Gminny Program Ochrony Środowiska - BIP

Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Gminny Program Ochrony Środowiska
dla Gminy Nowogródek Pomorski
na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020
OPRACOWAŁ: inż. Wacław Pakuła
ZLECENIODAWCA: Urząd Gminy Nowogródek Pomorski
Gorzów Wlkp., styczeń 2005 r.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Spis treści
Str.
1.
Wstęp
6
1.1.
Podstawa prawna opracowania
6
1.2.
Przedmiot i zakres opracowania
6
1.3.
Potrzeba i cel opracowania
6
1.4.
Terminologia
7
1.4.1.
Terminologia rozwoju zrównoważonego
8
1.4.2.
Terminologia ochrony środowiska
8
1.4.3.
Terminologia gospodarki wodno – ściekowej
11
2.
Ogólna charakterystyka gminy Nowogródek Pomorski
14
2.1.
Położenie
14
2.2.
Funkcje gminy
14
2.3.
Powiązania komunikacyjne
16
2.4.
Sieć osadnicza i dane demograficzne
16
2.5.
Ważniejsze instytucje i przedsiębiorstwa
18
3.
Charakterystyka fizjograficzna obszaru gminy
18
3.1.
Geologia i geomorfologia
19
3.2.
Gleby
20
3.3.
Stosunki wodne
21
3.4.
Budowa geologiczna
26
3.5.
Warunki hydrogeologiczne
27
3.6.
Klimat
27
4.
Użytkowanie terenu
29
5.
Walory kulturowe
30
5.1.
Parki, zadrzewienia i pomniki przyrody
30
5.2.
Parki
30
5.3.
Zabytki architektury na terenie gminy Nowogródek Pomorski
32
6.
Bogactwa naturalne gminy
33
6.1.
Surowce mineralne
33
6.2.
Surowce organiczne
33
6.3.
Surowce niekonwencjonalne – zasoby energetyczne odnawialne
34
7.
Infrastruktura turystyczna
34
7.1.
Tereny oraz obiekty godne udostępnienia dla celów dydaktycznych
i turystycznych
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
35
2
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
8.
Obszary faunistycznie cenne w gminie Nowogródek Pomorski
8.1.
Charakterystyka powierzchni uznanych za szczególnie cenne ze względów
faunistycznych
35
36
8.2.
Szata roślinna i flora gminy Nowogródek Pomorski
38
8.2.1.
Szata roślinna rzeczywista gminy Nowogródek Pomorski
38
8.2.2.
Roślinność leśna i zaroślowa
39
8.2.3.
Roślinność leśna
40
8.2.4.
Zbiorowiska zaroślowe
42
8.2.5.
Zbiorowiska muraw i świeżych łąk
43
8.3.
Roślinność wodna
44
8.3.1.
Roślinność jezior
44
8.3.2.
Zbiorowiska cieków wodnych
50
8.3.3.
Ekosystemy torfowiskowe wilgotnych łąk i pastwisk
51
9.
Zagrożenia środowiska naturalnego
53
9.1.
53
10.
Zagrożenia mające charakter naturalnych przemian zachodzących w glebie
i szacie roślinnej
Gospodarka wodno – ściekowa
10.1.
Zaopatrzenie w wodę
55
10.2.
Gospodarka ściekowa
56
10.3.
Gospodarka odpadowa
58
10.4.
Stan powietrza atmosferycznego
58
11.
Zagrożenia związane z różnymi formami użytkowania środowiska
58
11.1.
Rolnictwo
58
11.2.
Turystyka i rekreacja
59
11.3.
Urbanizacja
60
12.
Koncepcja systemu odprowadzania ścieków w gminie Nowogródek Pomorski
60
12.1.
Założenia ogólne
60
12.2.
Rozważane koncepcje systemu kanalizacyjnego i ich ocena
62
12.3.
Bilans ścieków
64
12.4.
Uwarunkowania wynikające ze „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Nowogródek Pomorski”, związane
55
66
z gospodarką ściekową
12.5.
Zakres rzeczowy rozwiązań układów sieci kanalizacyjnej
12.5.1.
Układ kanalizacyjny K1 z wprowadzeniem ścieków do systemu kanalizacyjnego
gminy Myślibórz w miejscowości Ławy
12.5.2.
Układ kanalizacyjny K2 z wprowadzeniem ścieków do oczyszczalni ścieków
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
66
66
68
3
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
w Karsku
12.5.3.
Układ kanalizacyjny m. Golin i Parzeńsko
69
12.6.
Koszty realizacji proponowanych rozwiązań
70
12.7.
Układ kanalizacyjny K1 z wprowadzeniem ścieków do systemu kanalizacyjnego
gminy Myślibórz w m. Ławy
72
12.8.
Układ kanalizacyjny K2 z wprowadzeniem ścieków do oczyszczalni w Karsku
75
12.9.
Układ kanalizacyjny w Golinie i Parzeńsku
77
12.10.
Zbiorcze zestawienie kosztów realizacji sieci kanalizacyjnych
78
12.11.
Podsumowanie i wnioski
78
12.12.
Uwarunkowania wynikające z przepisów ochrony środowiska związane
z gospodarką ściekową
81
13.
Realizacja programu ochrony środowiska
82
13.1.
Założenia systemu finansowania inwestycji
82
13.1.1.
Fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej
84
13.1.2.
Ekofundusz
84
13.1.3.
Kredyty banku ochrony środowiska
85
13.1.4.
Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej
87
13.2.
Zarządzanie programem ochrony środowiska
89
13.2.1.
Instrumenty prawne
91
13.2.2.
Instrumenty finansowe
91
13.2.3.
Instrumenty społeczne
91
13.2.4.
Instrumenty strukturalne
94
13.3.
Monitorowanie programu ochrony środowiska
94
13.3.1.
Zasady monitoringu
94
13.3.2.
Monitorowanie założonych efektów ekologicznych
95
14.
Koncepcja gminnego programu edukacji ekologicznej
114
14.1.
Cele gminnego programu edukacji ekologicznej
114
14.2.
Edukacja ekologiczna w gminie
116
14.2.1.
Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa
117
14.2.2.
Społeczne kampanie informacyjne
122
14.2.2.1. Media w kampanii informacyjnej
122
14.2.2.2. Okresowe kampanie informacyjne
124
14.3.
Nakłady związane z edukacją ekologiczną
127
15.
Wnioski
128
15.1.
Należy zwrócić się do urzędu marszałkowskiego o:
128
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
4
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
15.2.
Wnioski do powiatu o:
128
15.3.
Wnioski dla gminy
129
15.4.
Uzgodnienia z RZGW
130
16.
Bibliografia
130
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
5
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
1. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania
Od 1 października 2001 roku obowiązuje Prawo Ochrony Środowiska nakładające
na Wójta Gminy obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska
i gospodarki odpadami. Stanowi on formalną przesłankę dla utworzenia takiego opracowania
(art. 17, ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627).
Podstawą formalną opracowania jest umowa zawarta w dniu 01.03. 2004 r., pomiędzy
Wójtem Gminy Nowogródek Pomorski a Usługami w Zakresie Gospodarki Wodnej
i Sanitarnej w Gorzowie Wlkp.
1.2. Przedmiot i zakres opracowania
Przedmiotem opracowania jest Gminny Program Ochrony Środowiska dla gminy
Nowogródek Pomorski w województwie zachodniopomorskim.
Opracowanie to przedstawia szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska
w gminie Nowogródek Pomorski. Problemy ochrony środowiska obejmują ochronę
powietrza, wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych.
1.3. Potrzeba i cel opracowania
Ochrona środowiska przyrodniczego to jedna z głównych dróg prowadzących
do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, chociaż nie jedyna. O w pełni zrównoważonym
rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów:
-
ekologicznego,
-
społecznego,
-
gospodarczego,
-
przestrzennego.
Podstawowym
narzędziem
osiągnięcia
ładu
ekologicznego
jest
ochrona
i kształtowanie środowiska przyrodniczego, natomiast ład społeczny można osiągnąć poprzez
akceptację mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań. Ład gospodarczy jest
możliwy do osiągnięcia poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki
i minimalizację bezrobocia, zaś ład przestrzenny wiąże się bezkolizyjnym i efektywnym
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
6
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
wykorzystaniem
przestrzeni
gminy,
a
więc
z
odpowiednią
lokalizacją
terenów
przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych.
Przedstawione
zasady
zrównoważonego
rozwoju
i
ochrony
środowiska
zostały uwzględnione w tym opracowaniu. Wskazano kierunki i hierarchię działań
zmierzające
do
ich
wprowadzenia
na
terenie
gminy
Nowogródek
Pomorski.
Do najważniejszych wytyczonych dla gminy Nowogródek Pomorski celów i kierunków
działań w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego należą:
-
racjonalne użytkowanie systemów naturalnych, a więc zmniejszenie zużycia energii,
surowców, materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych,
ochrona zasobów kopalin,
-
ochrona powietrza, ochrona przed hałasem, czyli zapewnienie wysokiej jakości
powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu,
-
ochrona wód, tj. zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja
zużycia wody, właściwa gospodarka wodno – ściekowa,
-
ochrona gleb,
-
ochrona zasobów przyrodniczych, a więc zachowanie zasobów przyrodniczych
z uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna
eksploatacja lasów,
-
prowadzenie skutecznej akcji edukacyjnej i informacyjnej umożliwiającej powodzenie
realizacji określonych działań.
Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celów strategicznych w powiązaniu
z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić gminie Nowogródek
Pomorski rozwój, zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju.
1.4. Terminologia
Program ochrony środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów
decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu
ochrony środowiska. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
7
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
1.4.1. Terminologia rozwoju zrównoważonego
Ochrona środowiska – to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających zachowanie lub
przywracanie równowagi przyrodniczej, a ochrona ta polega w szczególności na:
-
racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
-
przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
-
przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Równowaga przyrodnicza – stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga
we wzajemnym
oddziaływaniu:
człowieka,
składników
przyrody
żywej
i
układu
warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej.
Środowisko – to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku
działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze,
zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat.
Zrównoważony rozwój – to taki rozwój społeczno – gospodarczy, w którym następuje
proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem
równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu
zagwarantowania
możliwości
zaspokajania
podstawowych
potrzeb
poszczególnych
społeczności lub obywateli współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.
1.4.2. Terminologia ochrony środowiska
Emisja – to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka,
do powietrza, wody, gleby lub ziemi:
-
substancje chemiczne,
-
energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne.
Hałas – to dźwięki o częstotliwości od 16 Hz do 16 kHz i infradźwięki o częstotliwościach
0 – 16 Hz.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
8
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Obszar chronionego krajobrazu – to obszar chroniony ze względu na wyróżniające się
krajobrazowe tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności
ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką
i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem tworzenia
obszarów chronionego krajobrazu może być w szczególności zapewnienie powiązania
terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych.
Oddziaływanie na środowisko – to wpływ planowanego przedsięwzięcia mogącego
znacząco oddziaływać na środowisko, przy czym przez oddziaływanie to rozumie się również
wpływ na zdrowie ludzi.
Organ ochrony środowiska – to organy administracji publicznej powołane do wykonywania
zadań z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich właściwości określonej w tytule VII
w Dziale I Prawa Ochrony Środowiska.
Organizacja ekologiczna – to pozarządowe organizacje społeczne, których statutowym
celem jest ochrona środowiska.
Pomniki przyrody – to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia
o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów,
w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub
obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.
Poważna awaria – to zdarzenie, a w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe
w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna
lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem (Art. 3, pkt. 23 POŚ).
Powierzchnia ziemi – to naturalne ukształtowanie terenu, gleba oraz znajdująca się pod nią
ziemia do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie „gleba” oznacza górną
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
9
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza
i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie.
Powietrze – to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem wnętrz budynków
i miejsc pracy.
Poziom hałasu – to równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB).
Poziom substancji w powietrzu – to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu
do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu
i powierzchni.
Pozwolenie, bez podania jego rodzaju – to pozwolenie na wprowadzanie do środowiska
substancji lub energii, o którym mowa w art. 181, ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska.
Standardy emisyjne – to dopuszczalne obowiązującymi przepisami wielkości emisji.
Substancja niebezpieczna – to jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które
ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą,
w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia
ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt,
odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii.
Użytki ekologiczne – to zasługujące na ochronę „pozostałości ekosystemów mających
znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich zasobów genowych”. Należą
do nich: torfowiska, bagna, nieużytkowane łąki i sady, drobne zbiorniki śródpolne i śródleśne,
kępy drzew i krzewów, skarpy, jary i wąwozy, trzcinowiska itp.
Wielkość emisji – to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii w określonym
czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach
odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
10
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Zakład – to jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje
posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami.
Zanieczyszczenie – to emisja, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska,
powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub
koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska.
1.4.3. Terminologia gospodarki wodno – ściekowej
Ścieki – to wprowadzane do wód lub do ziemi:
-
wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze,
-
ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych
do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach
o nawozach i nawożeniu,
-
wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące
z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych
i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni,
-
wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze
i termalne,
-
wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód
wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie
wprowadzanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilością zawartymi w pobranej
wodzie,
-
wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują
w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji w stosunku
do zawartych w pobranej wodzie.
Ścieki bytowe – to ścieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi, z osiedli
mieszkaniowych oraz z terenów usługowych, powstające w szczególności w wyniku
ludzkiego metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych.
Ścieki komunalne – to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych ze ściekami
przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
11
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Ścieki przemysłowe – to ścieki odprowadzane z terenów, na których prowadzi się
działalność handlową lub przemysłową albo składową, nie będące ściekami bytowymi lub
wodami opadowymi.
Instalacje – to:
-
stacjonarne urządzenie techniczne,
-
zespół
stacjonarnych
urządzeń
technicznych
powiązanych
technologicznie,
do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie
jednego zakładu,
-
obiekty budowlane nie będące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami.
Przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne – podmiot w rozumieniu przepisów
o działalności gospodarczej, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego
zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki
organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.
Urządzenia wodne – to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz
korzystaniu z nich, a w szczególności:
-
budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały
i rowy,
-
obiekty zbiorników i stopni wodnych,
-
stawy,
-
obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych,
-
obiekty energetyki wodnej,
-
wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód,
-
stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów
wodnych,
-
mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska,
-
stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.
Zanieczyszczenie – to emisja, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska,
powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub
koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
12
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Eutrofizacja – to wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub
fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego,
w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku
wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód.
Sieć – to przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami,
którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu
podmiotu wodociągowo – kanalizacyjnego.
Urządzenia kanalizacyjne – to sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych
służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia podczyszczające
i oczyszczające ścieki oraz przepompownie ścieków.
Urządzenia wodociągowe – to ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie
publiczne, urządzenia służące do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe,
urządzenia regulujące ciśnienie wody.
Przyłącze kanalizacyjne – to odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację
kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką,
licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku – od granicy nieruchomości.
Urządzenie pomiarowe – to przyrząd pomiarowy mierzący ilość odprowadzanych ścieków
lub ilość pobranej wody, znajdujący się na przyłączu kanalizacyjnym lub wodnym.
Przyłącze wodociągowe – to odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną
instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem
głównym.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
13
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
2.
OGÓLNA
CHARAKTERYSTYKA
GMINY
NOWOGRÓDEK
POMORSKI
2.1. Położenie
Gmina Nowogródek Pomorski położona jest w południowo – zachodniej części
województwa zachodniopomorskiego, we wschodniej części powiatu myśliborskiego
i obejmuje obszar o powierzchni 146 km2, z czego około 45% powierzchni zajmują lasy.
Geomorfologicznie
teren
gminy
przynależy
do
makroregionu
Pojezierze
Zachodniopomorskie, mezoregionów Pojezierza Myśliborskiego (środkowa i północna część
gminy) i Równiny Gorzowskiej (południowa część gminy). Granica pomiędzy tymi
mezoregionami przebiega równoleżnikowo na linii Trzcinna – Karsko. Ukształtowanie terenu
powstało w fazie pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego. Część gminy położona w obrębie
Pojezierza Myśliborskiego, posiada urozmaiconą rzeźbę terenu z wieloma wzniesieniami
i kilkoma jeziorami w obniżeniach terenowych, o stosunkowo dobrze rozwiniętej sieci
hydrograficznej, jednakże bez większych cieków. Głównym ciekiem na terenie gminy jest
wypływająca z jeziora Karskie Wielkie rzeka Kłodawka, przepływająca z północy
na południe gminy przez jej wschodnią część. Południowo – zachodnia część gminy leży
w zlewni kanału Marwica, prawobrzeżnego dopływu Kłodawki. Teren gminy położony
w obrębie Równiny Gorzowskiej to teren płaski, lekko pofalowany o słabiej rozwiniętej sieci
hydrograficznej.
Gmina Nowogródek Pomorski graniczy z gminami: Myślibórz i Barlinek od zachodu,
północy i wschodu oraz gminą Lubiszyn i Kłodawa (woj. lubuskie) od południa. Granice
administracyjne gminy na wielu odcinkach biegną wzdłuż naturalnych wydzieleń, jakie
stanowi linia brzegowa jeziora Sulimierskiego, Koziego, Ulejno i Karskie Małe lub nawiązują
do granicy rolno – leśnej. Na pozostałych odcinkach są sztucznymi granicami w obrębie
kompleksów leśnych i użytków rolnych.
2.2. Funkcje gminy
Miejscowość Nowogródek Pomorski pełni rolę ośrodka administracyjno – usługowego
gminy – tu znajduje się siedziba gminy oraz kilka jednostek o charakterze usługowym.
Wschodnia część gminy z licznymi jeziorami i lasami stanowi atrakcyjny obszar
zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
14
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Teren gminy to obszar rozwiniętego rolnictwa funkcjonującego głównie na terenach
byłych państwowych zakładów rolnych.
Funkcjami wiodącymi Nowogródka Pomorskiego są:
-
obsługa administracyjna ludności gminy,
-
usługi komercyjne dla ludności,
-
kultura i oświata,
-
mieszkalnictwo.
Pozostałe obszary gminy pełnią funkcje:
-
mieszkaniową,
-
rolniczo – produkcyjną,
-
turystyczną,
-
gospodarki leśnej,
-
obsługa trasy komunikacyjnej.
Mapa 1. Położenie gminy Nowogródek Pomorski w powiecie myśliborskim.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
15
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
2.3. Powiązania komunikacyjne
Przez teren gminy przebiegają następujące drogi komunikacyjne:
a) droga krajowa Nr 3 – Świnoujście – Szczecin – Zielona Góra – Jakuszyce,
b) droga ekspresowa – Szczecin – Gorzów – Zielona Góra – Jelenia Góra – planowana.
Ponadto połączenia lokalne zapewniają drogi powiatowe o łącznej długości 65 km oraz drogi
gminne o łącznej długości 45 km.
