Przyroda
advertisement
Przedmiotowy zasady oceniania z przyrody w klasach IV-VI Obowiązuje od 01.09.2010. Szkoła Podstawowa w Ćmińsku I . Uwagi wstępne 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Na początku roku nauczyciel zapoznaje uczniów i rodziców z PSO z przyrody Przy ocenianiu nauczyciel bierze pod uwagę możliwości intelektualne ucznia (np. opinie odpowiednich poradni) Oceny wystawiane przez nauczyciela są jawne i obiektywne. Uczeń może poprosić o uzasadnianie decyzji. Uczniowie są oceniani systematycznie. Uczeń ma prawo na początku lekcji zgłosić nieprzygotowanie bez podania przyczyn nie więcej niż trzy razy w semestrze. Nauczyciel w obecności ucznia wpisuje datę zgłoszenia nieprzygotowania. Powyższy punkt nie dotyczy lekcji, na których ma odbyć się wcześniej ustalona praca klasowa lub sprawdzian oraz lekcji powtórzeniowych. Uczeń, który wyczerpał limit nieprzygotowań na dany semestr, a nie wywiązał się ze swoich obowiązków (brak pracy domowej, zeszytu przedmiotowego, itd.) otrzymuje ocenę niedostateczną Sprawdzanie wiedzy i umiejętności z ostatnich 1-2 jednostek lekcyjnych może mieć formę odpowiedzi ustnej lub kilkuminutowej kartkówki. Taka forma sprawdzania wiedzy ucznia nie jest zapowiadana i może wystąpić wielokrotnie w ciągu semestru. Wiadomości i umiejętności dotyczące materiału obejmującego 3-4 jednostek lekcyjnych mogą być sprawdzane w postaci 10-15 minutowych sprawdzianów. Jego termin zapowiadany jest przynajmniej dzień wcześniej (najczęściej przed przerwą weekendową) Przynajmniej 2 razy w semestrze uczniowie piszą całogodzinne prace klasowe (testy) sprawdzające ich wiedzę z całego działu. Termin ustalany jest z uczniami, – co najmniej tydzień wcześniej zapisywany do dziennika lekcyjnego i zeszytów uczniów. Każda praca klasowa poprzedzona jest lekcją powtórzeniową (także zapowiadaną uczniom, z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem). Uczniowie są zobowiązani do przygotowania się do lekcji powtórzeniowej. Za aktywność ucznia na lekcji nauczyciel może wystawić mu „+” oraz „-„ uzyskanie 4 znaczków skutkuje oceną (cztery „+” – 5; trzy „+” i jeden „-„ – 4; dwa „+” i dwa „-„ – 3; jeden „+” i trzy „-„ – 2; cztery „-„ – 1) Prace klasowe, sprawdziany oraz kartkówki będą sprawdzane w ciągu 2 tygodni. Sprawdzone prace pisemne będą oddane uczniom do wglądu, po omówieniu będą przechowywane w pracowni do końca roku szkolnego. Udostępnienie prac dla rodziców lub opiekunów jest możliwe na wywiadówkach lub podczas indywidualnych spotkań z nauczycielem. Każdą pracę pisemną, napisaną na ocenę niesatysfakcjonującą dla ucznia można poprawić. Poprawa jest dobrowolna i odbywa się w ciągu 2 tygodni od dnia podania informacji o ocenach. Uczeń poprawia pracę tylko raz i brana jest pod uwagę ocena z poprawy. Nauczyciel na wyraźną prośbę ucznia ustala termin poprawy. Nauczyciel nie jest zobowiązany do przypominania uczniowi o odpowiednim terminie na poprawę (2 tygodnie). Uczniowie, którzy brali udział w konkursach przyrodniczych oraz ekologicznych i uzyskali wysokie lokaty (np. etap wojewódzki), otrzymują oceny celujące. Uczeń, który nie był obecny na pracy kontrolnej, (nieobecność jednodniowa lub nieusprawiedliwiona) zobowiązany jest do zaliczenia danego materiału programowego na pierwszej lekcji po pracy kontrolnej. W przeciwnym przypadku otrzymuje ocenę niedostateczną II. Skala ocen: Oceny klasyfikacyjne śródroczne i roczne ustala się w stopniach według obowiązującej skali: • ocena celująca – 6 • ocena bardzo dobra – 5 • ocena dobra – 4 • ocena dostateczna – 3 • ocena dopuszczająca – 2 • ocena niedostateczna – 1 Przy ocenach bieżących i semestralnych dopuszcza się stosowanie znaku (+), który podwyższa ich wartość o 0,5 stopnia oraz znaku (-), który obniża o 0,25 stopnia. Stopnie roczne i na świadectwie wystawiane są bez wymienionych znaków. Nie stosuje się stopnia 1+. III. Formy aktywności oceniane przez nauczyciela Formy aktywności Częstotliwość w semestrze Zakres Praca klasowa (45 minut) (A) Co najmniej 2 razy Materiał obejmujący cały dział Sprawdziany (15 – 20 min) (B) Kartkówki (5 – 10 min) ( C) Prace domowe (D) Odpowiedzi ustne (E) Prace projektowe, długoterminowe (zielniki, modele, środki dydaktyczne, prezentacje multimedialne, itp) (F) 2 Zapowiedziany jeden dzień przed terminem Wg. potrzeby Materiał obejmujący 3- 4 jednostek tematycznych Materiał obejmujący 1- 2 jednostek tematycznych Kilka Na bieżąco Bez zapowiedzi Materiał bieżący Bez zapowiedzi 1-6 1 Materiał wskazany przez nauczyciela Termin określa nauczyciel 1-6 Wg. potrzeby Materiał bieżący Warunki ustalone przez nauczyciela 1-5 1 Materiał wskazany przez nauczyciela Warunki ustalone przez nauczyciela 1-6 1 Prowadzenie Warunki ustalone przez nauczyciela 1-5 Aktywność na lekcji (G) Praca w grupie, wkład własnej pracy (H) Zeszyt ćwiczeń i zeszyt przedmiotowy (I) Wysokie lokaty w konkursach szkolnych, międzyszkolnych, okręgowych, wojewódzkich (J) Systematyczna praca w ramach koła zainteresowań (K) Opieka nad hodowlami Zasady przeprowadzania Zapowiedziana tydzień przed terminem i poprzedzona lekcja powtórzeniową Bez zapowiedzi Ocena 1 - poniżej 31% 2 – 31% - 50% 3 – 51% - 70% 4 – 71% - 89% 5 – 90%- 99% 6 – 100% + zadania dodatkowe 1- poniżej 31% 2 – 31% - 50% 3 – 51% - 70% 4 – 71% - 89% 5 – 90% - 100% 6 – zadania dodatkowe 1-6 1-2 Wg. potrzeby Koniec semestru Koniec semestru - frekwencja - aktywny udział w działalności koła Warunki ustalone przez nauczyciela 4-6 Warunki ustalone przez nauczyciela 4-6 Warunki ustalone prowadzonymi w szkole (L) Inne formy pracy pozalekcyjnej (np. udział w programach edukacyjnych i projektach) (M) Laureaci i finaliści konkursów o randze wojewódzkiej (N) E – praca : testy, projekty, sprawdziany (O) Opinia (P) przez nauczyciela 5-6 Warunki ustalone przez nauczyciela Wg. potrzeby 4-6 Koniec semestru 6 Warunki ustalone przez nauczyciela Wg. potrzeby 2 razy w roku 1-6 1-6 Ocena śródroczna i końcoworoczna jest wystawiana na podstawie ocen cząstkowych w następujący sposób 𝑋+𝑌 Ocena = 2 X = średnia z ocen A, B, C, N Y = średnia z ocen D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, O,P Gdzie A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L,M,N,O,P – patrz tabela Oceny klasyfikacyjne ustala się według tabeli: Ocena klasyfikacyjna celujący bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Wyliczona średnia z ocen bieżących co najmniej 5,25 co najmniej 4,6 co najmniej 3,6 co najmniej 2,6 co najmniej 1,6 poniżej 1,6 • przy wystawieniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel uwzględnia zasady ujęte w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, • na miesiąc przed wystawieniem oceny klasyfikacyjnej nauczyciel powiadamia ucznia o zagrażającej mu ocenie niedostatecznej z przedmiotu, • na tydzień przed posiedzeniem rady klasyfikacyjnej uczeń informowany jest o wyliczonym stopniu z przedmiotu, Warunki i sposób przeprowadzenia egzaminów poprawkowych reguluje szczegółowo WSO. Na koniec roku istnieje możliwość podniesienia średniej ocen o 0,25. Chętni uczniowie piszą test zwany „Mistrz Przyrody” z całego roku szkolnego. Uczniowie którzy kolejno w poszczególnych klasach IV, V i VI uzyskali największą ilość punktów ale nie mniejszą niż 90% prawidłowych odpowiedzi zostają Mistrzem Przyrody danego roku oraz podnoszona jest ich średnia o 0,25. W konkursie mogą startować laureaci konkursów przedmiotowych. Zwycięstwo daje im tylko tytuł Mistrza Przyrody ale nie podnosi średniej ocen (mają zagwarantowaną ocenę celującą) Mistrzem Przyrody zostają odpowiednio uczniowie klas IV, V i VI IV. Ocenianie uczniów z dysfunkcjami: 1. Uczniowie posiadający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się oraz uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego są oceniani z uwzględnieniem zaleceń poradni. 2. Nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia posiadającego opinie poradni psychologiczno-pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się. 3. W stosunku wszystkich uczniów posiadających dysfunkcję zastosowane zostaną zasady wzmacniania poczucia własnej wartości, bezpieczeństwa, motywowania do pracy i doceniania małych sukcesów. V. Uczeń ze sprawnością intelektualną niższą od przeciętnej Ocenianie ucznia z upośledzeniem w stopniu lekkim Uczeń z upośledzeniem w stopniu lekkim realizuje tę samą podstawę programową co reszta klasy. Nauczyciel dostosowuje jednak wymagania edukacyjne do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia. Dobiera więc z podręczników treści dostosowane do możliwości intelektualnych tych uczniów. Zastosowanie metod ułatwiających opanowanie materiału. Wymagania co do formy mogą obejmować między innymi: - omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności, - pozostawiania więcej czasu na jego utrwalenie - podawanie poleceń w prostszej formie, - unikanie trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć - częste odwoływanie się do konkretu, przykładu - unikanie pytań problemowych, przekrojowych - wolniejsze tempo pracy - szerokie stosowanie zasady poglądowości - odrębne instruowanie dzieci − zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie wykonać samodzielnie 1. 2. 3. 4. