Konflikt ROSJA

Konflikt ROSJA-UKRAINA
Ukraina jest państwem suwerennym od 1991 roku, wcześniej była jedną z republik
ZSRR (jedną z trzech, obok rosyjskiej i białoruskiej, które były podmiotami prawa
międzynarodowego);
- w 2009 przystąpiła do programu Partnerstwo Wschodnie,
- od 2014 jest krajem stowarzyszonym z Unią Europejską.
Przyczyny konfliktu z Rosją:
- historyczne: Rosjanie nie uważają Ukraińców za osobny naród, lecz część Rosji,
polityczny mit „młodszych braci”, do końca XVI wieku „ukraina” oznaczała jedynie
pogranicze, skraj państwa, zarówno przez Rosjan, jak i Polaków uważany za swój, XIX
wieczne ukraińskie odrodzenie narodowe, kształtowanie się języka ukraińskiego, walka
z rusyfikacją,
- geopolityczne: Ukraina stała się niewygodna w momencie, gdy zaczęła aspirować do
Unii Europejskiej, a zwłaszcza NATO; zagrożenie dla istnienia strategicznych rosyjskich
baz wojskowych na wschodzie i południu Ukrainy; utrata wpływów politycznych wraz z
przegraną Partii Regionów i Janukowicza.
Ukaz emski (1876) zabronił używania nazwy Ukraina, drukowania książek, broszur,
prasy i przekładów w języku ukraińskim. Zakaz wystawiania ukraińskich spektakli
teatralnych. Nauka w szkołach wyłącznie w języku rosyjskim. Z bibliotek szkół
wszystkich szczebli usunięto książki w języku ukraińskim. Akty te, zmierzające do
rusyfikacji Ukraińców, w połączeniu z represjami policyjnymi zablokowały rozwój
ukraińskiego życia kulturalnego i społecznego na obszarze Imperium Rosyjskiego do lat
90. XIX w, gdy w konsekwencji modernizacji i uprzemysłowienia kraju powstały
nielegalne ukraińskie organizacje polityczne. Do upadku caratu w 1917 roku ukraińskie
gubernie Imperium były określane urzędowo jako Małorosja, a język ukraiński jako
małorosyjski dialekt języka rosyjskiego.
USRR: Po I wojnie światowej, wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewickiej
Galicja Wschodnia i zachodni Wołyń znalazły się w II Rzeczypospolitej, Ruś Zakarpacka
weszła w skład Czechosłowacji, Besarabia i Bukowina – Rumunii. Większość terytorium
dzisiejszej Ukrainy po trwającej w latach 1917-21 wojnie znalazła się pod władzą
sowiecką jako Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, stolicą Ukrainy sowieckiej
był do 1934 roku Charków, a następnie Kijów.
Wielki Głód na Ukrainie, Hołodomor – sztucznie sprowokowana przez władze ZSRR
klęska głodu w latach 1932–1933, która szczególne nasilenie przybrała na terytorium
ówczesnej Ukraińskiej SRR (dzisiejsza Ukraina wschodnia i centralna. Podczas gdy z
głodu umierały miliony ludzi, rząd ZSRR eksportował na Zachód odebrane im siłą zboże,
sprzedając je po cenach dumpingowych. Klęska głodu doprowadziła ok. siedmiu
milionów ukraińskich chłopów, zaś terror NKWD z lat 30. zniszczył fizycznie ukraińską
inteligencję na terenie USRR.
Po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku na Ukrainie zginęło i zostało
zamordowanych ok. siedmiu milionów ludzi różnej narodowości. Organizacja
Ukraińskich Nacjonalistów (tzw. banderowcy) ogłosiła we Lwowie 30 czerwca 1941
roku akt odnowienia państwa ukraińskiego i do współpracy z Niemcami przeciwko
ZSRR w celu uzyskania autonomii bądź niepodległości Ukrainy. W 1942 OUN przeszła do
podziemia i utworzyła partyzantkę – Ukraińską Powstańczą Armię (UPA), która
toczyła walkę z partyzantką polską i radziecką oraz niemiecką administracją okupacyjną
i niemieckimi siłami policyjnymi, a po okupacji terenów Wołynia i Galicji Wschodniej – z
oddziałami Armii Czerwonej i NKWD. UPA dokonała w 1943-1944 roku czystki etnicznej
– masowych zbrodni o znamionach ludobójstwa na polskiej ludności cywilnej na terenie
obecnej zachodniej Ukrainy (Wołyń, Galicja Wschodnia). OUN była politycznym
promotorem powstania w 1943 roku Dywizji SS-Hałyczyna (Galizien).
W 1944 roku Stalin zadecydował o deportacji całego narodu Tatarów krymskich do
Uzbekistanu i osiedlenie na ich miejsce osadników rosyjskich (stąd Rosjanie na Krymie)
Według Nikity Chruszczowa Stalin rozważał deportację wszystkich Ukraińców na
Syberię, zrezygnował ze względu skalę przedsięwzięcia.