Przez Trzcinną przebiega nieczynna obecnie linia kolejowa relacji Gorzów Wlkp. –
Myślibórz.
2.4. Sieć osadnicza i dane demograficzne
Aktualnie teren gminy zamieszkuje około 3367 osób w 23 jednostkach osadniczych,
z których największą jest miejscowość Karsko – około 1158 osób. Perspektywiczny rozwój
demograficzny gminy nie przewiduje znaczącego wzrostu ilości mieszkańców i istotnych
przemian istniejącej sieci osadniczej z wyjątkiem terenów zlokalizowanych w atrakcyjnych
miejscach nad jeziorem Karskie Wielkie i Ulejno oraz Parzeńskim, gdzie planuje się
zabudowę rekreacyjną. Przewiduje się, że faza stagnacji demograficznej trwać będzie
minimum do roku 2020. Poniżej w tabeli 1, zestawiono wszystkie miejscowości gminy oraz
aktualną i perspektywiczną liczbę mieszkańców, jak również potencjalną ilość osób, jaka
docelowo będzie mogła zamieszkać na planowanych terenach rekreacyjno – turystycznych.
Tabela 1. Wykaz miejscowości i liczby mieszkańców.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Miejscowość
Nowogródek Pomorski
Karsko + tereny rekreacyjno-turystyczne
Giżyn
Trzcinna
Kinice + tereny rekreacyjno-turystyczne
Świątki
Golin
Rataje
Karlin
Chocień
Parzeńsko + tereny rekreacyjno-turystyczne
Kolonia Nowogródek
Liczba mieszkańców
stan obecny
Liczba mieszkańców
perspektywa 2020 r.
560
1158
424
364
207
144
78
75
47
46
45
43
576
1358 + 400
437
375
213 + 1800
148
80
78
MS*
MS
45 + 100
MS
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
16
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
13.
14.
15.
16.
Sumiak
Rokitno
Lawin
Stawno
42
41
29
24
MS
MS
MS
MS
17.
Somin
22
MS
18.
Smolary
15
MS
19.
Smólsko
15
MS
20.
Ulejno + tereny rekreacyjno-turystyczne
12
21.
Sołacz
11
MS
22.
Pachocino
5
MS
23.
Lipin
2
MS
3.367
3.621 + 2300
RAZEM:
MS* – miejscowość stagnująca.
Najbardziej rozwojowymi miejscowościami są: Karsko, Nowogródek Pomorski,
Kinice, Giżyn, Trzcinna. Pozostałe miejscowości należą do miejscowości stagnujących,
a niektóre najmniejsze do miejscowości o symptomach zanikowych.
Hierarchia jednostek osadniczych:
Ośrodki usług podstawowych:
-
Nowogródek Pomorski,
-
Karsko.
Ośrodki o zwiększonej dynamice rozwoju:
-
Trzcinna,
-
Giżyn.
Ośrodki o funkcji rekreacyjnej:
-
Kinice,
-
Parzeńsko,
-
Ulejno.
Ośrodki ekstensywnego rozwoju – pozostałe wsie w gminie
Większość zabudowań w poszczególnych miejscowościach zlokalizowana jest wzdłuż
przebiegających przez nie dróg, część zabudowań jest jednak porozrzucana „luźno” po terenie
tworząc tzw. kolonie lub oddzielne siedliska. Wskaźnik gęstości zaludnienia przy ogólnej
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
17
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
liczbie 3367 mieszkańców (2003 r.) wynosi 23 osoby na 1 km2, przy średniej wojewódzkiej
75.6 osób/km2.
2.5. Ważniejsze instytucje i przedsiębiorstwa
Większość najważniejszych dla funkcjonowania gminy instytucji administracyjnych,
oświatowych i przedsiębiorstw działa na terenie Nowogródka Pomorskiego i Karska. W tabeli
2 podano wykaz tych jednostek.
Tabela 2. Wykaz instytucji i przedsiębiorstw.
Miejscowość
Nazwa instytucji/przedsiębiorstwa
Branża
Trzcinna
Kinice
Chocień
Urząd Gminy
Szkoła Podstawowa
Zakł. Ogólno Budowlany Cz. Klemenski
Poczta
Nadleśnictwo Różańsko
Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Przedszkole
Farm Equipment
Nadleśnictwo Barlinek
Poczta
Men-Pol stacja paliw
Zakład Ślusarski B. Zmarzlik
Marcelino-Martinez
Administracja gminna
Oświata
Budowlana
Usługi
Leśna
Oświata
Hodowla norek
Leśna
Usługi
Usługi
Mechaniczna
Budowlana
Świątki
Nadleśnictwo Różańsko
Leśna
Giżyń
Firma Equipment
Hodowla norek
Nowogródek Pom.
Karsko
Jak z powyższego zestawienia wynika, na terenie gminy Nowogródek przeważają
małe jednostki gospodarcze, z reguły o charakterze usługowym. Nie ma przemysłu, który
generowałby znaczące ilości ścieków.
3. CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA OBSZARU GMINY
Gmina Nowogródek Pomorski położona jest we wschodniej części Pojezierza
Myśliborskiego, w strefie wododziałowej Odry i Warty.
Ogólna charakterystyka najważniejszych mezoregionów występujących na terenie gminy
przedstawia się następująco:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
18
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Pojezierze Myśliborskie (na północ od drogi Trzcinna – Golin – Karsko) znajduje się
w obszarze wału czołowo – morenowego, charakteryzującego się tutaj stosunkowo łagodnymi
formami. Wśród utworów geologicznych dominują gliny zwałowe (ok. 70%). Zwarty ich
zasięg
tylko
gdzieniegdzie
poprzerywany
jest
małymi
polami
innych
utworów
polodowcowych. Na południe mezoregion sąsiaduje z sandrami Równiny Gorzowskiej.
Struktury geomorfologiczne pojezierza uformowane zostały w ostatnim zlodowaceniu
u schyłku plejstocenu. Krajobraz tego obszaru ma fizjonomię typową dla obszarów
pojeziernych. Występują w nim wzgórza i pagóry oraz liczne jeziora charakterystyczne dla
moreny czołowej.
Wzgórza morenowe na ogól nie przekraczają wysokości 100 m n.p.m. (maksymalna wielkość
dochodzi do 167 m n.p.m.), przy wysokościach względnych od 20 do 40 m.
Równina Gorzowska obejmuje swoim zasięgiem teren na południe od Pojezierza
Myśliborskiego i zasięgu fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego. W większości jest to
sandr fazy pomorskiej z kępami morenowymi. Równiny sandrowe znajdują się na wysokości
40 – 60 m n.p.m., natomiast wzgórza morenowe przekraczają niekiedy wysokość l00 m
n.p.m. Piaski porastają bory sosnowe i mieszane.
Kraina Szczecińska obejmuje obszary pojezierne z krajobrazem zdominowanym przez
buczyny
pomorskie,
natomiast
Kraina
Sandrowych
Przedpoli
Pojezierzy
Środkowopomorskich krajobrazy borów i borów mieszanych. Obszary gminy Nowogródek
Pomorski w dużym zakresie reprezentują przytoczony typ geobotaniczny.
Podział geobotaniczny tego terenu pokrywa się obszarowo z podziałem fizjograficznym.
Szata roślinna rozwija się w zależności od warunków biotopowych występujących
na obszarze moren i pól sandrowych oraz dolin rzecznych.
3.1. Geologia i geomorfologia
Rzeźbę obszaru gminy cechuje pasmowy układ jednostek geomorfologicznogeologicznych. Jest ona efektem zachodzących etapowo procesów erozji i akumulacji
lodowcowej, które miały miejsce od 15200 do 14800 lat temu. Po tym okresie, aż do czasów
współczesnych zaznaczają się dwa etapy modyfikacji środowiska naturalnego. Pierwszym
z nich jest akumulacja organiczna w misach jeziornych i zarastanie jezior, co w efekcie
prowadzi do ich zarastania i wyrównywania rzeźby. Drugi natomiast powiązany jest
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
19
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
z działalnością człowieka, prowadzącą do przekształcania naturalnych form ukształtowania
terenu.
Pod względem geomorfologicznym, część gminy położoną na północ od linii Chocień,
Trzcinna, Golin, Karsko, stanowią wzgórza moreny czołowej rozdzielone rozległymi
obniżeniami wypełnionymi torfami.
Na południu gminy występuje rozległe pole sandrowe rozcięte erozyjnie wciętymi
dolinami rzek – Marwicy i Kłodawki.
Rzeźba
obszaru
morenowego
jest
skomplikowana
–
wykazuje
stopniowe
przemieszczanie się czoła lodowca w kierunku północno zachodnim NNW i jest obrazem
trzech linii postoju czoła lodowca – myśliborskiej, chojeńskiej i mielęcińskiej.
Południowe pasmo wzgórz moreny czołowej przebiega od wzgórza Nałęcz
wyniesionego 102 m n.p.m.., poprzez Trzcinną w kierunku Karska WWS – EEN. Pagórki
tego pasma pokryte są dwoma warstwami gliny grubości od l – 2 m każda. Świadczy
to o występowaniu zbiornika wodnego na przedpolu lodowca w okresie wzmożonej
deglacjacji lądolodu.
Drugie pasmo wzgórz przebiega równolegle do pasma pierwszego na linii Ławy,
Nowogródek Pomorski i Kinice Nowe – osiągając wysokość od 75 do 88 m n.p.m. Słabsze
gleby w obszarze drugiego wału morenowego świadczą o mniejszej miąższości warstwy gliny
– jest to prawdopodobnie jedna warstwa gliny.
Trzeci pas wzgórz moreny czołowej odznaczający się na linii Giżyn, Rokitno,
Rychnów osiąga wysokości od 75 do 83 m n.p.m. Pokryty jest glebami piaszczysto –
żwirowymi, co jest efektem akumulacji materiału lodowca w tym miejscu i erozji wód
lodowcowych odpływających w kierunku południowo – wschodnim, ku obecnej dolinie
Warty, a następnie zmianę ich kierunku na południowo – zachodni ku dolinie Odry. Procesy
te ukształtowały zlewnię Rzeki Myśli.
3.2. Gleby
Na obszarze gminy występują gleby zaliczane do gleb brunatnych, bielicowych
i murszowych. Analiza klas bonitacyjnych wykazuje, że uwzględniając tereny leśne,
przeważają gleby kl. VI związane z obszarami sandrów, ciągnących się na przedpolu moren
czołowych.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
20
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Gleby brunatne wykształcone są na utworach gliniastych, glinach piaszczystych
i piaskach gliniastych. Skupiają się one w części środkowej gminy, w okolicy np. Trzcinnej,
Nowogródka i częściowo Karska, na obszarach południowego i środkowego wału moreny
czołowej.
Gleby bielicowe wytworzyły się na podłożu żwirowym moreny czołowej oraz
na piaskach kemowych. Występują na piaskach sandrowych i piaskach słabogliniastych w np.
na S od Golina i Karska, na S od Giżyna – w południowej, lesistej części gminy oraz
na obszarach leśnych w północnej i zachodniej części gminy.
Gleby murszowe wykształciły się na torfach torfowisk niskich i przejściowych.
Występują w obniżeniach między wałami morenowymi np. na S od Nowogródka, na N
od Trzcinnej, między Smólskiem i Smolarami.
Odbiciem jakości gleb i ukształtowania powierzchni jest bonitacja gleb i struktura
użytkowania gleb. Od jakości gleb zależą bowiem uprawy dominujące. Obok bonitacji gleby
według klas, o jakości gleby świadczy również stopień jej żyzności, co wiąże się
z podatnością gleby na procesy jałowienia i erozji.
Największą powierzchnię łączną – 3419 ha zajmuje IV klasa bonitacji gleb ornych
wykorzystywana głównie jako grunty orne (2255 ha).
Gleby łąkowe klasyfikowane są głównie w IV klasie bonitacyjnej, z tego zajęte jest
przez łąki 880 ha i 226 ha przez pastwiska.
3.3. Stosunki wodne
Gmina Nowogródek Pomorski położona jest w obrębie zlewni rzeki Myśli, która jest
dopływem Odry i zlewni Warty, do której wpada Marwica i Kłodawka, największe cieki
gminy.
Północna i północno – zachodnia część gminy nie posiada odrębnej, naturalnie
wykształconej sieci odpływu, za wyjątkiem systemu rowów melioracyjnych powstałych już
przed wojną w celu osuszania terenów podmokłych (torfowiska niskie) i połączona jest
ze zlewnią rzeki Myśli wpadającej do Odry.
Dział wodny rzek Odry i Warty przebiega drogą od Kinic w kierunku Nowogródka
Pomorskiego, następnie skręca na południe około l km od zachodnich brzegów Jeziora
Karskiego Wielkiego. Po osiągnięciu południowego wału morenowego skręca na południowy
– zachód. Na wysokości wsi Trzcinna kieruje się na południe mniej więcej wzdłuż drogi Nr 3.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
21
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Sieć hydrograficzna obejmuje rzeki, jeziora i rowy.
a) Wody podziemne
Wody podziemne wg mapy hydrogeologicznej, stanowią zbiorniki podziemne
w osadach piaszczystych miocenu (trzeciorzęd), zlokalizowane w południowej części gminy.
Głębiej, bo od 100 do 200 m pod powierzchnią terenu – zalegają wody w utworach
kredowych.
Wody gruntowe występują na głębokości l – 20 m w obszarach akumulacji
wodnolodowcowej i mają dużą wydajność. Na obszarach akumulacji czołowo – morenowej,
w utworach żwirowo – piaszczystych występują w postaci soczewek wodonośnych
o głębokości zalegania 5 – 40 m i zmiennej wydajności. Pierwszy poziom wody gruntowej
w zależności od konfiguracji terenu zalega:
-
na obszarach dolin i wokół jezior, głębokość zalegania wody wynosi 0 – 2 m poniżej
powierzchni gruntu i podlega wahaniom w ciągu roku do 2 m,
-
na obszarach sandrowych poziom wody gruntowej zalega 2 – 5 m poniżej powierzchni
terenu i może wahać się w skali roku do 3 m, natomiast w strefie sandrowej Równiny
Gorzowskiej, poziom wód gruntowych kształtowany jest w większości przypadków
przez istniejące tam cieki i zbiorniki wodne, drenujące wody opadowe i występuje
na głębokości 1 – 10 m p.p.t.,
-
na terenach wyżej położonych głębokość zalegania wód gruntowych jest zmienna
i może wynosić od 5 do 20 m poniżej poziomu gruntu – wahania 2 – 3 m rocznie.
Gmina Nowogródek Pomorski leży poza strukturami hydrogeologicznymi uznanymi
za główne zbiorniki wód podziemnych w Polsce.
b) Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe zajmują 343 ha, co stanowi 2.4% powierzchni gminy, w tym
wody powierzchniowe stojące 309 ha, a płynące 35 ha. Obejmują zarówno naturalne,
jak i sztuczne cieki oraz zbiorniki wodne. Należą do nich między innymi:
-
Rzeka Kłodawka wraz z jej dopływami kanałem Marwica i kanałem Kłodawskim,
-
9 jezior o powierzchni powyżej 1 ha z największym jeziorem Karskie Wielkie
o powierzchni 151 ha,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
22
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
kanały melioracyjne oraz sieć rowów melioracji szczegółowych.
Teren gminy położony jest w zlewni rzeki Myśli i Kłodawki. Myśla wraz z przepływowymi
jeziorami Lubie, Myśliborskie, stanowi bazę drenażu północnej części gminy. Większość
jezior poprzez liczne strumienie i kanały melioracyjne ma połączenie z Myślą. Kłodawka
z dopływami stanowi bazę drenażu południowej i wschodniej części gminy.
Rzeka Kłodawka
Rzeka Kłodawka jest rzeką III rzędu i stanowi prawobrzeżny dopływ rzeki Warty,
do której uchodzi w Gorzowie Wlkp. na rzędnej 18.0 m n.p.m., w km 55 + 900 jej biegu.
Kłodawka bierze swój początek z jeziora Karskie Wielkie, położonego na Pojezierzu
Myśliborskim, na wysokości 69.2 m n.p.m. Całkowita długość rzeki wynosi 27.3 km,
a spadek podłużny ok. 1.91%. Kłodawka posiada kilka dopływów z lewej i prawej strony
zlewni. Dopływy lewobrzeżne stanowią: Kanał Kłodawski, Grabinka i Srebrna, a dopływ
prawobrzeżny stanowi rzeka Marwica. Zlewnia rzeki Kłodawki znajduje się w granicach woj.
Lubuskiego i Zachodniopomorskiego, i obejmuje tereny gmin: Kłodawa, Lubiszyn,
Nowogródek Pomorski, Santok, Barlinek oraz miasto Gorzów Wlkp. Zachodnia granica
zlewni biegnie przez Baczynę, Marwice, dalej na wschód od jeziora Marwicko
aż do miejscowości Trzcinna. Stąd kieruje się ku północnemu wschodowi, przechodząc przez
Nowogródek Pomorski, Kinice, Rychnów, a następnie na południe od jeziora Barlineckiego
przechodzi przez okolice Łubianki i Łośna do Różanek. Tu zmienia kierunek na południowo
– zachodni i przez okolice Wojcieszyc dochodzi do Gorzowa Wlkp. Obszar dorzecza rzeki
Kłodawki leży w obrębie jednostki geologicznej zwanej synoklinorium szczecińskim.
Zajmuje jego centralną część. Utwory starszego podłoża przykryte są osadami
czwartorzędowymi głównie plejstocenu. Tworzą je przede wszystkim osady powstałe podczas
ostatniego zlodowacenia zwanego Bałtyckim. Około 80% dorzecza Kłodawki pokrywają
piaski i żwiry akumulacji lodowcowej. Dolną część zlewni od Gorzowa do Wojcieszyc
i Różanek pokrywają piaski akumulacji lodowcowej z głazami na glinach zwałowych.
Kształtem zlewnia przypomina prostokąt, a jej zlewnia całkowita wynosi do ujścia 342.5 km 2,
a w podziale na zlewnie cząstkowe przedstawia się następująco:
-
Kłodawka od Marwicy, bez kanału Kłodawskiego
- 53.4 km2,
-
Kanał Kłodawski
- 92.9 km2,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
23
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
Marwica
- 85.3 km2,
-
Kłodawka od Marwicy do ujścia Srebrnej
- 24.4 km2,
-
Srebrna
- 86.5 km2.
Sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta. Zlewnia odznacza się wielością wód
powierzchniowych. Na terenie zlewni znajduje się 18 jezior o powierzchni większej od 1 ha
o łącznej powierzchni 205.6 ha. Występowanie wód podziemnych na terenie zlewni jest
związane z zaleganiem utworów czwartorzędowych. Są to przeważnie wody pierwszego
poziomu występujące w piaskach i żwirach akumulacji rzecznej. Głębokość zwierciadła wód
podziemnych waha się w granicach od 0.0 do 5.0 m p.p.t. Północną część zlewni pokrywają
lasy, które stanowią ok. 67% powierzchni zlewni. Duża retencja obszarów leśnych,
położonych na gruntach przepuszczalnych powoduje wyrównanie przepływów w okresie roku
hydrologicznego.