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń: który, nie spełnia kryterium oceny dopuszczającej nie opanował najprostszych wiadomości nie potrafił wykonać prostych zadań ma braki uniemożliwiające mu dalszą naukę Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: 1. prowadził zeszyty przedmiotowe 2. sporadycznie odrabiał prace domowe 3. posiadł wiedzę i umiejętności z poszczególnych działów programowych w zakresie kompetencji koniecznych 4. wykazywał niewielką aktywność własną; wymagał dużego wsparcia nauczyciela Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: 1. prowadził zeszyty przedmiotowe 2. posiadł wiedzę i umiejętności w zakresie kompetencji koniecznych 3. pracował na lekcji samodzielnie i w grupie, ale też wymagał wsparcia nauczyciela Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: 1. prowadził zeszyty przedmiotowe 2. systematycznie uzupełniał ćwiczenia 3. posiadał i wykorzystywał zgodnie z przeznaczeniem przybory potrzebne do lekcji np. geometrii, plastyki, muzyki 4. w miarę systematycznie odrabiał prace domowe 5. aktywnie pracował na lekcji samodzielnie i w grupie przy niewielkim wsparciu nauczyciela 6. posiadł wiedzę i umiejętności w zakresie wymagań podstawowych 1. 2. 3. 4. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: spełniał takie same wymagania jak na ocenę dobrą wykazywał dużą inicjatywę w zakresie samodzielnie wykonywanych zadań, zarówno w klasie jak i w domu wymagał sporadycznego wsparcia nauczyciela w zakresie osiągania poziomu wymagań podstawowych był aktywny i zaangażowany w proces uczenia się, o czym świadczy ilość dobrych i bardzo dobrych ocen cząstkowych VI. Wymagania na poszczególne oceny w klasach IV Wymagania Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie wymienia źródła informacji o przyrodzie proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu „asertywność”) podaje przykłady form wypoczynku biernego i aktywnego wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej i ożywionej podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu podaje nazwy głównych kierunków geograficznych rysuje różę głównych kierunków geograficznych wymienia rodzaje map wymienia zasady pielęgnacji roślin dzieli rośliny na drzewa, wymienia elementy tworzące świat przyrody opisuje sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu opisuje zasady zdrowego stylu życia Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka opisuje rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata wymienia cechy przyrodnika przyporządkow uje przyrząd do opisuje zasady skutecznego uczenia się wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia wyjaśnia, dlaczego należy stosować różnorodne formy wypoczynku wymienia cechy ożywionych elementów przyrody określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody opisuje etapy doświadczenia podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu wyjaśnia, co to jest widnokrąg wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy podaje nazwy etapów rozwoju rośliny rozpoznaje drzewa wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych opisuje wpływ hałasu na samopoczucie w szkole charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu podaje przykłady 2–3 cech charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej wyjaśnia, czym jest doświadczenie planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) wymienia nazwy kilku roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie Wymagania Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: krzewy i rośliny zielne podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka (B) podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: obserwowanego obiektu opisuje sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu opisuje zasady pielęgnacji roślin podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach opisuje zasady opieki nad zwierzętami i krzewy rosnące w najbliższym otoczeniu określa cel hodowli zwierząt wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia odczytuje wskazania termometru podaje nazwy przemian stanów skupienia wody przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych wymienia składniki pogody rozpoznaje rodzaje opadów przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku opisuje budowę termometru wymienia czynniki wywołujące topnienie, krzepnięcie parowanie i skraplanie zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną podaje nazwy osadów atmosferycznych podpisuje na rysunku kierunek wiatru określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody opisuje pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem uwzględniając zmiany długości cienia wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, wyjaśnia zasadę działania termometru wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznyc h opisuje sposób powstawania chmur wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne proponuje doświadczalne wykazanie istnienia ciśnienia atmosferycznego opisuje zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia opisuje zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnyc h porach roku analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów rozpoznaje rodzaje chmur wyjaśnia, jak powstaje wiatr opisuje zmiany długości cienia w ciągu dnia porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnyc h porach roku wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji opisuje obieg wody w przyrodzie wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności Wymagania Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe opisuje cechy pogody w poszczególnyc h porach roku Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych opisuje dwie wybrane czynności życiowe organizmów przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów wymienia czynności życiowe organizmów podaje nazwy królestw organizmów opisuje cechy roślin, zwierząt i grzybów podaje przykłady organizmów roślinożernych wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego opisuje hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowy ch charakteryzuje czynności życiowe organizmów opisuje cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny wymienia cechy roślinożerców wymienia przedstawicieli pasożytów wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności (np. ruch, wzrost, odżywianie) przez organizmy należące do poznanych królestw opisuje sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo opisuje rolę witamin opisuje skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych wyjaśnia rolę enzymów trawiennych wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny opisuje wymianę gazową zachodzącą w płucach wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm opisuje pracę mięśni szkieletowych wymienia narządy uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów charakteryzuje wirusy wymienia nazwy jednostek systematycznych opisuje zasady nazewnictwa organizmów podaje przykłady pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów, bakterii i protistów podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka podaje przykłady produktów spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego opisuje znaczenie wody dla organizmu opisuje zasady przygotowywania posiłków wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem podpisuje na schemacie elementy szkieletu oraz narządy układów: pokarmowego, krwionośnego, oddechowego i rozrodczego zaznacza na schemacie ręki miejsce, w którym mierzy się puls wymienia zasady higieny układu oddechowego podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia wymienia narządy zmysłów opisuje rolę oka i ucha wymienia składniki pokarmowe wymienia zasady spożywania posiłków wymienia narządy budujące przewód pokarmowy, drogi oddechowe opisuje rolę układu pokarmowego, serca i naczyń krwionośnych, układu oddechowego opisuje zasady higieny układu pokarmowego, układu ruchu, oczu i uszu wymienia produkty oddychania komórkowego wymienia 3 funkcje szkieletu wymienia zasady higieny układu ruchu opisuje rolę opisuje rolę składników pokarmowych w opisuje drogę pokarmu w organizmie wymienia funkcje układu krwionośnego proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego opisuje budowę płuc wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) rozróżnia rodzaje połączeń kości opisuje rolę narządów wspomagających trawienie wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego Wymagania Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny rozpoznaje na ilustracji komórki rozrodcze: męską i żeńską wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” podaje nazwy etapów życia po narodzeniu ( podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: poszczególnych narządów zmysłów podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy określa rolę układu rozrodczego opisuje zasady higieny układu rozrodczego wyjaśnia pojęcie „ciąża” podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców podaje nazwy głównych stawów organizmu wymienia zadania mózgu wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny opisuje główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki budujące układ nerwowy wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów opisuje rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) wymienia pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne człowieka wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk opisuje sposób mycia zębów wymienia numery telefonów alarmowych opisuje zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych wymienia przyczyny wypadków drogowych opisuje zasady poruszania się po drogach podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka wymienia przyczyny chorób zakaźnych wyjaśnia, co to jest gorączka opisuje przyczyny zatruć rozpoznaje wszy i kleszcze opisuje sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku skaleczeń i oparzeń opisuje zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących opisuje wymienia objawy towarzyszące gorączce wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym opisuje zasady przechowywania żywności opisuje zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe opisuje sposób pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej charakteryzuje objawy stłuczeń, złamań i oparzeń wyjaśnia, czym są niewypały i niewybuchy uzasadnia celowość umieszczania symboli na opakowaniach substancji niebezpiecznych opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego wyjaśnia, na czym polega higiena osobista opisuje sposób unieruchamiania kończyn przy złamaniach opisuje zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi rozpoznaje kilka roślin trujących wyjaśnia, czym jest uzależnienie uzasadnia wyjaśnia istotę działania szczepionek wyjaśnia, dlaczego należy rozsądnie korzystać z kąpieli słonecznych i solariów wymienia sposoby pomocy osobom uzależnionym podaje przykłady profilaktyki chorób nowotworowych Wymagania Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: podstawowe wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście zaznacza na mapie rzekę główną i jej dopływy rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków rozpoznaje amebę i pantofelka podpisuje, np. na schematycznym rysunku, strefy życia w jeziorze, w morzach i oceanach wymienia nazwy 2–3 organizmów żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora, morza i oceanu podaje nazwy organizmów tworzących plankton Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: zagrożenia prezentuje właściwe związane z zachowanie asertywne w przebywaniem wybranej sytuacji nad wodą, na wsi opisuje sposób postępowania w przypadku pożaru wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie Wymagania rozszerzające podaje przykłady wód słodkich (w tym wód powierzchniowy ch) i wód słonych charakteryzuje warunki życia w wodzie opisuje przystosowania roślin do życia w wodzie wyjaśnia, co to jest plankton podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dopływ, dorzecze na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki wymienia cechy glonów podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkow ych, kolonijnych i wielokomórko wych wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy w jeziorze opisuje warunki panujące w opisuje zagrożenia ze strony owadów i roślin wyjaśnia, na czym polega palenie bierne wymienia skutki przyjmowania narkotyków wyjaśnia, czym jest asertywność wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody opisuje warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki opisuje przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki wyjaśnia pojęcie „glony” wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych opisuje znaczenie glonów i pierwotniaków opisuje warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora opisuje warunki panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny opisuje warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w konieczność zachowań asertywnych charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi (C); wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna (B); wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika (B); wyjaśnia pojęcie „plecha” (B); opisuje odżywianie się pierwotniaków (B); opisuje rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych (C); wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych (B); wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje bogactwo organizmów żywych (B); charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (C); opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów (B) wymienia nazwy: najdłuższej rzeki, największego jeziora, największej głębi oceanicznej (A); wymienia przystosowania organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy (B); podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (B); podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich (B); zaznacza na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego (C) Wymagania Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: strefie przybrzeżnej jeziora podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora podaje nazwy organizmów tworzących plankton podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora opisuje piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów morzach i oceanach Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne podaje przykłady organizmów żyjących w glebie opisuje przystosowania zwierząt do zmian temperatury podpisuje na schemacie nazwy warstw lasu rozpoznaje na ilustracji dwa drzewa iglaste i dwa drzewa liściaste opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt) podaje dwa przykłady znaczenia łąki wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw podaje nazwy zbóż uprawianych na polach podaje przykłady warzyw uprawianych na polach wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach wymienia dwa szkodniki upraw polowych uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał opisuje budowę gleby wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce ( opisuje rolę organizmów glebowych wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą opisuje zasady zachowania się w lesie wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnyc h warstwach lasu porównuje wygląd igieł sosny i świerka wymienia cechy łąki wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej w formie łańcucha opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica porównuje żyzność poszczególnych rodzajów gleb wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych opisuje znaczenie lasu opisuje wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu porównuje drzewa liściaste z iglastymi rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku rozpoznaje pięć gatunków roślin przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały opisuje przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta opisuje rolę wiatru w życiu roślin charakteryzuje wymianę gazową u roślin charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie podaje przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich wykorzystywania opisuje przystosowania 2–3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny wyjaśnia, czym jest walka biologiczna wymienia korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki Wymagania Wymagania konieczne podstawowe (ocena dopuszczająca). Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: (ocena dostateczna). Uczeń: Uczeń: pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące opisuje sposoby wykorzystywani a roślin zbożowych wymienia nazwy krzewów uprawianych w sadach występujących na łące wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych podaje przykłady wykorzystywania uprawianych warzyw wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych VII. Wymagania na poszczególne oceny w klasach V Wymagania konieczne Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dopuszczająca). (ocena dostateczna). (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Dział 1. Odkrywamy tajemnice map wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali wyjaśnia, co to jest plan obszaru oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej wzniesienia przedstawionego na rysunku wymienia rodzaje wzniesień wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora Uczeń: oblicza wymiary przedmiotów lub obiektów w skali 1 : 10; 1: wyjaśnia pojęcia: podziałka liniowa, mapa opisuje sposób szacowania odległości i wysokości w terenie oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna zapisuje wysokość bezwzględną odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy rozróżnia rodzaje wzniesień rozpoznaje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : wyjaśnia pojęcie poziomica odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną rozróżnia rodzaje zagłębień wyjaśnia pojęcia barwy hipsometryczne, mapa ogólnogeograficzna klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości wyjaśnia, co to jest skala zapisuje skalę różnymi sposobami wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza) oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej oblicza rzeczywiste wymiary obiektów, mając podane ich wymiary w skali, skalę i rodzaj skali wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości wyjaśnia, na czym polega działanie sił przelicza skale planów i map oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje sąsiadujące opisuje rolę wybranej siły zewnętrznej w wymienia siły kształtujące opisuje rolę sił zewnętrznych w opisuje działalność lądolodu na obszarze Wymagania