Sprawozdanie z realizacji
advertisement
Sprawozdanie z realizacji za rok 2009 Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV opracowanego na lata 2007 – 2011 Część I Warszawa, 2010 1 SPIS TREŚCI: Spis treści ………………………………………..……………………………………………………………….....2 Streszczenie ……….…………………………….………………………………………………………………..…5 Sytuacja epidemiologiczna w Polsce ….……….………………………………………………………….13 Realizacja szczegółowych zadań w 2009 r. w zakresie zapobiegania i zwalczania AIDS w ramach Harmonogramu Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV opracowanym na lata 2007-201 …………...........................................16 ROZDZIAŁ 1 Wpływ kryzysu finansowego na działania w obszarze walki z epidemią HIV/AIDS………. Informacja o środkach finansowych będących w dyspozycji Krajowego Centrum ds. AIDS, przeznaczanych na zapobieganie i zwalczanie AIDS w 2009 roku ……………………………….…………………………………………………………………………………….……26 ROZDZIAŁ 2 OBSZAR TEMATYCZNY: PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ HIV CEL OGÓLNY: Ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV …..…….………..27 Szkolenia różnych grup zawodowych ………..…………………………………………….……….……28 Szkolenie dla pracowników ośrodków pomocy społecznej, poradni pomocy rodzinie, kuratorów społecznych …….………………………………………………………………………………..…28 Szkolenia dla pracowników medycznych …..……………………………………………………..…....30 Szkolenie dla nauczycieli, katechetów, instruktorów w zakresie HIV i AIDS ……..………..31 Spotkanie pracowników urzędów wojewódzkich i marszałkowskich ….…..…………………..32 Platforma edukacyjna …………….…………………………………………………………………………….33 Kampanie medialne ..…..……………………………………………………………………………….……...34 Kampania „WRÓĆ BEZ HIV” ……………………………………………………………………………..…..34 Spot TV promujący testowanie w kierunku HIV …………………………………………..………….41 Mobilny Informator HIV/AIDS …………………………………………………………………..…………..42 Kampania skierowana do młodzieży ……………………………………………………………..……….42 Kampania promująca testowanie w kierunku HIV ……………………………………………..…….43 Kampania edukacyjno-profilaktyczna skierowana do MSM ………………………………….......44 International AIDS Candlelight Memorial Day ……………………………………….…………………45 World AIDS Day …………………………………………………………………………………………………..47 Materiały oświatowe wydawane przez Krajowe Centrum ds. AIDS ………………..……..…..51 Oświatowa działalność informacyjna …………………………………………………….……………….51 2 Elektorniczna Baza Monitoringowa ………………………………………………………………….…….54 Zadania realizowane w środowisku osób o wysokim poziomie ryzykownych zachowań …………………………………………………………………………………………………………….…….……..55 Streetworking Programu Stacja ………………………………………………………………….….……..56 Edukacja………………………………………………………………………………………………………..……57 Konferencja pt. Profilaktyka, psychoedukacja, promocja zdrowia ………………………..……57 Działania skierowane do populacji MSM ……………………………………………………………..….58 Kampania skierowana do kobiet …………………………………………………….………………………61 Szkolenia edukatorów, doradców i konsultantów w zakresie HIV/AIDS realizowane przez organizacje pozarządowe …….……………………………..………………………………………….….…63 Materiały informacyjno-edukacyjne …………………………………………………….…………….…..65 XVI Międzynarodowa Konferencja „Człowiek żyjących z HIV w rodzinie i społeczeństwie” ………………………………………………………………………………..……………………………………..….67 Międzynarodowe seminarium nt. skuteczności działań profilaktycznych i redukcji szkód ………………………………………………………………………………………………………………….……....67 Grupa zadaniowa HIV/AIDS Partnerstwa Północnego Wymiaru ………………..…………..….69 Rada Programowa UNAIDS-PCB ………………………………………………………………….………..70 Grupa robocza Think Tank …………………………………………………………………………..……....71 Udział w konsultacjach eksperckich w sprawie testowania w kierunku HIV…………………72 Projekt H-Cube …………………………………………………………………………………………..…..…..73 Konferencja poświęcona problemowi AIDS w regionie Europy Wschodniej i Azji Środkowej …………………………………………………………………………………………………….…….76 Wizyty studyjne zagranicznych gości ……………………………………………………………....…….77 CEL OGÓLNY: Zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS ……………………..…………………………….……78 Strona internetowa Krajowego Centrum ds. AIDS www.aids.gov.pl .......................... 79 Broszura on-line ………………………………………………………………………………………...……….84 „Kontra” - Biuletyn Informacyjny ………………………………………….…………….…………….….84 e-Kontra - Newsletter Krajowego Centrum ds. AIDS …………………….….………………….….86 Ogólnopolski Całodobowy Telefon Zaufania ……………………………………………………………87 Poradnia internetowa ………………………………………………………………………………….….……96 Antywirus – doradztwo internetowe dot. Profilaktyki HIV/AIDS …………………………….….98 Punkty konsultacyjno-diagnostycznyczne …………………………………………….….……………100 3 ROZDZIAŁ 3 OBSZAR TEMATYCZNY: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W SFERZE PSYCHOSPOŁECZNEJ OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV/AIDS, ICH RODZIN I BLISKICH CEL OGÓLNY: Poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich …………………………………….……….……………….……111 Spotkania dla osób żyjących z HIV/AIDS …………………………………….….……….……………111 XIII Ogólnopolskie Spotkanie Osób Żyjących z HIV/AIDS oraz II Międzynarodowe Warsztaty dla Osób Żyjących z HIV/AIDS – region Europy Środkowej i Wschodniej ……………………………………………………..……………………………………………….…………………112 Grupy wsparcia ………………………………………………………………….……………………………...113 Turnus rehabilitacyjno-edukacyjny …………………………………………………..….…..…..….….113 Aktywizacja zawodowa osób przewlekle chorych żyjących z HIV ………………………….…115 ROZDZIAŁ 4 OBSZAR TEMATYCZNY: ZAPEWNIENIE SZEROKIEGO DOSTĘPU DO DIAGNOSTYKI ORAZ LECZENIA ARV CEL OGÓLNY: Poprawa jakości i dostępu do diagnostyki i opieki medycznej nad ludźmi żyjącymi z HIV/AIDS oraz osobami narażonymi na zakażenie HIV …………………………………………………………………..……………………………………………..……..117 Program leczenia antyretrowirusowego ………………….…………….…………………………..….120 Profilaktyka zakażeń HIV pozazawodowych – wypadkowych .………………………….……..124 CEL OGÓLNY: Ograniczenie zakażeń HIV wśród dzieci …………………….…….……126 Profilaktyka ARV zakażeń wertykalnych matka–dziecko ……………………….……….…….…127 Koszty profilaktyki zakażeń wertykalnych …………………………………………………….….……128 Leczenie antyretrowirusowe dzieci …………………………………….……………………….…….….129 Koszty leczenia dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS ………………………………………130 ROZDZIAŁ 5 Podsumowanie ………………………………………………………………………...........................132 Stanowisko Koordynatora ……………………………………………………………………………….…..137 Wyjaśnienia skrótów używanych w Sprawozdaniu …………………………………………........140 4 STRESZCZENIE 1. Wprowadzenie Zgodnie z § 7 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV (Dz. U. Nr 189, poz. 1590) koordynator – Krajowe Centrum ds. AIDS - zobowiązany jest do opracowywania rocznego sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV do dnia 15 czerwca każdego roku, a minister właściwy do spraw zdrowia do przedstawiania sprawozdania Radzie Ministrów do dnia 31 lipca każdego roku. Część I przedmiotowego Sprawozdania zawiera szczegółowy opis zadań realizowanych w 2009 roku, w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS, w trzech obszarach tematycznych. Każdy z obszarów tematycznych posiada cele ogólne, w których skład wchodzą cele szczegółowe, podzielone na zadania. I Obszar tematyczny: Profilaktyka zakażeń HIV (profilaktyka pierwszorzędowa). 1. Cel ogólny: Ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV. Cele szczegółowe: - wzrost poziomu wiedzy nt. HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa oraz zmiana postaw, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie, - zmniejszenie poziomu zachowań ryzykownych, - usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i ciąży, - rozwój bazy szkoleniowo-edukacyjnej, - poszerzenie współpracy międzynarodowej na rzecz zapobiegania zakażeniom HIV. 2. Cel ogólny: Zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS. Cele szczegółowe: - poszerzenie oferty informacyjnej dostosowanej do potrzeb indywidualnego odbiorcy, - zwiększenie dostępu do usług oraz poprawa jakości usług świadczonych w punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), wykonujących anonimowe i bezpłatne testy w kierunku HIV połączone z poradnictwem, 5 - usprawnienie nadzoru epidemiologicznego nad wykrywalnością zakażeń HIV, zachorowalnością na AIDS i umieralnością osób żyjących z HIV/AIDS oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową. II Obszar tematyczny: Poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich (profilaktyka drugorzędowa). Cel ogólny: Poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich. Cele szczegółowe: - poprawa jakości życia i funkcjonowania osób zakażonych HIV i chorych na AIDS, ich rodzin i bliskich. Podniesienie poziomu akceptacji społecznej wobec osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich, - dostosowanie aktualnie obowiązującego stanu prawnego w zakresie HIV/AIDS do przyjętych przez Polskę zobowiązań wspólnotowych i międzynarodowych, - współpraca międzynarodowa na rzecz poprawy jakości życia osób zakażonych HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich. III Obszar tematyczny: Zapewnienie szerokiego dostępu do diagnostyki oraz leczenia ARV (profilaktyka trzeciorzędowa). Cel ogólny: Poprawa jakości i dostępu do diagnostyki i opieki medycznej nad ludźmi żyjącymi z HIV/AIDS oraz osobami narażonymi na zakażenie HIV. Cele szczegółowe: - poprawa istniejącego systemu opieki medycznej nad osobami żyjącymi z HIV/AIDS, - usprawnienie systemu opieki nad osobami, które uległy ekspozycji na zakażenie HIV. Cel ogólny: Ograniczenie zakażeń HIV wśród dzieci. Cele szczegółowe: - usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i w ciąży, a w szczególności żyjącymi z HIV, - usprawnienie systemu opieki nad dziećmi żyjącymi z HIV/AIDS, w tym szczególnie urodzonymi przez matki żyjące z HIV. 6 Część II Sprawozdanie zawiera opis działań realizowanych w roku 2009 przez resorty i inne jednostki zobowiązane do współpracy w ramach Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007 – 2011. 2. Sytuacja epidemiologiczna Pierwszy przypadek zakażenia HIV został wykryty w Polsce w roku 1985, natomiast pierwsze zachorowanie na AIDS zdiagnozowano rok później. Od początku epidemii HIV/AIDS w Polsce do końca 2009 roku, łącznie stwierdzono zakażenie HIV u 12 757 obywateli polskich, odnotowano 2 516 zachorowań na AIDS, a 1 010 osób zmarło z przyczyn związanych z AIDS. W 2009 roku zgłoszono w Polsce 689 nowych zakażeń HIV, w tym 539 mężczyzn (78%) i 127 kobiet (18%). W przypadku 23 osób występuje brak danych. Jednocześnie rozpoznano AIDS u 124 osób, w tym 96 mężczyzn (77%) i 28 kobiet (23%). Główne drogi zakażeń HIV w Polsce w latach 1985-2009 Od 2001 roku obserwuje się odwrócenie pewnych trendów epidemii. Zakażeniu ulega coraz więcej osób o orientacji heteroseksualnej, bez narkomanii dożylnej w wywiadach. Osoby te zakażają się poprzez ryzykowne kontakty seksualne, często 7 połączone ze stosowaniem środków psychoaktywnych. Z informacji zebranych w punktach konsultacyjno-diagnostycznych wynika, że niepokojąco rośnie także liczba zakażeń w populacji mężczyzn mających seks z mężczyznami. Polska, zakażenia HIV (1985 – 2009) wg wieku 4,00% 4,50% 10,00% 7,50% <20 20 - 29 30 - 39 47,00% 27,00% 40 - 49 >50 brak danych Tak jak w większości krajów, w Polsce HIV dotyka często ludzi młodych. 54% osób, które uległy zakażeniu HIV nie ukończyło dwudziestego dziewiątego roku życia, w tym 7% w momencie zakażenia nie ukończyło dwudziestego roku życia. Najliczniejszą grupę (ok. 84%) wśród osób zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce stanowią osoby w wieku produkcyjnym (20-49 lat). 3. Realizacja Krajowego Programu przez Krajowe Centrum ds. AIDS - agendę Ministra Zdrowia Krajowe Centrum ds. AIDS, działając w imieniu Ministra Zdrowia, zgodnie z przyjętym w Krajowym Programie podziałem celów i kierunków działań na trzy obszary tematyczne, podjęło w roku 2009 poniższe inicjatywy. W obszarze tematycznym pt. Profilaktyka zakażeń HIV (profilaktyka pierwszorzędowa), w którym zawarty jest pierwszy cel ogólny - zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS, zrealizowano następujące zadania: 1. Szkolenia różnych grup zawodowych i społecznych takich, jak: a) pracownicy urzędów wojewódzkich i marszałkowskich oraz ministerstw - 40 osób, 8 b) pracownicy medyczni (w tym lekarze ginekolodzy, lekarze rodzinni, położne, pielęgniarki) – 797 osób – w tym poprzez platformę edukacyjną zostało przeszkolonych 367 osób, c) nauczyciele, katecheci, instruktorzy w zakresie HIV/AIDS – 181 osób, d) edukatorzy, doradcy i konsultanci w zakresie HIV/AIDS – 62 osób, e) pracownicy ośrodków pomocy społecznej, poradni pomocy rodzinie, kuratorzy społeczni – 115 osób. 2. Organizacja Światowego Dnia AIDS. 3. Organizacja Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS. 4. Organizacja kampanii informacyjnych adresowanych do różnych grup docelowych. 5. W 2009 roku Krajowe Centrum ds. AIDS kontynuowało ogólnopolską kampanię społeczną mającą na celu podniesienie poziomu wiedzy na temat HIV i AIDS. Kampania „Wróć bez HIV” trwała od 1 lipca 2008 roku do 1 grudnia 2009 roku. Zakończyła się wraz z obchodami Światowego Dnia AIDS. W ramach kampanii powstały cztery kreacje pt. „Wakacje marzeń 2099 zł. HIV gratis.” - z myślą o osobach podróżujących turystycznie, „Praca za granicą 1250 €. HIV gratis.” - dla osób wyjeżdżających do pracy, „Przystanek w podróży 50 zł. HIV gratis.” - dla klientów osób sprzedających usługi seksualne oraz „Wyjazd służbowy. Dieta 45 €. HIV gratis.” - dla podróżujących służbowo. Wszystkie kreacje łączyło proste, uniwersalne logo – walizka z komunikatem „Wróć bez HIV”. Podobnie jak w latach poprzednich, kampania miała charakter multimedialny. Wykorzystywane były: o Spot radiowy, o Strona www.aids.gov.pl/kampanie/2009/, o Bannery internetowe, o Gra platformowa (na stronie internetowej kampanii), o Outdoor (billboardy, reklama w metrze), o Plakaty i ulotki, o Reklama prasowa, o Kalendarze na 2009 i 2010 rok, gadżety kampanijne: torba reklamowa, długopis, brelok „czerwona kokardka”, taśma do bagażu, o Pakiet edukacyjny z wklejoną prezerwatywą. 9 6. Zakończono prace nad modernizacją elektronicznej bazy monitoringowej. Baza umożliwia jednostkom do tego zobowiązanym wpisywanie sprawozdań z realizacji zadań Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV oraz planowanych zadań, bezpośrednio ze strony internetowej. 7. Rozpowszechniono materiały profilaktyczne adresowane do różnych grup docelowych. Dofinansowane zostało również wydanie czasopism, których tematyka była pośrednio lub bezpośrednio powiązana z edukacją HIV/AIDS. 8. Funkcjonowanie internetowego portalu edukacyjnego (tzw. e-learning) mającego na celu podwyższenie wiedzy w zakresie problematyki HIV/AIDS wśród studentów oraz lekarzy. Po przejściu szkolenia można uzyskać 10 punktów edukacyjnych oraz certyfikat potwierdzający ukończenie szkolenia. Tak więc, Krajowe Centrum ds. AIDS współorganizowało oraz finansowało szkolenia i inne programy edukacyjne, których tematyka dotyczyła problematyki HIV/AIDS. W obszarze tematycznym pt. Profilaktyka zakażeń HIV (profilaktyka pierwszorzędowa), w którym zawarty jest drugi cel ogólny - zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS, zrealizowano takie zadania jak: 1. Prowadzenie strony internetowej www.aids.gov.pl, na której umieszczane są najważniejsze i najbardziej aktualne informacje z zakresu HIV/AIDS. 2. Finansowe wsparcie działań ogólnopolskiego całodobowego telefonu zaufania AIDS. Dzwoniąc pod numer 022 692-82-26 można uzyskać wszystkie niezbędne informacje dotyczące tematyki HIV/AIDS. W 2009 roku przeprowadzono 11 662 rozmów. 3. Finansowanie działalności internetowej poradni HIV/AIDS. Wejście na stronę poradni możliwe jest bezpośrednio ze strony Krajowego Centrum www.aids.gov.pl. Na stronie poradni można zadać pytania związane z HIV/AIDS. Specjaliści zatrudnieni w poradni odpowiadają bezpośrednio na adres podany przez pytającego. 4. Opracowanie i publikacje Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS „Kontra”. Jest to kwartalnik wydawany w nakładzie 4,5 tys. egzemplarzy, w którym poruszane są istotne tematy dotyczące problematyki HIV/AIDS. 5. e-Kontra – Newsletter Krajowego Centrum ds. AIDS, ukazujący się od grudnia 2002 roku. Rozsyłany jest pocztą elektroniczną. e-Kontra dostępna jest również pod adresem: www.ekontra.aids.gov.pl. 10 6. Współfinansowanie działalności dwudziestu ośmiu punktów konsultacyjno- diagnostycznych, wykonujących anonimowo i bezpłatnie badania w kierunku HIV, połączone z poradnictwem przed testem i po nim. Sieć punktów anonimowego i bezpłatnego testowania w kierunku HIV, rozszerzana od kilku lat, obejmuje obecnie wszystkie województwa w Polsce. W roku 2009 liczba klientów punktów konsultacyjno-diagnostycznych wyniosła 26 253 osób. W obszarze tematycznym pt. Poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich (profilaktyka drugorzędowa), w którym zawarty jest cel ogólny - poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich, Krajowe Centrum ds. AIDS zrealizowało następujące zadania: 1. Współfinansowanie działań organizacji pozarządowych zajmujących się organizacji pozarządowych zajmujących się prowadzeniem grup wsparcia. 2. Współfinansowanie działań organizacją turnusów rehabilitacyjno-edukacyjnych. W obszarze tematycznym pt. Zapewnienie szerokiego dostępu do diagnostyki oraz leczenia ARV (profilaktyka trzeciorzędowa), który zawiera pierwszy cel ogólny - poprawa jakości i dostępu do diagnostyki i opieki medycznej nad ludźmi żyjącymi z HIV/AIDS oraz osobami narażonymi na zakażenie HIV, oraz drugi cel ogólny - ograniczenie zakażeń HIV wśród dzieci, Krajowe Centrum ds. AIDS zrealizowało następujące zadania: 1. Koordynowanie Programu „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2007-2009 roku”. Celem systemu specjalistycznego leczenia antyretrowirusowego jest ograniczenie skutków epidemii HIV/AIDS przy jednoczesnym monitorowaniu jego skuteczności u pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS. Prawidłowe leczenie zmniejsza zapadalność i śmiertelność z powodu AIDS w populacji osób żyjących z HIV oraz zmniejsza ich zakaźność. o W 2009 roku Programem leczenia ARV objętych było 4 434 pacjentów. o Program leczenia ARV realizowany był w 20 szpitalach, w których działają ośrodki referencyjne leczące zakażonych HIV i chorych na AIDS (umowy na lata 20072009). 11 o Leczenie antyretrowirusowe penitencjarnych (umowa z jest prowadzone Centralnym również Zarządem w Służby zakładach Więziennej), kontynuujących leczenie pacjentów lub włączających pacjentów do terapii ARV w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności. 2. Z programu polityki zdrowotnej „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce” pokrywany był również koszt leków stosowanych w przypadku ekspozycji pozazawodowych wypadkowych, tzn. takich do których doszło w konsekwencji nieszczęśliwych zdarzeń takich jak np.: gwałt, zakłucie igłą zanieczyszczoną materiałem potencjalnie zakaźnym nieznanego pochodzenia, zranienia odniesione w trakcie napaści/bójki itp. W 2009 roku wdrożono leczenie antyretrowirusowe w profilaktyce zakażeń poekspozycyjnych pozazawodowych u 850 pacjentów. 3. W ramach wyżej wymienionego programu polityki zdrowotnej profilaktyką zakażeń wertykalnych (matka–dziecko) objęto 81 kobiet ciężarnych zakażonych HIV. 4. W roku 2009 w ramach przedmiotowego programu było leczonych ARV 134 dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS. Wszystkie te dzieci otrzymały ponadto bezpłatnie szczepionki, według specjalnego kalendarza szczepień, opracowanego przez Klinikę Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a zatwierdzonego i finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia w ramach programu polityki zdrowotnej. Wszystkie te zadania były finansowane z budżetu przekazanego przez Ministra Zdrowia, będącego w dyspozycji Krajowego Centrum ds. AIDS. 12 SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA HIV/AIDS W POLSCE Pierwszy przypadek zakażenia HIV został wykryty w Polsce w roku 1985, natomiast pierwsze zachorowanie na AIDS zdiagnozowano rok później. Od początku epidemii HIV/AIDS w Polsce do końca 2009 roku, łącznie stwierdzono zakażenie HIV u 12 757 obywateli polskich, odnotowano 2 516 zachorowań na AIDS, a 1 010 osób zmarły z przyczyn związanych z AIDS. W 2009 roku zgłoszono w Polsce 689 nowych zakażeń HIV, w tym 539 mężczyzn (78%) i 127 kobiet (18%). W przypadku 23 osób występuje brak danych. Jednocześnie rozpoznano AIDS u 124 osób, w tym 96 mężczyzn (77%) i 28 kobiet (23%). Szacuje się, że w Polsce tylko około 30% osób zakażonych HIV jest świadome swojego statusu serologicznego. Główne drogi zakażeń HIV w Polsce w latach 1985-2009 W pierwszych latach epidemii w Polsce główną drogę rozprzestrzeniania się zakażeń HIV stanowiło stosowanie dożylnych środków odurzających oraz kontakty homoseksualne pomiędzy mężczyznami. Od roku 2001 obserwuje się odwrócenie pewnych trendów epidemii. Zakażeniu ulega coraz więcej osób o orientacji heteroseksualnej, bez narkomanii dożylnej w wywiadach. Osoby te zakażają się poprzez ryzykowne kontakty 13 seksualne, często połączone ze stosowaniem środków psychoaktywnych. Z informacji zebranych w punktach konsultacyjno-diagnostycznych wynika, że niepokojąco rośnie także liczba zakażeń w populacji mężczyzn mających seks z mężczyznami. Od początku epidemii zachorowania na AIDS i zakażenia HIV rejestruje się najczęściej w dużych aglomeracjach miejskich. Najwięcej zakażeń w ubiegłym roku odnotowano w województwach: dolnośląskim, wielkopolskim, łódzkim i lubuskim. W 2009 roku zakażenia bez informacji o ich drodze stanowiły 76,5% wszystkich zakażeń zgłoszonych do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny. Fakt ten należy tłumaczyć tendencją wzrostową liczby zakażeń, do których dochodzi na drodze kontaktów seksualnych. Na statystyki zbiorcze mówiące o 43% zakażeń poprzez stosowanie narkotyków dożylnych w dużej mierze ma wpływ sytuacja z lat poprzednich. Polska, zakażenia HIV (1985 – 2009) wg wieku 4,00% 4,50% 10,00% 7,50% <20 20 - 29 30 - 39 27,00% 47,00% 40 - 49 >50 brak danych Tak jak w większości krajów, w Polsce HIV dotyka często ludzi młodych. 54% osób, które uległy zakażeniu HIV nie ukończyło dwudziestego dziewiątego roku życia, w tym 7% w momencie zakażenia nie ukończyło dwudziestego roku życia. Najliczniejszą grupę (ok. 84%) wśród osób zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce stanowią osoby w wieku produkcyjnym (20-49 lat). Przedstawione powyżej dane epidemiologiczne wskazują na relatywnie stabilną sytuację epidemiologiczną HIV/AIDS w Polsce. Biorąc pod uwagę szybko wzrastającą liczbę zakażeń HIV w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, istnieje potencjalne ryzyko 14 gwałtownego rozprzestrzeniania się epidemii w regionie, co może mieć bezpośrednie przełożenie także na sytuację w Polsce. 15 REALIZACJA POSZCZEGÓLNYCH ZADAŃ W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA I ZWALCZANIA AIDS W RAMACH HARMONOGRAMU REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU ZWALCZANIA AIDS I ZAPOBIEGANIA ZAKAŻENIOM HIV NA LATA 2007 – 2011 16 Krajowe Centrum ds. AIDS, działając w imieniu Ministra Zdrowia, zgodnie z przyjętym Harmonogramem Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007–2011, było w 2009 roku realizatorem i koordynatorem zadań, zgodnie z poniższym zestawieniem tabelarycznym w podziale na obszary problemowe (tematyczne), cele ogólne oraz cele szczegółowe. Realizacja szczegółowych zadań Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007–2011 w roku 2009 cele ogólne cele szczegółowe strona Obszar tematyczny: profilaktyka zakażeń HIV (profilaktyka pierwszorzędowa) I. Wzrost poziomu wiedzy nt. HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa oraz zmiana postaw, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie. Ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV 27-77 II. Zmniejszenie poziomu zachowań ryzykownych. III. Usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i ciąży. IV. Rozwój bazy szkoleniowo-edukacyjnej. V. Poszerzenie współpracy międzynarodowej na rzecz zapobiegania zakażeniom HIV. I. Poszerzenie oferty informacyjnej dostosowanej do potrzeb indywidualnego odbiorcy. Zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS II. Zwiększenie dostępu do usług oraz poprawa jakości usług świadczonych w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD) wykonujących anonimowe i bezpłatne testy w kierunku HIV połączone z poradnictwem. III. Usprawnienie nadzoru epidemiologicznego nad wykrywalnością zakażeń HIV, zachorowalnością na AIDS i umieralnością osób żyjących z HIV/AIDS oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową. 17 78-109 Obszar tematyczny: poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich (profilaktyka drugorzędowa) I. Poprawa jakości życia i funkcjonowania osób zakażonych HIV/chorych na AIDS, ich rodzin i bliskich. Poprawa jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich 110-116 II. Podniesienie poziomu akceptacji społecznej wobec osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich. III. Dostosowanie aktualnie obowiązującego stanu prawnego w zakresie HIV/AIDS do przyjętych przez Polskę zobowiązań wspólnotowych i międzynarodowych. IV. Współpraca międzynarodowa na rzecz poprawy jakości życia osób zakażonych HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich. Obszar tematyczny: zapewnienie szerokiego dostępu do diagnostyki oraz leczenia ARV (profilaktyka trzeciorzędowa) Poprawa jakości i dostępu do diagnostyki i opieki medycznej nad ludźmi żyjącymi z HIV/AIDS oraz osobami narażonymi na zakażenie HIV Ograniczenie zakażeń HIV wśród dzieci I. Poprawa istniejącego systemu opieki medycznej nad osobami żyjącymi z HIV/AIDS. II. Usprawnienie systemu opieki nad osobami, które uległy ekspozycji na zakażenie HIV. I. Usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i w ciąży, a w szczególności żyjącymi z HIV. II. Usprawnienie systemu opieki nad dziećmi żyjącymi z HIV/AIDS, w tym szczególnie urodzonymi przez matki żyjące z HIV. 18 117-130 ROZDZIAŁ 1 WPŁYW KRYZYSU FINANSOWEGO NA DZIAŁANIA W OBSZARZE WALKI Z EPIDEMIĄ HIV/AIDS INFORMACJA O ŚRODKACH FINANSOWYCH BĘDĄCYCH W DYSPOZYCJI KRAJOWEGO CENTRUM DS. AIDS, PRZEZNACZANYCH NA ZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE AIDS w roku 2009 19 Wpływ kryzysu finansowego na działania w obszarze walki z epidemią HIV/AIDS Krajowe Centrum ds. AIDS po raz kolejny zwraca uwagę na wysokość środków finansowych przeznaczanych na profilaktykę HIV/AIDS w Polsce. Centrum zgodnie z Krajowym Programem Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011 oraz zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zleca organizacjom pozarządowym realizację zadań w ramach działalności profilaktycznej. Dotacje są przyznawane dla podmiotów, które poza spełnieniem wymogów formalnych ukierunkują działania w następujących typach działalności - ze względu na grupę odbiorców (adresatów programów): A. Skierowane do populacji generalnej. B. Skierowane do określonych grup społecznych lub zawodowych. C. Skierowane do populacji o zwiększonym poziomie ryzykownych zachowań. D. Skierowane do osób żyjących z HIV/AIDS i ich bliskich. Dotowanie działalności prowadzonej przez organizacje pozarządowe w ostatnich piętnastu latach przedstawia poniższy wykres: 20 W ramach realizacji ostatniego Krajowego Programu Zwalczania HIV/AIDS na lata 20072011, przeznaczono na dotacje odpowiednio w poszczególnych latach: w 2007 roku – 2.119.000,00 zł, w 2008 roku – 1.814.000,00 zł (co stanowi mniej o 14 % względem budżetu z roku 2007), w 2009 roku – 1.746.000,00 zł (co stanowi mniej o 18 % względem budżetu z roku 2007), w 2010 roku – 1.336.000,00 zł (co stanowi mniej o 37 % względem budżetu z roku 2007). Środki finansowe przeznaczone z budżetu Ministra Zdrowia na programy profilaktyczne w latach 2007-2010 3 500 000 zł 3 000 000 zł 2 500 000 zł 2 000 000 zł 1 500 000 zł 1 000 000 zł 500 000 zł - zł Serie2 2007 2008 2009 2010 3 249 500,00 zł 2 860 000,00 zł 2 520 000,00 zł 2 266 000,00 zł W 2009 roku w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych było o 25% więcej osób niż w roku 2008. W roku bieżącym Punkty prawdopodobnie staną przed koniecznością wprowadzenia limitów liczby pacjentów miesięcznie, z powodu niewystarczających funduszy na wykonanie testów względem liczby osób, którym powinno się ten test wykonać. 