Wodowskaz roboczy usytuowany jest w km 0 + 330 rzeki. Wodowskaz założono
23.08.1995 roku. Rzędna zera wodowskazu wynosi 22.20 m n.p.m. Kr. Charakterystyczne
przepływy w rzece Kłodawce w przekroju wodowskazowym w Gorzowie Wlkp.
przedstawiają się następująco:
-
najniższy niski
- 0.20 m3/s,
-
najdłużej trwający okresu wegetacyjnego
- 0.37 m3/s,
-
najdłużej trwający roczny
- 0.37 m3/s,
-
średni niski
- 0.40 m3/s,
-
średni z okresu wegetacyjnego
- 0.84 m3/s,
-
średni roczny
- 1.24 m3/s,
-
średni wielki z półrocza (1.05 – 31.10)
- 2.12 m3/s,
-
średni wielki z półrocza (1.10 – 30.04)
- 2.91 m3/s,
-
średni wielki roczny
- 2.92 m3/s,
-
najwyższy wielki
- 5.36 m3/s.
Rzeka Marwica
Rzeka jest prawobrzeżnym dopływem Kłodawki, do której wpływa na obszarze
gminy Kłodawa. Całkowita długość Marwicy wynosi 22.8 km, przyjmując za górny odcinek
rów melioracyjny przebiegający przez użytki zielone na południe od Golina. Powierzchnia
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
24
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
zlewni rzeki wynosi 85.3 km2. Długość Marwicy na obszarze gminy wynosi 4 km,
a na odcinku następnych 4.4 km, stanowi granicę z gminą Lubiszyn.
Kanał Kłodawski
Kanał Kłodawski jest lewobrzeżnym dopływem rzeki Kłodawki, do której uchodzi
na obszarze gminy Kłodawa. Obszarem źródłowym kanału Kłodawskiego są zmeliorowane
łąki znajdujące się w okolicy Łubianki na wysokości 67 m n.p.m. (gmina Barlinek).
Całkowita długość Kanału wynosi 13.8 km, a powierzchnia jego zlewni – 92.9 km2. Kanał
Kłodawski wpływa na obszar gminy Nowogródek Pomorski w okolicy Stawna i na długości
około 4 km płynie przez południowo – wschodnią część gminy, na przeważającym odcinku
przez lasy Puszczy Barlineckiej, a przed wypłynięciem z gminy – przez jezioro Ściegienko.
Kanały w zlewni Myśli
Na obszarze zlewni Myśli w granicach gminy Nowogródek Pomorski, odpływ wód
powierzchniowych do Myśli następuje poprzez sztucznie wykształconą sieć rowów i kanałów
melioracyjnych, w przeciwieństwie do naturalnego układu wodnego zlewni Kłodawki. Sieć ta
powstała przed wojną w celu osuszenia terenów podmokłych na rozległych torfowiskach.
Do głównych kanałów melioracyjnych należą:
-
kanał Nowogródek,
-
kanał Giżyn,
-
kanał Chocim (Kozi Rów).
Połączenie hydrograficzne zlewni Myśli i Kłodawki, poprzez bifurkujące jezioro
Karskie Wielkie stworzyło oś hydrograficzną gminy o kierunku południkowym w układzie:
rzeka Kłodawka – jezioro Karskie Wielkie – ciek bez nazwy – jezioro Rokitno – Kanał Giżyn
(Myśla).
Jeziora
Na terenie gminy Nowogródek Pomorski znajduje się 9 jezior o powierzchni powyżej
1 ha. Łączna powierzchnia akwenów tych wynosi 313.2 ha. W rozmieszczeniu jezior,
na obszarze gminy wyróżnia się wyraźne jeden ciąg o układzie południkowym:
- Ulejno – Kinickie – Karskie Małe – Karskie Wielkie – Sumiackie – Ciche – Parzeńskie.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
25
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Geneza jezior jest związana z działalnością lodowca. Są to głównie jeziora rynnowe
o wydłużonych kształtach oraz jeziora wytopiskowe powstałe w bezodpływowych
zagłębieniach po martwym lodzie. Największym jeziorem gminy jest jezioro Karskie Wielkie.
Z pośród ww. jezior większość została przebadana w latach ubiegłych przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp. oraz w Szczecinie. W świetle tych badań
należy stwierdzić, że jeziora te posiadają wody z reguły odpowiadające II klasie czystości,
a więc wody jakościowo dobre.
Zasoby wodne jezior są dużym walorem przyrodniczym i gospodarczym gminy, który
dotychczas nie był wykorzystywany w dostateczny sposób. Główną funkcją użytkową
większych jezior jest gospodarka rybacka. Żadne z jezior położonych na terenie gminy nie
jest odbiornikiem ścieków odprowadzanych w sposób zorganizowany.
W północnej części gminy, w strefie czołowomorenowej znajdują się liczne, niewielkie,
naturalne zbiorniki wodne, typowe dla krajobrazu polodowcowego. Są to śródpolne jeziorka
typu wytopiskowego, tzw. oczka wodne, najczęściej o powierzchni do 1 ha, bez dopływu
powierzchniowego. Wyróżniają się w otwartym, rolniczym krajobrazie ze względu na często
występujące zadrzewienia i zarośla towarzyszące tym akwenom. Największe nagromadzenie
oczek śródpolnych znajduje się na południe od Sumaka oraz w okolicy Rokitna, Nowogródka
Pomorskiego, Karska, Karlina, Lipna, Świątek na północny – wschód od Ulejna.
3.4. Budowa geologiczna
W budowie geologicznej osadów przypowierzchniowych biorą udział:
-
piaski i żwiry wodnolodowcowe, budujące równiny sandrowe południowej części
gminy,
-
piaski, żwiry i głazy oraz gliny wałów czołowomorenowych fazy pomorskiej i subfazy
mielęcińskiej,
-
gliny zwałowe oraz piaski i żwiry lodowcowe oraz piaski i mułki kemów na równinie
moreny dennej, rozwiniętej na zapleczu wałów moreny czołowej,
-
piaski i mułki rzeczne w dolinie Kłodawki i Marwicy,
-
namuły, torfy, gytie i kreda jeziorna w obrębie zagłębień wytopiskowych i jeziornych
na wysoczyźnie.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
26
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Duże urozmaicenie litologiczne osadów powierzchniowych, bogata rzeźba terenu
i urozmaicony układ hydrograficzny sprawiają, że warunki gruntowo – wodne na obszarze
gminy, poza strefami równin sandrowych są dość skomplikowane.
3.5. Warunki hydrogeologiczne
Obszar gminy znajduje się w obrębie szczecińskiego regionu hydrogeologicznego.
Północna część gminy leży w rejonie barlineckim. Głównym poziomem użytkowym jest tu
poziom czwartorzędowy (dwie warstwy) zalegający na głębokości 25 – 35 m p.p.t. Wody
podziemne występują tu pod znacznym ciśnieniem. Poziom użytkowy posiada średnią lub
dobrą izolację od powierzchni terenu utworami nieprzepuszczalnymi (warstwa glin wynosi 20
– 30 m).
Na obszarach sandrowych, gdzie występują utwory dobrze przepuszczalne wody podziemne
nie są właściwie izolowane i narażone są na zanieczyszczenia odpowierzchniowe.
Utrzymanie dobrej jakości wód podziemnych występujących na terenie gminy, a szczególnie
tych warstw wodonośnych, które nie są izolowane warstwami nieprzepuszczalnymi zależy
w dużym stopniu od prowadzenia na terenie gminy właściwej gospodarki wodno – ściekowej.
Lustro wód gruntowych na obszarze gminy zalega na bardzo zróżnicowanym poziomie
ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu, warunki litologiczne i hydrologiczne.
Na wyniesieniach terenowych w północnej części gminy wody gruntowe nie występują lub
występują w przewarstwieniach piaszczystych warstwy glin zalegających na tym terenie
do około 30 m p.p.t. W pobliżu rowów melioracyjnych i jezior poziom wód gruntowych
wyznacza poziom wody w rowach i jeziorach. W części południowej, w strefie sandrowej
poziom wód gruntowych kształtowany jest w większości przypadków przez istniejące tam
cieki i zbiorniki wodne drenujące wody opadowe i występuje na głębokości 1 – 10 m p.p.t.
3.6. Klimat
Warunki klimatyczne panujące na terenie gminy można zaklasyfikować do klimatu
umiarkowanego. Według regionalizacji R. Gumińskiego, gmina położona jest w obrębie
regionu dzielnicy bydgoskiej, na którym przenikają się wpływy oceanizmu atlantyckiego
i kontynentalizmu wschodnioeuropejskiego. Chociaż znaczący wpływ na ten teren mają także
cechy klimatu morskiego, co jest związane z intensywnym przemieszczaniem się i dużą
aktywnością północnoatlantyckich niżów ośrodka barycznego.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
27
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Dane klimatyczne dla gminy opracowano na podstawie obserwacji prowadzonych
w stacji meteorologicznej w Trzcińsku Zdroju i w Gorzowie Wielkopolskim (dane na rok
2001). Mimo, że stacje te znajdują się poza obszarem gminy, to jednak reprezentują panujące
na jej terenie warunki klimatyczne. Przy wyznaczaniu parametrów klimatycznych gminy
wykorzystano „Geografię fizyczną Polski” J. Kondrackiego, zawierającą podstawowe
parametry z roku 2001, które przedstawia tabela 3.
Parametry meteorologiczne charakteryzujące warunki klimatyczne tego obszaru,
będące wynikami wieloletnich obserwacji (1957 – 1971 dla temperatur i opadów, oraz 1956 –
1981 dla pozostałych czynników), przedstawiają się następująco:
-
średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7.9 °C, a w okresie wegetacyjnym, który
trwa tu 215 – 224 dni wynosi 13.7 °C, natomiast w okresie VI – VII 16.6 °C,
-
najcieplejszym miesiącem jest lipiec [17.4 °C], najzimniejszym styczeń [- 1.9 °C],
-
średnia liczba dni gorących [tmax powyżej 25 °C] wynosi 25, a mroźnych [tmax poniżej
0.0 °C] wynosi 32,
-
średnia roczna suma opadów atmosferycznych wahała się w granicach 341 – 736 mm
(I – XII) i 247 – 656 mm (IV – IX); średnie opady z wielolecia wynosiły 536 mm (I –
XII) i 355 mm (IV – IX),
-
średnia liczba dni z pokrywą śniegową wynosi 42,
-
średnia długość okresu bezprzymrozkowego wynosi 165 – 135 dni,
-
średni roczny niedosyt wilgotności powietrza wynosi 3.0 hPa [max V, VII 6.5 hPa],
-
średnia roczna wilgotność względna powietrza wynosi 81%, w okresie wegetacyjnym
76%; najwyższe wartości notuje się w XII – 90%, najniższe w V – 72%.
Tabela 3. Dane klimatyczne.
Parametr
Średnia roczna temperatura powietrza
Wartość
8.9 °C
Roczne sumy opadów za lata 1996 – 2000
566 mm
Średnia roczna prędkość wiatru
2.4 m/s
Dane pochodzące z wielolecia, różnią się nieznacznie od danych z 2001 roku podanych
w tabeli 3, są następujące: średnia temperatura w ciągu roku na omawianym obszarze wynosi
7.5 – 8 °C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 17.5 – 18 °C,
najchłodniejszym styczeń -1 – -1.5 °C. Okres wegetacyjny trwa średnio około 210 – 220 dni.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
28
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Dni z przymrozkami rejestruje się tu około 90 na rok, pokrywa śnieżna zalega około 40 – 50
dni, zaś przeważającymi na terenie gminy są wiatry na kierunku wschód – zachód (średnia
prędkość wiatru to 2.4 m/s), natomiast nasłonecznienie wynosi około 1521 h w roku.
Teren ten charakteryzuje się chłodniejszymi i krótszymi latami oraz łagodniejszymi
i krótszymi zimami. W porównaniu do obszaru całego kraju, dobowe i roczne amplitudy
temperatury wykazują mniejsze wahania. Średnioroczne sumy opadów wahają się
w przedziale od 500 – 650 mm. Najwyższe opady w ciągu roku, odnotowywane są
w miesiącach letnich, najniższe w miesiącach zimowych od stycznia do marca. Opady
w ciepłej porze roku są o 50% wyższe od tych w porze zimnej.
4. UŻYTKOWANIE TERENU
Gmina Nowogródek Pomorski, pod względem użytkowania terenu, jest obszarem
rolniczo – leśnym. Taki sposób użytkowania gruntów, przy braku przemysłu na obszarze
gminy, sprzyja rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Formy użytkowania terenu
na obszarze gminy przedstawia tabela 4.
Tabela 4. Struktura użytkowania gruntów na terenie gminy.
Powierzchnia ewidencyjna
Udział w ogólnej
[ha]
powierzchni [%]
Użytki rolne
6596
45.13
Użytki leśne
6601
45.16
Wody
343
2.34
Tereny inne
1075
7.35
14.615
100
Rodzaje gruntów
Powierzchnia ogólna
Źródło: Urząd Gminy Nowogródek Pomorski.
Jak wynika z zestawienia przedstawionego w tabeli 4, gmina ma średnią ilość użytków
rolnych w stosunku do całkowitej powierzchni, gdyż stanowią one zaledwie 45.13% gruntów
ogółem.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
29
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
5. WALORY KULTUROWE
Na terenie gminy zostało zachowanych wiele historycznych pamiątek, między innymi
zabytkowe obiekty sakralne i cmentarze, dwory i parki dworskie. Wykaz zabytkowych
obiektów znajdujących się na terenie gminy przedstawia tabela 5.
5.1. Parki, zadrzewienia i pomniki przyrody
Parki wiejskie, aleje oraz starodrzewy przykościelne i cmentarne stanowią
wartościowy element krajobrazu gminy, zarówno jako składnik szaty roślinnej i ostoja fauny,
jak i część zasobów kulturowych. W obrębie tej gminy znajdują się zadrzewienia
o charakterze parkowym, starodrzewy przykościelne, cmentarne i inne obszary z interesującą
roślinnością. Często stanowią one jedyne enklawy zieleni zgodne z siedliskiem i dlatego
warto zachować je nie tylko jako obiekty kulturowe, ale także jako wyspy ekologiczne
w rolniczym krajobrazie.
5.2. Parki
Na terenie gminy Nowogródek Pomorski znajduje się 7 parków wiejskich, które
położone są w miejscowościach: Karsko, Sumiak, Giżyn, Golin, Trzcinna, Kinice i Świątki
(Tabela 5). Tylko jeden z nich, tj. park w Karsku, został scharakteryzowany w pracy
Sienickiej i Kownasa (1963) – „Parki wiejskie województwa szczecińskiego”. Do najbardziej
interesujących pod względem przyrodniczym i krajobrazowym należą parki w Karsku,
Giżynie i Sumiaku.
Tabela 5. Wykaz parków gminy Nowogródek Pomorski.
L.p. Lokalizacja
Powierzchnia
[ha]
Nazwa parku, rodzaj, oraz
ewentualny właściciel
Nr rejestru zabytków
239/78
1.
Karsko
3.3
Park przypałacowy, właściciel prywatny
2.
Sumiak
3.2
Park podworski, właściciel prywatny
-
3.
Giżyn
5.3
Park podworski, właściciel prywatny
214/77
4.
Golin
2.7
Park podworski, właściciel prywatny
-
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
30
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
5.
6.
7.
Trzcinna
2.0
Park podworski, własność gminy
-
Kinice
2.3
Własność gminy
-
Świątki
1.6
Park podworski, własność gminy
-
Większość z wymienionych obiektów zdziczała i straciła charakter parku. Obecnie są
to jedynie kępy zieleni, często enklawy leśne.
Zgodnie
z
panującymi
obecnie
tendencjami,
ekologiczne
aspekty
parków
zabytkowych są równie ważne, jak ich walory historyczne. Dlatego w wypadku, gdy układ
kompozycyjny jest zupełnie zatarty i jego odtworzenie równałoby się właściwie całkowitej
rekonstrukcji, należałoby rozważyć możliwość zachowania w nim powstałych w trakcie
„dziczenia” szeregu nisz ekologicznych, w których znalazły swoje stanowiska różnorodne
organizmy, wzbogacając znacznie bioróżnorodność danego obszaru.
W części obiektów pozostały jeszcze cenne gatunki oraz odmiany drzew i krzewów,
często o wymiarach pomnikowych. Kolejnym walorem tych obszarów jest to, że rosną tu
egzemplarze gatunków obcych polskiej florze. W wielu wypadkach liczą sobie więcej jak sto
lat. Stąd też są egzemplarzami zaaklimatyzowanymi i stanowią doskonałe obiekty
do pobrania materiału szkółkarskiego, gdyż egzemplarze mateczne są wytrzymałe na polskie
warunki klimatyczne.
W parkach mających szansę na zachowanie lub odtworzenie ich walorów
zabytkowych należy kierować się następującymi zasadami:
-
pielęgnować stan zdrowotny drzew, zachowując jednakże pewne egzemplarze
uszkodzone na skutek starości, lub nawet martwe – są one elementem krajobrazowym
i biocenotycznym,
-
z większą troską dobierać nowe nasadzenia, w oparciu o założenia kompozycyjne,
-
zachować pewne enklawy dzikości, jako siedliska dla różnorodnych organizmów
zwierzęcych i różnych gatunków roślin,
-
usunąć część krzewów i samosiejek pospolitych gatunków,
-
unieszkodliwić źródła zanieczyszczeń (np. dopływy ścieków),
-
zlikwidować istniejące w niektórych parkach dzikie wysypiska śmieci,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
31
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
zagospodarować z dbałością o zachowanie walorów zabytkowych.
5.3. Zabytki architektury na terenie gminy Nowogródek Pomorski
Tabela 6.
Wykaz zabytków ustanowionych na terenie gminy Nowogródek Pomorski
na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Miejscowość
Obiekt
Numer w rejestrze
zabytków
Data
ustanowienia
Numer decyzji
214/77
29.08.1977
KI-IV-5340/214/77
A-109
-
DZ-4200/28/20002002
Park dworski,
kościół zabytkowy
neogotycki,
nieużytkowany
Giżyn
Karsko
Dwór z 1755 r.
243
22.10. 1957
KI-V-0/255/57
Karsko
Kościół Św. Antoniego
126
04.07.1956
KI-V-0/122/56
Karsko
Dwór z XVII w.
757
20.04.1974
KL.6801/5/74
Karsko
Park dworski
239/78
07.02.1978
KI.III.5340-R/239/78
Nowogródek
Pomorski
Kościół MB Królowej
Polski
138
31.07. 1956
Kl-V-0/137/56
Najcenniejsze obiekty znajdują się we wsi Karsko. Są to ruiny dworu obronnego
z XVI w., pałac z XVIII w. (1775 r.), park przydworski, kościół oraz zabudowa wsi
z licznymi zabudowaniami szachulcowymi.
