5. Polityka ochrony środowiska.
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 5. Polityka ochrony środowiska. 5.1. Wprowadzenie. Człowiek wraz ze swoją działalnością jest ściśle sprzężony z systemem przyrodniczym (powietrze, woda, gleby, ekosystemy, zasoby biologiczne, różnorodność biologiczna). Zachowanie równowagi w tym systemie wymaga spójnego i łącznego zarządzania dostępem do zasobów środowiska, likwidacji i zapobiegania powstawaniu negatywnych dla środowiska skutków działalności gospodarczej (ochrona środowiska) jak i racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych (gospodarka wodna, leśnictwo, ochrona i wykorzystanie zasobów surowcowych i glebowych, planowanie przestrzenne). Nowa, sformułowana polityka ekologiczna państwa (II polityka ekologiczna państwa) ma służyć zaspokajaniu rosnących potrzeb człowieka, zarówno materialnych jak i odnoszących się do jakości otaczającego go środowiska. Zdrowie społeczeństwa jako całości, komfort środowiska, w którym żyją i pracują społeczności lokalne oraz życie i zdrowie każdego obywatela są głównym, niepodważalnym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu: w miejscu pracy i zamieszkania, na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Po prawie 10 latach realizacji dotychczasowej polityki ekologicznej państwa ukształtowanej w latach 1990-1991 można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że była ona skuteczna. Przemiany społeczno-ekonomiczne i polityczne jakie nastąpiły w tym okresie spowodowały potrzebę nieco innego spojrzenia na politykę ekologiczną państwa i dostosowania się do nowych wymagań wynikających z innych uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych niż miało to miejsce w latach 1990 – 1991. Mimo wielu pozytywnych efektów uzyskanych w wyniku realizacji dotychczasowej polityki ekologicznej państwa wskaźniki zużywania zasobów naturalnych i stanu środowiska w Polsce, szczególnie odniesione do liczby ludności, dochodu narodowego i powierzchni obszarów zagrożonych, nadal są zauważalnie gorsze niż w państwach wysoko rozwiniętych. Jednocześnie Polska charakteryzuje się znaczną powierzchnią lasów, nie nadmiernie intensywną gospodarką rolną i leśną, posiada wciąż jeszcze bogate zasoby surowcowe oraz bogatą różnorodność biologiczną. W takiej sytuacji sformułowanie nowej polityki ekologicznej, uwzględniającej te zróżnicowania oraz aktualną sytuację społecznogospodarczą, stwarza szansę na uzyskanie dalszej poprawy stanu środowiska i dobrych wskaźników w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi (niskich wskaźników energochłonności, materiałochłonności i wodochłonności dochodu narodowego). Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju (zapis z dok. II Polityka ekologiczna państwa). Wiodącą zasadą polityki ekologicznej naszego państwa jest przyjęta w Konstytucji RP, zasada zrównoważonego rozwoju. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Polska rozpoczyna nową erę własnej historii w związku z integracją z Unią Europejską. Oznacza to, że metodologia, struktura, zawartość, a także sam proces opracowywania programu powinny być zgodne ze standardami stosowanymi w krajach Unii Europejskiej. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej nakłada na nas obowiązek dostosowania się do norm przez nią przyjętych, także w zakresie ochrony środowiska. Ustawodawstwo Unii jest zorientowane albo na ochronę określonych komponentów, albo na regulację dotyczącą pewnych procesów technologicznych i produktów w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Zawiera też dyrektywy regulujące postępowanie w związku z procesami decyzyjnymi ważnymi dla ochrony środowiska (np. dyrektywa w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, dyrektywa w sprawie ochrony czystości wód, dyrektywa ptasia, dyrektywa siedliskowa, itd.). 