21 W 2010 roku osiemdziesiąt jeden procent środków przeznaczono na działalność Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych, które i tak nie zabezpieczają wszystkich potrzeb, natomiast pozostałe dziewiętnaście procent na programy profilaktyczne. 22 W związku z ograniczeniami finansowymi Krajowe Centrum ds. AIDS zostało zmuszone do podjęcia decyzji o redukcji poszczególnych zadań profilaktycznych. W planach pozostają: o stworzenie platformy informacyjnej (stworzenie komputerowego systemu tematycznych paneli będących odpowiedziami na pytania klientów oraz obsługa Telefonu Zaufania AIDS co najmniej przez dwóch konsultantów równolegle), o wojewódzkie obchody Światowego Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS; o programy skierowane do młodzieży prowadzone aktywnymi i nowatorskimi metodami; o szkolenia dla konsultantów, partyworkerów, streetworkerów; o szkolenie superwizyjne dla pracowników Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych oraz konsultantów Telefonu Zaufania i Poradni Internetowej; o wysokospecjalistyczne szkolenie specjalistów ds. profilaktyki HIV dla absolwentów wyższych uczelni z kierunków związanych z ochroną zdrowia o poszerzenie liczby PKD oraz zapewnienie finansowania na poziomie zapewniającym przyjęcie wszystkich zainteresowanych klientów (bez wprowadzania limitów); o spot TV kampanii ogólnospołecznej; o badanie populacji mężczyzn mających seks z mężczyznami (jego potrzeba była wyrażona przez Panią Elżbietę Radziszewską – Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania oraz NGO skupiające osoby o orientacji homoseksualnej); o Wkładka na CD do gazety lekarskiej pt. Postępowanie Zapobiegawcze i Diagnostyczne w przypadku zakażenia HIV i Zachorowania na AIDS; o podsumowanie i analiza ankiet wypełnianych przez pacjentów i doradców w PKD wykonujących anonimowo i bezpłatnie testy w kierunku HIV. Tak więc, drastyczne zmniejszanie budżetu Krajowego Centrum ds. AIDS powoduje konieczność ograniczenia lub rezygnacji z działań profilaktyczno-edukacyjnych. Rezygnacja z tych działań może okazać się bardzo niebezpieczna nie tylko dla wspomnianych populacji, ale także dla ogółu społeczeństwa. Epidemia HIV/AIDS w Polsce przybiera charakter uogólniony (nie ogranicza się tylko do populacji szczególnie podatnych na ryzyko zakażenia HIV, ale dotyka ogółu młodych dorosłych), co wymusza na instytucji odpowiedzialnej za całokształt działań w obszarze walki z epidemią HIV/AIDS wzmożenie działalności profilaktyczno-edukacyjnej. 23 Ministerstwo Zdrowia, jak i Krajowe Centrum ds. AIDS, które realizuje zadania w imieniu Ministra Zdrowia w zakresie zapobiegania i zwalczania AIDS, stoi przed poważnym zadaniem dotyczącym podjęcia działań zmierzających do zwiększenia środków finansowych przeznaczanych na profilaktykę HIV/AIDS. Odpowiednie środki finansowe konieczne są na realizację: Zadań określonych w Krajowym Programie Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011, przyjętego przez Radę Ministrów. Zakupu leków antyretrowirusowych w ramach programu zdrowotnego pn. Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce. Działań profilaktycznych, zgodnie między innymi z Komunikatem Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Zwalczanie HIV/AIDS w Unii Europejskiej i krajach sąsiednich w latach 2009-2013”. Dokument ten odnosi się głównie do konieczności kontynuowania działań profilaktycznych w państwach UE oraz jej sąsiedztwie. Podkreśla, iż walka z epidemią HIV/AIDS w UE jest priorytetem politycznym. Wskazuje na konieczność zapewnienia szerokiej dostępności leczenia ARV i poprawy jakości życia osób zakażonych HIV i chorych na AIDS. Badań behawioralnych, odnoszących się do problemu HIV/AIDS. W latach 2009-2010 prasa szeroko rozpisywała się o tym, iż Centrum w odniesieniu do np. populacji kobiet prostytuujących się posługuje się danymi z 2002 r., a współpracujący z Centrum badacze interweniowali wielokrotnie także u Ministra Zdrowia, prosząc o zarezerwowanie w budżecie na przyszły rok kwoty umożliwiającej przeprowadzenie badań, których wykonanie dla zachowania porównywalności wyników powinno odbywać się co 5 lat. Ostatnie tego typu badania (Wiedza, postawy społeczne wobec HIV/AIDS i zachowania seksualne) przeprowadzone były w latach 1997, 2001 i 2005. Powinny one zatem zostać wykonane w 2010 roku. EURO2012 - doświadczenia innych krajów organizujących w przeszłości tego typu imprezy pokazały, iż w przypadku braku odpowiedniej profilaktyki i działalności edukacyjnej następstwem obserwowanym już w kilka tygodni po zakończeniu imprezy był wzrost liczby zakażeń przenoszonych drogą płciową, a także HIV oraz HIV2 (przykład Portugalii, gdzie po Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej zaobserwowano kilkadziesiąt przypadków zakażeń HIV2, który prawdopodobnie 24 przywędrował do tego kraju wraz z kibicami z Afryki Zachodniej). Przy trwających od dłuższego czasu ograniczeniach budżetowych nie będzie możliwe zapewnienie właściwej działalności profilaktyczno-edukacyjnej. Prezydencji Polskiej UE - ze strony Krajowego Centrum ds. AIDS, w szczególności organizację i obsługę związanych z tym spotkań na poziomie eksperckim. Współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi w zakresie HIV/AIDS – ostatni incydent, który miał miejsce podczas konferencji w Madrycie, w ramach Prezydencji Hiszpańskiej w UE (13.04.2010 r.) wskazuje wyraźnie, że również na forum międzynarodowym problem z finansowaniem profilaktyki HIV/AIDS w Polsce jest widoczny. Pan Nikos Dedes, przedstawiciel forum społeczeństwa obywatelskiego, który reprezentował ponadto organizację European AIDS Treatment Group stwierdził, iż pieniądze, które Polska przeznacza na dotacje dla organizacji MSM to w skali roku ok. 3-5 tys. €, zatem w ogóle nie można mówić o działaniach profilaktycznych w ramach dotacji. W opinii Krajowego Centrum ds. AIDS konieczne jest zwiększenie środków finansowych w rozdziale 85152 - Zapobieganie i Zwalczanie AIDS. Informacja o zadaniach realizowanych i finansowanych przez pozostałe podmioty zobowiązane do udziału w Krajowym Programie Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV umieszczona jest w II części Sprawozdania. Działalność Krajowego Centrum finansowana jest z budżetu państwa, z części 46 –Zdrowie, dział 851 – Ochrona zdrowia, rozdział 85152 – Zapobieganie i zwalczanie AIDS (finansowanie dotyczy utrzymania Krajowego Centrum ds. AIDS oraz zadań z zakresu zapobiegania oraz zwalczania AIDS) oraz z części 46 – Zdrowie, dział 851 – Ochrona zdrowia, rozdział 85149 – Programy polityki zdrowotnej (finansowanie dotyczy zakupu leków antyretrowirusowych, monitorowania i koordynacji ich wykorzystania w ośrodkach leczniczych na terenie kraju oraz prowadzenie informatycznej bazy danych). W przedmiotowym Sprawozdaniu umieszczono kwoty przeznaczone na działania w zakresie HIV/AIDS: z rozdziału 85152 - 2.847.444,74 zł. oraz z rozdziału 85149 - 143.566.354,05 zł. (zostały one rozpisane szczegółowo w na str. 2-18/295 Sprawozdania w II części). 25 Informacja o środkach finansowych będących w dyspozycji Krajowego Centrum ds. AIDS, przeznaczanych na zapobieganie i zwalczanie AIDS w roku 2009 Część: 46 - Zdrowie Dział: 851- Ochrona Zdrowia Rozdział: 85152 - Zapobieganie i Zwalczanie AIDS ZADANIA ZLECANE § opis kwota 2810 Dotacje celowe z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji fundacjom Dotacje celowe z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji stowarzyszeniom Zakup leków i materiałów medycznych Zakup usług pozostałych 322.146,00 2820 4230 4300 SUMA 1.423.523,06 327.792,87 773.982,81 2.847.444,74 Część: 46 – Zdrowie Dział: 851 – Ochrona Zdrowia Rozdział: 85149 – Programy Polityki Zdrowotnej – „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce”. § 4230 OPIS KWOTA 143.504.865,79 4170 Zakup leków i materiałów medycznych Wynagrodzenia bezosobowe 4300 Zakup usług pozostałych 22.588,26 RAZEM: 38.900,00 143.566.354,05 26 ROZDZIAŁ 2 Obszar tematyczny: PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ HIV (profilaktyka pierwszorzędowa) Cele ogólne: OGRANICZENIE ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ ZAKAŻEŃ HIV CELE SZCZEGÓŁOWE: I. Wzrost poziomu wiedzy nt. HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa oraz zmiana postaw, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie. II. Zmniejszenie poziomu zachowań ryzykownych. III. Usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i ciąży. IV. Rozwój bazy szkoleniowo-edukacyjnej. V. Poszerzenie współpracy międzynarodowej na rzecz zapobiegania zakażeniom HIV . 27 I. CEL SZCZEGÓŁOWY: Wzrost poziomu wiedzy nt. HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa oraz zmiana postaw, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie. ZADANIE: Kontynuacja i rozwój modułów szkoleniowych (edukacyjno-profilaktycznych) ukierunkowanych na grupy docelowe, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży, w tym promocja i wdrażanie nowatorskich programów profilaktycznych oraz programów prowadzonych metodami aktywnymi. ZADANIE: Organizacja kampanii medialnych, skierowanych do wybranych grup docelowych, zgodnie z potrzebami i oceną aktualnej sytuacji epidemiologicznej. ZADANIE: Wspieranie opracowań mających na celu ocenę szczegółowych problemów HIV/AIDS w Polsce. Szkolenia o zasięgu ogólnopolskim - szkolenia różnych grup zawodowych Krajowe Centrum ds. AIDS realizowało te zadania między innymi poprzez współorganizowanie oraz finansowanie szkoleń i innych programów edukacyjnych, których tematyka dotyczyła problematyki HIV/AIDS. Realizatorami szkoleń, na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS, były organizacje pozarządowe, które wyłoniono w ramach otwartego konkursu ofert zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.- Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010. Nr 113, poz. 759). Przykładowe działania: Szkolenia z zakresu problematyki HIV/AIDS dla pracowników ośrodków pomocy społecznej, poradni pomocy rodzinie, kuratorów społecznych Zgodnie z harmonogramem zadań na rok 2009 Krajowe Centrum ds. AIDS rozpisało konkurs ofert dla organizacji pozarządowych na programy szkoleniowe dla pracowników ośrodków pomocy społecznej, poradni pomocy rodzinie i kuratorów społecznych. Wybranymi w drodze konkursu realizatorami zadań, które zostały dotowane przez Centrum w imieniu Ministra Zdrowia, zostały dwa stowarzyszenia: Krakowskie 28 Towarzystwo Pomocy Uzależnionym oraz Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami” z siedzibą w Warszawie. W ramach szkolenia organizowanego przez Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym przeprowadzono cztery cykle szkoleniowe po trzy dni każdej edycji. Przeszkolono 85 osób. Celem szkoleń była edukacja pracowników, których klientami są między innymi osoby nieakceptowane społecznie. Edukacja dotyczyła nie tylko wiedzy z zakresu HIV/AIDS lecz również postaw wobec osób zakażonych i obejmowała następujące tematy: o posługiwanie się właściwą terminologią w odniesieniu do problematyki HIV/AIDS, o szacowanie ryzyka zakażenia HIV w odniesieniu do różnych zachowań ryzykownych, o wspieranie zachowań prozdrowotnych, o wspieranie osoby zakażonej i jej rodziny, o kształtowanie postaw akceptacji i tolerancji wobec osób zakażonych, o przeprowadzenie rozmowy okołotestowej, o prowadzenie rozmowy z trudnym klientem, o współdziałanie z szeroko pojętą społecznością lokalną na rzecz osób zakażonych, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, o prowadzenie zajęć profilaktycznych w środowisku swoich klientów. W ramach szkolenia organizowanego przez Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami” przeszkolono 30 osób. Zadanie zostało zrealizowane jako trzydniowe szkolenie o charakterze seminaryjnym, zakładające aktywny udział uczestników, zarówno w warsztatach, jak i w podczas wykładów. Przeprowadzono 32 godziny zajęć dydaktycznych podczas których doskonalono wiedzę oraz umiejętności niezbędne w pracy z zakresu rozwiązywania problemów HIV/AIDS. 29 Organizacje pozarządowe zaangażowane w realizację programów szkoleniowych Kwota Liczba realizacji Nazwa organizacji Realizowane zadanie odbiorców umowy bezpośrednich Stowarzyszenie Klub Abstynenta POWRÓT Mikołów Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym Kraków Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami" Warszawa Fundacja Edukacji Społecznej Warszawa X Ponadregionalna Edycja Powiatowej Młodzieżowej Szkoły Liderów Młodzieżowych Animatorów Programów Profilaktycznych w Mikołowie 7 000,00 zł „Zrozumieć by pomóc” – szkolenie z zakresu problematyki HIV/AIDS dla pracowników ośrodków pomocy 12 223,00 zł społecznej, poradni pomocy rodzinie, kuratorów społecznych Szkolenie z zakresu problematyki HIV/AIDS dla pracowników ośrodków pomocy 16 174,00 zł społecznej, poradni pomocy rodzinie, kuratorów społecznych Szkolenie koordynatorów i pracowników Punktów 15 000,00 zł Konsultacyjno – Diagnostycznych 50 397,00 zł 61 85 30 40 216 Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS Szkolenia dla pracowników medycznych ,w tym pielęgniarek i położnych w zakresie podstawowej wiedzy na temat HIV i AIDS i prowadzenia poradnictwa przed i po wykonaniu testu w kierunku HIV Przeprowadzono 11 szkoleń, w trakcie których łącznie przeszkolono 400 osób. Bloki tematyczne to: o Epidemiologia, o Polityka państwa w zakresie walki z epidemią HIV/AIDS, O Współpraca międzynarodowa, 30 O aspekty medyczne, O Profilaktyka i punkty diagnostyczne, O Aspekty psychospołeczne, O Seksuologia, o Zagadnienia etyczno-prawne, O Narkotyki, o Spotkanie z osobą żyjącą z HIV. Szkolenie podstawowe dla nauczycieli, katechetów, instruktorów w zakresie HIV i AIDS – etap 1 Przeprowadzono 5 szkoleń, w trakcie których łącznie przeszkolono 98 osób. Bloki tematyczne to: o Epidemiologia HIV/AIDS w Polsce i na świecie, o Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (przedstawienie analizy ankiet z punktów anonimowego i bezpłatnego testowania połączonego z poradnictwem), o Zagadnienia etyczno-prawne, o Realizacja Harmonogramu Krajowego Programu zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV opracowanego na lata 2007-2011, o Aspekty medyczne, o Aspekty psychologiczne, o Wybrane zagadnienia z seksuologii, o Rola i zadania szkoły w przeciwdziałaniu stosowania substancji psychoaktywnych, o Spotkanie z rzeczywistością. Szkolenia dla nauczycieli, katechetów i instruktorów w zakresie HIV i AIDS – etap 2 Przeprowadzono 3 szkolenia, w trakcie których łącznie przeszkolono 83 osoby. Bloki tematyczne: o Wybrane problemy współczesnego świata związane z epidemią HIV i AIDS, o Programy i dokumenty międzynarodowe w kontekście HIV/AIDS, o Pogłębione studium zagadnień z zakresu HIV/AIDS w aspekcie prawa i etyki, 31 o O czym powinniśmy wiedzieć, gdy do szkoły uczęszcza dziecko zakażone wirusem HIV, o Postawy społeczne wobec problematyki HIV/AIDS, o Wybrane zagadnienia z seksuologii, o Narkomania jako problem społeczny i etyczno-moralny, o Spotkanie z rzeczywistością. Spotkanie pracowników urzędów centralnych, samorządowych i terytorialnych dotyczące realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV W dniach 12-14 maja 2009 roku, w siedzibie Krajowego Centrum ds. AIDS, odbyły się spotkania z przedstawicielami podmiotów, które zgodnie z zapisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV, są zobowiązane do realizacji zadań z zakresu HIV/AIDS. W spotkaniach, oprócz zaproszonych gości, uczestniczył zespół Krajowego Centrum ds. AIDS. Zaprezentowane zostały następujące tematy: o Sytuacja epidemiologiczna w Polsce, o Działalność punktów konsultacyjno-diagnostycznych oraz wyniki badań z punktów, o Działalność organizacji pozarządowych, o Leczenie ARV oraz zmiana w finansowaniu profilaktyki poekspozycyjnej zawodowej, o Obowiązujące dokumenty w zakresie HIV/AIDS, o Omówienie ankiet dotyczących realizacji zadań Krajowego Programu, o Współpraca „wzorcowych” województw, o Kampania skierowana do kobiet w ciąży, o Kontynuacja kampanii medialnej z 2008 roku, o Portal Krajowego Centrum ds. AIDS oraz publikacje. Z uwagi na dużą rotację wśród osób zajmujących się tematyką HIV/AIDS, spotkanie to było okazją do ponownego zaprezentowania przedstawicielom ministerstw, urzędów marszałkowskich i wojewódzkich tej problematyki. 32 Platforma edukacyjna - http://www.hiv-aids.edu.pl W ramach rozwoju bazy szkoleniowo-edukacyjnej Krajowe Centrum ds. AIDS stworzyło platformę edukacyjną. Rok 2009 był drugim rokiem funkcjonowania innowacyjnego modelu szkolenia dla pracowników ochrony zdrowia w zakresie HIV/AIDS. Portal edukacyjny skierowany jest głównie do lekarzy ginekologów, lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz studentów medycyny zainteresowanych poszerzeniem wiedzy dotyczącej problematyki HIV/AIDS. W serwisie www.hiv-aids.edu.pl znajdują się multimedialne materiały edukacyjne (videocasty, wykłady z prezentacjami multimedialnymi). Pod każdą lekcją znajduje się test sprawdzający wiedzę. Po pozytywnym rozwiązaniu testu lekarze otrzymują 10 punktów edukacyjnych oraz certyfikat potwierdzający ukończenie bezpłatnego szkolenia. Każdy uczestnik programu ma własne konto edukacyjne, na którym znajdzie informacje dotyczące przebiegu szkolenia. W 2009 roku portal został rozbudowany o nowy kurs pt. „Poradnictwo okołotestowe”. Kurs zawiera wskazówki dla lekarzy dotyczące propagowania wykonania testu. Znajdują się tam m. in. dwie modelowe scenki z wizyty pacjenta u lekarza w celu pokazania 33 poradnictwa przed i po teście. Do końca roku 2009 zalogowanych w systemie było 367 osób. Kampanie medialne Przykładowe działania: Kampania „WRÓĆ BEZ HIV” W latach 2008 i 2009 Krajowe Centrum ds. AIDS przeprowadziło multimedialną kampanię społeczną „Wróć bez HIV”. Miała ona na celu podniesienie poziomu wiedzy na temat HIV i AIDS oraz zmniejszenie liczby zakażeń HIV spowodowanych ryzykownymi zachowaniami. Kampania była skierowana do osób podróżujących w kraju i za granicą – zarówno w celach turystycznych, jak i zawodowych. Wybór takiej grupy docelowej był spowodowany faktem, iż wyjazdy, bez względu na swój charakter i czas trwania, mogą wpływać na zmianę zachowań - wzrasta ryzyko zachowań bardziej swobodnych, ryzykownych. Kampania „Wróć bez HIV” była dłuższa od poprzednich – trwała od 1 lipca 2008 roku do 1 grudnia 2009 roku – i zakończyła się wraz z obchodami Światowego Dnia AIDS. Odbiorcami kampanii były przede wszystkim osoby: o dorosłe (18-35 lat), o wyjeżdżające za granicę i podróżujące po Polsce (charakter i czas podróży dowolny), o aktywne seksualnie, o żyjące w związkach formalnych, nieformalnych oraz nieposiadające stałego partnera, o dla których wyjazd oznacza rozłąkę ze stałym partnerem, o odpowiedzialne za własne zdrowie. Główne przekazy kampanii: Nieważne kim jesteś, gdzie jesteś, co robisz, jakie masz wykształcenie, czy też przekonania - HIV i AIDS może dotyczyć także Ciebie. Zawsze i wszędzie unikaj ryzykownych zachowań. HIV i AIDS nie zna granic. Wykorzystuj wiedzę o HIV 34 w praktyce. Negocjuj techniki bezpieczniejszego seksu, używaj prezerwatywy. Nie bój się rozmawiać o przeszłości seksualnej partnera. Zrób test na HIV. Dowiedz się jaki jest Twój status serologiczny. Zachęć swoją partnerkę lub partnera do wykonania testu. Cztery kreacje kampanii: o „Wakacje marzeń 2099 zł. HIV gratis.” z myślą o osobach podróżujących turystycznie, o „Praca za granicą 1250 €. HIV gratis.” dla osób wyjeżdżających do pracy, o „Przystanek w podróży 50 zł. HIV gratis.” dla klientów osób sprzedających usługi seksualne, o „Wyjazd służbowy. Dieta 45 €. HIV gratis.” dla podróżujących służbowo. Wszystkie kreacje łączy proste, uniwersalne logo – walizka z komunikatem „Wróć bez HIV”. Na wszystkich materiałach kampanii pojawił się też rozpoznawany już od lat znak „Nie daj szansy AIDS! Zrób test na HIV”. 35 Honorowy patronat nad kampanią objął Minister Zdrowia, a także Główny Inspektor Sanitarny, Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy, Marszałek Województwa Mazowieckiego i Wojewoda Mazowiecki. Patronów i partnerów pozyskiwały też wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne - współpraca z 16 WSSE odbywała się w ramach porozumienia z Głównym Inspektoratem Sanitarnym z dnia 15 grudnia 2006 roku. W ramach kampanii Krajowe Centrum ds. AIDS nawiązało współpracę z Urzędami Wojewódzkimi i Urzędami Marszałkowskimi na terenie całego kraju. Wszystkie urzędy dystrybuowały elementy kampanii przesłane przez Krajowe Centrum ds. AIDS, a kilka z nich finansowało działania na terenie swoich województw ze środków własnych (np. billboardy i druk ulotek w woj. wielkopolskim, gadżety w woj. podlaskim, druk ulotek woj. warmińsko-mazurskie). Partnerami kampanii były także organizacje pozarządowe, m.in. Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny IFMSA-Poland – Program Stały ds. Zdrowia Reprodukcyjnego i AIDS oraz organizacje prowadzące punkty konsultacyjno- diagnostyczne, w których można wykonać test w kierunku HIV anonimowo i bezpłatnie. Materiały kampanijne były też dystrybuowane wśród Polonii przez organizacje działające np. na terenie Wielkiej Brytanii. Kampanię w 2008 r. wsparło Ministerstwo Obrony Narodowej – Departament Wychowania i Promocji Obronności. W 2009 roku w realizację kampanii zaangażowało się ponownie Ministerstwo Obrony Narodowej oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (dystrybucja ulotek i plakatów) a także Ministerstwo Sportu i Turystyki (wsparcie kampanii w internecie). Kampania „Wróć bez HIV” spotkała się z dużym zainteresowaniem mediów. Elementy kampanii w 2009 r. Podobnie jak w latach poprzednich, kampania miała charakter multimedialny. Wykorzystywane były: o Spot radiowy, 36 o Strona www.aids.gov.pl/kampanie/2009/, o Bannery internetowe, o Edukacyjna gra platformowa (na stronie internetowej kampanii), o Outdoor (billboardy, reklama w metrze, nośniki w nadmorskich kurortach), o Plakaty i ulotki, o Reklama prasowa, o Kalendarz na 2010 rok, torba reklamowa, długopis, brelok „czerwona kokardka”, taśma do bagażu, przybornik do szycia, o Pakiet edukacyjny z wklejoną prezerwatywą. Ponadto Ministerstwo Obrony Narodowej wyprodukowało ze swoich środków pamięć USB typu PenDrive, a produkcję toreb plażowych sfinansował Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego. Krajowe Centrum ds. AIDS przygotowano dwukrotnie materiał prasowy: pierwszy był rozpowszechniany przed wakacjami i w ich trakcie, drugi opracowano na konferencję podsumowującą kampanię, w grudniu 2009 roku - 350 pakietów dla dziennikarzy zawierających informacje o kampanii w formie drukowanej i elektronicznej (płyta CD). Z 350 pakietów 100 rozdysponowało Krajowe Centrum ds. AIDS (oraz dodatkowo 100 płyt CD z nagranym materiałem), a 250 zostało rozesłanych do Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, Urzędów Wojewódzkich i Urzędów Marszałkowskich na terenie całego kraju w celu ich dalszej dystrybucji wśród mediów lokalnych. Spot radiowy: Na potrzeby stacji radiowych przygotowany został w 2008 roku trzydziestosekundowy spot. Spot był emitowany od czerwca do września 2009 roku oraz w związku z obchodami Światowego Dnia AIDS, 1 grudnia 2009 roku, przez ogólnopolskie Radio Zet (ok. 30 emisji), Antyradio (40 emisji) oraz przez stacje lokalne skupione w Grupie Radiowej Audytorium 17 (w 2009 roku 17 rozgłośni wyemitowało łącznie ponad 820 emisji). Ponadto spotem interesowały się inne stacje, które zwracały się z prośbą o udostępnienie go w celach emisji okazjonalnej. 37 Strona internetowa: Strona internetowa przygotowana została w ramach kampanii. Dzięki stronie można dowiedzieć się więcej o kampanii i jej założeniach. Na stronie znalazły się także podstawowe informacje o HIV/AIDS oraz informacje o tym, gdzie w Polsce można bezpłatnie i anonimowo wykonać test w kierunku HIV. Z informacji ponad 23 tych 000 skorzystało osób (liczba odsłon). Gra platformowa: Gra została opracowana w 2008 r. i promowana w 2009 r. z myślą o odbiorcach kampanii, którzy w formach interaktywnych poszukują sposobów na podniesienie swojego poziomu wiedzy. Po zalogowaniu gracz przechodzi kolejne etapy gry zdobywając wiedzę i kolejne punkty. Gra składa się z czterech poziomów nawiązujących do czterech linii kampanii: plaża, kreacyjnych droga za miastem, Londyn, lotnisko. Żeby przejść do kolejnego etapu na każdym poziomie gracz musi zebrać 20 walizek – logotypów kampanii, w każdej walizce znajduje się informacja z zakresu wiedzy o HIV/AIDS (informacje ogólne o wirusie, drogach zakażenia, leczeniu etc.). Gra jest dostępna dla użytkowników od 1 grudnia 2008 roku. Do 1 grudnia 2009 roku w bazie zapisanych było 2049 graczy. 