Interesujące obiekty wsi Giżyn, to ruiny ewangelickiego kościółka z XVI w. oraz
charakterystyczne, obszerne domostwa kolonistów z XIX w., park podworski z pomnikami
przyrody.
Zabudowa wsi Trzcinna z kościołem parafialnym, który choć nie ma statusu zabytku
jest obiektem interesującym architektonicznie.
We wsi Nowogródek Pomorski znajduje się stary kościół parafialny, liczne budynki
szachulcowe oraz malownicze domy z kamienia polnego.
Do obiektów kulturowych zaliczyć można także stare cmentarze, parki wiejskie
i przydworskie. Najmniej zniszczony jest park w Karsku. Jednak obiekt ten oraz wszystkie
inne na terenie gminy, są obecnie tak silnie zdegradowane i niejednokrotnie tak zniszczone,
że został zaledwie ślad ich założeń architektonicznych.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
32
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
6. BOGACTWA NATURALNE GMINY
6.1. Surowce mineralne
Surowce mineralne w jakie zasobny jest obszar gminy to, według mapy surowców
skalnych, głównie:
-
Żwiry – występują w strefie wałów morenowych. Ze względu na strukturę
użytkowania terenu ich eksploatacja mogłaby być najbardziej korzystna jest
w zachodniej części gminy, z terenu nieużytków w okolicy wzgórza Nałęcz. Z tą
lokalizacją związana byłaby możliwość wykorzystania zasobów żwirów do budowy
planowanej w przyszłości autostrady A3.
-
Piaski szklarskie – zlokalizowane są głównie na sandrowych obszarach
w południowej części gminy. Obszary te wykorzystane pod uprawy leśne nie
stwarzają obecnie możliwości eksploatacyjnych tego materiału.
6.2. Surowce organiczne
Występujące na terenie Nowogródka Pomorskiego surowce organiczne to:
-
Torfy – złoża torfowe występują na obszarze około 1500 ha, a grubość pokładów
wynosi od l do 4 m. Zasobne w torfy są tereny położone w zachodniej i środkowej
części gminy – cenne pod względem ekologicznym. Fakt ten wyklucza w zasadzie
możliwość eksploatacji tego surowca, lub pozyskiwany może być w bardzo
ograniczonym zakresie.
-
Węgiel
brunatny
–
występuje
w
osadach
mioceńskich
pod
utworami
polodowcowymi. Obecnie jednak brak jest danych o zasobności złoża. Nie planuje się
eksploatacji ze względów ekonomicznych – zbyt duży koszt pozyskiwania tego
surowca. Ewentualna lokalizacja przemysłu wydobywczego stanowiłaby największe
zagrożenie dla walorów przyrodniczo – krajobrazowych gminy.
6.3. Surowce niekonwencjonalne – zasoby energetyczne odnawialne
-
Wody termalne nie zostały udokumentowane na terenie gminy, choć występują
w pobliskich Pyrzycach. Ich zlokalizowanie i pozyskiwanie stworzyłoby możliwość
wykorzystania geotermii do ogrzewania domów oraz budowy takich elementów
infrastruktury turystycznej jak np. ogrzewane baseny.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
33
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
Energia wiatru – jej wykorzystanie pozwoliłoby zbudowanie 20 – 40 wiatraków
o mocy 1 – 2 MW na otwartych wzgórzach morenowych otoczonych nieużytkami
w zachodniej i północnej części gminy, np. na NW od Trzcinnej. Porównując różę
wiatrów dla Darłowa i pobliskiego Gorzowa możemy zauważyć, że w obu
przypadkach występuje mała ilość dni bezwietrznych. Siła wiatru średnio dla Darłowa
wynosi 4.5 m/s, natomiast dla Gorzowa około 3.2 m/s, przy stosunkowo wyrównanym
przebiegu rocznym warunków wiatrowych. Pozwoliłoby to na produkcję energii
elektrycznej na poziomie 30 – 50 MW.
7. INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA
Pomimo wielu atrakcji turystycznych na terenie gminy znajduje się niewiele miejsc
noclegowych i ośrodków gastronomii. Ubogie zaplecze turystyczne stanowi:
-
jeden ośrodek wypoczynkowy – kamping w Karsku nad południowym krańcem
jeziora Karskie Wielkie,
-
gospodarstwa agroturystyczne w Karlinie i Giżynie,
-
pensjonat w Parzeńsku,
-
parking i pole namiotowe w Kinicach Nowych, na północnym brzegu jeziora Karskie
Wielkie,
-
działki rekreacyjne nad wschodnim brzegiem jeziora Karskie Wielkie,
-
kilka domków letnich wybudowanych jest nad wschodnim brzegiem jeziora
Parzeńsko,
-
w ostatnim czasie założona została stadnina do rekreacyjnej jazdy konnej w Giżynie.
7.1. Tereny oraz obiekty godne udostępnienia dla celów dydaktycznych i turystycznych
Na terenie gminy znajduje się kilka obiektów godnych uwagi ze względu
na możliwość wykorzystania ich walorów przyrodniczych, rekreacyjnych i dydaktycznych.
Są to:
-
jeziora: Karskie Wielkie, Parzeńsko, Sumiackie, Ciche oraz Okrągłe; szczególnie duże
jeziora, jak Karskie Wielkie i Parzeńskie mogą stanowić podstawę do rozbudowy
gospodarczej gminy w oparciu o turystykę rekreacyjną i rozwój sportów wodnych
za wyjątkiem sportów motorowodnych.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
34
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
pagórki morenowe w środkowej części gminy, interesujące pod względem
widokowym – roztacza się rozległy widok na otaczający krajobraz,
-
zwarte drzewostany leśne południowej części gminy pocięte drogami o niezłym stanie
nawierzchni mogą stanowić teren wykorzystany do turystyki pieszej lub rowerowej,
-
rozległe pagórki, w okolicy Trzcinnej i nieużytki na zachód od Karska, stwarzają
warunki dla turystyki konnej,
-
punktem dydaktycznym w zakresie historii kształtowania się krajobrazu gminy oraz
geologii tego terenu mogą być istniejące odkrywki.
-
zespół dworsko – parkowy w Karsku oraz park w Giżynie po odrestaurowaniu mogą
stanowić ważne obiekty turystyczne i hotelowe w kulturowo – przyrodniczym
krajobrazie gminy.
8. OBSZARY FAUNISTYCZNIE CENNE W GMINIE NOWOGRÓDEK
POMORSKI
W gminie znajduje się jedenaście obszarów szczególnie cennych ze względów
faunistycznych. Są to:
-
jezioro Sulimierskie wraz z okalającymi je łąkami,
-
jezioro Ulejno i Jezioro Kinickie z pasmem lasów pomiędzy nimi,
-
okolice Rokitna – śródpolne oczka wodne w krajobrazie wzgórz moreny czołowej,
-
okolice Nowogródka Pomorskiego – śródpolne oczka wodne w krajobrazie wzgórz
moreny czołowej,
-
jezioro Karskie Wielkie,
-
okolice Trzcinnej i wsi Golin – łąki wraz z oczkami wodnymi,
-
korytarz ekologiczny rzeki Kłodawki,
-
korytarz ekologiczny rzeki Marwicy,
-
lasy Puszczy Gorzowskiej w południowej części gminy,
-
kompleks lasów Nadleśnictwo Różańsko w okolicach jeziora Kozie,
-
kompleks łąk na podłożu torfowym w okolicy Chocienia.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
35
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
8.1. Charakterystyka powierzchni uznanych za szczególnie cenne ze względów
faunistycznych
-
Jezioro Sulimierskie wraz z okalającymi je łąkami
Zbiornik wodny położony jest w gminie Myślibórz, a brzeg południowy w gminie
Nowogródek Pomorski. Stwierdzono tu chronione i zagrożone gatunki fauny: derkacza,
perkoza dwuczubego, łabędzia niemego, mewy śmieszki, kszyka, żaby brunatnej i zielonej,
jaszczurki zwinki. Żerowisko bociana białego. Od strony południowej do jeziora przylega
park zabytkowy w Giżynie.
-
Jezioro Ulejno
Śródpolne jezioro eutroficzne. Stwierdzono tu stanowiska chronionych zwierząt –
traszki zwyczajnej i traszki grzebieniastej, ropuchy szarej, rzekotki drzewnej, żab:
jeziorkowej, trawnej, moczarowej, wodnej, łabędzia niemego, perkoza dwuczubego, gągoła,
wodnika. Typ rybacki – sandaczowy. Teren żerowiskowy orlika krzykliwego i bielika.
-
Jezioro Kinickie z pasem przybrzeżnym i łąką na N od jeziora na N od wsi Kinice
Położone w obrębie obniżenia rynnowego pomiędzy pasmami wzgórz morenowych,
małe jezioro eutroficzne. W faunie stwierdzono: perkoza dwuczubego, łabędzia niemego,
głowienkę, czernicę, żurawia, małże, ropuchę szarą, rzekotkę drzewną, żaby zielone
i brunatne. W samej wsi Kinice znajduje się staw będący miejscem rozrodu rzadkiej w gminie
grzebiuszki ziemnej oraz bardziej pospolitych gatunków – ropuchy szarej, żaby moczarowej
i żaby wodnej.
-
Okolice Rokitna – śródpolne oczka wodne
Zbiorniki śródpolne w paśmie wzgórz moreny czołowej. Występują tu płazy: traszka
zwyczajna i traszka grzebieniasta, ropucha szara, rzekotka drzewna, kumak nizinny.
-
Okolice Nowogródka Pomorskiego – śródpolne oczka wodne
Niewielkie zbiorniki między wzgórzami moreny czołowej. Są one miejscem rozrodu
płazów – grzebiuszki ziemnej, kumaka nizinnego, ropuchy szarej, żab brunatnych i zielonych.
-
Jezioro Karskie Wielkie
Największy naturalny zbiornik gminy. Położony w szerokiej rynnie rzeki lodowcowej
pomiędzy pasmami wzgórz morenowych. Jezioro wraz z przyległymi łąkami i zaroślami
stanowi węzeł ekologiczny, najcenniejszy obiekt przyrodniczy gminy. Jest to również
najcenniejszy obiekt faunistyczny. Jako lęgowe stwierdzono tu m.in.: małże, traszki
zwyczajne, kumaki nizinne, ropuchy szare, żaby jeziorkowe, żaby trawne, żaby moczarowe,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
36
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
żaby wodne, zaskronice zwyczajne, perkozy dwuczube, perkozy rdzawoszyje, bąki, gęgawy,
łabędzie nieme, cyraneczki, plaskonosy, głowienki, czernice, gągoły, błotniaki stawowe,
wodniki, żurawie, mewy śmieszki, mewy pospolite (kolonia lęgowa), kruki, dziwonie.
-
Okolice Trzcinnej i wsi Golin
Rozległe łąki zlokalizowane na N od Trzcinnej, na podłożu torfowym, w obniżeniu
dolinnym pomiędzy pasmami wzgórz morenowych. Niezwykle cenny obiekt faunistyczny.
Stwierdzono na tym terenie stanowiska ptaków: błotniaka stawowego, srokosza, czajki,
kuropatwy. Występuje żerowisko bociana białego. Obszar określony jako Strefa Ochrony
Ekologicznej w planie zagospodarowania przestrzennego, który stracił ważność z końcem
2002 r.
Natomiast l km na W od wsi Golin znajdują się śródpolne oczka wodne w paśmie wzgórz
morenowych, będące miejscem rozrodu następujących płazów – grzebiuszki ziemnej, żaby
brunatnej i zielonej.
-
Korytarz ekologiczny rzeki Kłodawki
Obejmuje obszar od wypływu z jeziora Karskie Wielkie do granic gminy, na jego
przebiegu występuje mozaika środowisk o zróżnicowanej szacie roślinnej, fragmenty
rozlewisk i zbiorniki przepływowe. Dolina rzeczna wcięta w płat sandru Równiny
Gorzowskiej. Miejsce rozrodu i bytowania fauny: skójki malarskiej, skójki zaostrzonej,
traszki zwyczajnej, traszki grzebieniastej, rzekotki drzewnej, ropuchy szarej, żaby brunatnej
i zielonej, lęgowych ptaków, m. in. perkoza dwuczubego, łabędzia niemego. Po N stronie wsi
Prostki – śródleśna podmokła łąka z płatami lasów i zarośli, zaobserwowano tu m. in. pliszkę
górską, słonkę, dzięcioła czarnego, wodnika.
-
Korytarz ekologiczny rzeki Marwicy
Teren od skrzyżowania dróg w okolicy Jastrzębca w kierunku południowym do granic
gminy. Dolina rzeczna wcięta w płat sandru, Równiny Gorzowskiej, porośniętego lasami.
Mozaika środowisk o zróżnicowanej szacie roślinnej, fragmenty rozlewisk i zbiorniki
przepływowe. Stwierdzone gatunki fauny to: brzeczka, łabędź niemy, kaczki, żaby brunatne
i zielone, minóg strumieniowy.
-
Korytarz ekologiczny jeziora Ulejno – Kinice – jezioro Karsko Wielkie.
-
Korytarz ekologiczny Trzcinna – Nowogródek Pomorski.
-
Korytarz ekologiczny Smolary – Rataje.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
37
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
8.2. Szata roślinna i flora gminy Nowogródek Pomorski
Gmina Nowogródek Pomorski pod względem struktury wykorzystania gruntów jest
gminą rolniczą, stąd też większość terenów jest lub było wykorzystywanych jako grunty orne,
łąki oraz pastwiska i posiada szatę roślinną charakterystyczną dla tego sposobu wykorzystania
gruntów. Nie brak tu jednak terenów o bardziej naturalnym charakterze i większym
zróżnicowaniu szaty roślinnej. Należą do nich głównie torfowiska i lasy.
Tereny gminy ze względu na słabe zróżnicowanie siedlisk i bliskość bardziej
atrakcyjnych przyrodniczo obszarów, jakim są Barlinecko – Gorzowski Park Krajobrazowy
(zdecydowana większość Parku leży poza obszarem gminy) oraz zachodnia część Pojezierza
Myśliborskiego, nie stanowił dotychczas przedmiotu szczegółowych badań florystycznych.
Dostępne dane o szacie roślinnej i florze gminy zawarte są jedynie w niepublikowanym
opracowaniu projektowanego rezerwatu „Bukowiec”. Ponadto opublikowane jest stanowisko
rzadkiej paproci Ophioglossum Vulgatum, zlokalizowane na obszarze tego rezerwatu. Ogólne
dane na temat lasów tych terenów zawarte są w operatach tworzonych dla potrzeb
Nadleśnictw. Natomiast niepublikowane dane dotyczące obszarów chronionych (użytki
ekologiczne) i przewidzianych do ochrony (projektowany rezerwat „Bukowiec”) dostępne są
w Zarządzie Parków Krajobrazowych w Gorzowie Wielkopolskim i w Biurze Konserwacji
Przyrody w Szczecinie.
Z niepublikowanych danych dotyczących torfowisk powiatu Myślibórz wynika,
iż na obszarze gminy Nowogródek Pomorski znajduje się 76 złóż torfowych. Tylko jedno jest
typu przejściowego, pozostałe to złoża niskie. Największe złoże znajduje się w południowo –
zachodniej części gminy, około 2 km na południe od miejscowości Trzcinna (752 ha).
8.2.1. Szata roślinna rzeczywista gminy Nowogródek Pomorski
Szatę roślinną obszaru stanowi flora, czyli gatunki roślin występujące w gminie, oraz
roślinność,
czyli
zbiorowiska
roślinne
związane
z
określonymi
biotopami
o charakterystycznej kombinacji czynników ekologicznych odzwierciedlonych w zestawieniu
gatunków budujących fitocenozę.
Zbiorowiska o charakterystycznym składzie gatunkowym uzyskują kategorię
zespołów roślinnych. W układzie syntaksonomicznym łączy się je w wyższe jednostki,
którymi są w kolejności od niższych rangą do coraz wyższych: związek zespołów, rząd
zespołów, klasa zespołów.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
38
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Szatę
roślinną
przedstawiono
na
tle
charakterystyki
geobotanicznej
i geomorfologicznej obszaru objętego granicami gminy. Powiązanie szaty z geomorfologią
obszaru jest współzależne, ponieważ walory przyrodnicze świata roślin są odzwierciedleniem
różnych elementów środowiska.
Pokrycie terenu gminy Nowogródek Pomorski w 45.16% stanowi las, a pozostała
część to kompozycja rozległych kompleksów rolniczych powstałych w efekcie przekształceń
równin torfowych żyznych obszarów moreny falistej. Jest tu też wiele mniejszych lub
większych fragmentów wartościowej szaty roślinnej o odmiennym charakterze.
Badaniami objęto przede wszystkim następujące kategorie ekosystemów:
-
ekosystemy wodne,
-
różnorodne ekosystemy torfowiskowe i bagienne,
-
zadrzewienia naturalne i lasy gospodarcze,
-
parki wiejskie, aleje i szpalery przydrożne, pomniki przyrody ożywionej,
-
inne ekosystemy naturalne, a także powstałe w wyniku działalności gospodarczej
człowieka.
8.2.2. Roślinność leśna i zaroślowa
Na obszarze badanych lasów zwraca uwagę obecność licznych siedlisk hydro –
i higrofilnych. Są to śródleśne, wilgotne polany, zagłębienia, torfowiska niskie i przejściowe,
olszynki, jeziora, oczka wodne i doliny rzeczne. Utrzymanie ich liczebności oraz powierzchni
na obecnym poziomie jest jednym z warunków prawidłowego funkcjonowania ekosystemów
leśnych. Szczególnie obfite w podmokła są oddziały leśne południowo – wschodniej części
kompleksu.
Zbiorowiska tej grupy roślinności zostały omówione w rozbiciu na lasy oraz
na zarośla i zadrzewienia śródpolne.
8.2.3. Roślinność leśna
Na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Szczecinie (stan na 31.05.1997 r.),
na terenie gminy Nowogródek Pomorski grunty pod lasami zajmują powierzchnię 6601 ha
(45.16% powierzchni całkowitej gminy). Są to głównie lasy państwowe, zarządzane przez
ALP. Stanowią one jeden z najbardziej istotnych elementów strukturalnych roślinności
badanego obszaru, tym cenniejszy, że skupiony w postaci rozległych kompleksów leśnych.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
39
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Według mapy potencjalnej roślinności stwierdzono biochory sześciu zbiorowisk leśnych.
Na współczesne rozmieszczenie oraz strukturę florystyczną lasów wpłynęły głównie warunki
siedliskowe oraz gospodarcza działalność człowieka, nasilająca przemiany w ich obrębie,
szczególnie intensywnie w XIX i XX w. Dla potrzeb osadnictwa już w XIII w. odlesione
zostały obszary żyznych, przydatnych do uprawy gleb. Obecnie, niezbyt rozbudowana
struktura wiejska zaludnienia i brak większych zakładów przemysłowych sprawiły,
że ekosystemy leśne nadal zajmują niemal połowę powierzchni gruntów gminnych.