5.2. Polityka ekologiczna na szczeblu gminnym. Polityka ochrony środowiska gminy zależy zarówno od specyfiki zajmowanego obszaru (warunki naturalne, stan środowiska, rozwój gospodarczy i społeczny, itp.), jak i od szeregu czynników zewnętrznych, które warunkują kierunki działań. Planowanie lokalne polityki ochrony środowiska (definiowanie polityki ekologicznej) powinno być oparte o politykę ekologiczną państwa i regionu (województwa), a także Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 powinno opierać się na obowiązujących przepisach prawnych oraz standardach stosowanych w krajach Unii Europejskiej. Podstawowym aktem prawnym jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( Dz.U. nr 62 poz. 627). Ustawa ta wytycza podstawowe zasady polityki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, pełniąc w tym zakresie rolę swego rodzaju ustawy ramowej dla całego ustawodawstwa ochrony środowiska. Ponadto ustawa ta zawiera albo regulacje uzupełniające problematykę regulowaną innymi ustawami (np. w dziedzinie ochrony wód), albo też sama, wraz z wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi, reguluje wyczerpująco niektóre kwestie (np. ochrona powietrza, hałas, zarządzanie funduszami ochrony środowiska). Ograniczony charakter zasobów naturalnych oraz szkodliwe dla środowiska przyrodniczego skutki działalności człowieka i przemysłu są aspektami coraz wyraźniej uświadamianymi sobie przez społeczeństwo i władze administracyjne. Sprawia to, że rozwój gospodarczy, postęp techniczny i wszystko to, co można nazwać ogólnym mianem postępu cywilizacyjnego, musi uwzględniać ochronę środowiska - coraz szerzej do programów i decyzji administracyjnych należy włączać czynniki z nią związane. Zatem, aby rozwiązać aktualne problemy środowiskowe i chronić środowisko przed pojawieniem się nowych, konieczne jest integralne podejście w planowaniu polityki ekologicznej, gospodarczej i społecznej. Te trzy obszary są wzajemnie zależne i nakładające się. Oznacza to, że rozwiązania dotyczące jednego z obszarów wpływają na pozostałe. Wobec tego należy dążyć do tego, aby pozytywna zmiana w jednym obszarze prowadziła do poprawy pozostałych. Takie podejście wymaga długofalowych, strategicznych działań, które dotyczą nie tylko tradycyjnej ochrony środowiska, ale odnoszą się do podstawowych mechanizmów gospodarki człowieka. Ze względu na wieloletnie zaniedbania w ochronie środowiska i ograniczoność funduszy jakie można w krótkim czasie przeznaczać na ich odrobienie, przy formułowaniu celów ochrony środowiska i tworzenia harmonogramów ich osiągnięcia zgodnie z polityką ekologiczną państwa - zachodzi konieczność wyboru priorytetów . Gminny program ochrony środowiska – jest to program strategiczny, który formułuje politykę długoterminową (cele strategiczne – długoterminowe) do 2015 roku oraz strategię wdrożeniową na okres najbliższych czterech lat. Strategia wdrożeniowa została przełożona na konkretne działania, co znajdzie wyraz w tzw. krótkoterminowym harmonogramie realizacyjnym. Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 Przy formułowaniu zarówno długoterminowych celów strategicznych (ekologicznych) jak i krótkoterminowego harmonogramu realizacyjnego wymagane jest wyznaczenie kierunków działań oraz konkretnych zadań ekologicznych. Cel ekologiczny – jest to cel po osiągnięciu którego, ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań, Kierunki działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych. Zadania ekologiczne – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Priorytetowe zadania ekologiczne (priorytety ekologiczne) - konkretne przedsięwzięcia wyznaczone do realizacji jako najpilniejsze. 5.3. Harmonogram realizacyjny. Zdefiniowane cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy Zakliczyn, stanowią podstawę dla realizacji konkretnych zadań na przestrzeni kilkunastu lat. Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do podjęcia aby osiągnąć wyznaczone te zadania, cele które strategiczne, należy spośród realizować wszystkich w zadań pierwszej ekologicznych kolejności. Ich wybrano zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska na lata 2004-2007. Część pozostałych zadań ekologicznych będzie realizowana w okresie długoterminowym – w ramach długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska. W obu harmonogramach realizacyjnych dla gminy poszczególnym celom strategicznym i kierunkom działań przyporządkowano konkretne zadania ekologiczne, z określeniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań, np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne, będą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótkojak i długoterminowego. Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 Na podstawie przeprowadzonej analizy stanu środowiska w gminie Zakliczyn, omówionej szczegółowo w rozdziale 4 niniejszej dokumentacji pt. „Diagnoza stanu środowiska - identyfikacja zagrożeń i tendencje przeobrażeń ”, przedstawiono poniżej główne cele, kierunki i zadania ekologiczne określone w polityce ekologicznej państwa a także ujęte w polityce ekologicznej województwa małopolskiego i powiatu tarnowskiego, których realizacja prowadzić będzie do zrównoważonego rozwoju omawianej gminy. 5.3.1. Ochrona powietrza atmosferycznego. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest najbardziej czułym kierunkiem działań w sferze ochrony środowiska, ze względu na bezpośrednie oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzi, na przenoszenie tych zanieczyszczeń na dalekie odległości, oddziaływanie na zmiany klimatu i wywoływanie niekorzystnych procesów w stratosferze (przede wszystkim w warstwie ozonowej). Zanieczyszczenia powietrza powstają zarówno w sposób naturalny, tj. wynikający z działalności samej przyrody jaki również sztuczny, wskutek działalności człowieka. Naturalne źródła nie stanowią poważniejszego zagrożenia dla życia na Ziemi. Natomiast źródła sztuczne są dużym zagrożeniem zarówno dla zdrowia człowieka jak i dla środowiska. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza związanymi z działalnością człowieka są: przemysł, gospodarka komunalna i transport. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami oznacza zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczanie lub eliminowanie wprowadzonych do powietrza substancji zanieczyszczających, w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziome dopuszczalnych wielkości. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska („Strategia realizacji celu długoterminowego”) zakłada, że największe efekty w zakresie ochrony powietrza można uzyskać podejmując działania ukierunkowane na: Transport i komunikację (ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych). Proekologiczne inwestycje: modernizacja taboru, eliminacja benzyny zawierającej ołów , biopaliwa. Gospodarkę cieplną (optymalizację gospodarki cieplnej). Najważniejszym w gminie działaniem (z uwagi na brak sieci cieplnej) okażą się: termorenowacja budynków, systemowa zmiana węglowych palenisk domowych na rozwiązania bardziej ekologiczne. Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 Edukację ekologiczną poprzez promowanie właściwych zachowań społeczeństwa. Racjonalne korzystanie z energii cieplnej i elektrycznej, używanie węgla dobrej jakości, wiedza nt. zagrożeń wynikających ze spalania butelek plastikowych i opon w piecach domowych oraz możliwości obniżenia emisji zanieczyszczeń z prywatnych samochodów – w znacznej mierze zależy od stanu świadomości ekologicznej mieszkańców. Przyjmując za Wojewódzkim i Powiatowym Programem Ochrony Środowiska wyznaczono następujący cel ekologiczny w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: Cel strategiczny: Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza emisji niskiej i komunikacyjnej. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych, a mianowicie: Ograniczenie wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z procesów energetycznego spalania paliw i z palenisk domowych, Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych o 20% w stosunku do emisji z 1999 roku. Ograniczenie wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. Określenie wielkości emisji spowodowanej przez pojazdy samochodowe jest niezmiernie trudne. Na jej wielkość między innymi wpływa długość tras komunikacyjnych, ich przepustowość, stan nawierzchni dróg, jakość poruszających się pojazdów i jakość spalanego paliwa. Prowadzone od kilku lata badania wielkości emisji komunikacyjnych potwierdziły znaczący wpływ emisji zanieczyszczeń z pojazdów samochodowych na stan sanitarny powietrza. Stały wzrost natężenia ruchu pojazdów, zły stan dróg oraz stan techniczny pojazdów, bez skutecznych i wyprzedzających działań usprawniających organizację ruchu, prowadzi w efekcie do wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. Należy zatem podejmować działania likwidujące, ograniczające i zapobiegające powstawaniu negatywnych dla środowiska skutków rozwoju komunikacji. Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku są następujące: Przebudowa dróg o małej przepustowości Modernizacja dróg gminnych, Systematyczna likwidacja stanów złych nawierzchni na drogach wojewódzkich, powiatowych i gminnych, Utrzymanie prawidłowego stanu dróg gminnych transportu rolnego, Konserwacja nawierzchni bitumicznych na drogach gminnych, Promowanie proekologicznych środków transportu rowerowego poprzez budowę ścieżek rowerowych, Propagowanie rygorystycznej kontroli stanu samochodowych w punktach diagnostycznych, Propagowanie proekologicznych zachowań właścicieli samochodów, Inicjowanie tworzenia transportu zbiorowego i propagowanie korzystania z tego rodzaju transportu, Zachęcanie właścicieli samochodów do przystosowania pojazdów do stosowania paliw ekologicznych (auto-gaz). - intensyfikacja technicznego ruchu pojazdów Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z procesów energetycznego spalania paliw i z palenisk domowych. Istotny wpływ na zanieczyszczenie powietrza mają lokalne kotłownie, pracujące dla potrzeb centralnego ogrzewania, małe i średnie przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych i technologicznych oraz piece węglowe używane w gospodarstwach domowych. Dlatego też, w dziedzinie ochrony powietrza atmosferycznego, należy podejmować działania zmierzające do ograniczenia „niskiej emisji” , między innymi poprzez sukcesywną likwidację kotłowni wyposażonych w stare wyeksploatowane kotły opalane węglem, a w przypadku pieców domowych poprzez zastąpienie węgla innym bardziej ekologicznym nośnikiem ciepła (gaz, olej). Istotnym czynnikiem wpływającym na wielkość emisji z indywidualnych palenisk domowych jest stan świadomości ekologicznej mieszkańców (wiedza nt. szkodliwości spalania gumy, butelek plastikowych oraz możliwościach oszczędzania energii.) W związku z powyższym, dążąc do realizacji w/w kierunku ekologicznego, określono następujące, konkretne, prowadzące do jego osiągnięcia zadania ekologiczne: Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ZAKLICZYN NA LATA 2004-2015 Spalanie węgla lepszej jakości lub zmiana nośnika na bardziej ekologiczny, Eliminowanie węgla jako paliwa – kontynuacja zmiany systemu ogrzewania z węglowego na gazowe, elektryczne lub olejowe, Modernizacja kotłowni Przedszkola w Filipowicach, Modernizacja technologicznych układów ciepłowniczych w innych placówkach oświatowych. Prowadzenie edukacji ekologicznej obejmującej problematykę szkodliwości spalania odpadów opakowaniowych i odpadów z tworzyw sztucznych, Termorenowacja budynków, Termomodernizacja - Szkoła Podstawowa w m. Stróże. Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych o 20% w stosunku do emisji z 1999 roku. Największe efekty ekologiczne w dziedzinie poprawy stanu czystości powietrza atmosferycznego przynoszą zadania realizowane w celu ograniczenia emisji z procesów przemysłowych. Wprowadzanie nowoczesnych technik i technologii spalania paliw w kotłach grzewczych a także automatyzacja i robotyzacja procesów przemysłowych przynosi zarówno efekty ekonomiczne jak również poprawę stanu środowiska naturalnego. Pozwolenia na gospodarcze korzystanie ze środowiska pełnią rolę zarówno prewencyjną, jak też zmniejszającą wpływ przemysłu nie tylko na stan powietrza atmosferycznego, ale także na pozostałe elementy środowiska (woda, gleba). Pomimo, iż oddziaływanie małych zakładów jest relatywnie niewielkie, łączna emisja z nich może lokalnie stanowić uciążliwości. Niezbędne jest monitorowanie, czy wszystkie zakłady, w stosunku do których istnieje wymóg posiadania pozwoleń na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza bądź zgłoszeń instalacji, dopełniły obowiązku. W odniesieniu do nowych obiektów, kontrola ta winna nastąpić przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku są następujące: Kontrola podmiotów gospodarczych emitujących zanieczyszczenia do powietrza na terenie gminy, Wprowadzenie systemu kontroli większych zakładów przemysłowych w zakresie posiadania pozwoleń emisyjnych. Wójt i Rada Gminy Zakliczyn 106