konieczne Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dopuszczająca). (ocena dostateczna). (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: kształtowaniu powierzchni ziemi odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski zaznacza na mapie Wisłę od źródła do ujścia odczytuje z mapy nazwy trzech jezior wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach zapisuje nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka zaznacza Polskę na mapie Europy i świata wymienia nazwy trzech krajów sąsiadujących z Polską rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta) Uczeń: powierzchnię ziemi podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski zaznacza na mapie Odrę od źródła do ujścia wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce zaznacza na mapie naturalne zbiorniki wodne wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski wymienia nazwy wszystkich krajów sąsiadujących z Polską podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE Uczeń: kształtowaniu powierzchni ziemi zaznacza na mapie główne dopływy Wisły i Odry zaznacza na mapie jeziora zaporowe zaznacza na mapie największe obszary bagienne w Polsce wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne podaje nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania Uczeń: wewnętrznych kształtujących powierzchnię ziemi zaznacza na mapie dorzecze Wisły i Odry wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne opisuje zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju analizuje informacje (wykresy, tabele) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych Uczeń: Polski opisuje, w jaki sposób powstają bagna wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych wymienia nazwy państw europejskich: największych i najmniejszych, najmniej i najbardziej zaludnionych itp. podaje nazwisko przynajmniej jednego Polaka działającego we władzach Unii Europejskiej Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody wymienia rodzaje i źródła zanieczyszczeń najbliższego otoczenia wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci podaje przykłady działań służących ochronie przyrody podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka wymienia 2–3 formy ochrony przyrody w Polsce wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita rozpoznaje rośliny i zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy proponuje jedną obserwację i jedno doświadczenie wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia wymienia miejsca, w których powstają trujące pyły i gazy wymienia źródła powstawania ścieków wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska wyjaśnia, co to są parki narodowe podaje przykłady obiektów chronionych opisuje sposób zachowania się na obszarach chronionych wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt chronionych wymienia rodzaje krajobrazów wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe rozpoznaje pospolite organizmy występujące w Morzu Bałtyckim opisuje cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego wymienia atrakcje turystyczne Gdańska wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody wyjaśnia cel ochrony przyrody wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym rozpoznaje wybrane organizmy samożywne występujące w Morzu Bałtyckim opisuje sposób powstawania kwaśnych opadów i smogu wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody podaje przykłady zwierzęcych roślin i zwierząt objętych ochroną w wybranych 3-4 parkach narodowych Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów zaznacza na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckiego zaznacza na mapie pas pobrzeży, jeziora przybrzeżne, Żuławy Wiślane i 3–4 miejscowości turystyczne, w tym Gdańsk wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy opisuje sposób powstawania bryzy wymienia atrakcje turystyczne miast nadmorskich, np. Gdyni, Sopotu wymienia osobliwości Wymagania konieczne Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dopuszczająca). (ocena dostateczna). (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: zaznacza na mapie największe i najgłębsze jezioro w Polsce zaznacza na mapie pas Nizin Środkowopolskich wymienia po dwie cechy krajobrazów: nizinnego i wielkomiejskiego wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie rozpoznaje symbole parków narodowych pasa nizin wpisuje na mapie nazwy dwóch wskazanych parków narodowych Uczeń: wymienia cechy krajobrazu pojezierzy opisuje krajobraz nizinny zaznacza na mapie miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski wymienia trzy atrakcje turystyczne Warszawy opisuje wybrany park narodowy (położenie, symbol, osobliwości przyrodnicze) Uczeń: wyjaśnia pojęcia: cieśnina, wydmy ruchome, depresja wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza opisuje krajobraz wybranego pojezierza opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich opisuje krajobraz wielkomiejski charakteryzuje parki narodowe położone w pasie nizin Uczeń: uwzględniając głębokość i zasolenie opisuje rolę Wisły w kształtowaniu krajobrazu nadmorskiego opisuje, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy opisuje osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich opisuje zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich opisuje zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy Uczeń: przyrodnicze pojezierzy wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących na terenie p parków narodowych pasa nizin Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn zaznacza na mapie Polski pas wyżyn zaznacza na mapie: Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską i Wyżynę Lubelską rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej rozpoznaje na zdjęciach 2–3 zabytki Krakowa rozpoznaje symbole parków narodowych pasa wyżyn wymienia cechy krajobrazu wyżyn: Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej, Lubelskiej podpisuje na mapie nazwy głównych miast Wyżyny Lubelskiej opisuje dowolny zabytek Krakowa podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN i Roztoczańskim PN podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska wymienia cechy krajobrazu krasowego wymienia cechy suchorośli wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy wymienia osobliwości Wawelu opisuje krajobraz Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN opisuje proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-przemysłowy podaje przykłady zmian w środowisku Wyżyny Śląskiej spowodowanych działalnością człowieka wyjaśnia pojęcie krasowienia wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej opisuje czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich charakteryzuje skały występujące w górach wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich opisuje cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości opisuje poznane górskie parki narodowe opisuje rolę poszczególnych części podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi wymienia postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej opisuje sposób wykorzystania poszczególnych postaci węgla opisuje wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących w poznanych parkach narodowych wyżyn Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór podpisuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie, Sudety i Karpaty ( na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej pogody podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach rozpoznaje symbole parków narodowych pasa gór wymienia trzy cechy krajobrazu Gór Świętokrzyskich i Karkonoszy porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach wymienia 2–3 osobliwości wybranego górskiego parku narodowego opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich i Karkonoszy wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór charakteryzuje wybrany park narodowy gór wymienia zasady, których należy przestrzegać, wybierając się w góry opisuje wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych pasa gór wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących w górskich parkach narodowych Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów wymienia miejsca występowania mchów opisuje budowę zewnętrzną mchu i opisuje budowę zewnętrzną skrzypów i opisuje budowę komórki roślinnej Wymagania konieczne Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Wymagania wykraczające (ocena dopuszczająca). (ocena dostateczna). (ocena dobra). (ocena bardzo dobra). (ocena celująca). Uczeń: i paprotników, roślin nasiennych, grzybów rozpoznaje przedstawicieli mchów i paprotników podpisuje na ilustracji organy rośliny nasiennej wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych opisuje budowę zewnętrzną pędu nadziemnego opisuje sposób rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział podpisuje na rysunku poszczególne części kwiatu podaje przykłady rozsiewania nasion podaje nazwy części grzyba na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów dobiera przyrząd do obserwowanej części rośliny Uczeń: paproci, rośliny nasiennej, grzyba opisuje znaczenie mchów w przyrodzie podaje 3–4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka opisuje rolę pędu nadziemnego roślin nasiennych wymienia