Rozległe, urozmaicone kompleksy leśne zachowały się zwłaszcza w południowej
i południowo – wschodniej części gminy na terenie należącym do Barlinecko – Gorzowskiego
Parku Krajobrazowego. Na ich terenie prowadzona jest planowa gospodarka leśna,
uwzględniająca zalecenia zachowania jak największej bioróżnorodności i ochrony mokradeł.
Lasy państwowe na terenie gminy zarządzane są przez 3 nadleśnictwa:
-
Nadleśnictwo Barlinek – lasy w południowo – wschodnim obszarze gminy,
-
Nadleśnictwo Różańsko – lasy w zachodniej części gminy.
Ekosystemy leśne reprezentowane są przez kilkanaście siedliskowych typów lasu, różniących
się stopniem żyzności podłoża (gleby) i wilgotnością poszczególnych siedlisk:
-
siedliska borowe: Bśw – bór świeży, Bw – bór wilgotny, Bmśw – bór mieszany
świeży,
-
siedliska lasowe: Lmśw – las mieszany świeży, Lw – las wilgotny, Ol – ols.
a) bory sosnowe i mieszane
W części północnej i północno – zachodniej gminnych kompleksów leśnych
przeważają bory sosnowe (rząd: Vaccinio – Piceetalia, związek: Dicrano – Pinion)
wykształcone w postaci płatów zespołu boru świeżego (Vaccinio myrtilli – Pinetum) oraz lasy
świeże, gdzie dominującym składnikiem drzewostanu jest sosna najczęściej pochodząca
z nasadzeń. Lasy świeże tworzone przez zbiorowiska z udziałem sosny i podszytem
dębowym, z domieszką brzozy, nawiązują najczęściej do środkowopolskiego boru
mieszanego opisanego jako Pino – Quercetum. Zarówno bory, jak i lasy są silnie
antropogenicznie przekształcone i stanowią lasy użytkowe.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
40
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Bory mieszane sosnowo – dębowe Pino – Quercetum (Querco robori – Pinetum)
rozprzestrzenione są w postaci rozległych płatów we wszystkich kompleksach leśnych gminy
występując także mozaikowo pośród lasów bukowych.
b) lasy liściaste
Najmniej zmienione fragmenty lasów z przewagą drzew liściastych znajdują się
w południowej części gminy. Tam również w większości zlokalizowane są olszyny – obecnie
znacznie podsuszone. Przykładem może być podsuszona olszyna wokół jeziora Ściegienko
(projektowany rezerwat „Bukowiec”), gdzie w płatach zespołu Carici elongatae – Alnetum,
na skutek znacznego obniżenia poziomu wody nastąpiła ekspansja pokrzywy i jeżyn,
powodując ustępowanie gatunków bagiennych i degradację tego zbiorowiska. Podobny
proces, obserwowany także w innych oddziałach np. 589, 439c, 390k Nadleśnictwa Barlinek
jest niewątpliwie wynikiem ogólnych zmian makroklimatycznch. Dobrze zachowany oles
śródleśny towarzyszy natomiast południowym stawom rybackim oraz rozlewiskom rzeki
Marwicy (użytek ekologiczny).
Największą wartość przyrodniczą mają fragmenty buczyn Melico – Fagetum i Luzulo
– Fagetum, np. położone w oddziałach 329, 585, 586 Nadleśnictwa Barlinek. Charakteryzuje
je stary drzewostan oraz udział niektórych gatunków charakterystycznych dla zespołu
i związku. Notowano tam m.in. takie gatunki jak: perłówka jednokwiatowa, zawilec gajowy
i fiołek leśny.
Poza wymienionymi zbiorowiskami i zespołami roślinnymi, w kompleksach leśnych
gminy spotyka się także zbiorowiska, których przynależność syntaksonomiczna jest trudna
do określenia. Są to przede wszystkim zbiorowiska leśne z udziałem topoli (rzadziej)
i świerka, które na tym terenie są elementami obcymi i pochodzą z nasadzeń, a ich znaczenie
jest wyłącznie gospodarcze.
Znamienny dla badanego obszaru jest brak dobrze wykształconych ciepłolubnych
zbiorowisk lasów liściastych i mieszanych.
Na obszarach leśnych gminy występuje wiele gatunków rzadkich i chronionych,
co dodatkowo podnosi walory przyrodnicze tych ekosystemów.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
41
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
8.2.4. Zbiorowiska zaroślowe
Zarośla występują przy drogach, wzdłuż cieków i wokół oczek wodnych, na miedzach
i w zagłębieniach śródpolnych. Stanowią także stadium sukcesyjne wkraczające na porzucone
pola uprawne i łąki. Tego typu przejściowe zbiorowiska sukcesyjne z udziałem młodych
drzew – brzozy, topoli, osiki, jesionu, głogu oraz masowo występującej jeżyny obserwowano
najliczniej w okolicy Karska, Nowogródka Pomorskiego oraz na pagórkach w okolicy
Trzcinnej.
Stosunkowo słabo wykształcone są zbiorowiska zaroślowo – leśne występujące w układach
ekotonowych, w miejscach przejścia między lasem a przestrzenią otwartą. Na brzegach lasów
rosną niekiedy wąskie płaty zbiorowiska zbliżonego do Rhamno – Cornetum z dereniem
świdwą, czeremchą, robinią, śmiałkiem darniowym.
Na terenie gminy najczęściej spotykane są zarośla łozowe tworzące niekiedy dobrze
wykształcone płaty zespołu Salici – Franguletutm. Rosną one wzdłuż rowów, oczek oraz
zagłębień śródleśnych, śródpolnych i śródłąkowych. Zarośla tego typu często zarastają
szuwary i stąd nierzadko występują także na brzegu wypłyconych części jezior np.
w północnej części Jeziora Parzeńskiego, na południowym brzegu Jeziora Okrągłego koło
Trzcinnej, w południowej części Jeziora Cichego. Porastają także znaczną część linii
brzegowej jeziora koło Świątki – Dworzec, otaczają zagłębienia śródłąkowe w pobliżu
Smolar oraz wypełniają rozległe zagłębienie na łąkach w okolicy Karska (proponowany
użytek ekologiczny UE – 20). Tworzą je w warstwie krzewów różne gatunki wierzb –
wierzba uszata, wierzba szara, wierzba pięciopręcikowa oraz kruszyna, a w warstwie runa
rośliny bagienne jak np. żabiściek babka wodna, czermień błotna, trzcina pospolita, psianka
słodkogórz. Zarośla łozowe nierzadko porastają także zagłębienia śródleśne przykładowo
w północno – zachodniej części gminy, charakter taki ma roślinność użytku ekologicznego
UE – 3.
Ponieważ na badanym terenie nie ma muraw kserotermicznych ani ciepłolubnych
zbiorowisk leśnych, jak grądy, ciepłe buczyny czy świetliste dąbrowy, brakuje w zasadzie
zarośli ciepłolubnych skupiających gatunki z rzędu Origanetalia. Nie zanotowano także tzw.
„czyżni”, czyli zespołu Carpino – Prunetum, występującego niekiedy w innych rejonach
Pomorza na miedzach i na przydrożach (na siedlisku właściwym dla grądu).
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
42
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
8.2.5. Zbiorowiska muraw i świeżych łąk
Murawy napiaskowe z klasy Sedo – Scleranthetea wykształcone są fragmentarycznie
na obszarze sandrowym w południowej i północnej części gminy. Na południowych
obszarach leśnych, w miejscach oddrzewionych, pod liniami przesyłowymi wysokiego
napięcia oraz na przydrożach, w sąsiedztwie borów sosnowych spotyka się niewielkie płaty
Spergulo vernalis – Corynephoretum. Jest to luźne zbiorowisko, skrajnie ubogie, ogłowione –
najczęściej pozbawione niektórych gatunków charakterystycznych. Budowane jest głównie
przez sporek wiosenny, szczaw polny, chroszcz nagołodygowy, kostrzewę czerwoną oraz
porosty z rodzaju Cladonia.
Na starych odłogach, na piaskach gliniastych wykształca się najczęściej Diantho –
Armerietum. Rozległe płaty tego zespołu znajdują się np. na pagórkach na wschód
od Trzcinnej i Nowogródka oraz przy szosie, w okolicy leśniczówki Smolary. Zanotowano
tam występowanie takich gatunków jak: zawciągu pospolitego, przytulii właściwej,
kostrzewy owczej, rogownici polnej, koniczyny polnej, jasieńca piaskowego, jastrzębca
kosmaczka, bylicy pospolitej, niekiedy dziewanny firletkowej i goździka kropkowanego oraz
nierzadko kocanki piaskowej.
Na obszarze pagórków morenowych w części środkowej gminy, w okolicy np.
Trzcinnej, Nowogródka i częściowo Karska znajdują się obszary ziem brunatnych. Gleby te
niekiedy porośnięte są łąkami, na których rozwija się zespół
Arrhenatheretum
medioeuropaeum. Jest to łąka świeża, na której gatunkiem dominującym jest owsica łąkowa.
Oprócz tego gatunku m.in. zanotowano: krwawnik pospolity, marchew zwyczajną, stokłosę
miękką, kupkówkę pospolitą, barszcz zwyczajny i syberyjski, złocień właściwy, jaskier ostry,
biedrzeniec wielki, mniszek lekarski i koniczynę łąkową.
Dobrze wykształcony płat Lolio – Cynosuretum, zlokalizowano na północno –
wschodnim brzegu jeziora (proponowany użytek ekologiczny UE – 23) w pobliżu Świątki
Dworzec. Zespół ten jest budowany przez takie gatunki jak np. grzebienicę pospolitą,
brodawnik jesienny, stokrotkę pospolitą, jaskier sardyński, przetacznik macierzankowy,
koniczynę rozłogową i życicę trwałą.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
43
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
8.3. Roślinność wodna
8.3.1. Roślinność jezior
W krajobrazie gminy jeziora stanowią niewielki powierzchniowo 313.2 ha (2.14%),
lecz ważny element przyrody. Są to zbiorniki bez wyjątku eutroficzne, choć ich żyzność jest
zróżnicowana. Pod względem walorów przyrodniczych przedstawiają także dużą rozmaitość.
Związane jest to m.in. z funkcjonowaniem tych ekosystemów w różnych typach krajobrazów
– leśnym i rolniczym.
Jezioro Karskie Wielkie – rynnowy zbiornik o powierzchni 150.66 ha jest najcenniejszym
pod względem przyrodniczym i krajobrazowym jeziorem gminy Nowogródek Pomorski.
Brzegi zbiornika porośnięte są pasem szuwaru wysokiego o zróżnicowanej szerokości od 0.5
do 200 m oraz w wielu miejscach otoczone zaroślami łozowymi lub olszyną bagienną. Często
zaobserwować można strefowy układ roślinności – analizując od toni wodnej – następują
po sobie pasy zbiorowisk łąk ramienicowych i elodeidów, nympheidów, szuwarów, zarośli
łozowych lub olszyny bagiennej. Spośród wymienionych zbiorowisk dominują szuwary:
-
trzcinowy (budowany głównie przez trzcinę pospolitą),
-
trzcinowo – kłociowy z kłocią wiechowatą – i trzciną pospolitą,
-
wąskopałkowy z dominacją pałki wąskolistnej,
-
narecznicowo – trzcinowy z narecznica błotną oraz trzciną.
Płaty trzcinowisk i kłociowisk utworzone są niejednokrotnie przez ubogie, niemal
jednogatunkowe agregacje.
W strefie szuwarów na południowym brzegu w szuwarze trzcinowym, oprócz trzciny
występują liczne gatunki bagienne: karbieniec pospolity, turzyca zaostrzona, psianka
słodkogórz, sadziec konopiasty, kozłek lekarski, rogatek sztywny, mięta nadwodna, oczeret
Tabernemontana, wierzbownica kosmata.
Na brzegu południowym jeziora odnotowano także dobrze rozwinięty szuwar
kłociowy. Płaty szuwaru kłociowego – zwarte, lecz ubogie florystycznie nie są zbyt wielkie
powierzchniowo, lecz budujący je gatunek – zaliczany na Pomorzu do grupy roślin
narażonych na wymarcie, tu obficie kwitnie i owocuje.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
44
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Mniej więcej w 1/3 jeziora od strony południowej znajduje się wyspa otoczona
szuwarem trzcinowym i oczeretowym z udziałem pałki wąskolistnej i kłóci wiechowatej.
Wyspa porośnięta jest olszą czarną, stanowi ona użytek ekologiczny UE – 6.
Na południowo – zachodnim brzegu rośnie wąski pas szuwaru trzcinowego z pałką
wąskolistną i oczeretem jeziornym, szczawiem lancetowatym, oraz wywłócznikiem
okółkowym.
Północny brzeg porośnięty jest głównie szuwarem trzcinowo – kłociowym –
Cladietum marisci, z domieszką pałki wąskolistnej. Ponadto w wypłyconej zatoczce na
północnym brzegu występuje również szuwar pałkowy budowany przez: pałkę wąskolistną
i pałkę szerokolistną, szczaw lancetowaty, wąkrotę zwyczajną, potocznik wąskolistny,
karbieniec pospolity, miętę nadwodną, turzycę pseudociborowatą, przytulię błotną,
wierzbownicę drobnokwiatową, niezapominajkę błotną, kielisznika zaroślowego, knieć
błotną, tojeść pospolitą.
Na brzegu wschodnim, w pobliżu domków rekreacyjnych występuje płat ponikła
błotnego – zbiorowisko zastępcze stosunkowo odporne na wydeptywanie.
W strefie elodeidów – w płytkiej wodzie (głównie południowa zatoka), mozaikowo
rozmieszczone są płaty jezierzy morskiej. Na uwagę zasługują także łąki ramienicowe.
Utworzone są głównie przez: Chara tomentosa, Chara vulgaris, Chara fragilis, Chara aspera.
W płatach elodeidów reprezentowanych przez zespól Myriophyllo – Nupharetum
rozprzestrzenione są takie gatunki jak: wywłócznik okółkowy, rogatek sztywny,
włosienicznik okółkowy, moczarka. Na powierzchni wody w kilku miejscach znajdują się
skupienia nympheidów – grzybieni białych i grążeli żółtych wraz z rdestnicą lśniącą
(Potamogeton lucens) i wywłócznikiem – Myriophylum verticillatum. Na granicy płatów
niekiedy występują ramienice – Chara tomentosa i Chara rudis.
W toni wodnej zawieszone są również niezbyt rozległe płaty rdestnic – głównie
niemal jednogatunkowe Potamogetonetum lucentis, budowane przez rdestnicę lśniącą –
Potamogeton lucens. W pobliżu szuwaru narecznicowo – trzcinowego, w wypłyconej
zatoczce odnotowano występowanie pływacza zwyczajnego – Utricularia vulgaris.
Nad J. Karsko na SE brzegu, po prawej stronie ośrodka wypoczynkowego, znajduje
się dąb Quercus robur o wymiarach 4.90 m obwodu i głaz narzutowy mający 4.87 m
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
45
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
w obwodzie. N brzeg jeziora jest zagrożony głównie przez dzikie zasiedlanie brzegów, ścieki
z domków, nadmierne wydeptywanie szuwaru pod stanowiska wędkarskie.
Jezioro Rokitno (Ulejno) o powierzchni 84.26 ha położone jest w północnej części gminy.
Ma charakter zbiornika śródpolnego, choć częściowo otoczone jest przesuszoną olszyną
i zaroślami łozowymi. Podłoże zbiornika jest piaszczyste z domieszką mułu. Brzegi otacza
pas szuwaru wysokiego Scirpo – Phragmitetum, w którym dominuje trzcina pospolita
z domieszką oczeretu jeziornego, turzycy zaostrzonej i pałki wąskolistnej. Toń wodna
charakteryzuje się wyjątkowym ubóstwem florystycznym; spośród roślinności wodnej
znaleziono jedynie mech zdrojek – Fontinalis anthypyretica oraz grążel żółty. Ubóstwo
florystyczne spowodowane jest słabą przejrzystością wody, która, wnioskując na podstawie
występujących gatunków i mimo braku zawiesin organicznych i szczątków roślinnych w toni,
jest niewątpliwie przeżyźniona.
Jezioro Ściegienko (część projektowanego rezerwatu „Bukowiec”) o powierzchni 21.15 ha
ma charakter zbiornika śródleśnego otoczonego w większości olesem Carici elongatae –
Alnetum z: olszą czarną, kruszyną, porzeczką czarną, narecznicą błotną, psianką słodkogórz.
Litoral jeziorny porośnięty jest najczęściej mozaikowo rozmieszczonym szuwarem pałkowo –
trzcinowym
utworzonym
przez
fitocenozy:
Typhetum
angustifoliae,
Phragmitetum
communae, miejscami z domieszką oczeretu jeziornego. Szuwar ten tworzy pas 10 – 15 m
szerokości. Na północnym brzegu dominuje szuwar mannowy Glycerietum aquatceae,
w którym oprócz manny mielec obserwować można niewielkie płaty: pałki szerokolistnej,
turzyc – zaostrzonej, brzegowej, dzióbkowatej, nibyciborowatej oraz jeżogłówki gałęzistej.
W bezpośrednim sąsiedztwie północnego brzegu jeziora znajduje się osuszone
torfowisko niskie porośnięte zdegradowaną łąką ostrożeniową Cirsio – Polygonetum,
z dużym udziałem pokrzywy oraz takich gatunków jak: tojeść pospolita, bodziszek łąkowy,
knieć błotna, sitowie leśne, rzeżucha łąkowa, babka lancetowata, jaskier ostry, koniczyna
łąkowa, sit skupiony, firletka postrzępiona, przytulia pospolita, stokłosa graniasta, wiązówka
błotna, śmiałek darniowy, kostrzewa łąkowa, wiechlina wąskolistna, tymotka łąkowa, skrzyp
błotny. Na łące tej notowane było występowanie rzadkiej paproci.
Na powierzchni wody niewielkie powierzchnie zajmują chronione grzybienie białe
oraz grążel żółty. W toni wodnej zawieszone są zbiorowiska rogatka sztywnego i rdestnic –
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
46
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
kędzierzawej oraz lśniącej.
Jezioro Parzeńskie o powierzchni 12.09 ha jest rynnowym zbiornikiem, otoczonym
drzewami olszą czarna, wierzbą białą, bukiem pospolitym z domieszką jarzębiny, derenia, bzu
czarnego, trzmieliny. Niskie, podmokłe brzegi głównie w wypłyconej części północnej
porastają zarośla łozowe budowane w większości przez wierzbę łozę Salix cinerea.
Jezioro otacza niezbyt szeroki pas szuwarów – trzcinowego, mannowego, pałkowego
oraz w zabagnionej północnej części – narecznicowo – trzcinowego utworzony przez
fitocenozy: Phragmitetum communae, Glyceretum maximae, Typhetum lalifoliae. Północny
brzeg porasta najbogatszy florystycznie zespół Thelypteridi – Phragmitetum, z dużym
udziałem bobrka trójlistnego, pałki szerokolistnej, irysa, kropidła wodnego, szczawiu
lancetowatego, przytuli błotnej i narecznicy błotnej. Występuje tu także kępowo mech.