38 Media internetowe: W kampanię społeczną zaangażowały się także i wyświetlały kampanijny banner internetowy ArboMedia Polska, MediaLine, IDM Net oraz portale www.polki.pl, www.kobiety.pl, www.activeweb.pl, Dbam o Zdrowie. Także inne portale, np. w wakacje lub z okazji Światowego Dnia AIDS, przeprowadziły podobną kampanię. Banner był lub jest nadal obecny na stronach wielu organizacji i instytucji. Outdoor: W 2009 roku ekspozycja odbyła się na tablicach firmy Strőer na terenie Warszawy, Krakowa i Poznania (w Poznaniu wszystkie billboardy sfinansował Wielkopolski Urząd Wojewódzki). W Warszawie billboardy były eksponowane w czerwcu (118 sztuk), w Krakowie – w maju (68 sztuk), w Poznaniu – w sierpniu (56 sztuk). Od 1 do 31 lipca 2009 roku w warszawskim metrze pojawiły się ramki z plakatami kampanii. W sumie w metrze eksponowano przez miesiąc 198 ramek. Dodatkowo w sierpniu 2009 roku w 19 kurortach nadmorskich (na plażach i deptakach) wyeksponowano 66 plakatów w systemach Clear Channel. Plakaty i ulotki: Plakaty i ulotki zostały wydrukowane w różnych formatach z różnymi kreacjami, by jak najlepiej wesprzeć kampanię. W 2009 r. wydrukowano: o plakat z kreacją „Wyjazd służbowy” w formacie B2 w nakładzie 7 500 egz., o plakat z kreacją „Przystanek w podróży” w formacie A3 w nakładzie 15 000 egz., o ulotkę z kreacją „Wakacje marzeń” w formacie 2/3 A4 (składane) w nakładzie 100 000 egz., o ulotkę z kreacją „Praca za granicą” w formacie A5 (składane) w nakładzie 10 000 egz. 39 Prasa drukowana: Ogłoszenia prasowe zawierające teksty edukacyjne zostały zamieszczone m.in. w następujących tytułach: „Polityka”, „Forum”, „Przegląd”, „Dbam o Zdrowie”, „Elle”, „InStyle”, „Kreatura”, „Top Gear”. Oprócz reklam prasowych – kreacji kampanijnej, pojawiały się w prasie artykuły o kampanii. Najwięcej tekstów było w czerwcu (zwłaszcza w prasie lokalnej), lipcu (dominujący temat wśród artykułów o HIV/AIDS) i sierpniu. Informacja o kampanii była często dla dziennikarzy pretekstem do przypomnienia czytelnikom podstawowych faktów nt. HIV/AIDS. Inne elementy kampanii: W ramach kampanii w 2009 r. przygotowano dodatkowe elementy spójne pod względem kreacji z całą kampanią, promujące m.in. hasło kampanii „Wróć bez HIV” i adres www.aids.gov.pl. Były to: długopisy (12 500 szt.), bawełniane torby reklamowe (10 000 szt.), kalendarze wieloarkuszowe na 2010 r. z informacją o punktach konsultacyjno-diagnostycznych (8 000 szt.), pakiety edukacyjne z prezerwatywami (40 000 szt.), brelok „czerwona kokardka” (2 500), taśma do bagażu i podróżny przybornik do szycia (po 5 000 szt.). Badanie efektywności kampanii: Badanie zostało przeprowadzone przez TNS-OBOP. Pierwszą część badania przeprowadzono w 2008 r. na próbie 600 osób, drugą część - po zakończeniu działań kampanijnych, w listopadzie 2009 r. na próbie 641 osób (podczas obu prób badano 40 osoby w wieku 18-39 lat, by porównując wyniki obu tur, można było określić efektywność podejmowanych działań). Pytania zadawane respondentom dotyczyły ich wiedzy i postaw z zakresu HIV/AIDS oraz kampanii „Wróć bez HIV”. Porównano także wyniki uzyskane przez kampanię „Wróć bez HIV” z wynikami poprzedniej kampanii, z 2007 r., „W życiu jak w tańcu, każdy krok ma znaczenie”. Badanie pokazało np. większą akceptację dla przekazów prostszych, bardziej jednoznacznych (lepsze wyniki kampanii „Wróć bez HIV” – więcej odbiorców przekonanych i zaangażowanych w proces komunikacji) oraz wzrost znaczenia internetu w konstruowaniu kampanii. Wykonawca kampanii: Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego prowadzone było w 2008 roku zgodnie z art. 10 ust. 1 i 39 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych. Na realizację zadania Zamawiający przeznaczył w 2009 roku 519 999,77 zł. Wykonawcą kampanii była firma MARTIS S.A., która wygrała przetarg nieograniczony na wykonanie projektu oraz organizację i przeprowadzenie na jego podstawie ogólnopolskiej kampanii społecznej z zakresu HIV/AIDS. Spot TV promujący testowanie w kierunku HIV Krajowe Centrum ds. AIDS przedłużyło swoje prawo do wykorzystywania spotu (do 31 grudnia 2014 roku), który w uniwersalny sposób promuje testowanie w kierunku HIV. Spot był emitowany w 2009 roku m.in. przez stacje telewizyjne grupy TVN, na telebimach w Częstochowie, w czasie happeningów w Zielonej Górze, w portalu Sevenload.pl, w skierowanym do populacji mężczyzn mających seks z mężczyznami portalu Gay.pl. 41 Mobilny Informator HIV/AIDS Aplikacja „Mobilny Informator o HIV/AIDS" została stworzona przez Krajowe Centrum ds. AIDS oraz firmę NETOX, która zajmuje się tworzeniem produktów mobilnych. Aplikacja dla telefonu komórkowego zawiera podstawowe informacje na temat, m. in.: dróg zakażenia HIV, zachowań ryzykownych, zmniejszania ryzyka zakażenia i testowania w kierunku HIV (także adresy punktów konsultacyjno-diagnostycznych, w których można wykonać test anonimowo i bezpłatnie). Aplikacja pozwala szybko i dyskretnie uzyskać rzetelną informację. Aby zainstalować aplikację w swoim telefonie komórkowym należy wejść, bezpośrednio ze swojego telefonu komórkowego, na stronę internetową www.mia.aids.gov.pl Po połączeniu z podanym adresem nastąpi instalacja aplikacji. W telefonie powinien być poprawnie skonfigurowany profil połączenia WAP. Za połączenie WAP może zostać pobrana opłata przez operatora, zgodnie z cennikiem usług. Istnieje także możliwość pobrania plików aplikacji na komputer, w celu instalacji aplikacji z komputera na telefon. Możliwość i sposób instalacji aplikacji na telefonie z plików pobranych na komputer zależy od modelu telefonu. Kampania skierowana do młodzieży Kampania „HIV – bać się czy nie?” stworzona została wraz z tygodnikiem opinii Newsweek Polska jako jedna z części platformy edukacyjnej – EDU Newsweek. W ramach kampanii opracowano scenariusze lekcji na temat HIV/AIDS, z których mogą korzystać nauczyciele (scenariusze zawierające elementy 42 z zakresu profilaktyki, tworzenia i wzmacniania pozytywnych postaw wobec osób żyjących z HIV/AIDS i ich bliskich). Jednym z elementów kampanii był też konkurs dziennikarski dla młodzieży. Kampanię „HIV – bać się czy nie?” połączono także z komputerową grą edukacyjną stworzoną na potrzeby kampanii ogólnopolskiej Krajowego Centrum ds. AIDS „Wróć bez HIV”. Kampania promująca testowanie w kierunku HIV „Test na HIV. Test na odpowiedzialność” to hasło kampanii propagującej ideę bezpłatnego i anonimowego testowania w kierunku HIV, zainaugurowanej z okazji obchodów Światowego dnia AIDS. Ambasadorami tej kampanii zostali Pani Aleksandra Kwaśniewska i Pan Jakub Wesołowski. W ramach kampanii ukazały się plakaty i ulotki edukacyjne z wizerunkiem ambasadorów promujące wykonanie testu w kierunku HIV. Materiały edukacyjne są dostępne w punktach konsultacyjno -diagnostycznych (PKD) na terenie kraju, w wojewódzkich i powiatowych stacjach sanitarno epidemiologicznych oraz w placówkach ochrony zdrowia. Szacunkowe dane epidemiologiczne w Polsce wskazują wyraźnie, że liczba osób zakażonych HIV jest co najmniej ponad dwukrotnie (a według niektórych ekspertów trzykrotnie) wyższa od liczby potwierdzonych i wykrytych zakażeń HIV, czyli około 20- 43 30 tys. osób nie wie o swoim zakażeniu. Liczba badań w kierunku HIV w Polsce, choć z roku na rok coraz większa, jest wciąż zbyt mała. Kampania edukacyjno-profilaktyczna dla MSM - „Live. Love Safer. Be! II” W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny wzrost nowych zakażeń w grupie MSM (mężczyzn mających seks z mężczyznami), w szczególności dotyczy to osób młodych w przedziale o wiekowym konieczności 20-29 przygotowania lat. W związku kampanii z powyższym skierowanej do Realizatorem kampanii wybranym w ramach otwartego tej podjęto grupy decyzję odbiorców. konkursu ofert było Zjednoczenie Na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy”. W ramach kampanii uruchomiono stronę internetową o charakterze edukacyjno-informacyjnym www.safersex.pl : Pozyskano powierzchnie reklamowe w wybranych mediach gejowskich oraz wydano materiały edukacyjno-profilaktyczne (ulotki, naklejki, wlepki, karty pocztowe oraz plakat). 44 Obchody Dnia Pamięci o Osobach Zmarłych na AIDS (International AIDS Candlelight Memorial Day) – 17 maja 2009 rok Co roku, w każdą trzecią niedzielę maja, na całym świecie organizowane są imprezy dla upamiętnienia wszystkich osób, które zmarły z powodu AIDS od początku epidemii. Coroczny Międzynarodowy Dzień Pamięci o Osobach Zmarłych na AIDS jest jedną z największych i najstarszych kampanii mobilizujących wszystkich ludzi do zwiększania świadomości o HIV/AIDS na świecie. To także okazja do edukowania na temat HIV/AIDS, wpływania na decydentów na poziomie lokalnym i centralnym, umożliwianie społecznego dialogu na temat prewencji, opieki i leczenia. Bardzo ważne jest także nawiązanie dialogu z ogólnoświatowymi działaczami na rzecz HIV/AIDS. W 2009 roku po raz pierwszy w ramach programów współfinansowanych w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS, odbyły się obchody Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS w pięciu województwach: mazowieckim, kujawskopomorskim, podlaskim, lubuskim i małopolskim. Informacje o Dniu Pamięci pojawiły się w gazetach, widniały na plakatach ulicznych, podawane były w prasie, telewizji i na portalach internetowych. Krajowe Centrum ds. AIDS również sfinansowało emisję spotu informującego o centralnych obchodach w Warszawie. Spot emitowano przez tydzień w warszawskim metrze, z częstotliwością 4 razy na godzinę. 45 Patchwork one Do projektu „Patchwork one” zgasiło się 17 organizacji pozarządowych działających w zakresie profilaktyki HIV/AIDS. W województwie mazowieckim – w Warszawie na Placu Zamkowym zapalono 962 znicze, które ustawione zostały w formie czerwonej wstążeczki. Była to liczba symbolizująca osoby zmarłe na AIDS w Polsce. Został zaprezentowany wspólnie uszyty patchwork. Profilaktyczny tramwaj Z obchodami Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS połączony był przejazd „Profilaktycznego tramwaju” po ulicach Warszawy. W specjalnie oznakowanym wagonie edukatorzy HIV/AIDS, specjaliści resocjalizacji oraz lekarz specjalista ds. chorób zakaźnych udzielali informacji i porad na temat HIV/AIDS. Realizatorami tych przedsięwzięć, we współpracy z Krajowym Centrum ds. AIDS, były trzy organizacje: Zjednoczenie Na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy”, Stowarzyszenie Ogólnopolska Sieć Osób Żyjących z HIV/AIDS „Sieć Plus” oraz Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami”. Utworzono również strony internetowe: www.patchwork.org.pl, www.memorial2009.pl oraz ulotkę towarzyszącą obchodom Dnia Pamięci. 46 Obchody 1 grudnia 2009 rok – Światowego Dnia AIDS (World AIDS Day) Konferencja prasowa Z inicjatywy Krajowego Centrum ds. AIDS w ramach obchodów Światowego Dnia AIDS, odbyła się w Warszawie konferencja prasowa pod hasłem: „Test na HIV. Test na odpowiedzialność”. W konferencji udział wzięli m. in.: goście honorowi: Pan Adam Fronczak – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, Pan Krzysztof Stanowski – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, Pan Włodzimierz Paszyński – Zastępca Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, Pani prof. dr hab. med. Małgorzata Pawłowska – reprezentująca Katedrę i Klinikę Chorób Zakaźnych i Hepatologii Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy oraz Pani Anna Marzec-Bogusławska – Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS, o. Arkadiusz Nowak – Prowincjał Zakonu Posługujących Chorym oraz Prezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej. Podczas konferencji zostały omówione najważniejsze problemy związane z HIV/AIDS, w tym konieczność podnoszenia świadomości społecznej w zakresie profilaktyki HIV/AIDS oraz konieczność propagowania wykonywania testów w kierunku HIV przez osoby podejmujące ryzykowne zachowania. Przedstawiono także założenia współfinansowanego przez Komisję Europejską projektu H-Cube (opis projektu na str. 73). 47 Czerwona kokardka na fasadzie Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie „Czerwona kokardka” to symbol solidarności z osobami żyjącymi z HIV i AIDS, ich rodzinami i przyjaciółmi. Symbolizuje poświęcenie i zaangażowanie w walkę z AIDS. Stanowi pierwszy krok na drodze upowszechnienia problematyki HIV i AIDS. Z inicjatywy Krajowego Centrum ds. AIDS, w 2009 roku czerwona kokardka pojawiła się na fasadzie Pałacu Kultury i Nauki (PKiN) w Warszawie. PKiN jest doskonałym miejscem do tego typu akcji społecznej z uwagi na symboliczne oraz promocyjne znaczenie tego budynku, nie tylko dla mieszkańców stolicy, ale całej Polski. Produkcja i instalacja banneru była możliwa tylko poprzez udostępnienie korpusu głównego PKiN, dzięki decyzji Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, za opłatą w wysokości 1% regularnej ceny oraz wsparciu finansowemu Biura Polityki Społecznej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Firmy ABG S.A., Firmy l’Oréal Polska Sp. z o.o. Dodatkowo z inicjatywy Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy na czerwono została podświetlona fasada budynku Urzędu. 48 Aby Czerwona kokardka w mediach zwiększyć liczbę odbiorców informacji o HIV/AIDS oraz o obchodach 1 grudnia, Krajowe Centrum ds. AIDS zwróciło się do partnerów Krajowego Programu oraz mediów: gazet, portali internetowych i telewizji, które wychodzą lub emitują swój program 1 grudnia, o zamieszczenie w tym dniu symbolu solidarności z osobami zakażonymi HIV – czerwonej kokardki. 49 Organizacje zajmujące się profilaktyką HIV/AIDS Nazwa organizacji Realizowane zadanie Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec Profilaktyczny Tramwaj ‘09 AIDS „Bądź z nami" Warszawa Stowarzyszenie Ogólnopolska Sieć Osób International AIDS Żyjących z HIV/AIDS Candlelight Memorial 2009 „Sieć Plus" Warszawa Stowarzyszenie Wolontariuszy Koncert z okazji Dnia Wobec HIV/AIDS „Razem" Pamięci Zmarłych na AIDS Toruń Stowarzyszenie FAROS Białystok Towarzystwo Rozwoju Rodziny oddział w Zielonej Górze Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym Kraków Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy” Warszawa Wojewódzkie Obchody Dnia Pamięci Zmarłych na AIDS Organizacja Lubuskiego Memoriału Pamięci i Mobilizacji w Walce z AIDS w Zielonej Górze Małopolskie Dni Pamięci Osób Zmarłych w związku z AIDS „Pamięć w służbie rzeczywistości” Patchwork one Kwota realizacji umowy liczba odbiorców bezpośrednich 5 000,00 zł ok. 450 3 340,00 zł trudne do oszacowania 5 000,00 zł ok. 2 500 4 950,00 zł 200 5 891,00 zł trudne do oszacowania 4 553,00 zł 469 2 000,00 zł ok. 200 Towarzystwo Rozwoju Rodziny oddział w Zielonej Górze Akcja edukacyjno– profilaktyczna – „Miłość, Młodość, Odpowiedzialność” – w czasie przystanku Woodstock 2009 5 333,84 zł ok. 160-200 osobom udzielono porad, ok. 3500-4000 otrzymało materiały informacyjnoedukacyjne Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy” Warszawa Kampania skierowana do MSM „Live, Love Safer, Be! II” 5 001,00 zł 4 000 41.068,084 zł Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS 50 Materiały oświatowe wydane przez Krajowe Centrum ds. AIDS Diagnostyka, profilaktyka, klinika i terapia zakażeń HIV/AIDS - współczesne możliwości i problemy pod redakcją prof. dr hab. Andrzeja Gładysza i dr hab. n. med. Brygidy Knysz Autorzy - naukowcy i klinicyści - dzielą się z Czytelnikami nie tylko wiedzą pozyskiwaną z literatury czy podczas udziału w licznych konferencjach naukowych, ale również własnym, bogatym doświadczeniem klinicznym i badawczym. Zagadnienia, dotyczące relacji między możliwościami terapii i profilaktyki zakażenia a ich ograniczeniami, przedstawiono w interesujący i oryginalny sposób. Nakład publikacji - 3 000 sztuk. Dystrybucja materiałów oświatowych Krajowe Centrum ds. AIDS w roku 2009 dystrybuowało materiały do podmiotów biorących udział w realizacji zadań Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV oraz innych zainteresowanych instytucji czy osób. Przykładowe pozycje: o Co musisz wiedzieć o HIV i AIDS bez względu na to, gdzie mieszkasz czy pracujesz, o Pakiet ulotek do punktów konsultacyjno-diagnostycznych, o Druga strona wakacji – ulotka dla młodzieży, o Jak możesz uniknąć zakażenia HIV? – zakładka do książki, o i inne. Oświatowa działalność informacyjna W 2009 roku dyrekcja i pracownicy Krajowego Centrum ds. AIDS uczestniczyli w wielu wydarzeniach związanych z tematyką HIV/AIDS w całej Polsce. Poniżej niektóre z nich: 51 o Dyrekcja i zespół Krajowego Centrum ds. AIDS brali udział w dorocznym spotkaniu z kierownikami i doradcami pracującymi w punktach konsultacyjno-diagnostycznych, w których można zrobić anonimowo i bezpłatnie test na HIV. Tematy poruszane w czasie spotkania: zasady funkcjonowania punktów, nowe wyzwania, z jakimi muszą radzić sobie pracownicy punktów, mając na uwadze zwiększone zainteresowanie obywateli zrobieniem anonimowo testu na HIV, warsztaty dla doradców. o Konferencja zorganizowana przez Nowosądecką Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych - wśród uczestników byli przedstawiciele Centrum. Zajmowano się m. in. problemem HIV/AIDS w kontekście zagrożeń zdrowia rodziny. o Konferencja w Katowicach, organizowana przez Regionalny Ośrodek MetodycznoEdukacyjny Metis oraz Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej - Oddział Terenowy w Katowicach, w której brał udział zespół Krajowego Centrum, w części wykładowej poświęcona była stereotypom i uprzedzeniom oraz antydyskryminacji. W czasie konferencji odbyła sie uroczystość wręczenia statuetek "Dobry Anioł". W tym roku Krajowe Centrum ds. AIDS dołączyło do grona uhonorowanych tą cenną nagrodą. o W Miedzeszynie Helsińska Fundacja Praw Człowieka zorganizowała seminarium "HIV/AIDS a prawa człowieka". Uczestnikami byli działacze organizacji pozarządowych, zajmujących się ochroną praw osób żyjących z HIV/AIDS z Rosji. Wysłuchali oni m.in. wykładu dyrektora Krajowego Centrum, dotyczącego różnych aspektów HIV/AIDS w kontekście praw człowieka. o W ramach obchodów Światowego Dnia AIDS Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Płocku, Urząd Miasta Płocka i Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli Wydział w Płocku zorganizowały konferencję pt. "AIDS - wczoraj, dziś jutro". W czasie konferencji mówiono o polityce państwa w zakresie zapobiegania HIV/AIDS, aspektach medycznych HIV/AIDS, używaniu środków psychoaktywnych - zachowaniach ryzykownych. Nie zabrakło również tematu związanego z codziennością osoby żyjącej z HIV. Młodzież gimnazjalna zaprezentowała zwycięski spektakl konkursu "Wygraj zdrowie – ciesz się młodością”. W 2009 r. zespół Krajowego Centrum ds. AIDS zaangażował się w organizację stoisk z materiałami profilaktycznymi na imprezach nie związanych bezpośrednio z tematyką 52 HIV/AIDS, ale interesujących poprzez swoich uczestników jako odbiorców kampanii społecznych realizowanych przez Centrum. A oto te imprezy: o Międzynarodowe Targi Turystyczne - obok stoisk biur podróży było czynne stoisko z materiałami edukacyjnymi dotyczącymi zapobiegania HIV/AIDS. Na zaproszenie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego razem z pracownikami Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia dyżurowali pracownicy Krajowego Centrum ds. AIDS. Osoby odwiedzające stoisko wypełniały anonimową ankietę dotyczącą HIV/AIDS. Targi turystyczne były okazją do promocji multimedialnej kampanii społecznej „Wróć bez HIV”, realizowanej w latach 2008-2009, której celem było podniesienie poziomu wiedzy na temat HIV i AIDS oraz zmniejszenie liczby zakażeń HIV w drodze ryzykownych zachowań. Kampania była skierowana do osób podróżujących po kraju i za granicę – zarówno w celach turystycznych, jak i zawodowych. o Miasteczko Kobiet - w podziemiach Centrum Handlowego "Blue City" Agencja SOUND OF MUSIC stworzyła miasteczko kobiet, w którym panie mogły uczestniczyć w różnych atrakcjach. Obok imprez komercyjnych, pokazów i koncertów, czynne były stoiska poświęcone zdrowiu. Pracownicy Krajowego Centrum ds. AIDS spotkali się z osobami zainteresowanymi problemem HIV/AIDS. Na stoisku można był otrzymać materiały informacyjne i wypełnić ankietę. W działającym w czasie imprezy Klubie Kobiet odbywały się spotkania, w czasie których poruszano tematy nurtujące współczesne kobiety. O wyzwaniach stojących przed kobietami w związku z problemem HIV/AIDS z uczestniczkami rozmawiała Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS. o Konferencja „Holistyczne położnictwo – nowe wyzwania w opiece nad matką i dzieckiem” została zorganizowała przez Fundację "Rodzić po Ludzku". Nauka dostarcza coraz większej liczby dowodów, że czas narodzin i pierwsze godziny po porodzie determinują losy nowonarodzonego człowieka, a przebieg porodu może decydować o tym jak przeżywać będzie swoje macierzyństwo jego matka. Ma na to wpływ wiele czynników, ale najważniejszym jest rodzaj opieki jakiej doświadcza kobieta i jej dziecko. Dlatego też w coraz większej liczbie krajów tworzy się nowy, holistyczny model opieki nad matką i dzieckiem, wywodzący się z całościowego spojrzenia na narodziny. Według tego modelu są one przeżyciem fizycznym, 53 duchowym, rodzinnym i społecznym. Przedstawiciele Krajowego Centrum ds. AIDS dyżurowali na stoisku z materiałami edukacyjnymi. Propagowali kampanię, której głównym celem jest zachęcenie kobiet planujących macierzyństwo lub oczekujących dziecka do rozważenia wykonania testu w kierunku HIV. Takie badanie może uchronić poczęte dziecko przed zakażeniem w przypadku, gdy zakażona jest matka. Elektroniczna Baza Monitoringowa System monitorowania harmonogramu realizacji Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV opracowanego na lata 2007-2011 Elektroniczna baza monitoringowa stanowi profesjonalne narzędzie umożliwiające monitoring działań profilaktycznych w obszarze HIV/AIDS podejmowanych na terenie całego kraju. przygotowywanie Jej wdrożenie sprawozdania stanowi przez nowatorskie jednostki rozwiązanie realizujące umożliwiające Krajowy Program w ogólnopolskim systemie elektronicznym, poprzez logowanie się bezpośrednio na stronie internetowej. Wdrożenie przez Krajowe Centrum ds. AIDS Elektronicznej Bazy Monitoringowej usprawniło obsługę systemu zadaniowego i w konsekwencji umożliwia przygotowanie zarówno szczegółowych Harmonogramów Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV, jak i przedmiotowego Sprawozdania. W systemie są gromadzone dane dotyczące podmiotów realizujących Program oraz działań (w tym: grupy odbiorców, podmiotu realizującego zadanie, zasięgu, spójności tematycznej z innymi programami, terminu wykonania zadania, planowanej i wydatkowanej kwoty na zadanie oraz pozostałych źródeł dofinansowania i rodzaju wsparcia zadania z innych źródeł), podejmowanych działań w zakresie edukacji publicznej, działań podejmowanych na rzecz osób zakażonych HIV, chorych na AIDS i ich bliskich, działań podejmowanych na rzecz ograniczenia negatywnych skutków epidemii HIV/AIDS, zakresu wsparcia dla osób zakażonych HIV. Dostęp do systemu możliwy jest z wykorzystaniem klasycznej przeglądarki internetowej i odbywa się poprzez wpisanie w przeglądarce łącza: https://kp.aids.gov.pl/kp 54 II. CEL SZCZEGÓŁOWY: Zmniejszenie poziomu ryzykownych zachowań. ZADANIE: Promocja filozofii i działań praktycznych w zakresie redukcji szkód w społeczeństwie, ze szczególnym uwzględnieniem działań edukacyjnych prowadzonych bezpośrednio w środowisku osób o wysokim poziomie ryzykownych zachowań. ZADANIE: Edukacja w zakresie ochrony przed zakażeniami przenoszonymi drogą płciową, ze szczególnym uwzględnieniem HIV/AIDS. Zadania realizowane w środowisku osób o wysokim poziomie ryzykownych zachowań Streetworking to działania środowiskowe wśród osób o zwiększonym poziomie ryzykownych zachowań - osoby świadczące usługi seksualne, mężczyźni mający seks z mężczyznami (MSM), osoby uzależnione od środków psychoaktywnych. Główne oczekiwania takich działań to: podniesienie poziomu wiedzy na temat HIV/AIDS, infekcji przenoszonych drogą płciową oraz bezpieczniejszych zachowań seksualnych, zwiększenie poziomu świadomości w dziedzinie dostępu do usług socjalnych oraz praw człowieka. Zasadnicze elementy programu, to: o nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów w środowisku docelowym, o dystrybucja materiałów edukacyjnych służących ograniczaniu rozprzestrzeniania się chorób, o edukacja w zakresie bezpieczniejszego seksu – równolegle do dystrybucji materiałów edukacyjnych w zakresie bezpieczniejszych form aktywności seksualnej prowadzono rozmowy edukacyjne oraz interwencyjne, o udzielanie informacji o innych programach/placówkach pomocowych (pomoc prawna i psychologiczna, lekarzy ginekologów, adresy biur pracy i inne). Zadania te realizowane były w województwach: mazowieckim, zachodniopomorskim, małopolskim i dolnośląskim. 