funkcje liścia rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin podpisuje na rysunku części kwiatu podpisuje na schemacie etapy cyklu rozwojowego rośliny okrytonasiennej wymienia miejsca występowania grzybów odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących podaje po 2–3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów Uczeń: widłaków wyjaśnia pojęcia: rośliny nasienne, rośliny nagonasienne i okrytonasienne porównuje systemy korzeniowe: palowy i wiązkowy wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin opisuje rolę poszczególnych części kwiatu wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo opisuje budowę grzybów wielokomórkowych Uczeń: ciała mchu wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników porównuje budowę zewnętrzną paproci, skrzypów i widłaków podaje przykłady różnych typów poznanych organów roślinnych porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego opisuje proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych opisuje budowę owocu wymienia różnice między grzybami i roślinami opisuje sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami Uczeń: podaje przykłady chronionych gatunków paprotników podaje przykłady różnych przystosowań kwiatów do zapylania charakteryzuje porosty podaje przykłady grzybów chronionych Dział 8. Odkrywamy tajemnice materii podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach wymienia właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych podaje przykłady przedmiotów wykonanych z ciał kruchych, twardych i sprężystych podpisuje bieguny magnetyczne w magnesie wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy wymienia nazwy jednostek masy podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy wyjaśnia, czym są drobiny opisuje wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości podaje sposób wyznaczenia masy opisuje, popierając przykładami, zjawisko dyfuzji w gazach opisuje wpływ temperatury na objętość gazów porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia opisuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach wyjaśnia, czym jest magnes podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm3 tej substancji wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody porównuje zjawiska parowania i wrzenia VIII. Wymagania na poszczególne oceny w klasach VI wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy zależy od jej temperatury wyjaśnia, czym jest atom podaje przykłady dwóch cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, np. woda i olej; woda i benzyna wyjaśnia pojęcie gęstości substancji wyjaśnia, co to jest próżnia wyjaśnia zasadę działania termosu wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu metalowej taśmy mierniczej Wymagania konieczne Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) Wymagania wykraczające (ocena celująca) prezentuje informacje o życiu i pracy Mikołaja Kopernika (D) odczytuje informacje z kartki z kalendarza (D); wyjaśnia, czym jest doba i rok (B); rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej (B) podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa, planetoida (C) wyjaśnia, czym są gwiazdozbiory (B) omawia najważniejsze założenia teorii heliocentrycznej (B) wskazuje praktyczne zastosowania wiedzy o ruchach ciał niebieskich (B) wskazuje różnice między planetami a gwiazdami (C); opisuje wygląd komety (B) wymienia typy planet (planety typu ziemskiego, planety olbrzymy i planety karłowate) (A); wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami (B) przedstawia ciekawostki dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego (D) pokazuje na tablicy dydaktycznej Ziemię i Księżyc (B) wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu (B) wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca (A); rozpoznaje ciała niebieskie na podstawie opisu (C); wyjaśnia, czym są planetoidy (B) wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów żywych (B) wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie istnieje życie (B) przedstawia dodatkowe informacje na temat Księżyca (D) wymienia imię i nazwisko Polaka, który odbył podróż kosmiczną (A) wymienia narodowości (lub nazwiska): pierwszego człowieka w kosmosie zdobywców Księżyca (A) przedstawia na taśmie chronologicznej historię badań kosmosu (C); omawia budowę kosmosu (B) wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą badania kosmosu (C) wyjaśnia, dlaczego ciała pozbawione podpory spadają (B); podaje z własnego otoczenia przykłady oddziaływań grawitacyjnych (B) wyznacza masę kilku przedmiotów (C) wyjaśnia, czym jest siła przyciągania ziemskiego (B); wymienia imię i nazwisko odkrywcy prawa powszechnego ciążenia (A) wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego (B) wyjaśnia znaczenie terminu pole grawitacyjne (B); definiuje prawo powszechnego ciążenia (A) przedstawia współczesne badania kosmosu, korzystając z dodatkowych źródeł informacji (D) wyjaśnia, czym spowodowany jest stan nieważkości na Księżycu (B) wyjaśnia znaczenie terminów: masa i ciężar ciała (A) wymienia jednostki masy i ciężaru (A); rozróżnia masę i ciężar ciała (C) podaje przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła (A); wyjaśnia, dlaczego nie można dotykać mokrymi rękami urządzeń elektrycznych, w których płynie prąd (B) rysuje prosty obwód elektryczny (C); bada przewodzenie prądu przez różne materiały (C) wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny (B) wymienia po 2 przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych (B) wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień (B) wyjaśnia znaczenie terminów: cień, półcień (B) uzasadnia, dlaczego występują różnice ciężaru tego samego ciała w zależności od jego odległości od środka Ziemi (C) wyjaśnia znaczenie terminów: przewodniki prądu elektrycznego i izolatory prądu elektrycznego (B); wymienia przykłady izolatorów i przewodników prądu elektrycznego (A) rysuje schemat zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca (C) rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej (C); rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promieni świetlnych (C) wymienia, na podstawie obserwacji, barwy tworzące światło białe (C); podaje przykład występowania zjawiska rozszczepienia światła w przyrodzie (C) wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające (A); wskazuje na rysunku elementy budowy oka ludzkiego (B) wyjaśnia, jakie ciała są źródłami dźwięku (B) rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej (C); rysuje odchylenie promienia świetlnego przy przejściu z powietrza do wody (C) wyjaśnia znaczenie terminów: odbicie lustrzane światła, rozproszenie światła (B); wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła (B) omawia schemat powstawania obrazu pozornego na zwierciadle (B); wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła (B) wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła (B) wyjaśnia, co można zaobserwować w trakcie przechodzenia światła białego przez pryzmat (B) wyjaśnia znaczenie terminu widmo światła białego (B) udowadnia, że światło białe składa się z wielu barw widmowych (D) wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty są czarne, a inne białe (B) wyjaśnia sposób odbieranie wrażeń wzrokowych, posługując się schematycznym rysunkiem oka ludzkiego (B) prezentuje ciekawostki dotyczące różnic w sposobie widzenia barw przez zwierzęta (D) wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali (B) prezentuje ciekawostki dotyczące sposobów odbierania dźwięków przez zwierzęta (D) omawia sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych (kierunek, rodzaj ośrodka) (B); wskazuje na rysunku elementy budowy ucha ludzkiego (B) opisuje kształt Ziemi (B); wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny (A) wyjaśnia, jak powstaje echo (B); wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków (A) omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka (B); wyjaśnia znaczenie terminu filtr świetlny (B) wyjaśnia, czym jest fala dźwiękowa (B); wyjaśnia, co nazywamy długością fali dźwiękowej (B) na podstawie schematu omawia sposób odbierania dźwięków przez ucho ludzkie (B); wyjaśnia, czym jest echolokacja (B) wyjaśnia, czym jest oś ziemska (B) wymienia podstawowe wymiary kuli ziemskiej (A) i wyjaśnia, w jaki sposób człowiek odbiera dźwięki (B) wyjaśnia, czym jest globus (B); odczytuje z rysunku wymiary Ziemi (B) omawia zasadę działania bezpieczników (C) przedstawia informacje dotyczące zaćmienia Słońca – daty, zdjęcia (D) wskazuje przyrządy, w których działaniu wykorzystano zjawisko odbicia i załamania światła (B) wyjaśnia, czym są ultradźwięki (B); wymienia przykłady wykorzystania echolokacji przez człowieka (A) wykonuje model Ziemi np. z plasteliny w ustalonej przez siebie skali (D) wymienia przykłady ciał przyciąganych przez magnes (A); wymienia przykłady zastosowania igły magnetycznej, np. busola, kompas (A) rysuje linie sił pola magnetycznego (C); wymienia przykłady magnesów naturalnych (A); pokazuje na globusie (w przybliżeniu) bieguny magnetyczne Ziemi (C) wyjaśnia, co to jest pole magnetyczne (B); wyjaśnia znaczenie terminów: bieguny jednoimienne i bieguny różnoimienne (B); wykazuje za pomocą kompasu istnienie pola magnetycznego