Na brzegu południowym znajduje się wypłycenie z gytią wapienną w podłożu.
Od strony wody, w wypłyconych miejscach szuwar trzcinowy graniczy z płatami
zespołu „lilii wodnych” w facji z grążelem żółtym.
Brzeg wschodni charakteryzuje się wąską ławicą brzegową i wąskim pasem szuwaru
budowanym głównie przez turzyce – turzyca dzióbkowata, turzyca zaostrzona, turzyca
sztywna, turzyca brzegowa oraz gorysz błotny, mięta nadwodna, manna mielec, trzcinnik
lancetowaty.
Brzeg południowy i zachodni mniej więcej do połowy porośnięty jest olszyną.
Spotykane są tam gatunki: karbieniec pospolity, sadziec konopiasty, ostrożeń warzywny,
sitowie leśne, sit rozpierzchły, manna jadalna, wierzbownica kosmata, tojeść pospolita,
psianka słodkogórz, chmiel zwyczajny. Od połowy jeziora ku północnej stronie stoki są
wyższe i w olszynę wkracza buk, brzoza, sosna i dąb.
W wodzie spotyka się włosienicznik krążkolistny, wywłócznik okółkowy, rdestnice –
kędzierzawą, lśniącą oraz licznie mszysty zespół Fontinaletum anlipyreticae.
Jezioro Parzeńskie użytkowane jest rekreacyjnie. Szczególnie eksploatowana jest
część wschodnia zbiornika, granicząca z gruntami wsi Parzeńsko. Wpływa to niewątpliwie na
zwiększanie trofii wody. Ze składu florystycznego wnioskować można, że jest to jezioro
eutroficzne.
Zagrożenia – Eutrofizacja ściekami z domków na wschodnim brzegu.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
47
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Jezioro Sumiackie „Cymbały” o powierzchni 12.8 ha ma charakter śródpolnego jeziora
przepływowego. Połączone jest z Jeziorem Karskim Wielkim strugą wypływającą
z północnego brzegu. Jest wydłużonym zbiornikiem otoczonym wokół drzewami
odgradzającymi akwen od pól uprawnych. Brzegi jeziora są w większości dość strome,
a ławica brzegowa wąska, stąd pas szuwarów jest z reguły słabo rozwinięty. Szczególnie
na zachodnim brzegu duże fragmenty litoralu znajdujące się pod okapem wysokich drzew,
niemal zupełnie pozbawione są roślinności szuwarowej i tylko miejscami rośnie wąski pas
trzciny graniczący z płatami grążela żółtego i grzybieni białych. Brzegi otoczone są starymi
drzewami: dębami, grabami, osikami, olszami, głogami, wierzbami oraz zaroślami leszczyny
i jarzębiny. Między drzewami występują interesujące gatunki leśne zielne jak: fiołek,
konwalijka dwulistna, konwalia majowa, czyściec leśny, narecznica samcza, zawilec gajowy.
Niektóre rosnące na brzegach drzewa (głównie dęby) mają wymiary pomnikowe.
Na południowym brzegu, w rozlewisku cieku rozwinęła się olszyna, w której rosną
gatunki bagienne: płat bobrka trójlistnego oraz karbieniec pospolity, kosaciec żółty, turzyca
brzegowa, turzyca dzióbkowata, uczep trój listkowy, trzcina pospolita, pałka wąskolistna
poprzerastane chmielem. W wodzie rośnie jeżogłówka gałęzista oraz mozaikowo
na powierzchni toni wodnej płaty grążela żółtego, grzybieni białych i rdestnicy pływającej.
Północny brzeg wypłycony ujściem rowu i porośnięty trzciną od strony toni wodnej
zajęty jest rozległym płatem grzybieni białych. Północno – wschodni brzeg otoczony jest
wąskim pasem szuwarów, który buduje głównie trzcina pospolita i turzyca zaostrzona, obok
których rozwijają się niekiedy niewielkie obszarowo fitocenozy grążela żółtego.
Zachodni stromy brzeg charakteryzuje się słabo wykształconym szuwarem, który nie
rozwinął się na wąskiej ławicy brzegowej pod okapem drzew. Tylko w kilku, wypłyconych
miejscach rosną niewielkie płaty trzciny graniczącej z fitocenozami nymfeidów – grążel
żółty, grzybienie białe.
Zagrożeniem dla tego zbiornika jest nadmierna eutrofizacja wody poprzez spływy
powierzchniowe z okolicznych pól oraz zaśmiecanie brzegów!
Jezioro Ciche to śródleśne jeziorko o powierzchni 10.11 ha otoczone zwartym szuwarem
trzcinowym. Jest zbiornikiem przepływowym włączonym w system wraz ze stawami
rybackimi na południu gminy. Jest to dawne jezioro rynnowe mające obecnie otwartą toń
tylko w części północnej. Głębokość maksymalna wynosi ok. 14 m, podłoże jest mulisto –
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
48
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
piaszczyste. Jezioro otoczone jest drzewami – brzozami (Betula pendula), olszami (Alnus
glutinosa), wierzbami (Salix cinerea), klonami (Acer platanoides), jarzębinami (Sorbus
aocuparia).
Pas okalających zbiornik szuwarów budowany jest głównie przez oczeret jeziorny,
trzcinę pospolitą, kosaciec żółty, pałkę wąskolistną. W delcie cieku, w północnej części
jeziora na mulistym podłożu o znacznej miąższości wykształcił się szuwar pałkowy
z udziałem gatunków błotnych jak: przetacznik bobowniczek, szczaw nadmorski, szczaw
lancetowaty, rzepicha ziemnowodna, wierzbownica kosmata, sadziec konopiasty, jeżogłówka
gałęzista, turzyca ciborowata, turzyca zaostrzona, pałka szerokolistna.
Od strony wody na wypłyceniu znajduje się mozaika płatów fitocenoz roślin wodnych
– rdestu ziemnowodnego, grzybieni białych, grążela żółtego, rdestnicy kędzierzawej,
rdestnicy lśniącej, włosienicznika krążkolistnego, wywłócznika okółkowego, jezierzy
morskiej.
Południową część jeziora stanowi rozległe wypłycenie (od 0.5 do 1.5 m głębokości),
tworzące wąską, długą zatokę mającą w podłożu gytię wapienną. Zatoka ta otoczona jest
trzciną z domieszką pałki wąskolistnej oraz niekiedy kłóci wiechowatej. Wśród nielicznej
roślinności wodnej uwagę zwracają ramienice – Chara tomentosa i Chara fragilis oraz jezierza
morska.
Na południowym brzegu wśród szuwaru trzcinowego zlokalizowano stanowisko
storczyka – kruszczyka błotnego.
Jezioro Okrągłe koło Trzcinnej – zbiornik śródpolny mający powierzchnię 6.57 ha
i głębokość max. ok. 8 m. Dno zbiornika jest piaszczyste z domieszką mułu. Jezioro otoczone
jest wąskim pasem drzew jak: brzoza, wierzba biała, olsza czarna, jarzębina, kalina koralowa.
Stosunkowo szeroką strefę litoralu porasta wąski pas szuwaru stanowiącego mozaikę –
trzcinowego, turzycowego (turzyca zaostrzona, turzyca brzegowa, turzyca dzióbkowata)
i pałkowego. Tylko w prześwitach między szuwarami, na płyciznach występują płaty
zbiorowiska z sitem tępokwiatowym, skrzypem bagiennym oraz oczeretem Tabernemontana.
W płytkiej wodzie, gdzie przejrzystość sięga dna widoczne są ławy zbiorowisk
ramienicowych utworzonych przez Chara tomentosa i Chara vulgaris, Chara fragilis oraz
jezierzy morskiej.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
49
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Jezioro na północ od wsi Świątki – Dworzec to wypłycone jeziorko, o pow. ok. 2 ha
położone w pobliżu torów kolejowych, przy przystanku Swiątki – Dworzec. Toń wodna
zbiornika w znacznym stopniu zarośnięta jest wysokim szuwarem budowanym głównie przez
trzciny, pałkę wąskolistną, mozgę trzcinową, mannę mielec i oczeret Tabernemontana.
W zabagnionych fragmentach brzegu skupiają się turzyce wysokie – turzyca sztywna, turzyca
pseudociborowata oraz bagienne gatunki: ostrożeń błotny, skrzyp bagienny, siedmiopalecznik
błotny, krwawnica pospolita, tojeść pospolita, szczaw lancetowaty, sadziec konopiasty,
niezapominajka błotna, sit dwudzielny, pałka szerokolistna i psianka słodkogórz. Na płyciźnie
sąsiadującej z wydeptywanym, trawiastym brzegiem znajduje się szuwar ponikłowy.
W pobliżu znaleziono stanowisko storczyka kukułki krwistej. Jezioro jest proponowane jako
użytek ekologiczny UE – 22.
8.3.2. Zbiorowiska cieków wodnych
Roślinność cieków wodnych wykazuje wyraźny związek z charakterem podłoża
i otaczająca szatą roślinną.
Wzdłuż koryta rzek Marwicy i Kłodawki oraz w ich rozlewiskach zlokalizowanych
na terenach leśnych występują fragmenty olesów – Carici clongatae – Alnetum. Brzegi rzek
na odcinkach biegnących przez łąki wykształcone na torfach porośnięte są mozaiką szuwarów
– trzcinowego oraz turzycowego z takimi gatunkami turzyc jak np.: turzyca zaostrzona,
turzyca brzegowa, turzyca dzióbkowata, a także z masowym udziałem gatunków nitrofilnych
głównie pokrzywy i ostrożenia wraz z zaroślami wierzbowymi. W toni wodnej zanotowano
występowanie gatunków wód eutroficznych: rzęsę mniejszą i spirodelę wielokorzeniową,
moczarkę kanadyjską, potocznik wąskolistny, marek szerokolistny, szczaw wąskolistny,
przetacznik bobowniczek, rdestnicę kędzierzawą. Niekiedy w rowach występowały także
ramienice – jednogatunkowe agregacje Chara fragilis. Przykładowo zbiorowisko ramienic
zbliżone do Charetum fragilis zanotowano w rowie na SW od Smolar.
Śródpolne, wyraźnie przeżyźnione odcinki rowów mają brzegi mocno zarośnięte przez
trzcinę, sadziec konopiasty, kozłek lekarski; niejednokrotnie w rowach spotykano stanowiska
rzęśli wiosennej. Gatunki brzegów rowów dość często tworzą zbiorowiska zbliżone
do zespołu Urtico – Sambucetum budowane przez gatunki nitrofilne głównie pokrzywa
z domieszką krzewiastych wierzb i bzu czarnego. Zespół ten najlepiej wykształcił się wzdłuż
brzegu cieku łączącego jezioro Sumiackie z jeziorem Karskie Wielkie. Nie przedstawiają one
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
50
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
większej wartości florystycznej, lecz stanowią ostoję fauny w rolniczym krajobrazie i ważne
ogniwo w systemie korytarzy ekologicznych gminy.
Jeziora, cieki wodne i inne zbiorniki znajdujące się na terenie gminy Nowogródek
Pomorski mają bez wyjątku charakter eutroficzny. Na ich terenie oraz w bezpośrednim
sąsiedztwie dość często zlokalizowane są populacje interesujących gatunków roślin np. łąki
ramienicowe, płaty nymphaeidów, które mają status ochronny lub są rzadkie w skali kraju,
regionu lub gminy. Najbardziej interesujące pod względem florystycznym, siedliskowym
i krajobrazowym zbiorniki wodne objęte są ochroną jako użytki ekologiczne UE – 12, UE –
13, UH – 15.
8.3.3. Ekosystemy torfowiskowe wilgotnych łąk i pastwisk
W gminie Nowogródek Pomorski prawie wszystkie ze stwierdzanych torfowisk
to torfowiska typu niskiego. Wśród nich powierzchniowo największą rolę odgrywają wilgotne
łąki i pastwiska należące do rzędu Molinietalia (zespoły: Cirsio – Polygonetum Tx. 1951,
Polygono – Scirpetum silvatici Schwick 1944, Epilobio – Juncetum effusi Br. – Bl. Oberd.
1957).
Do niedawna były one ekstensywnie wykorzystywane jako użytki zielone, które
powstały na miejscu zmeliorowanych i zagospodarowanych jeszcze przed wojną łąk
torfowiskowych. Obecnie część tych łąk i pastwisk została porzucona. Następuje szybka ich
degradacja, w wyniku braku nawożenia i pogarszania się stosunków wodnych. Istnieją
okresy, kiedy poziom wody obniża się w glebie na głębokość 0.50 m i więcej. To powoduje
inwazję chwastów i eliminowanie gatunków paszowo wartościowych oraz ustępowanie wielu
rzadkich gatunków roślin, np. niektórych storczyków. Taki obraz przedstawiają między
innymi kompleksy łąk w pobliżu Jezioro Kozie, które częściowo objęto ochroną jako użytek
ekologiczny w gminie Myślibórz. Obecnie są to zdegradowane łąki, na których wyjątkową
ekspansję wykazują gatunki nitrofilne, głównie pokrzywa i ostrożeń polny. Łąki te mają
znaczenie ze względów faunistycznych, gdyż na ich terenie występuje wiele gatunków
zwierząt.
Ich wartość botaniczna wzrosłaby niewątpliwie na skutek ponownego
ekstensywnego użytkowania. Największe kompleksy wilgotnych łąk i pastwisk występują:
-
na południe i południowy zachód od wsi Rataje,
-
w okolicy wsi Trzcinna,
-
na północ od wsi Giżyn,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
51
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
na północ od wsi Karsko.
Na tych terenach zostały stwierdzone m.in.: ostrożeń warzywny, rdest wężownik,
kłosówka wełnista, tymotka łąkowa, komonica błotna, firletka poszarpana, tojeść pospolita,
tojeść rozesłana, krwawnica pospolita, rutewka żółta, śmiałek darniowy, sitowie leśne.
Torfowiska niskie w wielu miejscach (np. na północ od Trzcinnej – od strony drogi,
fragmenty brzegów jeziora Karskie Wielkie i wśród kompleksu wilgotnych łąk w okolicach
Rataj) porośnięte były zaroślami wierzbowymi, tzw. łozowiskami (Salici – Franguletum).
Zajmowały one najbardziej bagniste miejsca. Dominowała tutaj wierzba szara (łoza) (Salix
cinerea), rzadziej notowana była wierzba uszata (Salix aurita) i krucha (Salix fragilis). Często
stanowią one ostoje dla zwierząt. Takim obszarem jest Strefa Ochrony Ekologicznej zapisana
w planie zagospodarowania przestrzennego gminy z roku 1990, położona na północ od
Trzcinnej. Oprócz wspomnianych zarośli wierzbowych znajduje się tu trzcinowisko,
w sąsiedztwie którego na uwilgotnionej glebie rosną m.in.: krwawnica pospolita, wiązówka
błotna, tojeść pospolita, tojeść rozesłana, turzyca błotna, sit rozpierzchły, karbieniec
pospolity, groszek łąkowy, przytulia czepna, kosaciec żółty, sitowie leśne, szczaw zwyczajny,
bluszczyk kurdybanek, pokrzywa zwyczajna, mlecz polny. W strefie ekotonowej między
wilgotniejszym i suchszym siedliskiem stwierdzono: turzycę owłosioną, stokrotkę pospolitą
miętę polną, koniczynę białą, marchew zwyczajną., głowienkę pospolitą, perz właściwy,
ostrożeń polny, lnicę pospolitą, brodawnik jesienny, szczawik żółty, skrzyp polny, jaskier
rozłogowy, uczep trój listkowy, sit członowały, dzwonek pokrzywolistny, chaber łąkowy,
firletkę poszarpaną, żywokost lekarski, komonicę zwyczajną. W badanym obiekcie mimo
dość znacznej bioróżnorodności nie występowały gatunki roślin rzadkich ani chronionych.
Torfowiska typu niskiego odnotowano także w lasach, w oddz. 329g Nadleśnictwo
Barlinek i 441a Nadleśnictwo Barlinek. Z gatunków tam stwierdzanych, na szczególną uwagę
zasługują w oddz. 441 a – podlegający całkowitej ochronie widłak jałowcowaty i coraz
rzadszy w skali regionu fiołek błotny. Ponadto występowały m.in.: trzęślica modra, turzyca
dzióbkowata, turzyca zaostrzona.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
52
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
9. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA NATURALNEGO
-
niewłaściwa gospodarki ściekami i odpadami,
-
obciążenia
komunikacyjne
–
rozbudowa
sieci
komunikacyjnej
oraz
stacji
benzynowych,
-
eksploatacja, w tym głównie nielegalna torfu, piasków oraz żwirów,
-
niewłaściwa melioracja wilgotnych łąk, porastających torfowiska niskie oraz dolin
rzecznych, potęgujących odpływ wody i w konsekwencji nadmierne osuszanie gleb,
-
niszczenie wysp i szpalerów drzew oraz krzewów występujących w zagłębieniach
śródpolnych, na miedzach a także wzdłuż dróg lokalnych,
-
nadmierne lub niewłaściwe w sposobie (wyręby całkowite) pozyskiwanie drewna,
szczególnie w otoczeniu cieków i zbiorników wodnych,
-
9.1.
zaśmiecanie oraz niszczenie, w tym także wyrąb starych drzew, roślinności parkowej.
Zagrożenia mające charakter naturalnych przemian zachodzących w glebie
i szacie roślinnej na skutek:
-
ewolucji zbiorników wodnych, ich wypłycania i wzrastania trofii wody,
-
naturalnych procesów, np. obniżanie się poziomu wód gruntowych prowadzącego
do osuszania gleby i zanikania mikrobiotopów śródleśnych i śródpolnych mokradeł
jako skutek zmian klimatyczno – pogodowych,
-
zaniechania użytkowania łąk i pastwisk prowadzącego do ich degradacji florystycznej
i zanikania wielu interesujących gatunków roślin.
Do obszarów szczególnie zagrożonych w wyniku presji na środowisko wyżej wymienionych
zagrożeń należą:
1. Wyrobisko byłej żwirowni na południe od Karska, w którym składowany jest gruz.
2. Pozostałe wyrobiska żwirowni obecnie zalesione, lecz niedokładnie zabezpieczone
przed wyrzucaniem śmieci.
3. Obszar sąsiadujący z drogą krajową Nr 3 zagrożony jest nadmiernym hałasem oraz
emisją spalin zawierających tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodory, sadze.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
53
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
4. Obszar zlewni Marwicy zagrożony jest od strony drogi rozlewami paliw
i przedostawaniem do gleby substancji chemicznych, w tym ropopochodnych
transportowanych cysternami.
5. Skrzyżowanie i zakręty w okolicy miejscowości Trzcinna. Jastrzębiec, oraz kręty
odcinek drogi Smolary – Smólsko stanowią tereny szczególnie narażone na katastrofy
drogowe.
6. Rejon stacji benzynowej w Sominie zagrożony jest rozlewami i przenikaniem do gleb
paliwa.