Konferencje pokojowe:
Na mocy ustaleń przywódców Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR zapadłych na konferencjach
wielkiej trójki w Teheranie i Jałcie w 1945 do Ukraińskiej SRR zostały włączone tereny
Wołynia i Galicji Wschodniej ze Lwowem, na wschód od tzw. Linii Curzona. W latach
1944–1949 z USRR do Polski w nowych granicach przymusowo wysiedlono około 790
tysięcy Polaków, w latach 1955–1959 wysiedlono kolejnych 76 tysięcy, natomiast z
Polski do USRR wysiedlono około 480 tysięcy Ukraińców.
Euromajdan:
- Tendencje separatystyczne na wschodzie i południu Ukrainy są następstwem rewolucji
z lutego 2014, zwanej Euromajdanem, która odsunęła od władzy prezydenta Wiktora
Janukowycza. Przyczyną wybuchu masowych antyrządowych protestów na Ukrainie,
które przerodziły się na ulicach Kijowa w rewolucję, było odłożenie podpisania umowy
stowarzyszeniowej z Unią Europejską przez prezydenta Wiktora Janukowycza. Wobec
tego zachodnia i centralna Ukraina zbuntowała się przeciwko władzy nastawionej
prorosyjsko Partii Regionów.
- Po ucieczce prezydenta z Kijowa i niekonstytucyjnym odsunięciu go przez parlament z
urzędu w dniu 22 lutego 2014, narosło niezadowolenie zwolenników tzw.
„Antymajdanu”, popierających rządy Janukowycza. Początkowo najbardziej gwałtowny
przebieg tych wydarzeń miał miejsce na Krymie, gdzie mieszkający tam Ukraińcy
rosyjskojęzyczni i Rosjanie zaczęli manifestować swoją odrębność od reszty Ukrainy.
Pojawiły się tendencje separatystyczne, w tym chęć przyłączenia Krymu do Rosji.
- Początkowo niejawna interwencja wojsk rosyjskich na Krymie wiosną 2014, później
Władimir Putin zażądał od Rady Federacji zgody na wysłanie wojsk na Ukrainę, wniosek
przyjęto jednogłośnie. W marcu 2014 podpisano traktat o włączeniu Krymu i
Sewastopola do Rosji i ogłoszono deklarację niepodległości Republiki Krymu, powołując
się wprost na przypadek Kosowa i wyrok z 22 lipca 2010, w którym Międzynarodowy
Trybunał Sprawiedliwości uznał, że jednostronna deklaracja niepodległości Kosowa nie
narusza prawa międzynarodowego.
Wschodnia Ukraina:
- W kwietniu 2014, po aneksji Krymu i eskalacji nastrojów separatystycznych w
Donbasie, doszło do wybuchu prorosyjskiej rebelii, zmierzającej do samostanowienia
proklamowanych Republik Ludowych w Doniecku i Ługańsku.
- Proklamacja Charkowskiej Republiki Ludowej (istniała jeden dzień).
- Proklamacja Ługańskiej Republiki Ludowej.
- Proklamacja Donieckiej Republiki Ludowej.
Ustanowienie separatystycznej Federacyjnej Republiki Noworosji
24 maja 2014 w donieckim hotelu „Szachtar Płaza”, podczas zjazdu partii Noworosja,
powołano Federacyjną Republikę Noworosji. Dokument o zjednoczeniu Donieckiej
Republiki Ludowej oraz Ługańskiej Republiki Ludowej, sygnowali ich przedstawiciele.
Ogłoszono, iż stolicą samozwańczego państwa zostanie Donieck. Samozwańczym
prezydentem Noworosji ogłoszono Walerego Kaurowa. Oficjalnym językiem został język
rosyjski, z kolei religią „państwową” – Rosyjski Kościół Prawosławny.
„Operacja antyterrorystyczna” ukraińskich sił rządowych:
- skoordynowana działania rozpoczęto dość późno, dopiero w marcu i kwietniu 2014
roku,
- do maja 2014 roku ok. 17 tys. milicjantów zdezerterowało i przeszło na stronę
separatystów,
- wojsko ukraińskie ponosi dotkliwe straty – niedozbrojone, słabo zorganizowane,
zdemoralizowane długą bezczynnością dowództwa.
Wybory prezydenckie w maju 2014:
Zwycięzca prezydenckiej elekcji Petro Poroszenko, zapowiedział, że jego priorytetem
jest integracja europejska, przyśpieszenie „operacji antyterrorystycznej” oraz dialog z
Rosją. Nie uznał aneksji Krymu, zapowiedział usprawnienie działania wojska tak, by
rozbić separatystów w przeciągu „kilku godzin”, od areny międzynarodowej zażądał
nowych gwarancji bezpieczeństwa. Ogłosił, że na Ukrainie panuje „stan wojny”.