Ziemi (C) wyjaśnia położenie biegunów geograficznych i magnetycznych na kuli ziemskiej (B) wyjaśnia, dlaczego Ziemia jest wielkim magnesem, wykorzystując wiadomości na temat budowy jej wnętrza (B) pokazuje na mapie i globusie: południki, równoleżniki, równik (C); określa kierunki świata na mapie (C) wyjaśnia znaczenie terminu siatka geograficzna i siatka kartograficzna (B) wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników (B) omawia różnice między południkami i równoleżnikami (C) określa (stosując stopnie i minuty) położenie geogra-ficzne dowolnego punktu na mapie (D) nazywa współrzędne geograficzne (A); zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową (C) zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej szerokości geograficznej (C) wyjaśnia, co to jest układ współrzędnych geograficznych (B); wymienia jednostki określania współrzędnych (A) zaznacza punkty o warto-ściach najmniejszych i największych szerokości geograficznych (C); wskazuje na mapie obszary, które mają szerokość geograficzną północną, szerokość geograficzną południową (B) zaznacza na mapie punkty o długości geograficznej 0°, 180° (C); wskazuje na mapie lub globusie obszary, które mają długość geograficzną wschodnią i zachodnią (B) określa półkule, na których położone są wybrane kontynenty, państwa, miasta wyjaśnia, do czego wykorzystuje się określanie współrzędnych geograficznych (B) określa na globusie i na mapie szerokość geo-graficzną wybranych miejscowości (C) odczytuje na mapie (w przybliżeniu) szerokość geograficzną swojego miejsca zamieszkania (C); określa szerokość geograficzną wybranych punktów na różnych kontynentach (D) określa na globusie lub mapie długość geograficzną wybranych miejscowości na kuli ziemskiej (C) określa na mapie przynajmniej 1 współrzędną geograficzną (D) określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli (D) określa na mapie lub globusie współrzędne geograficzne dowolnego punktu (D) odczytuje w przybliżeniu długość geograficzną swojego miejsca zamieszkania (C); określa na mapie lub globusie długość geograficzną wybranych punktów na różnych kontynentach (D) odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne (D) wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc (B); określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce względem danego punktu na kuli ziemskiej (C) podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca po orbicie (A) zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi (C) omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na życie ludzi i innych organizmów (C) wyjaśnia, dlaczego istnieją różnice czasu na Ziemi (B) posługuje się strefami czasowymi do obliczania różnic czasu na kuli ziemskiej (B) podpisuje datami długości łuków dziennych, które Słońce zatacza nad widnokręgiem w różnych porach roku na szerokości geograficznej Warszawy (C) opisuje oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach równonocy, na podstawie planigloby (C) omawia skutki nachylenia osi ziemskiej (C) uzasadnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku (C) opisuje, na podstawie planiglobów, oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach tzw. przesileń (C) podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi (C) charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi (C) wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbieguno-wych trwa noc polarna i dzień polarny (C) uzasadnia związek stref oświetlenia Ziemi z występowaniem pór roku (D) wyjaśnia wpływ zróżnicowania oświetlenia Ziemi przez Słońce na życie organizmów i gospodarkę człowieka (B); spośród 2 wybranych miast wskazuje miasto, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej (C) wyjaśnia znaczenie terminu wszechocean (B); nazywa 5 oceanów (A); wskazuje na mapie położenie wymienionych oceanów (C); wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami (B) wymienia poznane typy mórz (A); wskazuje na mapie poszczególne typy mórz (C); wymienia nazwy kontynentów według rozmiaru powierzchni, rozpoczynając od największego (A) charakteryzuje poszczególne typy mórz (C); wymienia nazwy oceanów według zajmowanej powierzchni, rozpoczynając od największego (A) przygotowuje diagramy słupkowe pokazujące wielkość powierzchni poszczególnych kontynentów i oceanów (D) zaznacza na mapie trasa wyprawy morskiej Ferdynanda Magellana (A);wymienia sposoby badania dna oceanicznego w XX w. (A) wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych (A); wymienia odkrycia polskich podróżników–badaczy (B) opowiada o podróżach Jamesa Cooka (A); wymienia dokonania wielkich odkrywców (B); zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy badacze (D) prezentuje wystawę pt. „Wielcy odkrywcy” (D) zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej długości geograficznej (C) wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A) wskazuje na globusie i na mapie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik i koła podbiegunowe (C) wymienia nazwy kontynentów na kuli ziemskiej (A); wymienia nazwy przynajmniej 3 oceanów, korzystając z mapy (A); wskazuje na mapie położenie kontynentów (C) wymienia imiona i nazwiska przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych do XX w. (A); omawia odkrycie Krzysztofa Kolumba (A); wymienia przynajmniej 3 odkrycia XX w. (A) rysuje schemat komórki zwierzęcej na podstawie obserwacji mikroskopowej (D) podpisuje na rysunku elementy budowy komórki zwierzęcej (C) omawia rolę poszczególnych struktur komórkowych (B) porównuje budowę komórki zwierzęcej z budową komórki roślinnej i grzyba (D) wymienia po 3 przykłady zwierząt bezkręgowych i kręgowych (A) wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych (B) wymienia hierarchicznie jednostki systematyczne w obrębie królestwa zwierząt (A) wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt (B) wymienia czynniki wpływające na życie w morzu (A); zaznacza na mapie świata oceany, morza (C) odczytuje z wykresu zawartość soli we wskazanych morzach (C); wyjaśnia, dlaczego w morzu na głębokość poniżej 100 metrów nie dociera promieniowanie słoneczne (B) omawia warunki panujące na szelfie (B) wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej (B) analizuje mapę świata zamieszczoną w podręczniku, przedstawiającą rozkład temperatur wód powierzchniowych oceanów (D) wyjaśnia, jak powstały Hawaje (B); wskazuje na mapie świata podmorskie grzbiety górskie, rowy oceaniczne (C) podpisuje na rysunku długość i wysokość fali (B) wyjaśnia, jak powstają prądy morskie (B); pokazuje na mapie skąd i dokąd płynie Prąd Zatokowy (B) omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu (B); wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton (B) rysuje schematycznie meduzę i polipa (C); omawia budowę meduzy (B); opisuje budowę koralowców (C) wymienia przyczyny ruchu wód (A) zaznacza na mapie kierunki pływu prądów ciepłych i zimnych (C) wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy (B) na przykładzie Prądu Zatokowego wyjaśnia, wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza (B) przedstawia informacje na temat tsunami (D) wymienia grupy organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących w morzach (A) omawia czynności życiowe morskich organizmów jednokomórkowych (B) charakteryzuje koralowce (C) wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi (B); omawia budowę stawonogów na przykładzie homara (B); omawia budowę małży (B) wyjaśnia znaczenie pojęcia linienie (B); wyjaśnia rolę małży w oczyszczaniu wody (C) uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydeł-kowców (B); wskazuje na mapie świata obszary występowania raf koralowych (D) omawia sposoby poruszania się morskich stawonogów (B); przedstawia różnorodność morskich mięczaków (B) prezentuje w formie gazetki, wystawki lub mapy myślowej informacje na temat życia w morzach i oceanach (D) wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie (A); omawia sposób oddychania morskich ssaków (B); wyjaśnia znaczenie terminu zwierzęta zmiennocieplne (B) omawia sposób oddychania ryb (B); wymienia cechy ssaków żyjących w morzach i oceanach (A) omawia przykładowe przystosowania ryb do życia w strefie dennej i głębinowej mórz i oceanów (B) omawia sposoby uzyskiwania soli z wody morskiej (B); wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem (B) uzasadnia, że oceany stanowią źródło pożywienia dla ludzi (D); wyjaśnia znaczenie pojęcia akwakultura (B) omawia rolę oceanów jako szlaków transportowych (B) prezentuje zagrożenia wód oceanicznych będące skutkiem działalności człowieka (C) omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze (B); pokazuje na planszy części ciała pantofelka (B) charakteryzuje poszczególne strefy jeziora (B); wyjaśnia rolę wodniczek tętniących u słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków) (B) porównuje budowę i sposób poruszania się poznanych słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków) (D) prezentuje mapę myślową pt. „Życie w jeziorze”; wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka (C) wskazuje na rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny (C); pokazuje na mapie po 1 z wymienionych form dna oceanicznego (C) zaznacza na rysunku grzbiet i dolinę fali (B) pokazuje na mapie 2 prądy morskie (C) wymienia nazwy stref życia w morzu (A); omawia budowę pełzaka na schematycznym rysunku (B) wskazuje 2 różnice mię-dzy polipem i meduzą (C); rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 2 morskie parzydełkowce (C) podpisuje na rysunku części ciała homara (C); rozpoznaje na ilustracji przynajmniej 2 gatunki morskich stawonogów (C); odróżnia ślimaki od małży (C) omawia na podstawie ilustracji budowę zewnętrzną ryby (B); omawia sposób rozmnażania się ryb (B); wymienia przynajmniej 2 przykłady ssaków żyjących w morzach i oceanach (A) wymienia korzyści, jakie człowiek czerpie z oceanów (B); wskazuje na mapie przynajmniej 2 obszary występowania podmorskich złóż ropy naftowej (C) wymienia strefy życia w jeziorze (A); rysuje schematycznie panto-felka na podstawie obserwacji mikroskop-powej (C); wymienia nazwy organizmów cudzożywnych żyjących w jeziorze (A); zaznacza na schematycznym rysunku narząd ruchu pantofelka (C) wyjaśnia, co to jest szelf (B); opisuje rafę koralową (B) przedstawia w dowolnej formie różnorodność kształtów komórek zwierzęcych (D) przedstawia w postaci graficznej różne gatunki należące do rodzaju kot (D); wyjaśnia, co to są odmiany człowieka (B) prezentuje informacje na temat Morza Martwego (D) prezentuje informacje na temat Wielkiej Rafy Koralowej (np. w formie gazetki, wystawy, prezentacji) (D) rysuje schematycznie stułbię (B); rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki zwierząt żyjących w jeziorze (B); rozpo-znaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki ryb żyjących w jeziorze (B) wymienia źródła pokarmu dla pijawki (A); charakteryzuje przedsta-wicieli skorupiaków żyjących w jeziorze (C); wymienia części ciała raka (A); wymienia przedsta-wicieli mięczaków żyjących w jeziorze (A); wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych występujących w jeziorze (A) wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe (B); opisuje budowę dżdżownicy (B); omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie (B) podpisuje na rysunku części ciała owada (C) omawia przystosowania dżdżownicy do życia w glebie (B) wyjaśnia, jaką funkcję pełni śluz, którym pokryte jest ciało dżdżownicy (B) omawia sposób rozmnażania się dżdżownicy (B) omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy (B) omawia budowę owada na podstawie planszy (C) analizuje zróżnicowanie budowy zewnętrznej owadów (D) prezentuje informacje na temat owadów społecznych (D) wymienia 3 przykłady owadów, w których rozwoju występuje larwa (C); wymienia po 3 przykłady pożytecznych owadów i owadów będących szkodnikami dla człowieka (C) wymienia przykłady pajęczaków i ślimaków lądowych (A); wymienia miejsca, w których mogą występować kleszcze (A); wymienia przedstawicieli ślimaków lądowych (A) wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno-lądowych (B) omawia rozwój owadów na przykładzie motyla (C) wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi (B); charakteryzuje typy aparatów gębowych owadów (C) wyjaśnia znaczenie pojęcia przeobrażenie (B) porównuje rozwój motyla i pasikonika (D) omawia rolę owadów w walce biologicznej z owadami będącymi szkodnikami (C) charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków (C);omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie (B); omawia sposób poruszania się ślimaka (B) omawia etapy rozwoju żaby (B) wyjaśnia, w jaki sposób pająk zdobywa pokarm (B); omawia sposób rozmnażania się ślimaków (B) prezentuje ciekawostki na temat pajęczaków (D) omawia sposób zdobywania pokarmu przez żabę (B) wymienia przedstawicieli płazów (A); odróżnia ropuchę od innych płazów (B) klasyfikuje płazy na bezogonowe i ogoniaste (C) charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów (C) wymienia części ciała jaszczurki (A) omawia budowę jaszczur-ki na schematycznym rysunku (B) przyporządkowuje, na podstawie opisu, przedstawicieli gadów do poszczególnych grup systematycznych (C); wymienia na podstawie ilustracji cechy różniące żmiję zygzakowatą od zaskrońca zwyczajnego (C) wymienia przynajmniej 3 cechy budowy przystosowujące ptaki do lotu (A) omawia wybraną grupę gadów (B); wymienia przynajmniej 3 gatunki gadów żyjących w Polsce (A) wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie (A) wymienia gady żyjące w Polsce (A); omawia sposób zdobywania pokarmu przez węże (B) omawia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach (B); porównuje budowę i czynności życiowe kijanek i dorosłych żab (C) rozpoznaje omawiane płazy (C); klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy (C) porównuje budowę płazów i gadów (C) wymienia charakterysty-czne cechy ptaków drapieżnych (A); wymienia 2 przykłady ptaków, które opiekują się potomstwem (A); wymienia 2 przykłady ptaków odlatujących i przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok (A) przyporządkowuje ssaki do środowiska, w którym żyją (C); omawia budowę zewnętrzną ssaka (A) wymienia części ciała pająka, wskazując je na planszy (C); omawia funkcję muszli ślimaka winniczka (B) wymienia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach (C) omawia budowę pijawki (B); przyporządkowuje poznane gatunki ryb do poszczególnych stref życia w jeziorze (C); rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze (C) porównuje budowę stułbi z budową chełbi (D); omawia środowisko i tryb życia raka stawowego (B); charakteryzuje sposób oddychania mięczaków słodkowodnych (B) charakteryzuje poznane grupy gadów (C) przygotuje ciekawostki na temat płazów żyjących na innych kontynentach (D) przedstawia informacje na temat gadów wymarłych (D) prezentuje informacje na temat gadów żyjących w Polsce (D) wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne (B); omawia rolę piór u ptaków (A); wymienia elementy budowy pióra (A) wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki, zagniazdowniki (B); wymienia charakterystyczne cechy ptaków brodzących (A) wymienia przystosowania ptaków do lotu (A) rozróżnia rodzaje piór (C); dowodzi, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy (D) prezentuje informacje na temat ptaków nieposiadających zdolności latania (D) omawia rozwój ptaka (B); wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników (A) charakteryzuje poszczególne grupy ptaków (C); wymienia przykłady ptaków odlatujących zimą z Polski, przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok (A) omawia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe (B) omawia przystosowania, występujące w budowie kończyn ssaków do życia w różnych środowiskach (C); wymienia charakterystyczne cechy ssaków (A) wymienia wytwory skóry ssaków (A) omawia sposób rozmnażania się ssaków (B) wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po urodzeniu są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki wymienia sposoby obserwacji i pomiaru poszczególnych składników pogody (B) wyjaśnia znaczenie pojęcia pogoda (B); wymienia dane liczbowe stosowane do opisania klimatu (A); oblicza średnią temperaturę powietrza na podstawie danych w tabeli lub wykresu klimatycznego (C) wyjaśnia znaczenie pojęcia klimat (B); odczytuje informacje z wykresów klimatycznych (C); odczytuje z wykresu klimatycznego średnią temperaturę powietrza sumę opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach w Warszawie (C) wymienia składniki krajobrazu (A); wyjaśnia, dlaczego na Ziemi istnieją strefy krajobrazowe (B) porównuje klimat Warszawy i Bamako na podstawie wykresów klimatycznych (C); charakteryzuje zmienność pogody w Polsce na podstawie napływających mas powietrza (C) wskazuje na mapie i omawia strefy krajobrazowe występujące na terenie Europy (C) wskazuje na mapie świata strefy krajobrazowe (C) wymienia 2 cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych (A); wymienia 2 gatunki roślin wilgotnych lasów równikowych (A) wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych (C) omawia, jak powstają deszcze zenitalne (B); odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu równikowego (C) opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego (B); wyjaśnia, co to są epifity (B) wymienia kilka (4–5) gatunków zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych (B) rozpoznaje wybrane zwierzęta wilgotnych lasów równikowych (C) omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych (B) omawia rolę owadów żyjących w wilgotnych lasach równikowych (B) wymienia przykłady roślin uprawianych w strefie wilgotnych lasów równikowych (A) opisuje zajęcia Pigmejów, Papuasów, Indian żyjących w wilgotnych lasach równikowych (A) wyjaśnia znaczenie pojęcia plantacja (B); wymienia przykłady roślin uprawianych na plantacjach na terenie wilgotnych lasów równikowych (A) wymienia pory roku w strefie sawann (A); wymienia 3 gatunki roślin, które spotykamy w strefie sawann (A) odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza w porze deszczowej na sawannie (C); wymienia 2 gatunki drzew sawann (A) rozpoznaje gatunki zwierząt żyjących w strefie sawann (C) wskazuje na mapie Saharę (C) wymienia sposoby ochrony zwierząt roślinożernych przed drapieżnikami (A) wymienia charaktery-styczne cechy pustyni (A); wymienia rodzaje pustyń (A); odczytuje z wykresu klimatycznego roczny przebieg temperatury powietrza