7. Wody jezior, a w szczególności Ulejno i Sumiackie przez spływy powierzchniowe
z okolicznych pól narażone są na przyspieszoną eutrofizację. Wody jeziora Kinickiego
są zdegradowane.
8. Brzegi jezior Karskie Wielkie i Parzeńsko zagrożone są przez lokalizację
nieskanalizowanej zabudowy rekreacyjnej.
9. Parki i stare cmentarze, w tym głównie park w Golinie narażony jest na dewastację.
10. Planowany przebieg trasy szybkiego ruchu, może spowodować kolizje zarówno
ze względu na ochronę fauny, flory jak i krajobrazu. W znacznym stopniu utrudni
komunikację między wschodnią a zachodnią częścią gminy (przerwane korytarze
ekologiczne Nowogródek Pomorski – Trzcinna i Smolary – Rataje).
Do obszarów szczególnie zagrożonych w wyniku naturalnych przemian w obrębie gleby
i szaty roślinnej zaliczyć trzeba:
-
jeziora znajdujące się w otoczeniu terenów rolniczych oraz cieki wodne,
-
porzucone wilgotne łąki na torfach np. łąki w okolicy Rataj i Świątek,
-
śródleśne i przyjeziorne olszyny,
-
wszystkie, zanikające na skutek osuszania, zagłębienia śródleśne, a zwłaszcza
mokradła śródpolne,
-
degradacja szaty roślinnej pogarsza warunki biocenotyczne i tym samym zanikanie
siedlisk fauny, w tym szczególnie gatunków wrażliwych na zmiany środowiska,
zagrożonych wyginięciem.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
54
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
10. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA
10.1. Zaopatrzenie w wodę
Na ogólną liczbę 23 miejscowości zaopatrywanych jest w wodę z sieci wodociągowej
9 miejscowości zamieszkałych przez 90.6% mieszkańców. Systemem zaopatrzenia w wodę
objęte są następujące miejscowości:
-
wodociągami zbiorowymi: Golin, Karsko, Giżyn,
-
wodociągami grupowymi:
a) Nowogródek Pomorski – Sumiak (d. PGR),
b) Giżyn – Rokitno,
c) Kinice z Rychnowa, gmina Barlinek,
d) Trzcinna – Świątki – Rataje – Somin (część) – Smólsko z Ław gmina
Myślibórz.
Pozostałe miejscowości zaopatrywane są z wodociągów zagrodowych.
Wszystkie ujęcia to ujęcia głębinowe, z których część wykonana została w okresie
funkcjonowania państwowych gospodarstw rolnych. Wszystkie ujęcia posiadają wyznaczoną
strefę ochrony bezpośredniej, nie mają natomiast ustalonej strefy ochrony pośredniej.
Tabela 7. Wykaz ujęć wody na terenie gminy.
Lokalizacja Eksploatator
Miejscowości objęte
wodociągiem
Data ważności
pozw. wodnopr.
Wydajność
eksploatacyjna
ujęcia (m3/h)
Giżyn
ZKUWiM Gorzów Giżyn, Rokitno
brak
43.0
Karsko
ZKUWiM Gorzów Karsko
2003.12.31
70.0
Nowogródek
Pomorski
ZKUWiM Gorzów Nowogródek
brak
35.0
Golin
ZKUWiM Gorzów Golin
brak
70.0
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
55
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Przedsiębiorstwo
Ławy
gm.
Wodociągów
Myślibórz
Myślibórz
Ławy, Trzcinna, Świątki,
Rataje, Somin, Smólsko
2005.06.30
49.0
Rychnów gm.
Barlinek
Rychnów, Kinice
2005.12.30
73.0
Spółka
Wodna”Płonia”
Eksploatowane na terenie gminy ujęcia wody nie posiadają uregulowanego stanu formalno –
prawnego poboru wody. Zastrzeżenia budzi również stan techniczny niektórych
eksploatowanych ujęć.
10.2. Gospodarka ściekowa
Przeważająca część miejscowości gminy Nowogródek Pomorski nie posiada
zbiorczych systemów kanalizacji sanitarnej zakończonych oczyszczalniami ścieków. Jedynie
osiedle mieszkaniowe byłego Zakładu Rolnego w Karsku posiada kanalizację sanitarną
zakończoną oczyszczalnią ścieków oraz istnieje lokalna oczyszczalnia ścieków dla myjni
stacji paliw w Trzcinnej. W pozostałych miejscowościach gospodarka ściekowa opiera się na
zbiornikach bezodpływowych.
Poniżej przedstawiono charakterystykę oczyszczalni ścieków w Karsku oraz ocenę jej
funkcjonowania, stanu technicznego i możliwości technologicznych.
Oczyszczalnia ścieków w Karsku
Oczyszczalnia ścieków w Karsku wykonana została na początku lat 80 – tych
ubiegłego wieku dla obsługi budowanego osiedla mieszkaniowego byłego Zakładu Rolnego
Karsko. Technologia oczyszczania ścieków opierała się na pracy niskoobciążonego osadu
czynnego z odprowadzaniem ścieków oczyszczonych do ziemi za pośrednictwem pół
filtracyjnych. Na odprowadzanie ścieków do ww. odbiornika zakład rolny posiadał
pozwolenie wodno – prawne. W związku ze zmianą w 1991 roku przepisów prawnych
dotyczących wymagań jakie powinny spełniać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi
Gospodarstwo Administrowania i Nadzoru Mienia Skarbu Państwa w Barlinku, jako
ówczesny administrator oczyszczalni zleciło Zakładowi Usług Technicznych AGH
w Poznaniu wykonanie projektu modernizacji oczyszczalni w celu dostosowania jej
funkcjonowania do nowych wymagań. Projekt opracowany został z końcem 1998 roku
i przewidywał oczyszczanie Qśr.d. = 62.0 m3/d ścieków. Na przeprowadzenie modernizacji
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
56
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
oczyszczalni inwestor uzyskał w 1999 roku w Starostwie Powiatowym w Myśliborzu
pozwolenie na budowę. Po załatwieniu spraw formalnych oczyszczalnię przejęła we władanie
Gmina Nowogródek Pomorski. W związku z tym, że ww. projekt modernizacji oczyszczalni
nie przewidywał pełnego wykorzystania możliwości technologicznych oczyszczalni, Gmina
podjęła działania zmierzające do zmiany tego projektu i wykorzystania pełnych możliwości
istniejącej oczyszczalni. W 2004 roku dokonano przeprojektowania oczyszczalni i wykonano
prace
modernizacyjne
na
oczyszczalni.
Oczyszczalnia
po
modernizacji
posiada
przepustowość Qśr.d. = 200 m3/d, co pozwala na przyjęcie ścieków pochodzących od około
1600 mieszkańców.
Po modernizacji układ technologiczny oczyszczalni i technologia oczyszczania
ścieków i przeróbki osadów ściekowych przedstawia się następująco:
Część mechaniczna:
-
Punkt zlewny ścieków dowożonych,
-
Obiekt sita bębnowego kanałowego,
-
Przepompownia ścieków surowych.
Część biologiczna:
- Dwie komory napowietrzania pracujące równolegle,
- Stacja dmuchaw,
- Osadnik wtórny o przepływie pionowym,
- Przepływomierz,
- Zbiornik retencyjny,
- Przepompownia ścieków oczyszczonych na pola filtracyjne.
Część osadowa:
-
Zagęszczacz grawitacyjny,
-
Stacja mechanicznego odwadniania osadu w budynku socjalno – technicznym,
-
Poletka do suszenia osadu nadmiernego.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
57
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
10.3. Gospodarka odpadowa
Gmina posiada czynne składowisko odpadów komunalnych o powierzchni 1.4 ha,
którego pojemność wykorzystana jest w 75% i będzie eksploatowane do końca 2007 r., co jest
zgodne z Decyzją Starosty Powiatowego w Myśliborzu Nr OSR III.7645/50/03 z dnia 10
października 2003 r. Po tym terminie składowisko odpadów winno być wyłączone
z eksploatacji i na podstawie projektu musi być zrekultywowane.
Powiatowy plan Gospodarki Odpadami zakłada likwidację składowisk nie
odpowiadającym kryteriom ochrony środowiska i zamykanie składowisk zapełnionych.
Po zamknięciu składowiska na terenie gminy Nowogródek Pomorski, zakłada się gospodarkę
odpadami opartą na selektywnym gromadzeniu i odbiorze odpadów surowcowych, odpadów
balastowych i gabarytowych na składowisku Ekomyśl w Dalszem.
Problematykę szerzej omówiono w opracowaniu pt. „Gminny plan gospodarki
odpadami dla gminy Nowogródek Pomorski”.
10.4. Stan powietrza atmosferycznego
Dla gminy Nowogródek Pomorski, nie przeprowadzono pomiarów zanieczyszczenia
powietrza. Nie opublikowano również jak dotąd żadnych danych na temat zanieczyszczenia
atmosfery z terenu powiatu myśliborskiego. Wg danych Urzędu Statystycznego, z obszaru
powiatu wyemitowano 317 ton pyłu (ze spalania paliw, co stanowi 4.09% w województwie).
Zauważa się tendencję spadkową stężeń zanieczyszczeń powietrza i nie stwierdzono
przekroczeń dopuszczalnych wartości stężeń 24 godzinnych i średniorocznych.
11.
ZAGROŻENIA
ZWIĄZANE
Z
RÓŻNYMI
FORMAMI
UŻYTKOWANIA ŚRODOWISKA
11.1. Rolnictwo
W gminie Nowogródek Pomorski do najważniejszych czynników wpływających
na warunki ochrony szaty roślinnej należy rolnictwo ze względu na to, że obejmuje swoim
oddziaływaniem duży obszar i powoduje zasadnicze zmiany w środowisku naturalnym.
Najistotniejsze zagrożenia związane z rolniczym użytkowaniem gruntów to:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
58
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
powstawanie ogromnych, skomasowanych powierzchni upraw kosztem miedz
i zarośli śródpolnych (korytarzy ekologicznych), gdzie rozwija się bogata gatunkowo
roślinność okrajkowa,
-
nawożenie ustabilizowanymi osadami ściekowymi gruntów rolnych w rejonie Karska
z Komunalnej Oczyszczalni Ścieków w Gorzowie,
-
niszczenie mechaniczne roślinności oczek i mokradeł śródpolnych, zwłaszcza
pozbawionych zarośli i zadrzewień przywodnych podczas prac polowych i niszczenie
chemiczne poprzez stosowanie środków ochrony roślin i nadmierny spływ biogenów
z pól,
-
stosowanie na całej powierzchni upraw polowych środków ochrony roślin,
powodujące ubożenie i zanikanie roślinności segetalnej,
-
intensywne zagospodarowanie użytków zielonych z oraniem, „meliorowaniem”,
nawożeniem, obsiewem szlachetnymi gatunkami traw, stosowaniem środków ochrony
roślin powodujące drastyczne ubożenie bogactwa florystycznego łąk.
Pozostałe czynniki stanowiące zagrożenie dla roślin związane są również z działalnością
człowieka i należą do nich:
-
turystyka i rekreacja,
-
urbanizacja.
11.2. Turystyka i rekreacja
Ten rodzaj antropopresji dotyczy głównie obszarów cennych krajobrazowo
i przyrodniczo oraz ma w dużej mierze charakter żywiołowy, trudny do opanowania przy
pomocy programowych i planistycznych działań. Na terenie gminy do głównych zagrożeń
związanych z turystyką i rekreacją należą:
-
penetrowanie lasów przyczyniające się do wydeptywania runa, powstawania gęstych
sieci ścieżek i zawlekania antropofitów,
-
presja wędkarzy i plażowiczów na szatę roślinną brzegów, głównie jezior
(wydeptywanie przy stanowiskach wędkarskich, podjeżdżanie samochodami nad
jeziora oraz zmiany właściwości fizyko – chemicznych wód (poprzez uruchamianie
osadów dennych na kąpieliskach, zanieczyszczanie wód ściekami).
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
59
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
11.3. Urbanizacja
Urbanizacja, tj. zabudowa powierzchni ziemi, przyczynia się do drastycznych zmian
mikro – siedliskowych i powoduje miejscową eksterminację szaty roślinnej. W miarę wzrostu
powierzchni zabudowanych pogłębia się problem niszczenia siedlisk i zasobów genowych
roślin. Na terenie gminy za główne problemy uznać należy:
-
przekształcanie warunków mikrosiedliskowych w obrębie obszarów zabudowanych
(np. pokrywanie sztucznymi nawierzchniami dużych powierzchni, zakładanie
intensywnie zagospodarowywanych terenów zieleni, trawników i ogrodów, regularne
koszenie, usuwanie przychaci i przypłoci), powodujące eksterminację tradycyjnej
roślinności ruderalnej,
-
zagospodarowanie otoczenia linii komunikacyjnych (likwidacja spontanicznie
powstających zarośli, regularne koszenie i wypalanie, wprowadzanie obcych
gatunków drzew i krzewów), uniemożliwia pełnienie przez nie funkcji korytarzy
ekologicznych,
-
nie nadążająca za rozbudową infrastruktura (kanalizacja) powodująca, że ścieki
odprowadzane są rowkami do pobliskich stawów i jezior,
-
12.
wysypywanie odpadów w miejsca niedozwolone.
KONCEPCJA
SYSTEMU
ODPROWADZANIA
ŚCIEKÓW
W GMINIE NOWOGRÓDEK POMORSKI
Opracowana w 2004 r. kompleksowo rozwiązuje problem gospodarki ściekami
na terenie gminy Nowogródek Pomorski.
12.1. Założenia ogólne
W
celu
kompleksowego
rozwiązania
problemu
gospodarki
ściekowej
w poszczególnych miejscowościach gminy Nowogródek Pomorski postanowiono przyjąć
następujące założenia:
a) wszystkie miejscowości gminy o w miarę zwartej zabudowie zostaną uzbrojone
w system kanalizacji sanitarnej,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
60
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
b) miejscowości sąsiadujące ze sobą powiązane zostaną w jeden system kanalizacyjny,
o ile przemawia za tym rachunek ekonomiczny lub względy ochrony środowiska,
c) w miarę możliwości wykorzystana zostanie istniejąca oczyszczalnia ścieków
w Karsku i uwzględniona możliwość powiązania planowanej kanalizacji z system
kanalizacyjnym gminy Myślibórz,
d) dla
zabudowy rozproszonej
przewidziane
będą
oczyszczalnie
indywidualne
(alternatywnie bezodpływowe zbiorniki ścieków) lub lokalne dla grupy budynków,
e) przy wyborze lokalizacji i technologii lokalnych, małych oczyszczalni ścieków
kierować się będzie następującymi zasadami:
-
zgodnością z ustaleniami Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy,
-
bilansem ilościowym i jakościowym ścieków,
-
możliwością odprowadzenia ścieków do wód powierzchniowych płynących
z pominięciem zamkniętych zbiorników wodnych i jezior,
-
charakterem odbiornika ścieków, w tym warunkami gruntowo – wodnymi,
-
zgodnością z przepisami ochrony środowiska,
f) przy ustalaniu charakteru i przebiegu kanalizacji sanitarnej kierować się będzie
zasadą, aby w maksymalny możliwy sposób i uzasadniony ekonomicznie ścieki
sprowadzane były grawitacyjnie oraz następującymi założeniami:
-
kanalizacja sanitarna powinna zapewnić odbiór ścieków ze wszystkich budynków
mieszkalnych i innych obiektów gdzie powstają ścieki z wyjątkiem obiektów,
dla których z ekonomicznego punktu widzenia wykonanie odcinka kanalizacji
byłoby nieuzasadnione,
-
zaproponowanie w ww. sytuacjach indywidualnego sposobu zagospodarowania
ścieków zgodnego z wymogami ochrony środowiska,
-
kanalizacja sanitarna powinna być w maksymalny możliwy i uzasadniony
ekonomicznie i technicznie sposób wykonana w układzie grawitacyjnym oraz
zapewniać szczelność; biorąc pod uwagę warunki hydrogeologiczne panujące
na terenie gminy przyjęto, że maksymalne zagłębienie kanalizacji sanitarnej nie
powinno być większe niż 3.5 – 4.0 m,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
61
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
przepompownie ścieków należy stosować w sytuacjach niesprzyjającego
ukształtowania terenu, uniemożliwiającego wykonanie odcinków grawitacyjnych
lub konieczności stosowania dużych zagłębień kanalizacji grawitacyjnej.
12.2. Rozważane koncepcje systemu kanalizacyjnego i ich ocena
W celu dokonania wyboru najbardziej właściwego i optymalnego systemu kanalizacji
sanitarnej na terenie gminy, analizie poddano trzy możliwe rozwiązania:
Rozwiązanie I, polegające na utworzeniu systemu kanalizacyjnego spełniającego wymagania
określone w punkcie 12.1., tworzącego jeden system obejmujący wszystkie miejscowości
ze zwartą zabudową i docelowym skierowaniem ścieków na istniejącą oczyszczalnię
w Karsku. Dla miejscowości o małej liczbie mieszkańców, których włączenie do planowanej
sieci kanalizacyjnej byłoby z ekonomicznego punktu widzenia niekorzystne oraz
dla zabudowy rozproszonej przewiduje się rozwiązania indywidualne, z indywidualnymi
oczyszczalniami ścieków. Zaletą tego rozwiązania jest utworzenie jednego systemu
kanalizacyjnego zakończonego istniejącą oczyszczalnią w Karsku. Ponadto posiadanie
własnej oczyszczalni pozwala na niezależne kształtowanie ceny odbioru i oczyszczania
ścieków od ich dostawców. Przyjęcie tego rozwiązania wymaga jednak rozbudowy
oczyszczalni w Karsku o nowe obiekty technologiczne oraz utworzenia własnego
przedsiębiorstwa usług komunalnych do eksploatacji kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni
ścieków.