55 Przykładowe zadania: Streetworking Programu Stacja jako skuteczne działania edukacyjne i profilaktyczne prowadzone bezpośrednio w środowisku osób o wysokim poziomie zachowań ryzykownych Po raz pierwszy w roku 2009 roku Krajowe Centrum ds. AIDS wspierało działania organizacji „Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży PROGRAM STACJA”. Stowarzyszenie Program Stacja od pięciu lat pracuje z młodymi osobami świadczącymi usługi seksualne. Program ten był kontynuacją działań podejmowanych przez Stowarzyszenie w latach ubiegłych. Celem ogólnym projektu było ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV poprzez zmniejszenie poziomu ryzykownych zachowań. Formą działania była praca środowiskowa. Streetworkerzy Programu Stacja w trakcie swojej pracy starali się wpłynąć na postawy i przekonania klientów, przekonując, że kompleksowa wiedza w zakresie HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową, a przede wszystkim stosowanie tej wiedzy w praktyce pomaga zmniejszyć ryzyko zakażenia. Streetworkerzy oprócz przekazywania rzetelnej wiedzy rozdawali materiały informacyjno-edukacyjne, jak również środki służące do profilaktyki. Adresatami działań były młode osoby świadczące usługi seksualne oraz zagrożone prostytucją, przebywające na terenie warszawskiego Śródmieścia. W czasie realizacji programu streetworkerzy Programu Stacja podjęli 896 spotkań z odbiorcami działań. Organizacje pozarządowe zaangażowane w realizację programów skierowanych do osób o podwyższonym poziomie ryzykownych zachowań Nazwa organizacji Stowarzyszenie na Rzecz Promocji Zdrowia i Prewencji Zagrożeń Społecznych TADA Szczecin Centrum Profilaktyki i Edukacji Społecznej PARASOL Kraków Realizowane zadanie Wykorzystana Liczba kwota odbiorców umowy bezpośrednich Praca u podstaw - czyli bezpieczniej na ulicy i nie tylko, edycja 2009 10 000,00 zł 450 Parasol uliczny 7 000,00 zł 260 56 Streetworking Programu Stacja Stowarzyszenie na jako skuteczne działania Rzecz Dzieci i edukacyjne Młodzieży PROGRAM i profilaktyczne prowadzone STACJA bezpośrednio Warszawa w środowisku osób o wysokim poziomie zachowań ryzykownych Stowarzyszenie SUBSIDIUM Zgorzelec Stacjonarny i terenowy program wymiany igieł i strzykawek 10 000,00 zł 896 3 000,00 zł 90 30 000,00 zł 1 696 Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS Edukacja Konferencja pt. Profilaktyka, psychoedukacja, promocja zdrowia. Dziesiąta jubileuszowa konferencja w województwie śląskim Konferencja zorganizowana została przez Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Oddział Terenowy w Katowicach przy współfinansowaniu Krajowego Centrum ds. AIDS. W zrealizowanym projekcie podjęto próbę spojrzenia na zagrożenia związane z HIV/AIDS w szerokim kontekście edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży oraz programów z zakresu profilaktyki i psychoedukacji realizowanych w systemie oświaty. Podczas uroczystego spotkania jubileuszowego Dobre Anioły 1999-2009, Krajowe Centrum ds. AIDS otrzymało Dobrego Anioła – statuetkę wręczaną osobom, instytucjom oraz firmom szczególnie ważnym dla dziesięciu edycji konferencji. Celem spotkania był wzrost poziomu wiedzy i umiejętności uczestników z zakresu edukacji prozdrowotnej w tym profilaktyki STI/HIV/AIDS, dostarczenie uczestnikom wiarygodnej i aktualnej wiedzy na temat sprawdzonych metod pracy z uczniami w obszarze psychoedukacji i profilaktyki, przeciwdziałanie stygmatyzacji i dyskryminacji osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich poprzez kontynuowanie programów promujących postawy wolne od uprzedzeń i lęków. W projekcie udział wzięło 300 osób związanych z edukacją zdrowotną i profilaktyką – w szczególności nauczycieli, wychowawców, psychologów i pedagogów 57 szkolnych, lekarzy i pielęgniarek szkolnych, pracowników stacji sanitarno- epidemiologicznych, studentów kierunków medycznych i pedagogicznych, pracowników i wolontariuszy organizacji pozarządowych pracujących na rzecz młodzieży, edukacji oraz osób wykluczonych społecznie. W ramach konferencji odbyło się seminarium „Profilaktyka HIV/AIDS. Instrukcja obsługi” dla szkolnych koordynatorów promocji zdrowia ze szkół i placówek realizujących projekt Śląska Sieć Szkół Promujących Zdrowie. Odbyło się również spotkanie grupy wsparcia dla osób żyjących z HIV, ich rodzin i bliskich. Organizacje pozarządowe zaangażowane w realizację kampanii edukacyjno-profilaktycznych w zakresie zakażeń przenoszonych drogą płciową Nazwa organizacji Realizowane zadanie Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy w Katowicach X Jubileuszowa Konferencja w województwie śląskim Wykorzystana Liczba kwota odbiorców umowy bezpośrednich 11 995,00 zł 300 11 995,00 zł 300 Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS Działania skierowane do populacji mężczyzn mających seks z mężczyznami (MSM) Rada Konsultacyjna przy Krajowym Centrum ds. AIDS - zaproszenie do współpracy organizacji, mediów i klubów kierujących swą ofertę do populacji MSM Nawiązana została współpraca z organizacjami, mediami i klubami kierującymi swą ofertę do środowiska lesbijek, gejów, osób biseksualnych, osób transpłciowych i innych osób nieheteronormatywnych (LGBTQ), ze szczególnym uwzględnieniem populacji mężczyzn mających seks z mężczyznami (MSM). Ze względu na odnotowywany wzrost zakażeń w populacji MSM konieczne stało się zintensyfikowanie działań profilaktycznych skierowanych do tego środowiska. 58 16 kwietnia 2009 roku odbyło się w siedzibie Krajowego Centrum ds. AIDS spotkanie, na które Centrum zaprosiło Panią Elżbietę Radziszewską - Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, przedstawicieli organizacji pozarządowych prowadzących działania na rzecz osób LGBTQ oraz osoby zarządzające klubami i mediami kierującymi swą ofertę do MSM. Na spotkaniu omówiono zagadnienia z zakresu profilaktyki HIV/AIDS w tej populacji oraz podjęto próbę zdiagnozowania najważniejszych problemów, które należy rozwiązywać, a także określenia środków, jakimi można się posłużyć w przekazie. Jednogłośnie stwierdzono, że potrzebne są działania profilaktyczne, m.in. kampanie, z którymi dotrze się do grupy docelowej, czyli MSM podejmujących ryzykowne zachowania seksualne (np. w klubach i poprzez internet). Ze względu na brak środków finansowych w 2009 roku przeznaczonych na działania skierowane do MSM, Krajowe Centrum ds. AIDS podjęło inicjatywy niemające skutków finansowych dla Centrum, tj. podjęło współpracę przy tworzeniu strony internetowej www.aids.gay.pl (o której poniżej). Również w celu lepszego dostosowania przekazu profilaktycznego do potrzeb populacji MSM Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS powołał Radę Konsultacyjną. Przedmiotowa Rada, działająca przy Krajowym Centrum ds. AIDS, ma na celu opiniowanie planowanych i realizowanych przez Centrum zadań z zakresu profilaktyki HIV w populacji MSM, w tym działań prowadzonych w ramach kampanii środowiskowej skierowanej do MSM (zaplanowanej do realizacji w 2010 rok). Radę tworzą osoby zaangażowane w działania na rzecz tej populacji, świadome jej problemów i potrzeb. Kandydatów na członków rady zgłaszali przedstawiciele NGO i środowiska LGBTQ. 30 czerwca 2009 roku decyzją Dyrektora Centrum, na podstawie zgłoszonych propozycji, została powołana Rada Konsultacyjna przy Krajowym Centrum ds. AIDS. Projekt www.aids.gay.pl Krajowe Centrum ds. AIDS podjęło w 2009 roku współpracę z portalem Gay.pl – jednym z największych portali gejowskich w Polsce, z ponad 15 500 zarejestrowanymi użytkownikami – w zakresie tworzenia strony aids.gay.pl, zawierającej informacje nt. HIV/AIDS. Porozumienie, na mocy którego portal powstał i jest administrowany, przedłużono do 31 grudnia 2010 roku. 59 W ramach współpracy portal Gay.pl zobowiązał się do bezpłatnego zamieszczania materiałów informacyjnych przesyłanych przez Krajowe Centrum ds. AIDS, z podaniem Centrum jako źródła publikowanych treści. Krajowe Centrum ds. AIDS monitoruje stronę www.aids.gay.pl i w razie potrzeby zgłasza uwagi dotyczące spraw merytorycznych związanych z HIV/AIDS. W portalu prowadzone jest wśród użytkowników portalu poradnictwo z zakresu profilaktyki HIV/AIDS. Poradnictwo mogą prowadzić wyłącznie osoby mające ważne certyfikaty edukatora, konsultanta lub doradcy wystawione przez Krajowe Centrum ds. AIDS. 60 III. CEL SZCZEGÓŁOWY: Usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i ciąży. ZADANIE: promowanie wśród lekarzy prowadzących ciążę obowiązku proponowania wszystkim kobietom ciężarnym dobrowolnego wykonania testu w kierunku zakażenia HIV. ZADANIE: opracowanie i dystrybucja materiałów informacyjno-edukacyjnych dotyczących zagadnień HIV/AIDS, przeznaczonych dla kobiet w ciąży. Kontynuacja kampanii skierowanej do kobiet z 2007 r. – nowa kreacja W 2007 r. Krajowe Centrum ds. AIDS zorganizowało kampanię społeczną skierowaną do kobiet w ciąży lub planujących ciążę „DAJ SZANSĘ SWOJEMU DZIECKU. NIE DAJ SZANSY AIDS!” Jej głównym celem było wzmocnienie „Programu wczesnego wykrywania zakażeń HIV u kobiet w ciąży” i zachęcenie pań oczekujących dziecka do wykonania testu w kierunku HIV. Zgodnie z Zarządzeniem Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia nr 21/2006 z dnia 18 maja 2006 roku, w sprawie zatwardzenia do realizacji profilaktycznych programów zdrowotnych, kobiety mogły wykonać test nieodpłatnie u ginekologa. Mimo, że w program ten nie jest przez NFZ realizowany, kampania była i jest kontynuowana, aby uświadomić kobietom, że nawet jeśli lekarz nie zaproponuje wykonania testu w kierunku HIV, one same mogą, a nawet powinny o to poprosić. W 2009 roku Ginekologiczne Polskie Towarzystwo opracowało rekomendacje, wg których lekarz ma obowiązek proponować kobietom w ciąży test w kierunku HIV. Powstała nowa kreacja kampanii „Daj szansę swojemu dziecku. Nie daj szansy AIDS.”– jej ambasadorką została Pani Małgorzata Glinka, Siatkarka Roku zainaugurowała 2008. konferencja Kampanię prasowa zorganizowana w Dniu Matki, tj. 26 maja 61 2009 roku. Opracowanie nowej kreacji było możliwe dzięki zaangażowaniu i staraniom Krajowego Centrum ds. AIDS oraz partnerów, ponieważ Centrum nie dysponowało środkami na tę kampanię. W ramach nowej odsłony kampanii powstały projekty plakatu i ulotki. Spot telewizyjny, który powstał jako wsparcie kampanii z 2007 roku, został w 2009 roku zaktualizowany. Przedłużono licencję umożliwiająca emisję spotu do 31 grudnia 2010 roku. Był on emitowany m.in. w stacjach telewizyjnych grupy TVN i w kinach sieci Cinema City w całym kraju. W dalszym ciągu były dystrybuowane plakaty i ulotki z 2007 roku. Ponadto, Krajowe Centrum poinformowało urzędy wojewódzkie oraz urzędy marszałkowskie o przedmiotowej kampanii oraz zwróciło się do zainteresowanych podmiotów o włączenie się w akcję. 62 IV. CEL SZCZEGÓŁOWY: Rozwój bazy szkoleniowo-edukacyjnej. ZADANIE: Ujednolicenie oraz wzmocnienie systemu szkoleń i certyfikacji specjalistów (np. edukatorów, doradców). ZADANIE: Opracowanie, wydawanie i dystrybucja różnorodnych materiałów informacyjno-edukacyjnych adresowanych do grup docelowych. Szkolenia edukatorów, doradców i konsultantów w zakresie HIV/AIDS realizowane przez organizacje pozarządowe Szkolenie certyfikacyjne dla osób ubiegających się o certyfikat doradcy, uprawniający do prowadzenia poradnictwa w zakresie HIV/AIDS Krajowe Centrum ds. AIDS przeprowadziło, na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, otwarty konkurs ofert, którego przedmiotem było szkolenie certyfikacyjne dla osób ubiegających się o certyfikat doradcy. Doradcą jest specjalista pracujący w punkcie konsultacyjnodiagnostycznym (PKD), w którym można anonimowo i bezpłatnie wykonać test w kierunku HIV połączony z poradnictwem okołotestowym. Zgodnie z potrzebami, każdego roku, Krajowe Centrum ds. AIDS wspiera, w miarę posiadanych środków, finansowo i merytorycznie powstawanie nowych punktów. Dotacja na realizację zadania została udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS. Realizatorem projektu było stowarzyszenie Społeczny Komitet ds. AIDS. Szkolenie ukończyło 19 osób. Egzamin na prolongatę certyfikatu edukatora prowadzącego zajęcia z HIV i AIDS Prolongatę certyfikatu edukatora otrzymały 4 osoby. 63 Wysokospecjalistyczne szkolenie specjalistów ds. profilaktyki HIV/AIDS dla absolwentów wyższych uczelni z kierunków związanych z ochroną zdrowia. W 2009 roku zakończone zostało trzysemestralne szkolenie specjalistów ds. profilaktyki HIV/AIDS. Szkolenie ukończyło 39 osób. Przeprowadzono zajęcia z zakresu: o epidemiologii HIV/AIDS w Polsce i na świecie, o polityki państwa w zakresie HIV/AIDS – struktura i dokumenty strategiczne, o współpracy międzynarodowej w zakresie walki z epidemią HIV/AIDS, o medycznych aspektów AIDS, z uwzględnieniem diagnostyki (postępowanie poekspozycyjne, związek pomiędzy uzależnieniem i zakażeniem HIV, systemy leczenia osób uzależnionych i zakażonych HIV), o profilaktyki HIV/AIDS, o funkcjonowania profilaktycznych i bezpłatnego punktów z konsultacyjno–diagnostycznych zakresu testowania HIV/AIDS, połączonego przedstawienie z (przykłady idei poradnictwem działań anonimowego oraz doświadczeń z dotychczasowych działań w tym zakresie), o aspektów psychospołecznych (co pomaga, a co przeszkadza w efektywnej edukacji dla zdrowia, lęk i stereotypy oraz ich wpływ na zachowanie się ludzi w świecie z HIV/AIDS, ze wskazaniem na szczególnie istotne obszary z punktu widzenia profilaktyki, realizacji praw człowieka i praw ludzi żyjących z HIV/AIDS), o form działalności pozarządowej, o seksuologii (wybrane zagadnienia), o umiejętności pracy z grupą, o metodyki pracy edukatora, o etyczno–prawnych problemów AIDS, o narkomanii (szczegółowa klasyfikacja, opis działania, harm reduction, regulacje prawne, praca i umiejętność postępowania z osobą eksperymentującą z narkotykami, jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki, współpraca pomiędzy szkołą a policją w kontekście problemu uzależnień od narkotyków), o problematyki HIV/AIDS w kontekście zdrowia psychicznego, o chorób przenoszonych drogą płciową, o innych chorób, ze szczególnym uwzględnieniem WZW B i WZW C, 64 o poradnictwa w zakresie rozwiązywania trudnych problemów rodzic – dziecko, o umiejętności przeprowadzania rozmowy z trudnym klientem. Szkolenie przeprowadzone było przez Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym. Organizacje pozarządowe zaangażowane w realizację szkoleń edukatorów, doradców i konsultantów w zakresie HIV/AIDS Nazwa organizacji Realizowane zadanie wykorzystana Liczba kwota odbiorców bezpośrednich umowy Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym Kraków Wysokospecjalistyczne szkolenie specjalistów ds. profilaktyki HIV dla absolwentów wyższych uczelni z kierunków związanych z ochrona zdrowia. Szkolenie certyfikacyjne dla osób Społeczny ubiegających się o certyfikat Komitet ds. AIDS doradcy uprawniający do Warszawa prowadzenia poradnictwa w zakresie HIV/AIDS 60 310,00 zł 39 10 431,00 zł 21 70 741,00 zł 60 Kwota dotacji udzielonej w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS Materiały informacyjno-edukacyjne „Remedium” Jednym z zadań współfinansowanych przez Krajowe Centrum ds. AIDS w imieniu Ministra Zdrowia jest publikacja artykułów/wkładki tematycznej z zakresu HIV/AIDS w miesięczniku Remedium. Miesięcznik wydawany jest przez Fundację Rozwoju Profilaktyki, Podstawowym Edukacji i Terapii celem zadania jest Problemów prowadzenie Alkoholowych – działalności edukacyjnej ETOH. wśród specjalistów pracujących z dziećmi i młodzieżą, prowadzących działania profilaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze i interwencyjne. Celem edukacji jest zwiększenie kompetencji w zakresie prowadzonych programów profilaktycznych dotyczących przeciwdziałania narastającej patologii społecznej i ryzykownych zachowań wśród dzieci i młodzieży. Na łamach pisma znalazły się m.in. scenariusze zajęć dotyczących HIV/AIDS adresowane do 65 uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych; opracowania dotyczące profilaktyki HIV a orientacji psychoseksualnych, stereotypów i uprzedzeń; strategii profilaktycznych w zakresie HIV/AIDS; poradnictwa i testów w kierunku HIV; prezerwatywy jako metody profilaktyki HIV; edukacji rówieśniczej w profilaktyce HIV oraz relacje z konferencji tematycznych. Organizacje pozarządowe zaangażowane w działalność wydawniczą Nazwa organizacji Realizowane zadanie Kwota realizacji Nakład Fundacja Rozwoju Profilaktyki, Edukacji i Terapii ETOH Warszawa Publikacja miesięcznika REMEDIUM 15 000,00 zł 4 000 Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS 66 V. CEL SZCZEGÓŁOWY: Poszerzenie współpracy międzynarodowej na rzecz zapobiegania zakażeniom HIV. ZADANIE: Kontynuacja i rozwój współpracy międzynarodowej (ze szczególnym uwzględnieniem państw członkowskich i instytucji Unii Europejskiej, systemu Narodów Zjednoczonych oraz państw Europy Środkowo-Wschodniej) na rzecz ograniczania zakażeń HIV w Polsce i w państwach ościennych, w tym w dziedzinie wymiany najlepszych doświadczeń, uczestnictwa w programach pomocy rozwojowej i wdrażania przez Polskę zaleceń oraz rekomendacji (w tym metodologii zapobiegania zakażeniom HIV). Przykładowe działania: XVI Konferencja „Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie” We współpracy z Krajowym Centrum ds. AIDS, Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej „Res Humanae” w dniach 30 listopada – 1 grudnia 2009 r. po raz szesnasty zorganizowała konferencję z okazji Światowego Dnia AIDS. Jest to największe forum dyskusyjne o problemach walki z epidemią HIV/AIDS w naszym kraju. Idea corocznych spotkań z okazji Światowego Dnia AIDS powstała w 1994 roku – Międzynarodowym Roku Rodziny. W kolejnych spotkaniach, odbywających się corocznie z okazji Światowego Dnia AIDS uczestniczyło od 400 do 600 osób zainteresowanych tymi zagadnieniami. Dzięki udziałowi osób publicznych i zaangażowaniu mediów ściągały one uwagę opinii publicznej. Konferencja została na stałe wpisana w kalendarium polskich wydarzeń związanych z problematyką AIDS, jako ważny element obchodów Światowego Dnia AIDS w naszym kraju. Forum stwarza okazję do wymiany doświadczeń i poszerzenia wiedzy o najnowsze osiągnięcia medyczne i w profilaktyce. Umożliwia również skonfrontowanie oczekiwań i potrzeb osób żyjących z HIV/AIDS. Międzynarodowe seminarium nt. skuteczności działań profilaktycznych i redukcji szkód, realizowane na pograniczach Polski, wśród osób prostytuujących się W 2009 roku Krajowe Centrum ds. AIDS w imieniu Ministra Zdrowia po raz pierwszy dofinansowało międzynarodowe przedsięwzięcie 67 – inicjatywę trzech organizacji pozarządowych: Stowarzyszenie TADA z Polski, Deutsche AIDS Hilfe z Niemiec i Fundacji SALUS z Ukrainy. Celem zadania było przygotowanie diagnozy sytuacji i rozszerzenie zakresu usług kierowanych do osób sprzedających usługi seksualne w Polsce, Niemczech i na Ukrainie oraz w obszarach przygranicznych. Utworzono interdyscyplinarną sieć złożoną z podmiotów zajmujących się zjawiskiem prostytucji i świadczących pomoc osobom pracującym w seks biznesie dzięki zacieśnieniu współpracy między organizacjami partnerskimi. Seminarium odbyło się w dniach 28-29 sierpnia 2009 r. w Szczecinie. Organizacje pozarządowe zaangażowane w organizację wydarzeń międzynarodowych Kwota Liczba Nazwa organizacji Realizowane zadanie realizacji odbiorców Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej „Res Humanae” Warszawa Międzynarodowa konferencja z okazji Światowego Dnia AIDS „Człowiek żyjący z HIV/AIDS w rodzinie i społeczeństwie” Organizacja i przeprowadzenie w Stowarzyszenie na Szczecinie międzynarodowego Rzecz Promocji seminarium nt skuteczności działań Zdrowia i Prewencji profilaktycznych i redukcji szkód Zagrożeń Społecznych realizowanych na pograniczach Polski TADA wśród osób prostytuujących się Everywhere – europejski model Społeczny Komitet ds. profilaktyki HIV skierowany do AIDS mężczyzn mających seks z Warszawa mężczyznami 30 000,00 zł 414 15 000,00 zł 25 9 700,00 zł 5 54 700,00 zł 444 Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS 68 Grupa zadaniowa HIV/AIDS Partnerstwa Północnego Wymiaru Krajowe Centrum ds. AIDS, jako przedstawiciel Polski, brało aktywny udział w pracach specjalnej grupy zadaniowej do walki z chorobami zakaźnymi w Regionie Morza Bałtyckiego (Task Force on Communicable Disease Control in the Baltic Sea Region), powołanej na spotkaniu Premierów Państw Bałtyckich w Danii w kwietniu 2000 roku. Zdecydowano wówczas o potrzebie powołania specjalnej grupy ekspertów, która będzie zajmować się planowaniem i wdrażaniem działań, mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, w szczególności HIV/AIDS, w państwach położonych w regionie Morza Bałtyckiego. Prace grupy HIV/AIDS kontynuowane są w Partnerstwie Północnego Wymiaru w Dziedzinie Zdrowia i Opieki Społecznej (Northern Dimension Partnership In Public Health and Social Well-being - NDPHS). Partnerstwo, zawiązane 27 października 2003 roku na spotkaniu ministerialnym w Oslo (Norwegia), działa zgodnie z zapisami zawartymi w Deklaracji dotyczącej ustanowienia Partnerstwa (Deklaracja z Oslo). Jest to wspólne przedsięwzięcie trzynastu rządów, Komisji Europejskiej i ośmiu organizacji międzynarodowych podejmujących wyzwania w kwestiach zdrowotnych i społecznych na obszarze Wymiaru Północnego. Zgodnie z Deklaracją Polityczną dotyczącą polityki Wymiaru Północnego oraz Dokumentem Ramowym Polityki Wymiaru Północnego - dokumentami przyjętymi na szczycie w listopadzie 2006 roku - od początku 2007 roku polityka Wymiaru Północnego zmieniła swój charakter, stając się wspólnym dążeniem czterech partnerów, mianowicie: Unii Europejskiej, Islandii, Norwegii i Rosji. W skład grupy wchodzą m. in. eksperci z Polski, Niemiec, Litwy i innych krajów UE leżących w basenie Morza Bałtyckiego. Spotkania ekspertów w ramach prac grupy odbywają się dwa razy w roku. Głównym celem Partnerstwa jest poprawa standardów zdrowotnych, szczególnie w odniesieniu do młodych pokoleń. Problemy takie, jak narkomania, alkoholizm, nikotynizm, a także wzrost liczby zakażeń HIV dotykają 69 zwłaszcza osoby młode, szczególnie podatne na zachowania określane mianem ryzykownych. Problematyka ta nie jest obca także społeczeństwu polskiemu, dlatego Polska włącza się do prac międzynarodowych nad poprawą ogólnie pojętego zdrowia publicznego. Grupa ekspercka składa się z ekspertów reprezentujących wszystkich partnerów. Pracami grupy kieruje przewodniczący, Pan Pauli Leinikki z National Public Health Institute z Finlandii. Zastępcą przewodniczącego grupy eksperckiej HIV/AIDS Partnerstwa Północnego Wymiaru jest Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS, Pani Anna MarzecBogusławska. Spotkania Grupy zadaniowej ekspertów HIV/AIDS w ramach Partnerstwa Północnego Wymiaru odbyły się w ubiegłym roku dwukrotnie: w Ottawie, w dniach 18-20 marca i w Sopocie, w dniach 1-2 października 2009 roku. Za organizację drugiego spotkania odpowiedzialne było Krajowe Centrum ds. AIDS. Rada programowa UNAIDS - PCB Spotkania Rady Programowej UNAIDS – PCB (Programme Coordinating Board) odbywają się dwa razy w roku. Polska reprezentowana jest na nich przez Krajowe Centrum ds. AIDS. W pierwszych spotkaniach Rady Programowej zasiadała jako jej członek, do końca 2009 r. występowała jako obserwator. Pierwsze posiedzenie PCB w 2010 r. odbędzie się w dniach 22-24 czerwca. Polska zasiądzie w nim ponownie jako członek, ponieważ 18 maja 2009 r. miało miejsce głosowanie członków ECOSOC (Rady Społeczno-Gospodarczej), podczas którego Polska uzyskała poparcie jako kandydat do członkostwa w UNAIDS. Możliwość wpływu na podejmowanie decyzji podczas spotkań PCB, np. wsparcie działań UNAIDS w Europie Środkowej i Wschodniej jest szczególnie ważne z punktu widzenia interesów Polski, gdyż epidemia HIV/AIDS w krajach leżących za naszymi wschodnimi granicami, a w szczególności w państwach, takich jak: Ukraina, Rosja, Białoruś itp. przybrała charakter lawinowy. Zatem wszelkie działania mające na celu ograniczenie szybkiego 70 rozprzestrzeniania się zakażeń HIV w tych krajach i poza ich granicami będą miały pozytywny wpływ także na sytuację epidemiologiczną HIV/AIDS w Polsce. Zadaniem Rady Programowej UNAIDS w walce z epidemią HIV/AIDS jest m.in.: o Koordynowanie tworzenia strategii walki z epidemią HIV/AIDS na poziomie globalnym oraz wydawanie stosownych rekomendacji pomocnych w tworzeniu programów w poszczególnych krajach. o Rzecznictwo w zakresie realizacji zobowiązań przyjętych na forum międzynarodowym przez poszczególne kraje. o Koordynacja pracy agend współsponsorujących w ramach sieci ONZ (WHO, UNODC, IOM, ILO, UNHCR i inne). o Ekspertyzy epidemiologiczne i problemowe w szeroko pojętym kontekście walki z epidemią HIV/AIDS na świecie (m.in. w zakresie szerokiej dostępności leczenia ARV, podatności na zakażenie określonych populacji, najlepszych praktyk w zakresie profilaktyki HIV i AIDS). W 2009 roku spotkania odbyły się w Genewie, w dniach 22-24 czerwca oraz 8-10 grudnia. Temat główny pierwszego spotkania brzmiał: „Ludzie w ruchu: przymusowe przesiedlenia i populacje migrujące” i poruszono zagadnienia migracji w kontekście HIV/AIDS ze szczególnym uwzględnieniem poszanowania praw człowieka, szczególnie w krajach dotkniętych konfliktami zbrojnymi. Natomiast podczas drugiego spotkania głównym tematem było przedstawienie raportu z badania drugiej, niezależnej ewaluacji UNAIDS, SIE - Second Independent Evaluation. Znalazły się w nim rekomendacje nie tylko dotyczące celów pracy i misji organizacji, ale także efektywności działań agendy. Grupa robocza Think Tank przy Komisji Europejskiej EUROPEAN COMMISSION HEALTH & CONSUMERS DIRECTORATE-GENERAL Directorate C - Public Health and Risk Assessment C4 - Health determinants Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS uczestniczy w pracach grupy roboczej Think Tank, działającej przy Komisji Europejskiej, jako ekspert reprezentujący Polskę. 