w strefie pustyń gorących (C) wskazuje na mapie strefę sawann (C); omawia przystosowania roślin do 2 pór roku w strefie sawann (B); odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i deszczowej (C) wymienia cechy przeżuwaczy (A); omawia sposób uprawy pól w strefie sawann (B) wyjaśnia znaczenie pojęcia półpustynie (B); opisuje poszczególne rodzaje pustyń (B); odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli roczny przebieg temperatury powietrza i ilość opadów atmosferycznychw strefie pustyń gorących (C) wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (A); przewiduje skutki zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (D) omawia, jak zmienia się krajobraz sawann między równikiem a zwrotnikiem Raka (B); porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych (C) wymienia po 2 gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących (A); wymienia zajęcia Beduinów (A) wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących (A); wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza (B); wymienia główne uprawy w oazach (A) wymienia przystosowania zwierząt do życia na pustyni (A); porównuje sposób uprawy roli w dolinie Nilu w czasach dawnych i obecnie (C) omawia wpływ odległości od oceanu na klimat obszarów leżących na tej samej szerokości geograficznej (B) omawia wpływ klimatu na życie ludzi mieszkających w Sahelu (B) wskazuje na mapie Afryki uedy (C); porównuje poszczególne rodzaje pustyń gorących (C) omawia przystosowania roślin do życia w strefie pustyń gorących (B); omawia, jak odkrycie ropy naftowej wpłynęło na zmianę życia mieszkańców pustyń gorących (B) (D) przedstawia informacje na temat tych dziedzin życia, w których istotną rolę odgrywają informacje pogodowe (D) przedstawia informacje na temat gatunków endemicznych (roślin i zwierząt) występujących w wybranych strefach krajobrazowych (D) przedstawia informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii „naj” (np. największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D) przedstawia poglądy przemysłowców i ekologów dotyczące wykorzystywania zasobów wilgotnych lasów równikowych (D) przedstawia informacje na temat zależności, jakie występują między roślinami a zwierzętami i mechaniz-mów obronnych roślin (inne niż podane w podręczniku) w strefie sawann (D) przedstawia w formie graficznej informacje na temat pustyń gorących na świecie, uwzględniające ich położenie, obszar, bogactwa mineralne (D) wskazuje na mapie strefę śródziemno-morską (C); charakteryzuje opady w strefie śródziemnomorskiej na podstawie wykresu (C); wymienia 3 gatunki roślin występujących w strefie śródziemno-morskiej (A) wskazuje na mapie najczęściej odwiedzane państwa strefy śródziemnomorskiej (C) opisuje, korzystając z wykresu, klimat śródziemnomorski (C); wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej (B) wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna (B); wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemno-morskiej (A) wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemno-morskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach (B); charakteryzuje makię śródziemnomorską (B) wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji europejskiej (C) wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie (B) wymienia korzystne i niekorzystne skutki rozwoju turystyki w strefie śródziemno-morskiej (B) opisuje zmiany lasu liściastego w poszcze-gólnych porach roku (C); wymienia warstwy lasu liściastego (A); wymienia po 3 przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników żyjących w lasach liściastych (A) wymienia cechy klimatu strefy lasów liściastych (A); charakteryzuje warstwy lasu liściastego (C); rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt występujących w lasach liściastych (C) wskazuje na mapie strefę lasów liściastych (C); wymienia gatunki drzew rosnących w lasach strefy umiarkowanej (A); charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego (C) wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (C); omawia zależności pokarmowe występujące w lesie (C) rysuje wykres słupkowy przedstawiający powierzchnię, jaką zajmują lasy liściaste w kilku wybranych krajach europejskich (D) wymienia 3 przykłady roślin, które rosną w strefie stepów (A) wyjaśnia znaczenie pojęcia step (B); wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów (C) opisuje klimat strefy stepów (B); omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku (B) porównuje step Eurazji, prerię Ameryki Północnej i pampę Ameryki Południowej (D) wymienia 4 gatunki zwierząt żyjących w stepie (A) wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie (B) wyjaśnia znaczenie pojęć: pampa, preria (B); wymienia przystosowania roślin do warunków stepowych (B); omawia, na podstawie wykresu klimatycznego, roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów (C) omawia przystosowania zwierząt do życia w stepie (B) wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze (A) pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga (C) charakteryzuje roślinność tajgi (C) wymienia 5–6 gatunków zwierząt występujących w tajdze (A); rozpoznaje na ilustracjach 5–6 gatunków zwierząt żyjących w tajdze (C); wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze (A) wymienia po 2 przykłady: owadów, ptaków, ssaków roślinożernych i drapieżników żyjących w tajdze (A); rozpoznaje na ilustracjach wymie-nione zwierzęta (C); wymienia surowce mineralne występujące w tajdze (B) wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe (B); opisuje klimat tajgi na podstawie wykresu klimatycznego (C); charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze (C) wymienia 5 gatunków zwierząt żyjących w tundrze (A); rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt tundry (C) wymienia najważniejsze cechy klimaty tundry (A); rozpoznaje zwierzęta żyjące w tundrze (C); odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku (C) opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry (B) omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze (B); przyporządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznej (C) wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa (B); wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna (B) porównuje życie mieszkańców tundry dawniej i obecnie (C) charakteryzuje bogactwa mineralne tundry i sposób ich eksploatacji (C) charakteryzuje klimat Antarktydy na podstawie diagramu klimatycznego (C) omawia przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych (B) wyjaśnia, jak powstaje lądolód (B) omawia działalność człowieka na Antarktydzie (B) omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych (B) klasyfikuje zasoby przyrody na rozróżnia zasoby przyrody na omawia działalność człowieka w Arktyce (B); porównuje Antarktydę i Arktykę (D) wyjaśnia znaczenie pojęć: wymienia zajęcia mieszkańców tundry (A) zaznacza na mapie Antarktydę (C) zaznacza na mapie Arktykę (C) wymienia przykłady zasobów przygotowuje przewodnik po najciekawszych miejscach strefy śródziemnomorskiej (D) omawia, w jaki sposób wykorzystuje się stepy do celów rolniczych (B) omawia skutki wycinania lasów na obszarze wieloletniej zmarzliny (B) przedstawia informacje na temat tajgi w kategorii „naj” (np. największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D) opowiada o życiu mieszkańców tundry na podstawie samodzielnie przeczytanej literatury (C) prezentuje samodzielnie wyszukane wiadomości na temat wkładu polskich naukowców w badania strefy pustyń lodowych (D) charakteryzuje zasoby przyrody (A) zasoby przyrody ożywionej i nieożywionej (B); wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej (A) odnawialne i nieodnawialne (B); podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych przyrody (A) wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które przyczyniają się do wyczerpywania zasobów przyrody (A) wymienia przynajmniej 3 przyczyny zmniejszania się różnorodności biologicznej (B) wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego (A) wymienia przynajmniej 3 skutki ocieplania się klimatu (A) wyjaśnia znaczenie pojęcia efekt cieplarniany (B); wymienia 2 przyczyny zwiększenia się ilości gazów cieplarnianych w atmosferze (A) wyjaśnia rolę warstwy ozonowej (B) wymienia 2 sposoby zapobiegania powstawaniu „dziury ozonowej” (A) Ćmińsk, 2010.09.01 zasoby wyczerpywalne, zasoby niewyczerpywalne (B); podaje przykłady zasobów wyczerpywanych i niewyczerpywanych przyrody (A) wyjaśnia znaczenie pojęć: konwencjonalne źródła energii, różnorodność biologiczna (B) przyrody najbliższej okolicy (D) omawia rolę gazów cieplarnianych (A); wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu (A) charakteryzuje skutki wzrostu średniej temperatury powietrza na Ziemi (C) wskazuje działania lokalne mające na celu przeciw-działanie ocieplaniu się klimatu (A) wyjaśnia, jak powstaje „dziura ozonowa” (B) wyjaśnia, czym jest ozon (B) omawia skutki istnienia „dziury ozonowej” (B) wskazuje lokalne działania ludzi przyczyniające się do wyczerpywania zasobów przyrody (D) Podpis nauczyciela przyrody Stwierdzam zgodność Przedmiotowych zasad oceniania z przyrody z WSO, wymagań edukacyjnych z podstawą programową: Ćmińsk, 2010.09.01 ……………………………………………………..
