3.1. Zadania długoterminowe do roku 2016 ..................................... 59
5.5. Oddziaływanie pól elekromagnetycznych ............................................. 60
5.5.1. Stan wyjściowy ........................................................................... 61
5.5.2. Identyfikacja potrzeb................................................................... 61
5.5.3. Zadania krótkoterminowe do roku 2008........................................ 62
5.5.4. Zadania długoterminowe do roku 2016......................................... 62
6. Narzędzia i instrumenty realizacyjne programu ........................................... 63
6.1.
Akty prawne i inne dokumenty niezbędne do realizacji programu .......... 63
6.2. Dostęp do informacji, edukacja ekologiczna, udział społeczeństwa ........ 63
6.2.1. Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013 .............................. 65
6.2.1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ....................... 66
6.2.1.2. Regionalne Programy Operacyjne ............................................. 67
6.2.1.3. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka .......................... 70
6.2.1.4. Fundusz LIFE+ ........................................................................ 71
6.2.1.5. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i
Norweski Mechanizm Finansowy ................................................................ 73
6.2.2. Fundusze krajowe ....................................................................... 75
95
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łyszkowice
6.2.2.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej .................. 75
6.2.2.2. Fundacja EKOFUNDUSZ ........................................................... 79
6.2.3. Partnerstwo Publiczno-Prywatne (PPP) ......................................... 82
6.2.4. Banki.......................................................................................... 84
7. Harmonogram działań proekologicznych w gminie Łyszkowice .................... 86
8. Realizacja i monitoring programu .............................................................. 89
9. Bibliografia ............................................................................................... 91
Spis tabel ....................................................................................................... 92
96