71 Grupa powstała z inicjatywy Komisji Europejskiej i składa się z osób delegowanych przez resorty zdrowia wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. Jej zadaniem jest opracowywanie efektywnych strategii walki z epidemią HIV/AIDS w krajach członkowskich i sąsiadujących z UE. Grupa spotyka się dwa razy do roku, a uczestniczą w niej przedstawiciele kilkunastu krajów Unii Europejskiej, zapraszani są także goście spoza UE, np. ze Szwajcarii czy Ukrainy, a także przedstawiciele najważniejszych instytucji, tj. UNAIDS, WHO-Euro i reprezentanci społeczeństwa obywatelskiego. Spotkania Think Tank są forum wymiany doświadczeń pomiędzy krajami członkowskimi a organizacjami europejskimi. Stwarzają możliwość dzielenia się najlepszymi praktykami, pomysłami i wiadomościami. Jest to także miejsce, w którym ustanawiane są rekomendacje w kwestiach dotyczących HIV/AIDS, sposoby na walkę z dyskryminacją i stygmatyzacją, wyznacza się cele działania w zakresie profilaktyki i leczenia. W 2009 roku odbyły się dwa spotkania grupy ekspertów HIV/AIDS Think Tank: w Brukseli w dniach 25-26 marca oraz w Luksemburgu w dniach 16-17 grudnia, podczas których m.in. aktualizacji poddana została kwestia HIV/AIDS oraz monitoringu Deklaracji Dublińskiej, omawiano także Drugą Strategię i Plan Działań UE dot. HIV/AIDS na lata 2009 – 2013. Komunikat ten jest uzupełnieniem „Europejskiego programu przeciwdziałania HIV/AIDS, malarii i gruźlicy poprzez działania zewnętrzne (2007-2011)”, który obejmuje działania zewnętrzne prowadzone wobec krajów rozwijających się i krajów o średnim dochodzie. Mówi on m.in. o tym, że Państwa członkowskie UE i kraje sąsiednie stoją w obliczu wysokiej liczby nowych zakażeń HIV oraz zakażeń oportunistycznych, a także wynikających z nich konsekwencji medycznych, społecznych i gospodarczych. U d z i a ł w konsultacjach eksperckich w sprawie testowania w kierunku HIV W dniach 8-10 czerwca 2009 roku, w Ljubljanie (Słowenia) odbyło się spotkanie dotyczące „testowania jako elementu osiągnięcia szerokiej dostępności profilaktyki zakażeń HIV, leczenia, opieki i wsparcia dla osób żyjących z HIV i chorych na AIDS w regionie europejskim Światowej Organizacji Zdrowia”. W debacie poruszono m.in. kwestie takie jak: Voluntary Counselling and Testing (VCT) vs Provider Initiated Testing and Counselling (PITC) oraz Client Initiated Testing and Counselling (CITC) 72 Znaczenie określenia “scalling up” czyli zwiększenia wysiłków, zintensyfikowania działań testowanie osób niepełnoletnich-regulacje prawne obecnie i wyzwania na przyszłość informowanie partnera/ów seksualnych osoby seropozytywnej możliwości zbierania i analizy danych rola poradnictwa około-testowego połączenie serwisu testowania z leczeniem ARV rola testowania w kierunku HIV w profilaktyce rola stałego monitoringu i ewaluacji systemu testowania. Projekt H-Cube HBV-HCV-HIV: Three different and serious threats for European young people. A network to study and to face these challenges in the EU HBV-HCV-HIV: Trzy poważne zagrożenia dla młodych Europejczyków. Diagnoza sytuacji oraz stawienie czoła tym wyzwaniom w krajach UE Krajowe Centrum ds. AIDS zostało partnerem Projektu H-Cube, który rozpoczął się 1 maja 2009 r. i trwał będzie 30 miesięcy. Projekt współfinansowany jest ze środków Komisji Europejskiej – Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Konsumentów (EAHC). Główną jednostką realizującą i odpowiedzialną za Projekt jest Uniwersytet w Sassari (UNISS – Universita Degli Studi Di Sassari). W dniach 26-27 czerwca 2009 roku odbyło się we Włoszech spotkanie rozpoczynające projekt, w którym uczestniczyli przedstawiciele Krajowego Centrum ds. AIDS. 73 Cele ogólne Projektu: o Zapobieganie nowym zakażeniom HBV, HCV i HIV, szczególnie wśród młodych ludzi pomiędzy 15. a 24. rokiem życia. o Identyfikacja i rozpowszechnianie najlepszych praktyk i narzędzi edukacyjnych w ramach programów szkoleniowych i kampanii profilaktycznych dotyczących HBV, HCV i HIV, których celem jest pomoc wszystkim zainteresowanym partnerom w UE, zwłaszcza partnerom projektu z Włoch, Rumunii, Grecji, Słowenii, Polski, Czech, Bułgarii, Węgier, Cypru, Malty i Litwy. o Organizowanie szkoleń dla pracowników ochrony zdrowia, obejmujących zagadnienia dotyczące leczenia oraz wsparcia dla rodziców, służących pogłębianiu wiedzy i świadomości tak, by byli oni w stanie przekazać rzeczowe informacje swoim dzieciom. o Organizowanie kampanii profilaktycznych w miejscach uczęszczanych przez młodzież. o Dystrybucja materiałów prewencyjnych wśród profesjonalistów, którzy w swojej pracy zawodowej świadczą usługi na rzecz młodzieży w warunkach potencjalnego narażenia na ryzyko zakażenia infekcjami krwiopochodnymi, jak np. dentyści, tatuażyści, kosmetyczki, fryzjerzy. Metody Projektu: o Identyfikacja najlepszych praktyk w walce z HBV, HCV i HIV/AIDS w krajach UE w celu wyodrębnienia innowacyjnych strategii promowania zasad bezpieczniejszego seksu wśród osób młodych, w tym osób szczególnie narażonych na ryzyko zakażenia. o Utworzenie wielojęzycznej i wielomodułowej platformy internetowej, będącej poprzez e-learning punktem odniesienia dla trenerów edukacji prozdrowotnej. o Wykorzystanie innowacyjnego podejścia pedagogicznego oraz nowych metod kształcenia, w tym szkoleń w zakresie HBV, HCV i HIV. o Zorganizowanie w wybranych miejscach uczęszczanych przez młodzież (dyskoteki, puby, bary i centra sportowe) kampanii profilaktycznej w celu podniesienia świadomości na temat ryzyka zakażenia HBV, HCV i HIV. 74 Oczekiwane rezultaty: o Identyfikacja najlepszych praktyk w krajach partnerskich projektu H-Cube służąca walce z zakażeniami HBV, HCV i HIV oraz promowaniu zasad bezpieczniejszego seksu wśród osób młodych, w tym populacji szczególnie narażonej na ryzyko zakażenia. o Przekazywanie najlepszych praktyk nowym państwom członkowskim UE w sposób umożliwiający dostosowanie metodologii działań organizacji pracujących w obszarze profilaktyki HBV, HCV i HIV/AIDS do sprawdzonych najlepszych praktyk i technologii celem uzyskania wysokiej efektywności działań profilaktycznych. o Zorganizowanie szkolenia dla partnerów, obejmującego zasady korzystania z platformy internetowej. o Zorganizowanie metodą e-learningu szkoleń opartych na następujących działaniach: wybranie najlepszych praktyk dotyczących profilaktyki HBV, HCV i HIV z innych krajów partnerskich; opracowanie programów szkoleniowych; publikacja podręcznika zawierającego materiały szkoleniowe dostępnego w wersji elektronicznej; przeprowadzenie europejskiej kampanii profilaktycznej w miejscach uczęszczanych przez młodych ludzi, uwzględniającej styl życia, zachowania oraz różnice kulturowe i religijne występujące w każdym z krajów partnerskich. 75 Konferencja poświęcona problemowi AIDS w regionie Europy Wschodniej i Azji Środkowej (The Eastern Europe and Central Asia AIDS Conference –EECAAC 2009) Pani Anna Marzec-Bogusławska, Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS została wyróżniona nagrodą "Спасибо!"/"Thank You!" Podczas III Konferencji poświęconej problemowi AIDS w regionie Europy Wschodniej i Azji Środkowej (The Eastern Europe and Central Asia AIDS Conference -EECAAC), która odbyła się w dniach 28-30 października 2009 r. w Moskwie, przyznane zostały nagrody "Спасибо!"/"Thank You!", będące wspólną inicjatywą dwóch organizacji: ECUO i Besedka. Wyróżnienie to otrzymała także Pani Anna Marzec-Bogusławska, Dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS. Nagroda ta jest wyrazem uznania i podziękowania dla lekarzy, polityków, działaczy społecznych i liderów, czyli wszystkich osób działających w obszarze przeciwdziałania epidemii HIV/AIDS oraz na rzecz poprawy jakości życia osób zakażonych HIV i dotkniętych tym problemem. Celem konferencji było wzmocnienie współpracy regionalnej i zjednoczenie wysiłków na rzecz walki z HIV/AIDS oraz osiągnięcia celu, jakim jest powszechny dostęp do profilaktyki HIV, leczenia i opieki. 76 Wizyty studyjne zagranicznych gości Spotkania i wizyty studyjne, które odbywają się w Krajowym Centrum ds. AIDS stanowią stały i niezwykle ważny element współpracy międzynarodowej. Celem wizyt jest wymiana doświadczeń i najlepszych praktyk zarówno z krajami sąsiadującymi z Polską, krajami europejskimi, światowymi liderami w zakresie walki z epidemią oraz krajami rozwijającymi się. W roku 2009 odbyły się następujące spotkania: o 9 lutego – wizyta Pana Roberta J. Dahlke, II sekretarza oraz przedstawiciela Ambasady Stanów Zjednoczonych w celu nawiązania kontaktów. o 10 kwietnia – wizyta Pana Rogera Cassidy, dyrektora norweskiej organizacji pozarządowej AKSEPT w celu nawiązania kontaktu i zapoznania się z pracą biura. o 23 kwietnia – wizyta Pana Jacka Tyszki i Pani Diany Rubin z UNAIDS. Spotkanie dotyczyło członkostwa Polski w Radzie Programowej UNAIDS oraz dalszej współpracy Krajowego Centrum z agendą ONZ. o 8 maja – przyjazd Pana Ananda Grovera, sprawozdawcy ONZ, który oceniał system przeciwdziałania epidemii HIV/AIDS funkcjonujący w Polsce. o 12 maja – wizyta Pana Thomasa Hilla, brytyjskiego kolekcjonera plakatów związanych z tematyką HIV/AIDS. o 27 lipca – wizyta gości z niemieckiego Federalnego Centrum Edukacji Zdrowia (BZgA) i niemieckiej organizacji pozarządowej AIDS-Hilfe. Na całodniowym spotkaniu niemieccy koledzy przedstawili najnowszą kampanię skierowaną do populacji MSM „Wiem, co robię!” oraz zakres działań prewencyjnych w Niemczech. Krajowe Centrum ds. AIDS ze swej strony zaprezentowało kampanię społeczną „Wróć bez HIV” i inne działania społeczne o zasięgu ogólnopolskim. W spotkaniu aktywnie uczestniczyły także polskie organizacje pozarządowe. o 18 sierpnia – spotkanie z Panią Arne Björnbergiem, szefem European Consumer Powerhouse, zajmującym się oceną opieki zdrowotnej w krajach europejskich. Gościom przyjeżdżającym do Polski na wizyty studyjne przedstawiono politykę państwa w zakresie HIV/AIDS, zaprezentowano działalność Krajowego Centrum, założenia krajowej strategii zapobiegania zakażeniom HIV, antyretrowirusowego w Polsce i inne zagadnienia interesujące gości. 77 system leczenia Obszar tematyczny: PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ HIV (profilaktyka pierwszorzędowa) Cel ogólny: ZAPEWNIENIE ODPOWIEDNIEGO DOSTĘPU DO INFORMACJI, EDUKACJI I USŁUG W ZAKRESIE PROFILAKTYKI HIV/AIDS CELE SZCZEGÓŁOWE: I. Poszerzenie oferty informacyjnej dostosowanej do potrzeb indywidualnego odbiorcy. II. Zwiększenie dostępu do usług oraz poprawa jakości usług świadczonych w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD) wykonujących anonimowe i bezpłatne testy w kierunku HIV połączone z poradnictwem. III. Usprawnienie nadzoru epidemiologicznego nad wykrywalnością zakażeń HIV, zachorowalnością na AIDS i umieralnością osób żyjących z HIV/AIDS oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową. 78 I. CEL SZCZEGÓŁOWY: Poszerzenie oferty informacyjnej dostosowanej do potrzeb indywidualnego odbiorcy. ZADANIE: Zintegrowanie i rozbudowa istniejącego systemu informacyjnego wykorzystującego wszystkie środki przekazu, m.in. poprzez stronę internetową, telefon zaufania, internetową poradnię ds. HIV/AIDS, biuletyn informacyjny. ZADANIE: Kontynuacja działalności i zwiększenie liczby stacjonarnych Punktów Informacyjno–Konsultacyjnych (PIK) oraz podejmowanie działań zmierzających do standaryzacji świadczonych usług. Strona internetowa Krajowego Centrum ds. AIDS - www.aids.gov.pl Internet w ostatnich czasach staje się coraz ważniejszym środkiem przekazu informacji. Krajowe Centrum ds. AIDS wykorzystuje swoją stronę internetową www.aids.gov.pl jako nośnik przekazu rzetelnej wiedzy na temat HIV/AIDS, a także narzędzie promowania działań profilaktycznych w tym zakresie. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy budżet przeznaczony na profilaktykę HIV/AIDS jest z roku na rok coraz mniejszy. 79 Materiały przygotowane są we współpracy ze specjalistami z zakresu HIV/AIDS, w oparciu o najnowsze doniesienia z całego świata. W dziale Epidemiologia, podzielonym na Polskę i Świat, można znaleźć dane dotyczące naszego kraju. Są one aktualizowane w miarę napływu informacji z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny. Opracowywane są też sukcesywnie raporty światowe. Ważnym działem strony internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS jest zakładka Krajowy Program. Znajdują się w nim dokumenty związane z kolejnymi edycjami tego najważniejszego dla walki z HIV/AIDS w Polsce dokumentu. Na stronie tej zamieszczony jest również obowiązujący Harmonogram Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011, w wersji do pobrania. W zakładce Baza monitoringowa znajdują się informacje ułatwiające prowadzenie bazy i korzystanie z niej. Krajowe Centrum ds. AIDS, na podstawie danych otrzymanych od poszczególnych podmiotów realizujących Program, prowadzi monitorowanie oraz bazę danych objętych systemem. Każda instytucja zobowiązana do sprawozdawania i przygotowywania szczegółowych harmonogramów na kolejny rok posiada indywidualnie przyznawany dostęp do bazy. Logowanie jest możliwe bezpośrednio ze strony www.aids.gov.pl. Dział Współpraca z organizacjami pozarządowymi (NGO) uwzględnia wielotorowość wspólnych działań i zawiera ważne informacje, przydatne w realizacji ustawy o pożytku publicznym. Dział Prezentacja działań NGO w 2009 roku wzbogacił się o informacje o profilu działań organizacji pozarządowych, które odpowiedziały na zaproszenie rozesłane e-kontrą. W dziale PKD – oddzielne miejsce przeznaczone jest dla punktów konsultacyjnodiagnostycznych. Zamieszczone są tam procedury i zasady organizacji szkoleń i egzaminów certyfikacyjnych dla osób ubiegających się o tytuł doradcy i o prolongatę certyfikatu, upoważniający do prowadzenia poradnictwa w zakresie HIV/AIDS w PKD. Dział Kampanie dokumentuje przebieg kampanii profilaktycznych prowadzonych przez Krajowe Centrum ds. AIDS od 2001 roku. Znajdują się tam informacje 80 o poszczególnych kampaniach z lat ubiegłych. Aktualna kampania zamieszczana jest na ruchomym pasku, w dolnej części strony internetowej. Kontra - Krajowe Centrum wydaje co kwartał Biuletyn Informacyjny „Kontra”, zawierający informacje z zakresu HIV/AIDS, artykuły o działaniach profilaktycznych prowadzonych w Polsce. Dostęp do ostatniego biuletynu jest możliwy również bezpośrednio z okienka umieszczonego w lewym dolnym rogu. Wszystkie numery archiwalne można znaleźć w tym dziale (wersja do pobrania). Jest tam również archiwum newslettera e-Kontra, który jest rozsyłany pocztą elektorniczną. e-learning - platforma edukacyjna Krajowego Centrum ds. AIDS, przeznaczona jest dla lekarzy oraz studentów medycyny, zainteresowanych problematyką HIV/AIDS. Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Z platformy e-learningowej mogą korzystać lekarze, którzy po zalogowaniu wpiszą swój numer prawa wykonywania zawodu. Ponadto na portalu znajduje się forum dyskusyjne, na którym można podzielić się opiniami na temat e-learningu. W dziale Szkolenia zamieszczane są informacje ogólne dotyczące szkoleń, których realizacja planowana jest w danym roku oraz informacje o naborze na konkretny typ szkoleń. Osoby chcące wysłać zgłoszenie przekierowywane są bezpośrednio na stronę organizatora. W dziale Publikacje znajduje się wykaz materiałów informacyjno-edukacyjnych aktualnie dostępnych w Centrum wraz z informacją o warunkach ich otrzymania. Jest tam również spis wszystkich wydanych publikacji od początku działania Centrum. W związku z niedostateczną liczbą materiałów i wyczerpaniem się niektórych poszukiwanych pozycji, w miarę możliwości zamieszczane tam są wydawnictwa w wersji do pobrania. Materiały wydawane przez Krajowe Centrum ds. AIDS są bezpłatne, odbiorca pokrywa jedynie koszty dystrybucji. Prace badawcze to dział, w którym zamieszczane są wyniki badań wykonanych na zlecenie Krajowego Centrum, dotyczące różnych aspektów HIV/AIDS i postaw wobec osób żyjących z HIV. Są tam również wyniki kampanii społecznych prowadzonych przez Krajowe Centrum. W dziale Dokumenty międzynarodowe można znaleźć tłumaczenia ważnych z punktu widzenia HIV/AIDS dokumentów wydanych lub przyjętych przez instytucje międzynarodowe, takie jak Komisja Europejska 81 czy Organizacja Narodów Zjednoczonych. W 2009 roku dodano informacje o projektach międzynarodowych, w których uczestniczy Centrum. W dziale Partnerzy, podzielonym na organizacje rządowe i pozarządowe, umieszczone zostały informacje oraz linki do stron internetowych partnerów Krajowego Centrum, tj. organizacji rządowych i organizacji pozarządowych, z którymi Centrum współpracuje w zakresie HIV/AIDS. Czerwona kokardka to dział, w którym zamieszczona jest informacja o historii tego symbolu. Są tam również dokumenty związane z odznaczeniem „Czerwona Kokardka”, które w Polsce jest wyróżnieniem przyznawanym z okazji Światowego Dnia AIDS. Wyróżnienie to otrzymują osoby, które w szczególny sposób przyczyniły się do poprawy jakości życia osób żyjących z HIV, chorych na AIDS, bądź też wniosły istotny wkład w działania profilaktyczne w dziedzinie HIV w Polsce. W dziale zamieszczony jest spis dotychczasowych laureatów odznaczenia „Czerwona Kokardka”, statut Kapituły i regulamin przyznawania tego wyróżnienia. Pod koniec każdego roku organizacje i osoby prywatne, które chcą zgłosić swoje kandydatury, mogą pobrać formularz i wysłać na adres Centrum. W dziale Informacje prasowe zamieszczane są komunikaty dla dziennikarzy. Znajdują się tam również comiesięczne raporty dotyczące artykułów na temat HIV/AIDS, które ukazały się w prasie polskiej. Raporty te są dodatkowo rozsyłane do zainteresowanych osób za pośrednictwem e-Kontry. W dziale Zamówienia publiczne zamieszczane są ogłoszenia o przetargach, zgodnie z ustawą dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej oraz ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r.- Prawo zamówień publicznych. Zamieszczane są tam również komunikaty o wynikach przetargów, wykazy leków zakupionych w ramach programu leczenia antyretrowirusowego, itp. Aby ułatwić znalezienie odpowiednich informacji, ogłoszenia zostały podzielone tematycznie na Medyczne i Pozostałe. Informacje dostępne na stronie są cały czas aktualizowane. Dotyczy to także działu Wiedza o HIV/AIDS, gdyż coraz więcej osób szuka informacji związanych z HIV właśnie w internecie. Szczególnie ważnym odbiorcą tego typu przekazu jest grupa osób w przedziale wiekowym 18–28 lat, czyli ta, w której pojawia się najwięcej nowych zakażeń HIV. Dział poświęcony Wiedzy o HIV/AIDS podzielono na kilka części: Nowości – tu umieszcza się krótkie informacje z całego świata dotyczące nowych terapii, odkryć czy też prowadzonych badaniach. 82 Informacje podstawowe – tu pojawiają się ogólne wiadomości o drogach zakażenia HIV, sytuacjach, w których nie ma ryzyka zakażenia, historii epidemii itp. Osoby, które zrobiły test na HIV w jednej z naszych poradni mogą tu znaleźć ankietę oceniającą pracę PKD. Informacje dla lekarzy – tu można znaleźć zasady postępowania po ekspozycji na HIV, informacje na temat leczenia antyretrowirusowego, adresy klinik prowadzących leczenie ARV oraz poradnik, w jaki sposób rozmawiać z pacjentem o HIV. W 2009 roku uruchomiono poradnię internetową HIV/AIDS dla lekarzy, gdzie ekspert odpowiada na zadane pytania bezpośrednio na adres mailowy pytającego. Informacje dla osób HIV+ - składają się na swoistego rodzaju poradnik Jak żyć z wirusem. Można tutaj znaleźć informacje o terapii ARV, grupach wsparcia dla osób żyjących z HIV, prowadzonych przez organizacje pozarządowe. W tym dziale również uruchomiono w 2009 roku poradnię internetową dla osób HIV+. HIV/AIDS na świecie – zbiór ciekawych informacji z różnych krajów. Ważnym działem są Testy na HIV, w którym są dane teleadresowe punktów anonimowego i bezpłatnego testowania w kierunku HIV na terenie całej Polski. Dostępny jest także numer Telefonu Zaufania oraz Zielonej Linii, gdzie udziela się informacji o HIV/AIDS. Jest tam również wejście do poradni internetowej HIV/AIDS, którą z roku na rok odwiedza coraz więcej internautów. Odpowiedzi na zadane pytania wysyłane są bezpośrednio na ich adres mailowy. Na stronie Krajowego Centrum działa również, zgodnie z wymaganiami ustawy o dostępie do informacji publicznej, Biuletyn Informacji Publicznej (BIP). Można w nim znaleźć dokumenty określające podstawy prawne działania Centrum, linki przekierowujące do sprawozdań z realizacji Krajowego Programu oraz ogłoszenia o zamówieniach publicznych i konkursach. Od 2003 roku strona istnieje w dwóch dodatkowych wersjach językowych: angielskiej i rosyjskiej, co umożliwia cudzoziemcom skontaktowanie się z Centrum, w celu uzyskania informacji związanych z HIV/AIDS w Polsce. Broszura on-line Krajowe Centrum ds. AIDS, od początku kwietnia 2008 roku, z innowacyjnego serwisu internetowego dla lekarzy „Broszura on-line”. 83 korzysta Broszura on-line to serwis internetowy, który ma na celu dotarcie z materiałami edukacyjnymi Krajowego Centrum ds. AIDS bezpośrednio do lekarzy, którzy następnie przekażą je swoim pacjentom. Lekarz rejestruje się na stronie www.broszura–aids.pl i zamawia materiały których potrzebuje. Po otrzymaniu informacji o zamówieniu, zespół obsługujący serwis, przygotuje zamówione materiały i w przeciągu jednego dnia roboczego przesyłka jest wysyłana pocztą do zamawiającego. W 2009 roku serwis przekazał broszury do lekarzy i innych pracowników medycznych: Informacja o HIV/AIDS (broszura, 20.000 szt.), Co musisz wiedzieć o HIV i AIDS bez względu na to gdzie mieszkasz i pracujesz (broszura, 5.000 szt.) Nasze materiały dystrybuowane były również w publicznych i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej (m. in. ulotka „Daj szansę swojemu dziecku. Nie daj szansy AIDS” – 49.300 egz., broszura „Druga strona wakacji” – 38.500 egz., broszura „Informacje o HIV/AIDS” – 63.500 egz., ulotka „Wakacje marzeń” – 25.450 egz., zakładka do książki – 27.000 egz.). Biuletyn Informacyjny Krajowego Centrum ds. AIDS "KONTRA" Kwartalnik wydawany jest od ośmiu lat. W 2009 r. tak, jak w latach ubiegłych, ukazały się 4 numery biuletynu „KONTRA” (1 (39), 2 (40), 3 (41), 4 (42)). Biuletyn wraz z wkładką polskojęzyczną w roku 2009 był wydawany w nakładzie 4,5 tys. egzemplarzy, a wkładka w języku angielskim i rosyjskim była dołączana do 500 egz. w każdym z numerów. Do każdego numeru dołączana była polskojęzyczna wkładka „Aspekty”, w całości poświęcona określonej tematyce. Zagadnienia poruszone w „Aspektach” w roku 2009 to: opieka nad dzieckiem żyjącym z HIV, UNAIDS, kampania społeczna HIV/AIDS „Daj szansę swojemu dziecku, nie daj szansy AIDS” oraz postępowanie poekspozycyjne. 84 We wkładce obcojęzycznej znajdują się fragmenty wybranych artykułów z danego numeru „Kontry”. Tematyka poruszana w 2009 roku obejmowała w szczególności: materiał dotyczący ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta, dwa teksty o leczeniu antyretrowirusowym cudzoziemców w Polsce oraz artykuł o podtypach HIV („Czy wszystkie wirusy HIV są takie same?”). W czwartym numerze zamieszczony został krótki przewodnik UNAIDS po terminologii HIV. Ponadto w każdym numerze zamieszcza się kwartalną analizę informacji prasowych z zakresu HIV/AIDS. Biuletyn na bieżąco informuje także o najnowszych danych epidemiologicznych oraz problemach związanych z profilaktyką HIV i leczeniem chorych na AIDS w Polsce. „Kontra” zawiera ponadto bieżące informacje o ważnych wydarzeniach w zakresie HIV/AIDS w Polsce i na świecie. I tak, przedstawiono relację z obchodów Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS czy Światowego Dnia AIDS. Innymi ciekawymi materiałami o tematyce profilaktycznej był artykuł o feminizacji epidemii oraz informacja o działaniach skierowanych do populacji MSM w internecie i publikacjach. W trzecim numerze „Kontry” zamieszczony został plakat z kampanii społecznej. „Kontra” jest dystrybuowana według rozdzielnika aktualizowanego na bieżąco do instytucji i organizacji zajmujących się problematyką HIV/AIDS. Biuletyn z wkładką obcojęzyczną jest rozsyłany za granicę do instytucji i organizacji zajmujących się tematyką HIV/AIDS oraz współpracujących z Krajowym Centrum ds. AIDS. „Kontra” w formacie pdf znajduje się na stronie internetowej www.aids.gov.pl. 85 e-Kontra - Biuletyn Internetowy Krajowego Centrum ds. AIDS e-Kontra - newsletter Krajowego Centrum ds. AIDS ukazuje się od grudnia 2002 roku. Celem biuletynu jest szybkie dotarcie z konkretnymi informacjami do szerokiego grona odbiorców: dziennikarzy, lekarzy, osób profesjonalnie zajmujących się problematyką HIV/AIDS oraz otrzymywaniem wszystkich biuletynu. zainteresowanych W zależności od potrzeby – najczęściej kilka razy w miesiącu przekazywane są tą drogą bieżące informacje z zakresu HIV/AIDS, będące uzupełnieniem wiadomości zamieszczonych w biuletynie KONTRA (wydanie papierowe). e-Kontra rozsyłana jest pocztą elektroniczną do zainteresowanych osób i instytucji, których baza jest na bieżąco aktualizowana. e-Kontra jest dostępna pod adresem: www.ekontra.aids.gov.pl. Są to informacje o nadchodzących wydarzeniach - np. Światowym Dniu AIDS, Dniu Pamięci o Zmarłych na AIDS, konferencjach, szkoleniach i programach poświęconych tematyce HIV/AIDS, działalności Krajowego Centrum ds. AIDS i organizacji pozarządowych, a także comiesięczne informacje na temat danych epidemiologicznych w Polsce oraz raporty z doniesień prasowych na temat HIV/AIDS w polskiej i zagranicznej prasie. Redakcja e-Kontry śledzi również najważniejsze wydarzenia dotyczące kwestii HIV/AIDS na świecie. e-Kontra służy szybkiemu rozsyłaniu informacji, które ze względu na swoją objętość lub potrzebę szybkiego przekazania nie mogą zostać zamieszczone w kwartalniku „Kontra”. Na stronie internetowej biuletynu dostępne jest również archiwum zawierające dotychczasowe publikacje. 86 Ogólnopolski Całodobowy Telefon Zaufania Krajowe Centrum ds. AIDS, w ramach dotacji dla organizacji pozarządowych, udzielanych w imieniu Ministra Zdrowia, finansowało funkcjonowanie Ogólnopolskiego Całodobowego Telefonu Zaufania AIDS. Program telefonu zaufania jest ukierunkowany na ogół społeczeństwa, adresowany jest do wszystkich osób zainteresowanych problematyką HIV/AIDS, ze szczególnym uwzględnieniem osób podejmujących zachowania ryzykowne, sprzyjające zakażeniu wirusem oraz do osób żyjących z HIV i ich bliskich. Program ten jest szczególny ze względu na to, że jego odbiorcą jest zawsze indywidualny rozmówca, który poprzez poradę w telefonie zaufania, może poszerzyć swoją wiedzę, obniżyć poziom lęku, lepiej zadbać o własne bezpieczeństwo, otrzymać aktualną informację medyczną lub adres punktu testowania. Całodobowy Telefon Zaufania AIDS stanowi narzędzie profilaktyki i jest stałym źródłem wiedzy i informacji o HIV/AIDS dla różnych grup społecznych. Liczba rozmów w Całodobowym Telefonie Zaufania AIDS w 2009 roku Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Miesiąc Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Razem Liczba rozmów w miesiącu 950 869 1 002 982 1 105 1 137 918 853 1 058 890 1 009 889 Uwagi 11 662 (12 759 w 2008 roku) W 2009 roku całkowita liczba rozmów w telefonie zaufania AIDS wyniosła na podstawie zapisu komputerowego 11 662 rozmowy. 87 Porównanie ogólnej liczby rozmów w roku oraz średniej liczby dziennej w latach 2005-2009 Lp. Dane 2005 2006 2007 2008 2009 1. Liczba rozmów rocznie 8 738 9 888 12 475 12 759 11 662 2. Średnia dzienna rozmów w roku 23.9 27.4 34.1 34.9 31.9 W latach 2005-2008, z każdym rokiem zwiększała się liczba rozmów, w 2005 roku było ich 8 738, w 2006 roku liczba ta wyniosła 9 888 a w 2007 roku rozmów było 12 475, zaś w 2008 roku było 12 795 rozmów. W 2009 roku liczba ta nieco zmalała i wyniosła 11 662 rozmowy. Porady telefoniczne Doradcy przekazują zasady dotyczące podejmowania odpowiedzialności za własne zdrowie rozmówcom, a jednocześnie proponują wykonanie testu w kierunku HIV w przypadku ryzykownych zachowań. Pytania od naszych rozmówców i wszelkie poruszane tematy notowane są w systemie komputerowym według kategorii. Podział tematyczny rozmów Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Kategoria pytania Testowanie Ryzyko zakażenia Problemy psychologiczne Objawy zakażenia i choroby Konsultacje lekarskie Badania i leczenie Metody zapobiegania Ogólnie o chorobie Problemy socjalne i prawne Seksualność Liczba pytań 7 078 6 062 3 301 1 182 457 322 295 70 62 31 RAZEM – łączna liczba pytań merytorycznych zadanych w telefonie zaufania 18 860 Jak wynika z powyższej tabeli najwięcej pytań dotyczy testowania oraz szacowania ryzyka zakażenia, które są elementami poradnictwa około testowego. Łącznie było 88 to 13 140 pytań, co stanowi prawie 70% wszystkich rozmów. Najwięcej pytań (ponad 37%) dotyczy samego testowania, adresów punktów, procedury, wiarygodności wyników testu. Poradnictwo okołotestowe oraz informacje o placówkach wykonujących testy na HIV, ze szczególnym uwzględnieniem PKD Lp. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kategoria pytań – testowanie Liczba pytań Test wykonany Informacje o punktach testowania Czułość i wiarygodność testu Metody testowania Ogólnie o teście Inne problemy z testowaniem 2 363 2 145 1 571 453 433 113 Razem 7 078 W zakresie testowania najwięcej rozmów przeprowadzono z osobami, które już wykonały test i najczęściej ich pytania dotyczyły wiarygodności testu po upływie określonego czasu, czyli okna serologicznego. Drugą w kolejności kategorię stanowiły pytania o adresy punktów, godziny ich pracy, czy też po jakim czasie otrzymuje się wynik. Informowanie o zachowaniach ryzykownych, drogach zakażenia i metodach ograniczania ryzyka Kolejną kategorią pytań, które rozmówcy najczęściej zadają dotyczy ryzyka zakażenia. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Kategoria pytań – ryzyko zakażenia Liczba pytań Penetracja (waginalna lub analna) Seks z prezerwatywą lub jej uszkodzenie Seks oralno-genitalny (strona bierna) Inne Kontakt z krwią Seks oralno-genitalny (strona czynna) Kontakt z innymi wydzielinami (m.in. śliną, potem) Kontakt manualno-genitalny Uszkodzenie prezerwatywy 1 289 1 144 1 142 658 564 502 298 281 184 RAZEM 6 062 89 Szacowanie ryzyka zakażenia stanowi ważny element poradnictwa przed testem, liczba pytań z tej kategorii stanowi 31% ogólnej liczby pytań zadawanych w telefonie zaufania. Wiele osób ma wątpliwość, w jaki sposób prezerwatywa zabezpiecza przed zakażeniem – dotyczy to prawie 20% pytań z tej kategorii. Kolejne wątpliwości wiążą się z szacowaniem ryzyka w kontaktach oralno-genitalnych dla strony biernej, taką wątpliwość zgłasza 18% osób zadających pytania z tej kategorii, ale jednocześnie znacznie mniej osób - poniżej 1% rozmówców - pyta o ryzyko zakażenia w kontakcie oralnym-genitalnym dla osoby aktywnej. Pytania o metody zapobiegania zakażeniu HIV Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6 Kategoria pytań – metody zapobiegania Liczba pytań Prezerwatywy Ogólnie Inne metody zapobiegania Droga seksualna Trudności w stosowaniu zabezpieczeń Inne 233 29 5 15 2 11 Razem 295 Pytania o skuteczność zabezpieczeń są najczęściej zadawane już po sytuacji ryzykownej – wątpliwości dotyczących zabezpieczenia bez kontekstu sytuacji ryzykownej jest niewiele, zaledwie 0,15% ogólnej liczby pytań. Podsumowanie: Biorąc pod uwagę kategorie najczęściej zadawanych pytań, których analiza została przedstawiona powyżej, można wnioskować, że uzyskanie informacji o ryzyku zakażenia, pomoc w jego oszacowaniu, informacja o możliwości wykonania testu, świadczą o postawie odpowiedzialności za własne zdrowie u klientów telefonu zaufania, a uzyskana wiedza przyczynia się do zachowań ograniczających ryzyko zakażenia HIV, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym. 90 Adresaci zadania Zestawienie rozmów według płci rozmówców Lp. 1. 2. 3. Płeć Liczba Kobiety Mężczyźni Nie określono 2 712 7 251 1 699 Razem 11 662 Jak wynika z powyższego zestawienia mężczyźni ponad trzy razy częściej korzystają z porad w telefonie zaufania niż kobiety, co jest wieloletnią stałą tendencją, ale z roku na rok wzrasta także liczba kobiet dzwoniących do „telefonu zaufania”. Jak wskazują dane dotyczące połączeń z kategorii „Nie określono” ponad 14 % to połączenia w trakcie rozmowy, czyli telefony, których dyżurny nie mógł odebrać, ta liczba stale rośnie i wskazuje na konieczność zwiększenia liczby osób dyżurnych przy telefonie zaufania, zwłaszcza w dni robocze. Zestawienie rozmów według wieku rozmówców Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Wiek Nie określono Poniżej 15 lat 15 – 19 lat 20 – 24 lata 25 – 29 lat 30 – 34 lata 35 – 39 lat 40 – 44 lata 45 – 49 lat 50 – 54 lata 55 – 59 lat Powyżej 60 lat Dorosły Liczba rozmów 1 969 13 172 1 292 3 624 2 520 1 142 544 182 119 31 32 22 Razem 11 662 Jak wynika z powyższego zestawienia, najczęściej dzwonią osoby w wieku 25 -29 lat. Stanowią one około 31% rozmówców. Kolejne grupy to osoby w przedziale 30-34 lat (ponad 21% rozmówców), oraz osoby w wieku 20-24 lata (blisko 11% rozmówców). 91 Zwiększyła się w stosunku do lat poprzednich liczba telefonów od osób w wieku 35-39 (prawie 7% rozmówców). Łącznie osoby w wieku od 20 do 39 lat to najliczniejsza grupa wiekowa, łącznie było to 8 578 rozmówców, czyli prawie 74% z ogólnej puli rozmów. Zestawienie rozmów według orientacji seksualnej rozmówców Lp. 1. 2. 3. 4. Orientacja Liczba Heteroseksualna Homoseksualna Biseksualna Nie określa się 2 972 342 31 14 Razem 3 359 Ponad 88 % pytań pochodzi od osób, które określają swoje zachowania jako heteroseksualne, około 10% zaś to pytania od osób, które określają swoją orientację jako homo- lub biseksualną. Jest to zastanawiająco wysoki wskaźnik, biorąc pod uwagę statystycznie przyjęty odsetek osób o odmiennej orientacji na poziomie 2-6%. Można założyć, że jest to wskaźnik dotyczący kontaktów seksualnych w obrębie tej samej płci, a nie wyraźnie określonej orientacji. Pytania o orientację dotyczą tylko rozmów, w których szacowane jest ryzyko zakażenia drogą kontaktów seksualnych lub omawiane są metody zapobiegania, dlatego zestawienie nie obejmuje wszystkich rozmów. Zestawienie rozmów według zgłoszonych zakażeń Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Kategoria – zgłoszone zakażenia Liczba HIV STI HCV HBV Inne 139 27 11 2 12 Razem 191 Z każdym rokiem rośnie liczba osób żyjących z HIV, które dzwonią do telefonu zaufania. Najczęściej są to osoby, które niedawno dowiedziały się o swoim zakażeniu i poszukują wsparcia oraz informacji. Takich rozmów przeprowadzono 139, było także 92 blisko 60 rozmów z osobami zakażonymi infekcjami przenoszonymi drogą kontaktów seksualnych, wirusowymi zapaleniami wątroby i innymi infekcjami, których objawy mogą być podobne do zakażenia HIV lub przenoszą się w podobny sposób. Podsumowanie: Charakteryzując „typowego” adresata telefonu zaufania, można powiedzieć, że jest to mężczyzna w wieku od 20 do 39 lat, mieszkający w dużym mieście, który poszukuje informacji i pomocy w szacowaniu ryzyka dotyczącego zachowania w kontaktach seksualnych, a numer telefonu zaufania poznał poprzez strony internetowe. Zaplanowane zadania Zaplanowane zadania zostały zrealizowane zgodnie z przygotowaną ofertą: o dyżury przy telefonie zaufania – całodobowo przez 365 dni w roku były prowadzone dyżury, w czasie których odbywało się poradnictwo w zakresie HIV/AIDS; o porady przed testem i po nim – były najczęstszą forma poradnictwa przez telefon, stanowiły ponad 70% rozmów w telefonie zaufania; o konsultacje lekarzy specjalistów – odbyły się zaplanowane dyżury lekarzy, z ich porad skorzystało 457 osób; o konsultacje psychologa – odbyły się wszystkie zaplanowane dyżury, z porad skorzystało 100 rozmówców telefonu zaufania; o podejmowanie zgłoszeń i interwencji w przypadkach naruszenia dóbr osobistych czy dostępu do leczenia: zgłoszono 62 przypadki problemów socjalno–prawnych, tylko 8 z nich dotyczyło problemów związanych z dyskryminacją. O prawa pacjenta pytało 18 osób - zostały one skontaktowane z prawnikiem dyżurującym w stowarzyszeniu; o informacje o systemie pomocy dla osób żyjących z HIV i ich bliskich – w tej sprawie były 322 rozmowy, dyżurni telefonu zaufania poinformowali zainteresowane osoby o miejscach pomocy dzięki posiadanej bazie adresowej oraz wieloletniej wiedzy; o gromadzenie danych epidemiologicznych – system komputerowego zapisu danych umożliwia ich gromadzenie i przedstawianie w postaci raportów rocznych, które są załączone do sprawozdania. 93 Pytania i problemy najczęściej poruszane w telefonie zaufania Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Pytania najczęściej zadawane w telefonie zaufania Liczba pytań Rozmowa po teście (test wykonany) Informacje i adresy punktów testowania Psychologia (lęk przed zakażeniem) Czułość i wiarygodność testu Psychologia (lęki, obsesje) Ryzyko zakażenia (penetracja waginalna lub analna) Objawy zakażenia (łącznie) Ryzyko zakażenia (seks w prezerwatywie ) Ryzyko zakażenia (oralno-genitalny, strona bierna) Ryzyko zakażenia (inne – zwierzęta, przedmioty, dotykanie) Ryzyko zakażenia (kontakt z krwią) Ryzyko zakażenia (oralno-genitalny, strona czynna) Ryzyko zakażenia (kontakt z innymi wydzielinami, m.in. śliną, potem) Ryzyko zakażenia (manualno-genitalny) 2 363 2 145 1 669 1 571 1 338 1 289 1 182 1 144 1 142 618 564 502 298 312 Razem 16 137 Większość pytań w telefonie zaufania dotyczyła podjęcia ryzykownego zachowania, głównie w kontaktach seksualnych i ryzyka zakażenia. Wiązało się to z dużym napięciem i lękiem przed zakażeniem. Rozmówcy wykonywali testy, których wynik był najczęściej ujemny, ale często nie dawali wiary wynikom testu. Udział w projekcie specjalistów Stałym elementem realizacji programu są dyżury specjalistów, lekarzy konsultantów oraz psychologa. W zespole telefonu zaufania w 2009 roku pracowało czterech lekarzy specjalistów z zakresu chorób zakaźnych. Lekarze dyżurują dwa razy w tygodniu po 2 godziny. W trakcie konsultacji lekarskich rozmówcy mają możliwość wyjaśnienia z lekarzem specjalistą swoich wątpliwości. Przeprowadzono łącznie 457 specjalistycznych konsultacji medycznych. Rozmówcy zadawali pytania o przebieg zakażenia i choroby, wiarygodność testów, aktualne metody leczenia, ich skuteczność oraz objawy uboczne (298 porad dotyczyło pytań medycznych, a 159 nieuzasadnionych obaw). Osoby dzwoniące do telefonu zaufania bardzo wysoko oceniają możliwość rozmowy z lekarzem i uzyskanie fachowej, medycznej porady. Raz w miesiącu, także przez dwie godziny, odbywały się konsultacje psychologa w ramach wkładu własnego stowarzyszenia. Psycholog konsultował trudne problemy 94 emocjonalne i pomagał zdefiniować problem oraz wskazywał właściwe miejsca pomocy, dla osób, u których problemy związane z HIV wywołały zaburzenia emocjonalne. Ogólna liczba pytań z kategorii porady psychologa wyniosła 3 301 - na większość pytań odpowiadali dyżurni telefonu zaufania, którzy są stale szkoleni w tym zakresie. Dyżurni kierowali na dyżur psychologa te osoby, którym problemy psychologiczne wyraźnie uniemożliwiały codzienne funkcjonowanie, powodowały zaburzenia takie, jak depresje oraz zaburzenia o charakterze psychotycznym. Po wstępnej konsultacji psychiatrycznych w psychologicznej, miejscu osoby te były zamieszkania, ponieważ kierowane do psycholog w poradni rozmowie telefonicznej może tylko pomóc w określeniu problemu i wskazać właściwe miejsce pomocy. Rozmówcy telefonu zaufania poszukują kontaktu z lekarzami i psychologiem, bardzo cenią sobie tę formę poradnictwa. Dyżurni telefonu zaufania mają bardzo rozległą wiedzę, ale bardziej szczegółowe pytania medyczne czy psychologiczne lepiej, jeżeli są skonsultowane przez specjalistów z danej dziedziny, szczególnie wtedy, gdy rozmówca ma informacje z wielu źródeł. Ewaluacja programu Dane z rozmów są zapisywane w dzienniku dyżurów oraz w systemie komputerowym. Podwójny system zapisów umożliwia uniknięcie błędów lub utraty danych w przypadku awarii komputera oraz pozwala na ewentualne korektę danych. Dodatkowe informacje, m.in. o awarii komputera, stale dzwoniących rozmówcach, nowych lekach są wpisywane w odrębnym zeszycie lub na tablicy w pokoju telefonu zaufania. Pojawiające się problemy, stali klienci, nowe informacje o punktach, testach, lekach, itp. są omawiane na zebraniach zespołu. Ewaluacja ilościowa jest robiona na podstawie: o wpisów do zeszytu dyżurów, o raportów w systemie komputerowym, o dodatkowych informacji od dyżurnych. Ewaluacja jakościowa jest robiona na podstawie: o danych w zeszycie dyżurów, o informacji zwrotnych od osób korzystających z telefonu zaufania, o raportów systemu komputerowego, o informacji zbieranych na zebraniach zespołu, 95 o informacji zwrotnych od współpracujących instytucji i organizacji. Analiza danych pozwala sądzić, że program był realizowany prawidłowo i spełniał oczekiwania odbiorców. W zeszłym roku uzyskano tylko dwie negatywne informacje zwrotne. Zostało sporządzone wyjaśnienie, które przekazane do wiadomości Krajowego Centrum ds. AIDS. Rola partnerów w realizacji zadania o Urząd Miasta Stołecznego Warszawy – w 2009 roku z inicjatywy stowarzyszenia odbyło się spotkanie z Dyrektorem Biura Polityki Społecznej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy zakończone przyrzeczeniem stałej współpracy, w drugiej połowie roku pozyskano dofinansowanie na realizację programu telefonu zaufania HIV/AIDS w wysokości 30 tysięcy złotych. o Nie zostały pozyskane środki na dofinansowanie z Urzędów Marszałkowskich i Wojewódzkich z powodu braku ofert konkursowych. o Nawiązano kontakt z podobnymi organizacjami w Wielkiej Brytanii, ze względu na zwiększającą się liczbę połączeń z tego kraju od przebywających tam Polaków, którzy potrzebują informacji na temat punktów testowania i sieci pomocy. o Stała współpraca z punktami konsultacyjno-diagnostycznymi w celu wymiany informacji. o Stała współpraca z innymi organizacjami pozarządowymi i instytucjami świadczącymi pomoc osobom żyjącym z HIV i ich bliskim takimi, jak: Społeczny Komitet ds. AIDS, Fundacja Res Humanae, Fundacja Edukacji Społecznej. Poradnia internetowa W 2009 roku działalność informacyjno-edukacyjna była także realizowana przez Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym, które wygrało konkurs i na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS prowadziło Internetową Poradnię HIV/AIDS (www.poradnia-ds-hiv-aids-kki.pl). W ubiegłym roku poradnia internetowa korzystała wyłącznie z dofinansowania Krajowego Centrum ds. AIDS. 96 Wejście na stronę poradni możliwe było bezpośrednio ze strony Krajowego Centrum (www.aids.gov.pl) . Klienci poradni mieli możliwość zadania pytań związanych z HIV/AIDS. Pytający mógł wybrać, czy chce korespondować z kobietą, czy z mężczyzną. Miało to duże znaczenie w przypadku pytań dotyczących tematów intymnych. Specjaliści zatrudnieni w poradni odpowiadali bezpośrednio na adres podany przez pytającego. Taka forma przekazywania informacji o HIV/AIDS okazała się bardzo korzystna dla osób, które nie są jeszcze gotowe do bezpośredniej rozmowy ze specjalistą. Korzystanie z poczty e-mailowej cieszyło się dużym zainteresowaniem. Klientami internetowej poradni były osoby mające potrzebę uzyskania informacji na temat ryzyka zakażenia HIV, jak również oczekujące jednoznacznych odpowiedzi dotyczących HIV - w związku z natłokiem informacji nieprawdziwych i nierzetelnych pojawiających się w sieci internetowej. Najczęściej poruszane tematy to: o drogi przenoszenia HIV, o szacowanie ryzyka przenoszenia HIV w wyniku kontaktu seksualnego, o możliwość wykonania testów w kierunku HIV, o grupy wsparcia i organizacje pomagające osobom zakażonym, o potrzeba ograniczenia stresu po ryzykownych zachowaniach. W czasie działalności poradni w 2009 roku udzielono 1 676 porad, a stronę poradni odwiedziło 33 557 osób. Kopie tych odpowiedzi są przesyłane na specjalne konto e-mailowe Krajowego Centrum ds. AIDS ([email protected]). W 2008 roku została poszerzona działalność poradni internetowej HIV/AIDS (www.aids.gov.pl) i kontynuowała ona swoje zadania również w 2009 roku. W każdą środę między godz. 20.00 a 22.30 można było skorzystać z porad specjalistów poprzez Gadu-Gadu (Ewa gg: 8442779, Adam gg: 12452394). Ta forma kontaktu cieszy się dużą popularnością wśród młodych osób. W ubiegłym roku dyżurowano 89 razy. W tym czasie przeprowadzono 498 rozmów. Przy Ośrodku Informacji Krajowego Centrum ds. AIDS działa również Telefon informacyjny 022 331 77 66 – czynny od poniedziałku do piątku w godzinach pracy Centrum. Został uruchomiony, aby ułatwić szybkie uzyskanie informacji o HIV/AIDS 97 osobom kontaktującym się z Centrum. Najwięcej pytań dotyczy ryzykownych zachowań, dostępu do bezpłatnych materiałów, wykonania bezpłatnego testu na HIV. Przez telefon informacyjny nie jest prowadzone poradnictwo. Osoby, które podejmowały ryzykowne zachowania, są zachęcane do kontaktu ze specjalistami dyżurującymi w telefonie zaufania. Ośrodek współpracuje ze studentami, którzy poszukują materiałów o HIV/AIDS do prac dyplomowych. Jeśli mają taką możliwość, mogą przyjechać na konsultację osobiście. W 2009 roku w Ośrodku Informacji odbywała praktykę zawodową studentka Wydziału Promocji Zdrowia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przez miesiąc miała możliwość zapoznania się ze sposobem realizacji spójnej polityki państwa w zakresie zapobiegania HIV/AIDS i systemem opieki nad osobami żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS. Ponadto każda osoba zainteresowana tematyką HIV/AIDS może spotkać się bezpośrednio z pracownikiem Ośrodka Informacji. Otrzyma aktualnie dostępne materiały edukacyjne oraz wszelkie potrzebne informacje z zakresu HIV/AIDS. Antywirus – doradztwo internetowe dotyczące profilaktyki HIV/AIDS Dotacja na realizację tego zadania została udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS. Realizatorem projektu było stowarzyszenie Lambda Warszawa. Jego celem ogólnym było zwiększenie wiedzy na temat HIV/AIDS w grupie osób poszukujących partnerów seksualnych za pośrednictwem czatów internetowych. Na podstawie raportów wykazano, że w roku 2009 z konsultacji skorzystało 1 128 osób. Anonimowość tej formy przekazu umożliwiła dotarcie do szerokiego grona osób o zróżnicowanym przekroju społecznym. Zwiększona została wiedza odbiorców w zakresie zakażeń przenoszonych drogą płciową, ze szczególnym uwzględnieniem HIV/AIDS, wiedza o ofertach pomocowych i edukacyjnych związanych z HIV/AIDS wśród odbiorców programu. Projekt pozwolił na rozwój poradnictwa w zakresie HIV/AIDS ukierunkowanego na indywidualne potrzeby odbiorcy. Poprzez utrzymanie regularnych dyżurów zbudowana została marka poradni internetowej, jako stałego i profesjonalnego źródła wiedzy na tematy związane z HIV/AIDS. 98 Organizacje pozarządowe zaangażowane w realizację programów informacyjnych Wykorzystana Liczba kwota odbiorców umowy bezpośrednich Nazwa organizacji Realizowane zadanie Stowarzyszenie Lambda Warszawa Antywirus – doradztwo internetowe dotyczące profilaktyki HIV/AIDS w populacji o zwiększonym poziomie ryzykownych zachowań 7 800,00 zł 1 128 Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym Kraków Poradnia Internetowa ds. HIV/AIDS 34 400,00 zł 1 676 porad emailowych 89 porad na gg Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z nami" Warszawa Całodobowy Telefon Zaufania AIDS 154 000,00 zł 12 557 196 200,00 zł Kwota dotacji udzielona w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS 99 II. CEL SZCZEGÓŁOWY: Zwiększenie dostępu do usług oraz poprawa jakości usług świadczonych w Punktach Konsultacyjno–Diagnostycznych (PKD) wykonujących anonimowe i bezpłatne testy w kierunku HIV połączone z poradnictwem. ZADANIE: Kontynuacja działalności Punktów Konsultacyjno–Diagnostycznych prowadzących anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV, połączone z profesjonalnym poradnictwem przed i po teście, zgodnie ze standardami europejskimi, zapewniającymi profesjonalny personel, wysoki poziom jakości usług, łatwy dostęp do usług, szybką diagnozę oraz zwiększenie liczby funkcjonujących Punktów Konsultacyjno–Diagnostycznych stosownie do potrzeb i możliwości. Punkty konsultacyjno-diagnostyczne (PKD) Krajowe Centrum ds. AIDS, w 2009 roku na działalność 28 Punktów Konsultacyjno– Diagnostycznych (PKD) wykonujących anonimowo i bezpłatnie badanie w kierunku HIV, połączone z poradnictwem przed testem i po nim, zawarło 22 umowy na łączną kwotę 1 105 882,00 zł, z czego wykorzystano 1 105 018,00 zł: 262 146,00 zł finansowane było z § 2810 – dotacje celowe z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji fundacjom; 842 872,00 zł z § 2820 – dotacje celowe z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji stowarzyszeniom. Realizatorzy tych zadań wyłonieni zostali w drodze otwartego konkursu ofert zgodnie z obowiązującymi przepisami. Pięć umów obejmowało promocję punktów konsultacyjno-diagnostycznych oraz finansowanie i zaopatrzenie przez Krajowe Centrum ds. AIDS tych punktów w testy przesiewowe wykrywające zakażenie HIV oraz w testy potwierdzenia Western blot. Punkty te zobowiązane były do działania zgodnie ze standardami Krajowego Centrum ds. AIDS. Punkty te finansowane były ze środków samorządowych. Sieć punktów anonimowego i bezpłatnego testowania w kierunku zakażenia HIV tworzona od kilku lat obejmuje obecnie wszystkie województwa. Pod koniec 2009 roku działało 28 punktów na terenie całej Polski. 100 Podział środków dla poszczególnych punktów konsultacyjno-diagnostycznych (PKD) Nazwa organizacji Towarzystwo Rozwoju Inicjatyw Społecznych „UNISON", ul. Szybka 3/10, 50-421 Wrocław Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Oddział Terenowy, ul. Mickiewicza 12 b, 66-400 Gorzów Wielkopolski Towarzystwo Rozwoju Rodziny – Zarząd Oddziału w Zielonej Górze, ul. Energetyków 2, 65-729 Zielona Góra Towarzystwo Rozwoju Rodziny ul. Bronowicka 73 30-091 Kraków Towarzystwo Rozwoju Rodziny, Oddział w Opolu, ul. Damrota 6, 45-064 Opole Stowarzyszenie "Pomost", l. Koreckiego 5, 35-210 Rzeszów Stowarzyszenie FAROS ul. Pietkiewicza 1/1 15-689 Białystok Społeczny Komitet ds. AIDS ul. Wspólna 65A, Oficyna III p. 00-687 Warszawa Górnośląskie Stowarzyszenie "Wspólnota", ul. Zjednoczenia 10, 41-500 Chorzów Stowarzyszenie Profilaktyki Społecznej "SEDNO", Al. Marcinkowskiego 21, 61-745 Poznań Realizowane zadanie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście we Wrocławiu Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Gorzowie Wielkopolskim Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Zielonej Górze Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Krakowie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Opolu Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Rzeszowie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Białymstoku Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Warszawie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Chorzowie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Poznaniu 101 wykorzystana kwota umowy* liczba odbiorców 105 350,00 zł 3 200 20 030,00 zł 361 21 350,00 zł 477 48 566,00 zł 891 22 570,00 zł 384 22 550,00 zł 463 35 850,00 zł 589 156 000,00 zł 3 958 82 630,00 zł 1 828 66 660,00 zł 1 560 Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Oddział Terenowy, ul. Żołnierska 16, 10-561 Olsztyn Stowarzyszenie Nadzieja Rodzinie ul. Karczówkowska 36 25-711 Kielce Stowarzyszeniem MONAR, Zarząd Główny ul. Hoża 57 00-681 Warszawa Stowarzyszenie Pomocy Osobom Uzależnionym „AGAPE” ul. Bernardyńska 5 20-109 Lublin Stowarzyszenie Pomocy Osobom Zakażonym Wirusami Hepatotropowymi „HEPA-HELP” ul. Kniaziewicza 1/5 91-347 Łódź Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy, ul. Pola 6, 71-342 Szczecin Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy, ul. Pola 6, 71-342 Szczecin Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec HIV/AIDS „RAZEM” ul. Jęczmienna 14 87-100 Toruń Stowarzyszenie Honorowych Dawców Krwi ul. Grodzieńska 10 19-300 Ełk Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Olsztynie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Kielcach Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Częstochowie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Lublinie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Łodzi Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Koszalinie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Szczecinie Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Toruniu Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Ełku 32 145,00 zł 1 011 32 770,00 zł 523 22 000,00 zł 338 22 000,00 zł 669 24 600,00 zł 645 18 876,00 zł 311 68 229,00 zł 1 264 21 000,00 zł 233 16 196,00 zł 100 Fundacja "Pomorski Dom Nadziei" ul. Rzączyńskiego 1b/18 80-041 Gdańsk Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Gdańsku 71 686,00 zł 1 817 Fundacja Edukacji Społecznej Al. Niepodległości 151 lok.16 02-555 Warszawa Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Warszawie 190 460,00 zł 3 309 102 Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Oddział Terenowy ul. Piotra Skargi 8 76-200 Słupsk Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny prowadzący anonimowe i bezpłatne testowanie w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście w Słupsku 3 500,00 zł 201 Fundacja Edukacji Społecznej Al. Niepodległości 151 lok.16 02-555 Warszawa Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny wykrywający zakażenia HIV anonimowo i bezpłatnie działający w Warszawie przy ul. Żelaznej 79. 0 zł 833 Charytatywne Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Osobom Uzależnionym od Alkoholu, Osobom Współuzależnionym oraz Ofiarom Przemocy „Nie Jesteś Sam” ul. Powstańców Śląskich 10 59-220 Legnica Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny wykrywający zakażenia HIV anonimowo i bezpłatnie działający w Legnicy przy ul. Powstańców Śląskich 10 . 0 zł 166 Górnicza Fundacja Ochrony Zdrowia ul. Matejki 5a 58-300 Wałbrzych Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny wykrywający zakażenia HIV anonimowo i bezpłatnie działający w Wałbrzychu przy ul. Matejki 5a. 0 zł 255 Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej ul. Kasprowicza 7 58-500 Jelenia Góra Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny wykrywający zakażenia HIV anonimowo i bezpłatnie działający w Jeleniej Górze przy ul. Ogińskiego 5. 0 zł 692 Stowarzyszenie Profilaktyki i Profesjonalnej Pomocy Osobom Uzależnionym SUBSIDIUM ul. Warszawska 37a 59-900 Zgorzelec Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny wykrywający zakażenia HIV anonimowo i bezpłatnie działający w Zgorzelcu przy ul. Lubańskiej 11/12. 