20 czerwca 2014 Petro Poroszenko przedstawił 15 kroków politycznych mających na
celu znalezienie politycznego rozstrzygnięcia konfliktu ukraińskiego. Jego plan
pokojowy opierał się o krótkie jednostronne zawieszenie broni, w czasie którego
separatyści mieliby się rozbroić i opuścić okupowane ziemie i budynki administracji
państwowej. Prezydent zapowiedział amnestię dla tych, którzy złożą broń, a nie
dopuścili się ciężkich przestępstw. Padła propozycja utworzenia 10 km
zdemilitaryzowana strefy buforowej oraz korytarza, którym rosyjscy najemnicy będą
mogli opuścić bez broni terytorium Ukrainy. Plan wzywał również do przeprowadzenia
przedterminowych wyborów parlamentarnych i lokalnych.
Ofensywa sił ukraińskich (Odbicie Słowiańska i Kramatorska przez siły rządowe,
Nieudane natarcie ATO na Lisiczańsk i Szachtarsk, okrążenie Doniecka etc.),
- 17 lipca 2014 w strefie powietrznej konfliktu, w rejonie miejscowości Hrabowe pod
Torezem doszło do aktu zestrzelenia cywilnego samolotu pasażerskiego lotu Malaysia
Airlines 17 z 298 osobami na pokładzie. Przedstawiciele rebeliantów najpierw przyznali
się do zestrzelenia samolotu, lecz później wycofali się oskarżając wojsko ukraińskie. Z
opublikowanych przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy rozmów separatystów wynikało,
że zestrzelenie samolotu nastąpiło w wyniku akcji jednego z ich oddziałów kierowanych
przez Igora Biezlera (ps. „Bies”). Katastrofy nikt nie przeżył.
7 września 2014 Amnesty International opublikowała oświadczenie z którego
wynikało, iż obie strony konfliktu dopuszczały się zbrodni wojennych takich jak
niekierowane ostrzały artyleryjskie, rażące ludność cywilną, porwania, zabójstwa i
tortury. „Podczas walk wszystkie strony konfliktu wykazały się brakiem szacunku dla
życia cywili i rażąco naruszają swoje międzynarodowe zobowiązania” – powiedział
dyrektor generalny Amnesty International Salil Shetty. Organizacja opublikowała
również zdjęcia satelitarne pokazujące obecność rosyjskiego sprzętu wojskowego na
wschodzie Ukrainy. Podkreślono, że Rosja jest stroną tego konfliktu. Według ONZ do tej
pory konfliktu śmierć poniosło 3 tys. osób, w tym 864 ukraińskich żołnierzy.
Reakcje międzynarodowe:
- NATO ogłosiło 7 kwietnia 2014, iż do swojej kwatery głównej w Brukseli nie będzie
wpuszczać rosyjskich dyplomatów z wyjątkiem ambasadora, jego zastępcy i dwóch
towarzyszących im asystentów. Zainicjowało to kryzys w stosunkach NATO-Rosja.
- W kwietniu 2014 Władimir Putin wystosował do 18 przywódców krajów europejskich
list wzywający do podjęcia trilateralnych rozmów w formacie Europa-Rosja-Ukraina,
mających na celu ustabilizowanie gospodarki Ukrainy. Putin dodał, że Moskwa nie może
dłużej honorować zniżki na gaz wobec Ukrainy oraz przymykać oko na niespłacony dług
Naftohazu wobec Gazpromu, który wg niego wynosił 2,238 mld dolarów. 30 maja 2014
Naftohaz przekazał rosyjskiemu Gazpromowi 780 mln dolarów tytułem spłaty
zadłużenia za gaz.
Czterostronna Deklaracja Genewska:
17 kwietnia 2014 w Genewie doszło do spotkania szefów dyplomacji USA – Johna
Kerry’ego, Rosji – Siergieja Ławrowa, Ukrainy – Andrija Deszczyci i UE – Catherine
Ashton (powstrzymanie przemocy oraz podjęcie niezwłocznych kroków na rzecz
zakończenia napięcia na Ukrainie, wezwano do rozbrojenia nielegalnych grup bojowych
i do zwrotu okupowanych budynków państwowych. W oświadczeniu zdecydowano, iż
OBWE powinno odgrywać główną rolę w pomaganiu władzom ukraińskim we
wprowadzaniu w życie najpilniejszych środków deeskalacji konfliktu).
- zapowiedź amerykańskiej pomocy dla Ukrainy (pomoc wojskowa, techniczna i
finansowa), 600 żołnierzy rozmieszczono we wschodnich bazach NATO (m.in. Polska,
Łotwa i Estonia),
- zachodnie sankcje, głównie gospodarcze, wobec Rosji; katastrofalna sytuacja
ekonomiczna Federacji Rosyjskiej,
- ważna rola Niemiec w konflikcie Rosja – Ukraina,
- aktywna rola Polski od początku konfliktu,
- „spotkanie na szczycie” w Astanie, w Kazachstanie???