0 zł 105 1 105 018,00 zł 26 183 Kwota dotacji udzielonej w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS W 2009 roku Krajowe Centrum ds. AIDS zaobserwowało znaczny wzrost osób zgłaszających się na wykonanie testu w kierunku HIV połączonego z poradnictwem okołotestowym oraz wzrost liczby wykrytych zakażeń HIV. W 2008 roku punkty konsultacyjno – diagnostyczne odwiedziło 21 155 osób, u 246 osób wykryto zakażenie HIV, natomiast w 2009 roku PKD odwiedziło 26 253 osoby, z których 321 miało wyniki dodatnie testów (741 osób, po rozmowie z doradcą, nie zostało skierowanych na test). 103 W 2009 roku nowe punkty otwarto w Toruniu, Słupsku i Zgorzelcu, natomiast z przyczyn niezależnych od Centrum został zamknięty PKD w Bydgoszczy. Podstawowym zadaniem realizowanym w punktach jest wykonywanie bezpłatnie i anonimowo testów na obecność wirusa HIV. Zgodnie z przyjętymi standardami międzynarodowymi, w punktach prowadzone jest poradnictwo przed testem i po nim oraz udzielanie porad w zakresie bezpieczniejszych zachowań seksualnych i innych wynikających z sytuacji pacjenta. Dzięki poradnictwu możliwe jest uzyskanie niezbędnych informacji dotyczących statusu serologicznego, a także adresów instytucji i organizacji zajmujących się medyczną i socjalną pomocą osobom zakażonym. Informacje gromadzone w punktach anonimowego testowania pozwalają uzyskać niezbędne dane statystyczne i epidemiologiczne, dotyczące m.in. dróg zakażenia oraz trendów ryzykownych zachowań. Pozwala to na podejmowanie działań profilaktycznych i właściwą alokację środków na tę działalność. Każdy test jest poprzedzany rozmową z doradcą. Podczas rozmowy szacuje się ryzyko zakażenia HIV w odniesieniu do indywidualnych zachowań osoby zgłaszającej się na test. Jeżeli wynik testu okazuje się ujemny, doradca przypomina, jakich sytuacji należy unikać, aby w przyszłości nie zakazić się wirusem. Natomiast jeśli wynik jest dodatni, doradca rozmawia o możliwościach leczenia i pomocy. Od początku działania punktów konsultacyjno – diagnostycznych, tj. od 2001 roku, daje się zauważyć ciągły wzrost liczby pacjentów i wykonywanych testów. Testy potwierdzenia dla punktów konsultacyjno – diagnostycznych wykonywano w Wielospecjalistycznej Przychodni Lekarskiej Fundacji Akademii Medycznej we Wrocławiu oraz w laboratorium Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie. W 2009 roku przeprowadzono projekt szkoleniowo-certyfikacyjny dla osób ubiegających się o certyfikat doradcy, upoważniający do pracy w punktach konsultacyjno – diagnostycznych. Celem szkolenia było poszerzenie wiedzy na temat diagnostyki HIV i związanych z nią problemów, poszerzenie wiedzy nt. medycznych i psychospołecznych aspektów HIV i AIDS oraz uświadomienie konieczności stosowania jednolitych standardów dotyczących poradnictwa. Realizatorem szkolenia był Społeczny Komitet ds. AIDS w ścisłej współpracy z Krajowym Centrum ds. AIDS. Fundacja Edukacji Społecznej zorganizowała coroczne spotkanie pracowników PKD w celu podniesienia wiedzy, jak również wsparcia i wymiany doświadczeń pomiędzy 104 pracownikami wszystkich punktów konsultacyjno-diagnostycznych finansowanych przez Krajowe Centrum ds. AIDS. Wyniki testów na HIV, wykonanych w poszczególnych województwach Suma wyników ujemnych Suma wyników dodatnich Liczba porad bez testu Ogółem Odsetek w PKD Odsetek do całości PKD Białystok 576 9 4 589 1,53 0,03 PKD Chorzów 1760 43 25 1828 2,35 0,16 PKD Częstochowa 323 8 7 338 2,37 0,03 PKD Ełk 95 5 0 100 5 0,02 PKD Gdańsk 1789 28 0 1817 1,54 0,11 PKD Gorzów Wielkopolski 360 1 0 361 0,28 0 PKD Jelenia Góra 687 3 2 692 0,43 0,01 PKD Kielce 475 2 46 523 0,38 0,01 PKD Koszalin 290 4 17 311 1,29 0,02 PKD Kraków 865 10 16 891 1,12 0,04 PKD Legnica 149 0 17 166 0 0 PKD Lublin 637 5 27 669 0,75 0,02 PKD Łódź 634 8 3 645 1,24 0,03 PKD Olsztyn 972 4 35 1011 0,4 0,02 PKD Opole 358 7 19 384 1,82 0,03 PKD Poznań 1524 13 23 1560 0,83 0,05 PKD Rzeszów 450 2 21 473 0,42 0,01 PKD Słupsk 200 0 1 201 0 0 PKD Szczecin 1237 8 19 1264 0,63 0,03 PKD Toruń 210 2 21 233 0,86 0,01 PKD Wałbrzych 222 1 32 255 0,39 0 105 PKD Warszawa (Chmielna) 3947 48 23 4018 1,19 0,18 PKD Warszawa (Nowogrodzka) 3160 39 110 3309 1,18 0,15 PKD Warszawa (Żelazna) 777 8 48 833 0,96 0,03 PKD Wrocław 2934 53 213 3200 1,66 0,2 PKD Zgorzelec 100 5 0 105 4,76 0,02 PKD Zielona Góra 460 5 12 477 1,05 0,02 Podsumowanie 25191 321 741 26253 1,21 Liczba wykonanych testów 25512 Od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 roku badania w Punktach KonsultacyjnoDiagnostycznych wykonało 25 512 osoby, (25 191 osób miało wyniki ujemne zaś 321 okazało się zakażonych HIV). Dodatkowo zostało przyjętych 741 osób, które z różnych powodów nie zostały skierowane na test - otrzymały natomiast informację i poradę. 106 Poniższy wykres przedstawia klientów Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych uwzględniając płeć. Nieznacznie więcej mężczyzn zgłasza się do punktów testowania. Natomiast wykrytych zakażeń było zdecydowanie więcej wśród populacji męskiej – odsetek ten wynióśł 0,835 (mężczyźni) do 0,165 (kobiety). 107 Jak widć na powyższym wykresie osoby zgłaszające się do punktów testowania to przede wszystkim ludzie młodzi (57% stanowiły osoby w wieku 20-29 lat oraz 26% osób było w przedziale wieku 30-39 lat). 108 Również wśród osób młodych wykryto najwięcej zakażeń. 42% wyników dodatnich dotyczyło osób w wieku 20-29 lat i 37% wyników dodatnich stwierdzono u osób w wieku 30-39 lat. Zainteresowanie punktami konsultacyjno-diagnostycznymi stale rośnie, co ma znaczący wpływ na odsetek wykrywalności zakażeń HIV w Polsce. Wśród osób chcących wykonać test w kierunku HIV dominuje grupa wiekowa 20-29 lat, a największa wykrywalność zakażeń HIV występuje u osób pomiędzy 20-39 lat. Prawdopodobne drogi zakażenia HIV wśród klientów PKD to ryzykowne kontakty seksualne, a liczba zakażeń HIV w wyniku używania narkotyków drogą dożylną znacząco spada. Dane przedstawione powyżej są charakterystyczne jedynie dla osób zgłaszających się do PKD w celu wykonania testu w kierunku HIV i nie należy ich przekładać na całość populacji polskiej. Klienci punktów to zazwyczaj osoby o wyższym poziomie ryzykownych zachowań. 109 ROZDZIAŁ 3 Obszar tematyczny: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W SFERZE PSYCHOSPOŁECZNEJ OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV/AIDS, ICH RODZIN I BLISKICH (profilaktyka drugorzędowa) Cel ogólny: POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W SFERZE PSYCHOSPOŁECZNEJ OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV/AIDS, ICH RODZIN I BLISKICH CELE SZCZEGÓŁOWE: I. Poprawa jakości życia i funkcjonowania osób zakażonych HIV/chorych na AIDS, ich rodzin i bliskich. II. Podniesienie poziomu akceptacji społecznej wobec osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich. III. Dostosowanie aktualnie obowiązującego stanu prawnego w zakresie HIV/AIDS do przyjętych przez Polskę zobowiązań wspólnotowych i międzynarodowych. IV. Współpraca międzynarodowa na rzecz poprawy jakości życia osób zakażonych HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich. 110 I. CEL SZCZEGÓŁOWY: Poprawa jakości życia i funkcjonowania osób żyjących z HIV/chorych na AIDS, ich rodzin i bliskich ZADANIE: Kontynuacja i poszerzenie oferty programowej dla osób zakażonych HIV w zakresie kształtowania postaw samoakceptacji, zrozumienia oraz akceptacji w środowisku osób najbliższych. ZADANIE: Kontynuacja i wspieranie programów (realizowanych m.in. przez organizacje pozarządowe) zwiększających szansę podjęcia pracy przez osoby z grup docelowych, w tym szczególnie: a) programów w zakresie nabycia umiejętności aktywnego i skutecznego poszukiwania pracy, b) programów związanych z pośrednictwem pracy, c) programów ukierunkowanych na podnoszenie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych lub reorientacji zawodowej zgodnie z istniejącymi potrzebami rynku pracy. W ramach programów zrealizowano, na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS, szkolenia oraz działania informacyjne skierowane do osób, u których stwierdzono zakażenie HIV, dotyczące problemów związanych z HIV/AIDS, pomocy i wsparcia psychologicznego, terapii grupowej dla osób zakażonych, ich rodzin, opiekunów i partnerów. Szkolenie, pomoc i wsparcie (medyczne, rehabilitacyjne, prawne i psychologiczne) realizowane były na różnych etapach zakażenia (choroby) od wsparcia indywidualnego po uzyskanie informacji o wyniku testu do miejsca pobytu stacjonarnego lub fakultatywnego osób zakażonych. Spotkania dla osób żyjących z HIV/AIDS Celem takich spotkań jest pogłębienie integracji środowiskowej osób żyjących z HIV/AIDS, świadomości i odpowiedzialności własnej w stosunku do osób trzecich oraz pobudzenie do aktywności w zapobieganiu i ograniczaniu rozprzestrzeniania się zakażeń HIV. Aktywizują również osoby seropozytywne do tworzenia grup wsparcia i organizacji społecznych. Dzięki nim uczestnicy poznają działania poszczególnych organizacji pozarządowych działających na rzecz osób żyjących z HIV/AIDS. 111 XIII Ogólnopolskie Spotkanie Osób Żyjących z HIV/AIDS oraz Trzecie Międzynarodowe Warsztaty dla Osób Żyjących z HIV/AIDS – Quality of Life – regionu Europy Środkowej i Wschodniej W programie wzięło udział 140 osób żyjących z HIV/AIDS z całej Polski oraz goście zagraniczni. Podczas spotkania dostarczono rzetelnej i aktualnej wiedzy z zakresu leczenia antyretrowirusowego, opieki socjalnej, lipodystrofii, adherencji i innych dziedzin życia istotnych dla osób seropozytywnych. Celem było podniesienie poziomu wiedzy na temat choroby oraz zagrożeń wynikających z niewłaściwego stylu życia osób żyjących z HIV/AIDS. Spotkania z osobami o podobnych problemach obniżają poziom lęku. Zaktywizowano społeczność osób seropozytywnych do tworzenia grup wsparcia, organizacji społecznych oraz do pomocy chorym na AIDS. Tego typu spotkania dają możliwość dzielenia się swoim doświadczeniem, zdobytą wiedzą i umiejętnościami, jak również stwarzają szanse na czerpanie nauki od innych osób jak radzić sobie w trudnej sytuacji, w której się znalazły. Około 80% uczestników to osoby, które niedawno dowiedziały się o swoim zakażeniu i jeszcze nie uczestniczyły w tego rodzaju spotkaniach. Najważniejsze wnioski wypracowane podczas spotkania: o nasilenie akcji profilaktycznych do ogółu społeczeństwa, o poszerzenie formy pomocowej w postaci żywności i leków dla osób ubogich, o utworzenie w Warszawie świetlic socjalno-terapeutycznych dla osób zakażonych HIV, o zwiększenie finansów na aktywizację zawodową, o zwiększenie liczby bezpiecznych miejsc do rodzenia dla kobiet HIV+, o zwiększenie dostępności do specjalistów, o edukacja od najmłodszych lat - nauka tolerancji, o zwiększenie dostępności do informacji nt. HIV/AIDS, dostosowanej do poszczególnych grup odbiorców (w tym MSM), o konieczność otwarcia poradni w Lublinie i Rzeszowie, o zapewnienie dostępu do oznaczeń CD4 i wiremii. 112 Grupy wsparcia Problem zakażeń wirusem HIV jest problemem zdrowotnym, społecznym i psychologicznym. Wiąże się z uprzedzeniami społecznymi, stereotypami, problemami z tworzeniem satysfakcjonującego obrazu samego siebie, swojej tożsamości. Osoby żyjące z HIV niejednokrotnie żyją poza marginesem społeczeństwa, nie mogą znaleźć pracy, są dyskryminowane, doświadczają głębokiego poczucia alienacji. Dzieje się tak zarówno z powodu wspomnianych uprzedzeń, jak i błędnych nastawień i obrazów choroby u samych zakażonych, co skutkuje marginalizacją wynikającą z mechanizmu samospełniających się przepowiedni, a także bezradnością i zewnętrznym poczuciem kontroli. Prowadzi to również w konsekwencji do niższego statusu socjoekonomicznego opisywanej grupy. Dużym problemem wynikającym zarówno z powyższych przesłanek, jak i natury samej choroby, jest częste występowanie w tej populacji zespołu stresu pourazowego. Strach przed dyskryminacją, skutkami choroby oraz słaba dostępność serwisów informacyjnych są przyczyną małej wiedzy na temat HIV. Powoduje to zaniechanie zachowań prozdrowotnych, kryzysy psychologiczne, a także obniżenie komfortu życia osób seropozytywnych. W związku z tym grupy wsparcia mają z założenia dostarczać informacji, pomocy materialnej i emocjonalnej osobom z HIV/AIDS. W 2009 roku grupy wsparcia dla osób żyjących z HIV lub chorych na AIDS i ich rodzin działały w następujących województwach: o mazowieckie: Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami”; Stowarzyszenie Wolontariuszy Na Rzecz Dzieci „Mały Książę”, o małopolskie: Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym, o dolnośląskie: Stowarzyszenie Profilaktyki i Profesjonalnej Pomocy Osobom Uzależnionym SUBSIDIUM. Turnus rehabilitacyjno – edukacyjny dla dzieci dotkniętych HIV/AIDS Program realizowany przez Stowarzyszenie Wolontariuszy Na Rzecz Dzieci „Mały Książę” skierowany był do dzieci dotkniętych HIV/AIDS. Pomimo wielu kampanii i działań edukacyjnych dzieci te nadal mają utrudniony dostęp do rehabilitacji 113 i sanatoriów. W czasie turnusu rehabilitacyjnego odbywały się również warsztaty edukacyjne na których poruszono między innymi zagadnienia takie jak: higiena osobista, dojrzewanie seksualne i bezpieczniejsze zachowania, udzielanie pierwszej pomocy, znaczenie leczenia ARV, zapobieganie skutkom ubocznym przyjmowania leków, jak i gdzie szukać pomocy i wsparcia. Pod okiem specjalisty dzieci stworzyły własną grupę wsparcia, gdzie wymieniały się doświadczeniem, omawiały problemy związane z zakażeniem. Kwoty dofinansowania realizacji zadań, organizacji pozarządowych działających na rzecz osób żyjących z HIV/AIDS z wyszczególnieniem realizowanego zadania Kwota Liczba realizacji Nazwa organizacji Realizowane zadanie bezpośrednich odbiorców umowy Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS Ośrodek wsparcia i informacji dla „Bądź z Nami” osób żyjących z HIV i ich bliskich Warszawa Stowarzyszenie Profesjonalna praca Wolontariuszy Wobec AIDS wolontariuszy na rzecz „Bądź z Nami” środowiska osób żyjących z Warszawa HIV/AIDS 15 000,00 zł 120 15 000,00 zł 20 System wsparcia dla osób żyjących z HIV i ich rodzin „Jest jeden świat” 16 992,00 zł 171 Program wsparcia dla osób żyjących z HIV/AIDS i ich bliskich 5 000,00 zł 67 Uniwersytet Wiedzy Pozytywnej 12 000,00 zł 20 Stowarzyszenie Ogólnopolska Sieć Osób Żyjących z HIV/AIDS „Sieć Plus” Warszawa XIII Ogólnopolskie Spotkanie Osób Żyjących z HIV/AIDS i III Międzynarodowe Warsztaty dla Osób Żyjących z HIV/AIDS – Quality of Life – regionu Europy Środkowej i Wschodniej 29 890,00 zł 140 Stowarzyszenie Wolontariuszy Na Rzecz Dzieci „Mały Książę” Warszawa „W trosce o przyszłość” 12 188,60 zł 20 Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym Kraków Stowarzyszenie Profilaktyki i Profesjonalnej Pomocy Osobom Uzależnionym SUBSIDIUM Zgorzelec Stowarzyszenie Ogólnopolska Sieć Osób Żyjących z HIV/AIDS „Sieć Plus” Warszawa 114 Stowarzyszenie Wolontariuszy „DA DU” Szczecin Stowarzyszenie Wolontariuszy Na Rzecz Dzieci „Mały Książe” Warszawa Stowarzyszenie Solidarni „PLUS” Ośrodek Readaptacji EKO „Szkoła Życia” Wandzin „Kobieta a AIDS" - seminarium 20 000,00 zł 50 Turnus rehabilitacyjno – edukacyjny dla dzieci dotkniętych HIV/AIDS 17 800,00 zł 37 Spotkanie dla osób żyjących z HIV/AIDS i ich rodzin 8 000,00 zł 250 "Razem być i wytrwać” – Stowarzyszenie działania psycho-edukacyjne Wolontariuszy Wobec AIDS skierowane do osób żyjących z „Bądź z Nami” HIV/AIDS żyjących w związkach, Warszawa ich partnerów i dzieci 10 678,62 zł 162 549,22 zł 20 915 Kwota dotacji udzielonej w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS „Aktywizacja zawodowa osób przewlekle chorych żyjących z HIV” Programem realizowanym w 2009 roku zgodnie z powyższym zadaniem była „Aktywizacja zawodowa osób przewlekle chorych żyjących z HIV”, której to pomysłodawcą i wykonawcą było Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami” na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS. Celem ogólnym programu, poza samą aktywizacją zawodową, było stworzenie możliwości rozwoju zawodowego, przekwalifikowanie się i podjęcie pracy zarobkowej. W związku z tym przeprowadzono cykl spotkań warsztatowych. Dzięki spotkaniom jedna osoba podjęła pracę zawodową, trzy osoby rozpoczęły proces podnoszenia kwalifikacji, a dwie rozpoczęły aktywne poszukiwanie pracy, korzystając z oferty stowarzyszenia osób niepełnosprawnych. 115 Nazwa organizacji Realizowane zadanie Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS „Bądź z Nami” Warszawa Aktywizacja zawodowa osób przewlekle chorych żyjących z HIV Liczba Kwota realizacji bezpośrednich umowy odbiorców 8 000,00 zł 14 8 000,00 zł 14 Kwota dotacji udzielonej w imieniu Ministra Zdrowia przez Krajowe Centrum ds. AIDS 116 ROZDZIAŁ 4 Obszar Tematyczny: ZAPEWNIENIE SZEROKIEGO DOSTĘPU DO DIAGNOSTYKI ORAZ LECZENIA ARV (profilaktyka trzeciorzędowa) Cel ogólny: POPRAWA JAKOŚCI I DOSTĘPU DO DIAGNOSTYKI I OPIEKI MEDYCZNEJ NAD LUDŹMI ŻYJĄCYMI Z HIV/AIDS ORAZ OSOBAMI NARAŻONYMI NA ZAKAŻENIE HIV CELE SZCZEGÓŁOWE: I. Poprawa istniejącego systemu opieki medycznej nad osobami żyjącymi z HIV/AIDS. II. Usprawnienie systemu opieki nad osobami, które uległy ekspozycji na zakażenie HIV. 117 Epidemia HIV/AIDS jest w Polsce, jak i na całym świecie jednym z priorytetowych zagadnień zdrowia publicznego. Leczenie antyretrowirusowe (ARV) w Polsce dotyczy jednak nie tylko osób zakażonych HIV i chorych na AIDS, gdyż jest bardzo ważnym elementem w zapobieganiu zakażeniom HIV. Dzięki skojarzonemu leczeniu antyretrowirusowemu, tzw. wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART) zakażenie wirusem HIV, choć nadal jest nieuleczalne, poddaje się leczeniu. Z powodzeniem możemy przedłużać życie pacjentów i poprawiać jego jakość. Wprowadzenie leczenia spowodowało spadek liczby zachorowań na AIDS oraz spadek śmiertelności z powodu AIDS w krajach rozwiniętych. Ma ono również znaczenie prewencyjne, gdyż u osób objętych terapią antyretrowirusową dochodzi do zmniejszenia liczby kopii wirusa we krwi, co powoduje zmniejszenie zakaźności tych osób. Ponadto, jak wykazują prowadzone badania, leczenie antyretrowirusowe jest ekonomicznie efektywne, gdyż zmniejsza całkowite koszty wydatkowane na leczenie osób żyjących z HIV. Celem programu „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2007-2009” jest ograniczenie skutków epidemii HIV/AIDS poprzez zapewnienie leczenia antyretrowirusowego, wraz z monitorowaniem jego skuteczności, u pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS. Programem leczenia ARV, w 2009 roku, objęte były wszystkie osoby z HIV/AIDS spełniające kryteria medyczne, jak również których możliwość objęcia programem polityki zdrowotnej nie pozostawała w sprzeczności z aktualnie obowiązującym prawodawstwem. Programem objęte były również kobiety ciężarne zakażone HIV oraz noworodki urodzone z matek zakażonych HIV - zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie standardami. Poza leczeniem ARV osób zakażonych HIV i chorych na AIDS, program obejmował postępowanie po ekspozycjach pozazawodowych wypadkowych. 118 I. CEL SZCZEGÓŁOWY: Poprawa istniejącego systemu opieki medycznej nad osobami żyjącymi z HIV/AIDS. ZADANIE: zapewnienie osobom zakażonym HIV i chorym na AIDS dostępu do leczenia z antyretrowirusowego międzynarodowymi (ARV) standardami w oraz terapii, jego w tym ciągłości objęcie zgodnie terapią osób nieubezpieczonych oraz osadzonych; ZADANIE: okresowa aktualizacja standardów terapii ARV; ZADANIE: działania na rzecz zapewnienia dostępu do leczenia zakażeń oportunistycznych, nowotworów, współzakażeń HCV i HBV oraz innych chorób związanych z zakażeniem HIV, zgodnie z międzynarodowymi standardami w terapii; ZADANIE: zapewnienie ujednoliconej, wykonywanej przez certyfikowane laboratoria specjalistycznej diagnostyki monitorującej zakażenia HIV, prowadzoną terapię ARV, diagnostykę chorób współistniejących; ZADANIE: utworzenie systemu kontroli jakości diagnostyki HIV/AIDS; ZADANIE: działania na rzecz zapewnienia leczenia ARV osobom stosującym środki psychoaktywne z uwzględnieniem terapii substytucyjnej, zgodnie z międzynarodowymi standardami terapii w tym zakresie; ZADANIE: zapewnienie równego dostępu do kompleksowej i wielospecjalistycznej opieki medycznej, psychologicznej i socjalnej; ZADANIE: poprawa dostępu do opieki paliatywnej i długoterminowej opieki medycznej osób chorych na AIDS; ZADANIE: udoskonalenie i poszerzenie bazy leczniczo-diagnostycznej ARV zgodnie z zapotrzebowaniem; ZADANIE: z HIV/AIDS wdrożenie w standardów zakresie opieki medycznej wprowadzania do terapii nad osobami nowych żyjącymi leków ARV i specjalistycznej diagnostyki, zgodnie z postępem wiedzy medycznej i zaleceniami oraz najlepszymi praktykami międzynarodowymi. 119 Program leczenia antyretrowirusowego Ujednolicone i zintegrowane leczenie antyretrowirusowe (ARV) dla wszystkich regionów Polski jest prowadzone od 2001 roku, w ramach programu polityki zdrowotnej państwa pt.: „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”. Program ten jest zgodny z zaleceniami i zobowiązaniami międzynarodowymi (podjętymi na szczeblu globalnym, w tym Deklaracją Milenijną, Deklaracją Zobowiązań, protokołami Światowej Organizacji Zdrowia, zaleceniami Rady Europy, prawem wspólnotowym UE, zasadą „Trzech Jedności”). Celem zintegrowanego systemu specjalistycznego leczenia (ARV) jest ograniczenie skutków epidemii HIV/AIDS poprzez zapewnienie leczenia antyretrowirusowego, wraz z monitorowaniem jego skuteczności, u pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS, powodującego zmniejszenie zapadalności i śmiertelności z powodu AIDS w populacji osób żyjących z HIV oraz zmniejszenie ich zakaźności dla populacji osób zdrowych w Polsce. Program „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce” jest jedną z głównych części Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV. Przedmiotem finansowania przez Ministerstwo Zdrowia jest zakup leków antyretrowirusowych, testów oraz szczepionek dla dzieci i noworodków urodzonych z matek zakażonych HIV. Koordynatorem tego programu jest Krajowe Centrum ds. AIDS. Realizatorzy programu wyłaniani byli w drodze konkursu ofert. W 2009 roku program leczenia ARV realizowany był w 20 szpitalach/zakładach opieki zdrowotnej, na bazie, których działają ośrodki referencyjne leczące zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce (umowy na lata 2007-2009): o w 13 szpitalach jest realizowany Program ARV w pełnym zakresie; o 6 szpitali realizuje Program ARV w zakresie postępowania poekspozycyjnego (Dębica, Lublin – 2 szpitale, Opole, Toruń i Zielona Góra); o Instytut Matki i Dziecka w Warszawie prowadzi badania przesiewowe w kierunku zakażenia HIV u kobiet ciężarnych oraz prowadzenia profilaktyki zakażeń wertykalnych HIV – podawania leków antyretrowirusowych kobiecie zakażonej HIV i noworodkowi. 120 Leczenie antyretrowirusowe było prowadzone również w zakładach penitencjarnych (umowa z Centralnym Zarządem Służby Więziennej), jako kontynuacja leczenia pacjentów przed umieszczeniem ich w zakładzie penitencjarnym lub wymagających włączenia do terapii w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności. Leczenie antyretrowirusowe w ośrodkach penitencjarnych jest konsultowane przez specjalistów w dziedzinie HIV/AIDS z ośrodków referencyjnych. Kryteria doboru ośrodków referencyjnych leczących antyretrowirusowo zastosowane w doborze realizatorów programu: o Oddział pobytu dziennego (ambulatorium) - przychodnia wzbogacona o dział zabiegowy (możliwość pobierania krwi, pozajelitowego podawania leków, opracowania materiału biologicznego, wykonywania drobnych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych), o Oddział pobytu stacjonarnego (sale z pełnym węzłem sanitarnym), o Dział diagnostyki laboratoryjnej z możliwością badań serologicznych, bakteriologicznych, mikologicznych, parazytologicznych i histopatologicznych, o Dział diagnostyki endoskopowej - gastroduodenoskopia, bronchofiberoskopia, sigmoidoskopia z możliwością histopatologicznego i mikrobiologicznego opracowania materiału, o Możliwość wykonania diagnostyki inwazyjnej: punkcja szpiku, punkcja lędźwiowa, punkcja opłucnowa, punkcja otrzewnowa, biopsja wątroby, biopsja węzłów chłonnych, o Dział diagnostyki radiologicznej. Ponadto, placówka ta powinna świadczyć usługi diagnostyczne i terapeutyczne na wysokim poziomie merytorycznym (personel lekarski o wieloletnim doświadczeniu w pracy z osobami żyjącymi z HIV i bardzo dobrym merytorycznym przygotowaniu), tzn.: Posiadać co najmniej trzyletnie doświadczenie w pracy z osobami żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS (leczenie w ostatnich trzech latach min. 20 dorosłych pacjentów), Prowadzić kompleksową terapię antyretrowirusową, Prowadzić profilaktykę i leczenie zakażeń oportunistycznych (również chemioterapia nowotworów), 121 Prowadzić profilaktykę poekspozycyjną, Mieć możliwość współpracy z psychologiem, pracownikiem socjalnym, pedagogiem, pielęgniarką środowiskową i osobami zajmującymi się leczeniem narkomanii. Zasady kwalifikacji do leczenia ARV: 1. Kryteria medyczne - oparte na standardach międzynarodowych dotyczących leczenia antyretrowirusowego: oznaczony poziom wiremii HIV-RNA, liczba limfocytów CD4, kryteria kliniczne. 2. Przed rozpoczęciem terapii antyretrowirusowej u nieleczonego wcześniej pacjenta, spełniającego kryteria immunologiczne, kliniczne i wirusologiczne dla jej wdrożenia, należy rozważyć: gotowość i przygotowanie pacjenta do rozpoczęcia terapii, możliwości stosowania się pacjenta do zaleceń, tryb życia pacjenta (aktywność zawodowa, etc.), zaawansowanie infekcji HIV (liczba komórek CD4, poziom wiremii, występujące obecnie lub w przeszłości schorzenia definiujące AIDS), potencjalne działania uboczne leków, współwystępowanie schorzeń takich jak: gruźlica, choroby wątroby, depresja lub choroby psychiczne, schorzenia sercowo-naczyniowe lub uzależnienia od substancji psychoaktywnych, potencjalne interakcje leków antyretrowirusowych z innymi lekami. 3. Kryteria wykluczenia lub nie wprowadzenia do terapii ARV: osoby, które nie gwarantują ścisłej współpracy, osoby nierokujące kontynuacji leczenia z innych powodów. Liczba pacjentów leczonych ARV w roku 2009 wyniosła 4 434 (co daje wzrost względem roku 2008 o 16,01% - gdzie z terapii korzystało 3 822 osób). Środki finansowe na realizację Programu Krajowe Centrum ds. AIDS wydatkowało zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. Zostały przeprowadzone procedury związane z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego na zakup leków antyretrowirusowych. 122 Zgodnie z ustawą Krajowe Centrum ds. AIDS zawiadamiało o wszczętych postępowaniach Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych i przesyłało kserokopie dokumentacji z poszczególnych postępowań. Urząd Zamówień Publicznych nie podjął żadnej kontroli uprzedniej. Łącznie w 2009 roku Krajowe Centrum ds. AIDS podpisało umowy z dostawcami leków ARV na kwotę 141 740 084,61 zł. Zakupione leki antyretrowirusowe zabezpieczyły ciągłość leczenia ARV pacjentom objętym terapią w latach poprzednich oraz zapewniły leczenie pacjentom nowo włączonym do terapii antyretrowirusowej. W 2009 roku Krajowe Centrum ds. AIDS zakupiło testy do oznaczania poziomu wiremii HIV RNA, profilu immunologicznego CD4/CD8, testy HLA-B*5701 do wykrywania alleli B*57, testy potwierdzenia (Western bloot) oraz wyroby medyczne do testów oznaczania oporności wirusa HIV na łączną kwotę 1 656 926,28 zł. Krajowe Centrum ds. AIDS zakupiło również szczepionki dla dzieci matek HIV+ na łączną kwotę 107 854,90 zł. Łącznie na realizację Programu Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia pt: „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”, w 2009 roku wydatkowane zostały środki w wysokości: 143.566.354,05 zł w tym, 1. § 4230- zakup leków i materiałów medycznych 143 504 865,79 zł. w tym: leki antyretrowirusowe 141 740 084,61 zł. testy oraz wyroby medyczne do oznaczania 1 656 926,28 zł. szczepionki dla dzieci urodzonych przez matki zakażone HIV 107 854,90 zł. 2. § 4170 - wynagrodzenia bezosobowe 38 900,00 zł. 3. § 4300 - zakup usług pozostałych 22 588,26 zł. 123 II. CEL SZCZEGÓŁOWY: Usprawnienie systemu opieki nad osobami, które uległy ekspozycji na zakażenie HIV ZADANIE: opracowanie i ujednolicenie procedury postępowania poekspozycyjnego oraz jej wdrożenie; ZADANIE: zapewnienie dostępu do specjalistycznej opieki medycznej, diagnostyki i leków ARV w przypadku ekspozycji na zakażenia HIV; ZADANIE: zapewnienie poradnictwa i opieki psychologicznej przez cały czas trwania postępowania poekspozycyjnego, zgodnie z obowiązującymi standardami; ZADANIE: upowszechnienie przepisów Kodeksu Pracy zapewniających refundację kosztów postępowania po ekspozycji zawodowej; ZADANIE: inicjatywa w zakresie podstawy prawnej dla procedury poekspozycyjnej na HIV z określeniem zasad finansowania oraz dostępu do diagnostyki i leków ARV w ramach procedury; ZADANIE: kontynuacja szkoleń w zakresie postępowania poekspozycyjnego dla pracowników służby zdrowia i innych grup zawodowych; ZADANIE: stworzenie bazy danych dotyczącej przypadków ekspozycji na zakażenia HIV; ZADANIE: kontynuowanie implementacji międzynarodowych standardów dotyczących procedury postępowania w przypadku ekspozycji na zakażenie HIV i szerokiego dostępu do tej usługi; ZADANIE: uaktualnienie i dystrybucja materiałów dotyczących standardów postępowania poekspozycyjnego. Profilaktyka zakażeń HIV poekspozycyjnych, pozazawodowych, wypadkowych Ekspozycja jest to narażenie na zakażenie wirusem HIV. Ekspozycja pozazawodowa jest to narażenie na zakażenie wirusem HIV nie związane z wykonywaniem obowiązków służbowych. Z programu polityki zdrowotnej „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce na lata 2007-2009 roku” ze względu na ograniczone środki finansowe pokrywany był tylko koszt leków stosowanych w ekspozycjach pozazawodowych wypadkowych, tzn. takich do których doszło w konsekwencji nieszczęśliwych zdarzeń, 124 takich jak np.: gwałt, zakłucie igłą zanieczyszczoną materiałem potencjalnie zakaźnym nieznanego pochodzenia lub zranienia odniesione w trakcie napaści czy bójki itp. W 2009 roku wdrożono leczenie antyretrowirusowe w profilaktyce zakażeń poekspozycyjnych wypadkowych pozazawodowych u 850 pacjentów. Dzięki zastosowaniu zarejestrowano leków żadnego ARV w przypadku celach profilaktycznych zakażenia HIV pozazawodowym wypadkowym narażeniu na zakażenie. 125 po dotychczas zawodowym nie lub Obszar tematyczny: ZAPEWNIENIE SZEROKIEGO DOSTĘPU DO DIAGNOSTYKI ORAZ LECZENIA ARV (profilaktyka trzeciorzędowa) Cel ogólny: OGRANICZENIE ZAKAŻEŃ HIV WŚRÓD DZIECI CELE SZCZEGÓŁOWE: I. Usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i w ciąży, a w szczególności żyjącymi z HIV. II. Usprawnienie systemu opieki nad dziećmi żyjącymi z HIV/AIDS, w tym szczególnie urodzonymi przez matki żyjące z HIV. 126 I. CEL SZCZEGÓŁOWY: Usprawnienie opieki nad kobietami w wieku prokreacyjnym i w ciąży, a w szczególności żyjącymi z HIV. ZADANIE: opracowanie i wdrożenie standardów postępowania w przypadku kobiet ciężarnych żyjących z HIV/AIDS, dotyczących rozwiązywania ciąży; ZADANIE: zapewnienie specjalistycznej opieki ginekologicznej kobietom żyjącym z HIV/AIDS w wieku prokreacyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet uzależnionych od środków psychoaktywnych; ZADANIE: zapewnienie kobiecie ciężarnej żyjącej z HIV/AIDS specjalistycznej opieki podczas ciąży, porodu i połogu. Profilaktyka ARV zakażeń wertykalnych matka-dziecko Zakażenie HIV może być przenoszone z matki na dziecko. Ponieważ prawie wszystkie matki, które urodziły dzieci zakażone HIV były HIV dodatnie, utrwaliło się przekonanie, że zakażenie HIV u matki zawsze powoduje zakażenie HIV u jej dziecka. Od połowy lat 90. obserwujemy stały wzrost liczby kobiet zakażonych HIV, które zachodzą w ciążę i decydują się na urodzenie dziecka. Ryzyko transmisji odmatczynej HIV (w grupie kobiet nie poddających się profilaktyce) na terenie Europy wynosi 15–30%. Jest większe w przypadku matek z wysoką wiremią, podczas porodu drogami natury, u dzieci karmionych piersią i kobiet, które nie były pod specjalistyczną opieką podczas ciąży i porodu oraz nie otrzymywały profilaktycznie leków antyretrowirusowych. Do około 70% zakażeń odmatczynych HIV dochodzi podczas porodu. Poznanie czynników ryzyka przeniesienia zakażenia HIV od matki do dziecka pozwoliło na opracowanie programów profilaktyki odmatczynych zakażeń HIV. Profilaktyka zakażeń wertykalnych stosowana jest w Polsce od 1994 roku. Równolegle z rozwojem wiedzy na temat metod terapii wdrażano leczenie zapobiegawcze u ciężarnych. Począwszy od czasu opracowania w roku 1996 standardów w tym zakresie, profilaktyka jest prowadzona według protokołu ACTG 076 i jest to rutynowe postępowanie u każdej zidentyfikowanej ciężarnej HIV dodatniej. W roku 2009, w ramach Programu profilaktyki zakażeń wertykalnych, leczeniem ARV zostało objętych 81 kobiet ciężarnych zakażonych HIV. 127 Odbyło się 71 porodów kobiet zakażonych HIV. Leki antyretrowirusowe otrzymało również 69 noworodków (urodziło się dwoje martwych noworodków). U kobiet, które były leczone antyretrowirusowo przed zajściem w ciążę, leczenie to było kontynuowane, z ewentualnymi zmianami na mniej toksyczne dla dziecka. Dzięki zastosowaniu profilaktyki antyretrowirusowej, odsetek zakażeń HIV w grupie noworodków zmniejszył się z 23% przed rokiem 1989 do 1,0 % zakażeń (wg prof. T. Niemca). Koszty profilaktyki zakażeń wertykalnych Na koszt profilaktyki zakażeń wertykalnych składają się następujące części: 1. Szacunkowy koszt leczenia matki: Ciąże zakończone porodem: 9 mies. x 3 700,00 zł. x 69 kobiet Pozostałe ciąże: średnio 5 mies. x 3 700,00 zł. x 12 kobiet 2. Zestaw leków dożylnych do porodu: 235,00 zł. x 69 porodów = 2 297 700,00 zł. = 222 000,00 zł. = 16 215,00 zł. 3. Leki dla dzieci urodzonych przez matki z HIV: 830,00 x 69 dzieci = 57 270,00 zł. W sumie na profilaktykę wertykalną w 2009 roku wydatkowano 2 593 185,00 zł. 128 II. z CEL SZCZEGÓŁOWY: Usprawnienie systemu opieki nad dziećmi żyjącymi HIV/AIDS, w tym szczególnie urodzonymi przez matki żyjące z HIV ZADANIE: zapewnienie specjalistycznej opieki dzieciom urodzonym przez matki żyjące z HIV, w szczególności m.im. poprzez diagnostykę w kierunku HIV, realizację indywidualnego programu szczepień ochronnych; ZADANIE: aktualizacja i dystrybucja materiałów dotyczących standardów postępowania z noworodkami urodzonymi przez matki żyjące z HIV/AIDS. Leczenie antyretrowirusowe dzieci W roku 2009, w ramach Programu, było leczonych ARV 134 dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS (dane na dzień 31 grudnia 2009 roku). U 20% dzieci zakażonych HIV i nieleczonych antyretrowirusowo dochodzi do gwałtownego postępu choroby, objawy choroby średnio pojawiają się w 8. miesiącu życia. 80% dzieci ma objawy do 2. roku życia. Średnie przeżycie wynosi 22-38 miesięcy. U 25% dzieci bez leczenia rozwija pełnoobjawowy AIDS przed ukończeniem pierwszego roku życia. U młodzieży i starszych dzieci do zakażenia HIV może dojść tak jak u dorosłych, najczęściej przez zanieczyszczone krwią igły i strzykawki przy stosowaniu dożylnych narkotyków, narzędzia wielokrotnie używane do nacięć skóry. Coraz częściej słyszy się o wykorzystywaniu seksualnym dzieci, pedofilii, wczesnej inicjacji seksualnej, co może mieć wpływ na poziom incydencji zakażeń HIV w tej grupie. Leczenie antyretrowirusowe dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS, a także leczenie noworodków i niemowląt urodzonych przez matki zakażone HIV jest prowadzone według wskazań klinicznych, bez ograniczeń. Poza lekami antyretrowirusowymi wszystkie dzieci otrzymały w 2009 roku bezpłatnie szczepionki, według specjalnego kalendarza szczepień, opracowanego na potrzeby dzieci przez Klinikę Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego - zatwierdzonego i finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia w ramach programu polityki zdrowotnej. 129 Nakłady finansowe poniesione na leczenie dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS Koszt leczenia od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 roku wyniósł 4 083 624,54 zł. (średni koszt leków antyretrowirusowych na dwanaście miesięcy - w przeliczeniu na jedno dziecko wynosi 30 474,81 zł). Wszystkie wymienione koszty leczenia dzieci nie zawierają wcześniej rozliczonego kosztu profilaktyki wertykalnej u noworodków urodzonych przez matki zakażone HIV. 130 ROZDZIAŁ 5 PODSUMOWANIE 131 SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA HIV/AIDS W POLSCE Od początku epidemii HIV/AIDS w Polsce do końca 2009 roku, łącznie stwierdzono zakażenie HIV u 12 757 obywateli polskich, odnotowano 2 516 zachorowań na AIDS, a 1 010 osoby zmarły z przyczyn związanych z AIDS. W 2009 roku zgłoszono w Polsce 689 nowych zakażeń HIV, w tym 539 mężczyzn (78%) i 127 kobiet (18%). W przypadku 23 osób występuje brak danych. Jednocześnie rozpoznano AIDS u 124 osób, w tym 96 mężczyzn (77%) i 28 kobiet (23%). W 2009 roku zakażenia bez informacji o ich drodze stanowiły 76,5% wszystkich zakażeń zgłoszonych do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny. Fakt ten należy tłumaczyć tendencją wzrostową liczby zakażeń, do których dochodzi na drodze kontaktów seksualnych. Tak jak w większości krajów, w Polsce HIV dotyka często ludzi młodych. 54% osób, które uległy zakażeniu HIV nie ukończyło dwudziestego dziewiątego roku życia, w tym 7% w momencie zakażenia nie ukończyło dwudziestego roku życia. Najliczniejszą grupę (ok. 74%) wśród osób zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce stanowią osoby w wieku produkcyjnym (20-49 lat). Na podstawie danych epidemiologicznych można stwierdzić, że w Polsce mamy relatywnie stabilną sytuację dotyczącą HIV/AIDS. Jednak biorąc pod uwagę szybko wzrastającą liczbę zakażeń HIV w krajach europejskich, istnieje potencjalne ryzyko gwałtownego rozprzestrzeniania się epidemii w regionie, co może mieć bezpośrednie przełożenie także na sytuację epidemiologiczną w Polsce. PROFILAKTYKA I LECZENIE Punkty konsultacyjno-diagnostyczne (PKD) Szczególnie ważną formą profilaktyki jest działanie punktów konsultacyjnodiagnostycznych. Na terenie całej Polski działa ich 28 (stan na koniec 2009 roku). Główne źródło finansowania tych placówek stanowi budżetu Ministra Zdrowia, za pośrednictwem Krajowego Centrum ds. AIDS. W roku 2009 kilka samorządów włączyło się w finansowanie punktów konsultacyjno-diagnostycznych. 132 Można w nich anonimowo i bezpłatnie wykonać test w kierunku HIV. Wykonanie testu jest połączone ze specjalistycznym poradnictwem przed i po teście. Na koniec 2009 roku w każdym z województw funkcjonował co najmniej jeden punkt konsultacyjno-diagnostyczny. Ogółem w PKD w 2009 roku wykonano 25 512 testów w kierunku HIV (dotyczy wyłącznie pacjentów, którym zlecono wykonanie badania), w tym wykryto 321 zakażeń wirusem HIV. Rosnąca z roku na rok liczba wykonywanych testów w kierunku HIV świadczy o tym, że coraz więcej osób chce poznać swój status serologiczny. Harmonogram realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011 Krajowe Centrum ds. AIDS działając w imieniu Ministerstwa Zdrowia, zgodnie z przyjętym Harmonogramem Realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2011 było realizatorem i koordynatorem działań w trzech obszarach tematycznych: 1. Profilaktyki zakażeń HIV (profilaktyka pierwszorzędowa) obejmującej działania nakierowane na ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV, zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS. 2. Poprawy jakości życia w sferze psychospołecznej osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich (profilaktyka drugorzędowa). 3. Zapewnienia szerokiego dostępu do diagnostyki oraz leczenia ARV (profilaktyka trzeciorzędowa), poprzez działania nakierowane na poprawę jakości i dostępu do diagnostyki i opieki medycznej dla osób żyjących z HIV/AIDS, osób narażonych na zakażenie HIV oraz ograniczenie zakażeń HIV wśród dzieci. W zakresie profilaktyki pierwszorzędowej podjęto następujące działania: szkolenia dla pracowników medycznych m.in. lekarzy ginekologów, pielęgniarek i położnych, w zakresie podstawowej wiedzy na temat HIV/AIDS; 133 szkolenia różnych grup zawodowych, realizowane przez organizacje pozarządowe wyłonione w ramach otwartego konkursu ofert: szkolenie dla streetworkerów, nauczycieli, katechetów, instruktorów, pracowników pomocy społecznej, poradni pomocy rodzinie, kuratorów społecznych oraz szkolenie dla pracowników urzędów wojewódzkich i marszałkowskich; kontynuacja multimedialnej kampanii profilaktycznej „Wróć bez HIV”, skierowanej do ogółu społeczeństwa, w tym osób dorosłych, wyjeżdżających za granicę w celach turystycznych, zarobkowych bądź służbowych, promującej odpowiedzialność za własne zdrowie; kontynuacja multimedialnej kampanii skierowanej do kobiet w ciąży lub ją planujących „Daj szansę swojemu dziecku. Nie daj szansy AIDS”, której celem było wzmocnienie programu wczesnego wykrywania HIV u kobiet w ciąży i zachęcenie kobiet oczekujących dziecka do wykonania testu w kierunku HIV; wsparcie finansowe działań prowadzonych przez organizacje pozarządowe zajmujące się profilaktyką HIV/AIDS; stworzenie i udoskonalenie elektronicznego systemu monitorowania realizacji Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV; zintegrowanie i wykorzystującego rozbudowa wszystkie istniejącego środki systemu przekazu, m.in. informacyjnego poprzez stronę internetową www.aids.gov.pl, broszura on-line, portal edukacyjny dla lekarzy, całodobowy telefon zaufania (022 692-82-26), internetową poradnię ds. HIV/AIDS, Biuletyn Informacyjny Krajowego Centrum ds. AIDS „Kontra” wraz z jego wersją internetową; zwiększenie dostępu oraz poprawę jakości usług świadczonych w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych wykonujących anonimowe i bezpłatne testy w kierunku HIV połączone z poradnictwem przed i po teście. W zakresie profilaktyki drugorzędowej podjęto następujące działania: organizowanie grup wsparcia; organizowanie turnusów sanatoryjno-leczniczych; 134 organizowanie spotkań dla osób żyjących z HIV/AIDS; opracowywanie, wydawanie i dystrybucję materiałów informacyjno- edukacyjnych, przeznaczonych dla osób żyjących z HIV/AIDS, ich rodzin i bliskich; W zakresie profilaktyki trzeciorzędowej podjęto następujące działania: Ujednolicenie i zintegrowanie leczenia ARV Celem zintegrowanego systemu specjalistycznego leczenia antyretrowirusowego jest ograniczenie skutków epidemii HIV/AIDS poprzez zapewnienie leczenia antyretrowirusowego, wraz z monitorowaniem jego skuteczności, u pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS. Leczenia ARV powoduje zmniejszenie zapadalności i śmiertelności z powodu AIDS w populacji osób żyjących z HIV oraz zmniejszenie ich zakaźności dla populacji osób zdrowych. Rok 2009 był dziewiątym rokiem realizacji programu polityki zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia, koordynowanego przez Krajowe Centrum ds. AIDS. W 2009 roku program leczenia ARV był realizowany w 20 szpitalach na bazie których działają ośrodki referencyjne leczące zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce (umowy na lata 2007-2009). Leczenie antyretrowirusowe było prowadzone również w zakładach penitencjarnych (umowa z Centralnym Zarządem Służby Więziennej), jako kontynuacja leczenia pacjentów przed umieszczeniem ich w zakładzie penitencjarnym lub wymagających włączenia do terapii w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności. Leczenie antyretrowirusowe w ośrodkach penitencjarnych jest konsultowane przez specjalistów w dziedzinie HIV/AIDS ośrodków referencyjnych. Leczenie ARV ze wskazań klinicznych dla każdego pacjenta Leczenie ARV osoby zakażonej HIV, spełniającej kryteria medyczne, finansowane jest ze środków Ministra Zdrowia. Na koniec 2009 roku leczonych było 4 434 pacjentów, w tym 134 dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS. W 2009 roku 81 kobiet ciężarnych, u których wykryto zakażenie wirusem HIV, otrzymywało leki ARV jako profilaktykę zakażeń wertykalnych. Dzięki zastosowaniu profilaktyki antyretrowirusowej w grupie noworodków urodzonych przez matki 135 zakażone HIV, w populacji tej zmniejszył się odsetek zakażeń z 23% przed rokiem 1989 do poniżej 1% (źródło prof. Tomasz Niemiec). Usprawnienia systemu opieki nad osobami, które uległy ekspozycji na zakażenie HIV W 2009 roku wdrożono leczenie antyretrowirusowe w profilaktyce zakażeń poekspozycyjnych u 850 pacjentów (po ekspozycji pozazawodowej). Należy podkreślić, że tego rodzaju zalecenia, stosowane są również poza grupą zawodową (profilaktyka dotyczy nie tylko pracowników zatrudnionych w takich służbach, jak: ochrona zdrowia, policja, straż miejska, straż pożarna oraz incydentalnie innych osób spoza wyżej wymienionych grup zawodowych). Również przypadki ekspozycji pozazawodowej wypadkowej na zakażenie HIV – u osób zgwałconych, zakłutych igłą niewiadomego pochodzenia czy też zakłutych przez narkomanów itp., są objęte profilaktyką poekspozycyjną lekami antyretrowirusowymi, pochodzącymi z puli programu leczenia ARV. Dzięki zastosowaniu leków ARV w celach profilaktycznych dotychczas w Polsce nie zarejestrowano żadnego przypadku zakażenia HIV po zawodowym lub pozazawodowym wypadkowym narażeniu na zakażenie. Profilaktyka ARV zakażeń wertykalnych matka –dziecko W roku 2009 leczeniem ARV w ramach Programu zostało objętych profilaktyką zakażeń wertykalnych 81 kobiet porodów kobiet zakażonych ciężarnych zakażonych HIV. Odbyło się 71 HIV. Leki antyretrowirusowe otrzymało 69 noworodków (urodziło się dwoje martwych noworodków). Leczenie antyretrowirusowe dzieci W roku 2009 w ramach programu było leczonych ARV 134 dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS. 136 STANOWISKO KOORDYNATORA REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU ZWALCZANIA AIDS I ZAPOBIEGANIA ZAKAŻENIOM HIV I. Odnośnie sytuacji epidemiologicznej: 1. Obecnie w Polsce obserwuje się wzrost liczby zakażeń HIV drogą kontaktów seksualnych (homo/heteroseksualnych), szczególnie wśród osób w wieku 20-49 lat. 2. Szczególnie niepokojący jest wzrost liczby zakażeń w populacji MSM oraz wzrost liczby zakażeń w populacji osób młodych. 3. Problemem wśród Polaków pozostaje brak odniesienia ryzyka zakażeniem HIV do własnej osoby oraz zbyt mała świadomość konieczności poznania własnego statusu serologicznego (rozważenie wykonania testu w kierunku HIV). 4. Pomimo względnie stabilnej sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS w Polsce, kraj nasz stoi w obliczu zagrożenia epidemiologicznego ze strony państw Europy Środkowej i Wschodniej. II. Odnośnie opieki medycznej nad osobami zakażonymi HIV i chorymi na AIDS: 5. W Polsce występuje duże zapotrzebowanie na wczesną diagnostykę, w tym wzrost dostępności testowania w kierunku HIV, m.in. poprzez rozbudowę ogólnopolskiej sieci punktów konsultacyjno-diagnostycznych (bezpłatnego i anonimowego testowania). Przyczyni się to do ograniczenia dalszego wzrostu tendencji późnych rozpoznań AIDS, co ma pozytywny wymiar zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. 6. Leczenie ARV ma decydujący wpływ na poprawę jakości życia osób zakażonych HIV i chorych na AIDS. Zapewnienie dostępu do leczenia ARV oznacza stabilizację liczby zachorowań na AIDS i zauważalny spadek śmiertelności z powodu AIDS. Wydłuża się okres przeżycia pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS, co pomimo choroby pozwala na powrót do funkcji społecznych i rodzinnych. 137 7. Korzyścią wynikającą z prowadzonego leczenia ARV osób zakażonych HIV jest zmniejszenie zakaźności tych osób dla populacji osób zdrowych. Dodatkowym, pozytywnym efektem leczenia ARV jest zmniejszenie zapadalności na gruźlicę, która u osób zakażonych HIV i chorych na AIDS występuje jako zakażenie oportunistyczne. Efektem ekonomicznym prowadzenia terapii ARV jest zmniejszenie kosztów leczenia zakażeń oportunistycznych oraz pełne wykorzystanie zasobów ludzkich. 8. Zastosowanie profilaktyki ARV w grupie noworodków urodzonych przez matki zakażone HIV, spowodowało zmniejszenie odsetka zakażeń wertykalnych z 23% przed rokiem 1989 do poniżej 1% obecnie (źródło oprac. Prof. T. Niemiec). 9. W najbliższych latach należy spodziewać się dalszego wzrostu liczby pacjentów wymagających diagnostyki i leczenia antyretrowirusowego ze wskazań życiowych. Wynika to m.in. z sytuacji epidemiologicznej na początku lat ’90, kiedy to wykrywano najwięcej zakażeń HIV, obecnie przechodzących w fazę pełnoobjawowego AIDS. Wiąże się to z koniecznością dalszego wzrostu nakładów na leczenie ARV. III. W sferze działań profilaktycznych: 10. W Polsce występuje coraz większe zapotrzebowanie na profilaktykę, w tym na informację o HIV/AIDS. W dłuższej perspektywie dalsze ograniczanie działań profilaktycznych w zakresie HIV/AIDS spowoduje znaczący wzrost kosztów leczenia chorych (koszty bezpośrednie + koszty pośrednie - koszt utraconej produktywności osób zakażonych HIV i chorych na AIDS). W ramach Unii Europejskiej, Polska należy do państw, które w przeliczeniu na głowę mieszkańca, przeznaczają najmniej środków pochodzących z budżetu państwa na profilaktykę HIV/AIDS, czego wyrazem jest stały spadek nakładów w ostatnich latach. 11. Niezależnie od zapewnienia możliwości leczenia ARV wszystkim pacjentom spełniającym kryteria medyczne, istnieje pilna potrzeba wzmocnienia i rozszerzenia działań prewencyjnych. Obecnie około 96% wszystkich środków na HIV/AIDS z budżetu państwa przeznacza się na leczenie ARV, a jedynie 4 % środków pozostaje na profilaktykę zakażeń HIV. Jest to 138 bardzo niepokojące w aspekcie sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS za wschodnimi granicami Polski. Przykładem może być tutaj województwo warmińsko-mazurskie położone w bezpośrednim sąsiedztwie Regionu Kaliningradzkiego, mającego najwyższe w Europie wskaźniki zakażeń HIV. Od 4-5 lat obserwuje się systematyczny wzrost liczby zakażeń HIV w tym województwie. 12. Ze względu na ograniczone środki finansowe pochodzące z budżetu Ministra Zdrowia, a także ograniczenia w pozyskiwaniu środków od prywatnych donatorów, istnieje konieczność włączania się w działania profilaktyczne innych, poza Ministerstwem Zdrowia ministerstw oraz władz lokalnych i samorządowych. 13. W celu przeprowadzenia lepszej diagnozy problemu i skierowania działań profilaktycznych do konkretnych populacji, konieczne jest systematyczne prowadzenie badań behawioralnych i epidemiologicznych. 14. Istnieje konieczność dalszego prowadzenia wielopłaszczyznowych działań profilaktycznych skierowanych do różnych grup społecznych, uwzględniających specyficzne potrzeby każdej z nich. 15. Drastyczne zmniejszanie budżetu Krajowego Centrum ds. AIDS powoduje konieczność ograniczenia lub rezygnacji z działań profilaktyczno- edukacyjnych. Jest to tendencja niebezpieczna z uwagi na fakt, że epidemia HIV/AIDS w Polsce przybiera charakter uogólniony (nie ogranicza się tylko do populacji szczególnie podatnych na ryzyko zakażenia HIV, ale dotyka ogółu młodych dorosłych), co powinno wymuszać na instytucji odpowiedzialnej za całokształt działań w obszarze walki z epidemią HIV/AIDS wzmożenie działalności profilaktyczno-edukacyjnej. 139 Wyjaśnienia skrótów używanych w Sprawozdaniu AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności ARV – leczenie antyretrowirusowe ECDC – Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób w Sztokholmie HAART - wysoce aktywna terapia antyretrowirusowa (Highly Active Antiretroviral Therapy) HCV – wirus powodujący zapalenie wątroby typu C HBV - wirus powodujący zapalenie wątroby typu B HIV - ludzki wirus niedoboru odporności ILO – Międzynarodowa Organizacja Pracy IOM - Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji IPIM – inny potencjalnie infekcyjny materiał Komórki CD4 (limfocyty CD4) – rodzaj krwinek białych, posiadających na swej powierzchni receptor powierzchniowy CD4, pomagających zwalczać infekcje; HIV atakuje komórki CD4 powodując zaburzenia ich funkcji lub ich zniszczenie MSM – populacja mężczyzn mających seks z mężczyznami NDPHS - Partnerstwo Wymiaru Północnego w Dziedzinie Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia NGO – organizacje pozarządowe PCR – reakcja polimerazy łańcuchowej, metoda laboratoryjna stosowana w genetyce i diagnostyce HIV/AIDS PKD – punkty konsultacyjno-diagnostyczne, w których wykonywane są anonimowo i bezpłatnie badania w kierunku HIV połączone z okołotestowym STI –zakażenia przenoszone drogą płciową UE - Unia Europejska UNAIDS - Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS UNGASS – Sesja Specjalna Zgromadzenia Ogólnego ONZ UNHCR - Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców UNODC – Biuro ds. Narkotyków i Przestępczości WHO - Światowa Organizacja Zdrowia WSW – populacja kobiet mających seks z kobietami 140 poradnictwem