Rozwiązanie II, polegające na utworzeniu jednego dużego systemu kanalizacyjnego
zbudowanego na ww. zasadach, z którego ścieki w skierowane zostałyby do systemu
kanalizacyjnego gminy Myślibórz i dalej na oczyszczalnię komunalną w Myśliborzu. Zaletą
takiego rozwiązania jest utworzenie jednego systemu kanalizacyjnego, a przez skierowanie
ścieków do systemu kanalizacyjnego gminy Myślibórz oszczędności na budowie nowej
oczyszczalni gminnej lub istotnej rozbudowie oczyszczalni w Karsku. Wadą tego rozwiązania
jest niewykorzystanie istniejącej oczyszczalni w Karsku i konieczność jej eksploatacji
do chwili budowy nowego systemu kanalizacyjnego w nieokreślonej jeszcze precyzyjnie
perspektywie, co pociągnie za sobą i tak spore koszty i problemy związane z ochroną
środowiska.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
62
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Rozwiązanie III, polegające na podziale terenu gminy na dwie zlewnie, utworzenie w nich
oddzielnych systemów kanalizacyjnych z uwzględnieniem ww. warunków i skierowanie
ścieków z jednej, wschodniej zlewni na modernizowaną oczyszczalnię w Karsku, a z drugiej,
zachodniej zlewni do systemu kanalizacyjnego gminy Myślibórz. Rozwiązanie to jest
rozwiązaniem pośrednim pomiędzy opisanymi wyżej rozwiązaniami. Łączy ono ze sobą
zalety obu tych rozwiązań i minimalizuje ich wady, optymalizując rozwiązanie problemu
gospodarki ściekowej na terenie gminy. Wykorzystanie możliwości technologicznych
modernizowanej obecnie oczyszczalni w Karsku do przyjęcia ścieków ze wschodniej części
gminy jest rozwiązaniem korzystnym również z ekonomicznego punktu widzenia, gdyż koszt
powiązań kanalizacyjnych części wschodniej i zachodniej gminy byłby z pewnością znacznie
większy niż koszt obecnej modernizacji oczyszczalni w Karsku. Bezpośrednie sąsiedztwo
zachodniej części gminy z gminą Myślibórz daje możliwość mniej kosztownego połączenia
obu systemów kanalizacyjnych w porównaniu z kosztami rurociągów przesyłowych ścieków
z systemu kanalizacyjnego zachodniej części gminy do oczyszczalni w Karsku. Przekazanie
zrealizowanej kanalizacji do obsługi przez jednostki komunalne Gminy Myślibórz zdejmie
z Gminy Nowogródek ciężar obowiązku jej eksploatacji. Wadą tego rozwiązania jest jedynie
brak możliwości kształtowania ceny za odbiór i oczyszczanie ścieków wprowadzanych
do systemu kanalizacyjnego sąsiedniej gminy.
Uwzględniając wszystkie opisane w niniejszym opracowaniu uwarunkowania,
kierując się przyjętymi wyżej zasadami zaproponowano wykonanie na terenie gminy układu
grawitacyjno – ciśnieniowej sieci kanalizacyjnej. Wyodrębniono dwa zasadnicze i niezależne
układy kanalizacyjne K1 i K2, dwa układy miejscowe zakończone lokalnymi oczyszczalniami
ścieków, a w pozostałych miejscowościach zaproponowano wykonanie indywidualnych
(przydomowych) oczyszczalni ścieków.
Pierwszy układ kanalizacyjny (K1) obejmować będzie miejscowości Giżyn,
Nowogródek Pomorski, Świątki, Trzcinną Somin i Rataje oraz projektowane strefy
produkcyjno – usługowe (Giżyn i Trzcinną), z których ścieki skierowane zostaną do układu
kanalizacyjnego gminy Myślibórz w miejscowości Ławy.
Drugi układ kanalizacyjny (K2) obejmować będzie miejscowość Karsko i Kinice wraz
z terenami przeznaczonymi na funkcje rekreacyjne nad jeziorem Karskie Wielkie. Ścieki
z tego układu kanalizacyjnego skierowane zostaną na zmodernizowaną oczyszczalnię
w Karsku.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
63
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
W dwóch miejscowościach, tj. Golinie i Parzeńsku przewiduje się wykonanie
lokalnych
układów
kanalizacyjnych
zakończonych
mechaniczno
–
biologicznymi
oczyszczalniami ścieków. W pozostałych miejscowościach ze względu na duże rozproszenie
zabudowy mieszkaniowej i brak perspektyw rozwojowych przewiduje się wykonanie
oczyszczalni indywidualnych (przydomowych) z odprowadzeniem ścieków do ziemi lub wód
powierzchniowych płynących.
Oczyszczalnia ścieków w Karsku jest obiektem gruntownie przebudowanym,
o nowoczesnej, wysokosprawnej technologii oczyszczania ścieków i przeróbki osadów
ściekowych. Duża przepustowość oczyszczalni (Qśr.d. = 200 m3/d) umożliwia przyjęcie
i właściwe oczyszczenie ścieków pochodzących od ok. 1600 mieszkańców. Zabezpiecza
to w pełni możliwość przyjęcia ścieków z miejscowości Karsko i Kinice oraz terenów
przeznaczonych w perspektywie na tereny rekreacyjne w tych miejscowościach, tj. od 40%
mieszkańców gminy. Oczyszczenie ścieków z obu tych miejscowości na oczyszczalni
w Karsku wpłynie pozytywnie na poprawę stanu sanitarnego tych miejscowości, podniesie
komfort życia mieszkańców oraz wpłynie pozytywnie na stan środowiska naturalnego
obciążanego dotychczas ściekami surowymi. Węzeł osadowy oczyszczalni pozwala
na prowadzenie racjonalnej gospodarki wytworzonymi osadami ściekowymi, które również
nie będą obciążać środowiska, a właściwie wykorzystane mogą poprawiać własności gleb
słabych (niskich klas bonitacyjnych).
12.3. Bilans ścieków
Bilans ilości ścieków powstających w poszczególnych miejscowościach opracowano
metodą wskaźnikową w oparciu o dane ilości mieszkańców oraz wskaźniki jednostkowego
zużycia wody na cele bytowo – gospodarcze. Ilość mieszkańców w poszczególnych
miejscowościach ustalono w oparciu o dane uzyskane w Urzędzie Gminy w Nowogródku
Pomorskim uwzględniając wytyczne prognozy demograficznej zawarte w „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Nowogródek Pomorski”.
Wskaźnik jednostkowej ilości ścieków bytowo – gospodarczych na jednego
mieszkańca przyjęto w oparciu o prognozy krajowe na perspektywę, normy jednostkowego
zużycia wody oraz analizę obecnego zużycia wody. Norma jednostkowego zużycia wody
określona w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie
określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8, poz. 70) wynosi 100 – 140 l/M d,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
64
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
w zależności od wyposażenia mieszkań w urządzenia sanitarne i dostępu do systemu
kanalizacji sanitarnej. Aktualnie obserwuje się spadek zużycia wody w porównaniu z latami
poprzednimi zarówno w miastach jak i na terenach wiejskich. Stwierdzone, realne zużycie
wody na terenach wiejskich kształtuje się obecnie na poziomie 80 do 110 l/M d.
Ze względu na przewidywany niski przyrost naturalny w perspektywie nadchodzących lat,
do dalszych obliczeń przyjęto jednostkowe zużycie wody na poziomie 120 l/M d dla okresu
perspektywicznego roku 2020, które uwzględnia również zapotrzebowanie na wodę przez
sektor usługowy na terenach wiejskich.
Poniżej w tabeli nr 8 przedstawiono bilans szczegółowy ilości ścieków, jaka
powstawać będzie w poszczególnych miejscowościach gminy po jej skanalizowaniu.
Uwzględniono przy tym dla okresu perspektywicznego ilość ścieków z terenów
przeznaczonych w „Studium uwarunkowań...” pod zabudowę o charakterze rekreacyjno –
turystycznym.
Tabela 8. Bilans ilości ścieków.
L.p.
Miejscowość
Liczba mieszk.
stan obecny
Liczba mieszk.
stan na 2020 r.
Ilość ścieków Qśr.d. [m3/d]
stan na 2020
424
560
75
364
144
-
437
576
78
375
148
-
52.4
67.2
9.4
45
17.7
19.1
1.
2.
4.
5.
6.
7.
Giżyn
Nowogródek
Rataje
Trzcinna
Świątki
MOP-KZ
8.
KZ-Ławy
-
-
-
RAZEM:
1.567
1.614
193.4
8.
Kinice
207
213 + 1800
241.6
9.
Karsko
1158
1358 + 400
210.9
RAZEM:
1.365
1.571 + 2200
452.5
Golin
Parzeńsko
78
45
78
45 + 100
9.40
17.4
Ogółem:
3055
3277 + 2300
678.1
10.
11.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
65
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
12.4.
Uwarunkowania
wynikające
ze
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Nowogródek Pomorski”, związane
z gospodarką ściekową
Gmina Nowogródek Pomorski nie posiada aktualnego planu miejscowego
zagospodarowania
przestrzennego.
Regionalne
Biuro
Gospodarki
Przestrzennej
Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie opracowuje „Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nowogródek Pomorski”. Stanowić
będzie ono podstawę sporządzania planów miejscowych, który zgodnie z ustawą z dnia 27
marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717) nie
mogą być sprzeczne z zapisami studium.
Projekt studium wskazuje na konieczność ochrony przed zanieczyszczeniem wód
podziemnych
nie
izolowanych
w
wystarczający
sposób
warstwą
utworów
nieprzepuszczalnych oraz wód jezior występujących na terenie gminy poprzez ich
wykluczenie jako odbiorników ścieków. Jest to zgodne z zapisami ustawy z dnia 18 lipca
2001 roku – Prawo Wodne (Dz. U. nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami),
zabraniającej wprowadzania ścieków do jezior, do których nie były dotychczas wprowadzane
ścieki.
Obecnie na terenie gminy, jak zaznaczono wcześniej istnieje jedna oczyszczalnia
ścieków w Karsku, z której ścieki odprowadzane są do ziemi. Studium przewiduje utrzymanie
zmodernizowanej oczyszczalni w Karsku i skierowanie do niej dodatkowo ścieków z terenu
Kinie i terenów rekreacyjnych w Kinicach i Karsku. Zachodnią cześć gminy proponuje się po
skanalizowaniu włączyć do systemu kanalizacyjnego gminy Myślibórz. Miejscowości nie
objęte zbiorczym systemem kanalizacyjnym proponuje się wyposażyć w lokalne systemy
kanalizacyjne z lokalnymi oczyszczalniami ścieków. Zabudowa rozproszona powinna być
wyposażona w rozwiązania indywidualne.
12.5. Zakres rzeczowy rozwiązań układów sieci kanalizacyjnej
12.5.1. Układ kanalizacyjny K1 z wprowadzeniem ścieków do systemu kanalizacyjnego
gminy Myślibórz w miejscowości Ławy
Na ten układ kanalizacyjny składają się sieci kanalizacyjne w miejscowościach:
Giżyn, Nowogródek Pomorski, Świątki, Trzcinna Somin (część) i Rataje, połączone
wzajemnie ze sobą z których ścieki kierowane są z dwóch przepompowni głównych
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
66
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
w Nowogródku Pomorskim i Świątkach, wspólnym rurociągiem tłocznym do kanału
grawitacyjnego systemu kanalizacyjnego w Ławach.
1) Kanalizacja m. Giżyn
Układ kanalizacyjny m. Giżyn tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV 0200 mm
– 3950 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV 0160 mm
– 4200 m,
-
Przepompownia P1.9
–
1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny Ø 110 mm
–
250 m,
-
Przepompownia główna P – 1.8
–
1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 1.8 do SR
w Nowogródku Pomorskim,
– 3850 m.
2) Kanalizacja m. Nowogródek Pomorski
Układ kanalizacyjny m. Nowogródek Pomorski tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV 0200 mm
– 3830 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV 0160 mm
– 4200 m,
-
Przepompownia P – 1.7
– 1 szt.,
-
Rurociągi tłoczne Ø 110 mm
– 280 m,
-
Przepompownia główna P – 1.6
– 1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 1.6 do KZ
– 1850 m.
3) Kanalizacja m. Rataje
Układ kanalizacyjny m. Rataje tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV 0200 mm
– 900 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 750 m,
-
Przepompownia główna P – 1.5
– 1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 1.5 do SR w m. Trzcinną – 1550 m.
4) Kanalizacja m. Trzcinna – Somin
Układ kanalizacyjny m. Trzcinna – Somin tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV Ø 200 mm
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
– 4300 m,
67
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 3640 m,
-
Przepompownia P – 1.4, P – 1.3
– 2 szt.,
-
Rurociąg tłoczny Ø 110 mm
– 3200 m,
-
Przepompownia główna P - 1,2
– 1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 1.2 do SR w m. Świątki – 1100 m.
5) Kanalizacja m. Świątki
Układ kanalizacyjny m. Świątki tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV Ø 315 mm
– 1350 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 1440 m,
-
Przepompownia główna P – 1.1
– 1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 1.1 do KZ
– 450 m.
6) Rurociąg tłoczny MOP – KZ
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z MOP do KZ
– 1400 m.
7) Rurociąg tłoczny KZ – SR w m. Ławy
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø110 mm z KZ do SR w Ławach
– 2800 m.
12.5.2. Układ kanalizacyjny K2 z wprowadzeniem ścieków do oczyszczalni ścieków
Karsku
Na ten układ kanalizacyjny składają się sieci kanalizacyjne w miejscowościach:
Kinice i Karsko oraz tereny rekreacyjno – turystyczne położone nad jeziorem Karskie
Wielkie, połączone wzajemnie ze sobą, z których ścieki kierowane są do oczyszczalni
ścieków w Karsku
1) Kanalizacja m. Kinice
Układ kanalizacyjny m. Kinice tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV Ø 200 mm
– 4440 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 2100 m,
-
Przepompownia P – 2.5, P – 2.6, P – 2.7
– 3 szt.,
-
Rurociągi tłoczne Ø 110 mm
– 1400 m,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
68
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
Przepompownia główna P – 2.4
– 1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 2.4 do SR w m. Karsko – 650 m.
2) Kanalizacja m. Karsko
Układ kanalizacyjny m. Karsko tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV Ø 200 mm
– 3900 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 4800 m,
-
Przepompownia P – 2.1 i P – 2.3
– 2 szt.,
-
Rurociągi tłoczne Ø 110 mm
– 750 m,
-
Przepompownia główna P – 2.2
– 1 szt.,
-
Rurociąg tłoczny – tranzytowy Ø 110 mm z P – 2.2 do SR
– 400 m.
12.5.3. Układ kanalizacyjny m. Golin i Parzeńsko
W miejscowościach tych zaprojektowano lokalne systemy kanalizacyjne obejmujące
wszystkich mieszkańców, zakończone mechaniczno – biologicznymi oczyszczalniami
ścieków.
1) Kanalizacja m. Golin
Układ kanalizacyjny m. Golin tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV Ø 200 mm
– 400 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 400 m,
-
Przepompownia P – 1
– 1 szt.,
-
Rurociągi tłoczne Ø 110 mm
– 50 m,
-
Oczyszczalnia ścieków Qśr.d. = 9.4 m3/d.
Oczyszczalnia zlokalizowana została w północno – wschodniej części Golina, na terenie
stanowiącym obecnie nieużytek.
2) Kanalizacja m. Parzeńsko
Układ kanalizacyjny m. Parzeńsko tworzą:
-
Kolektory grawitacyjne PCV Ø 200 mm
– 950 m,
-
Przyłącza kanalizacyjne PCV Ø 160 mm
– 600 m,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
69
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
Przepompownia P – 1, P – 2, P – 3
– 3 szt.,
-
Rurociągi tłoczne Ø 110 mm
– 400 m,
-
Oczyszczalnia ścieków Qśr.d. = 5.4 m3/d.
Oczyszczalnia zlokalizowana została w południowo – wschodniej części Parzeńska, na terenie
stanowiącym obecnie nieużytek.
12.6. Koszty realizacji proponowanych rozwiązań
Część kosztowa obejmuje przewidywane szacunkowe koszty związane z realizacją
założeń koncepcji rozwiązania gospodarki ściekowej przedstawionych w niniejszym
opracowaniu.
Podane koszty realizacji rurociągów kanalizacji grawitacyjnej i tłocznej oparte są
o wykonany dla potrzeb niniejszego opracowania kosztorys wykonania 1 mb rurociągu
o określonej średnicy i studzienek rewizyjnych. Koszt wykonania przykanalików ustalono
przy założeniu, że:
-
średnia długość przykanalika w zależności od miejscowości wynosić będzie 20 do 40
mb,
-
średnica rurociągu wynosić będzie Ø 160 mm,
-
w skład przykanalika wchodzić będzie 1 studzienka rewizyjna Ø 1000 mm,
-
głębokość ułożenia rur nie większa niż 1.5 m,
oraz w oparciu o ilość numerów budynków mieszkalnych w danej miejscowości. Przyjęto
średnie rozmieszczenie studzienek rewizyjnych na kanalizacji grawitacyjnej co 50 m.
W odniesieniu do przepompowni koszt ich wykonania (bez zasilania w energię elektryczną)
podano w oparciu o dane uzyskane od producenta pomp i gotowych przepompowni
(STRATE)
oraz
kosztorys
ich
montażu.
Ceny
przepompowni
prefabrykowanych
o parametrach określonych w niniejszym opracowaniu kształtują się na poziomie
60 – 210 tys. zł.
Tabela 9. Wykaz przepompowni.
L.p. Pompownia
Typ pompowni
Typ pomp
Moc pompy
[kW]
P1
P2
Cena netto komplet
pompowni z
automatyką
Układ K1
1
2
Świątki P1, 1
Trzcinna P1, 2
AWALIFT 1/2
AWALIFT 1/2
5.5
1.5
5.5
1.5
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
120000
120000
70
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
3
4
5
Trzcinna P1, 3
Trzcinna P1, 4
Rataje P1, 5
Nowogródek
Pomorski P1, 6
Nowogródek
Pomorski P 1.7
Giżyn P1, 8
Giżyn P1, 9
6
7
8
9
AWALIFT 1/2
AWALIFT 1/2
AWALIFT 0/2
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
120000
120000
105000
AWALIFT 1/2
5.5
5.5
120000
AWALIFT 1/2
1.5
1.5
120000
AWALIFT 1/2
AWALIFT 74/2
2.2
0.75
2.2
0.75
120000
60000
Układ K2
10 Karsko P2.1
AWALIFT 1/2
3
3
120000
11 Karsko P2.2
12 Karsko P2.3
AWALIFT 2/2
2.2
2.2
210000
AWALIFT 74/2
1.5
1.5
29 Kinice P2.4
AWALIFT 2/2
3
3
60000
210000
30 Kinice P2.5
AWALIFT 2/2
3
3
210000
31 Kinice P2.6
AWALIFT 2/2
3
3
210000
32 Kinice P2.7
AWALIFT 0/2
0.75
0.75
105000
Parzeńsko
45 Parzeńsko P1
AWALIFT 74/1
1.5
1.5
60000
46 Parzeńsko P2
AWALIFT 74/1
1.5
1.5
60000
47 Parzeńsko P3
AWALIFT 74/1
1.5
1.5
60000
0.75
0.75
60000
Golin
55 Golin P1
AWALIFT 74/1
Średni koszt wykonania przydomowych oczyszczalni ścieków (dla 4 – 6 osób),
opartych o zbiorniki gnilne i drenaż rozsączający kształtuje się aktualnie na poziomie 8 tys.
zł., przy cenie samych urządzeń 3 – 3.5 tys. zł.
Średni koszt prefabrykowanych małych oczyszczalni biologicznych pracujących
w oparciu o metodę osadu czynnego lub złoża biologicznego przedstawia się następująco:
-
do 8 osób
– 8.500 zł,
-
do 12 osób
– 12.500 zł,
-
do 18 osób
– 15.000 zł,
-
do 30 osób
– 24.000 zł,
-
do 40 osób
– 32.000 zł,
-
do 100 osób
– 90.000 zł.
Do kosztów tych należy doliczyć koszty montażu, zasilenia w energię elektryczną wykonanie
do i odprowadzenia ścieków w kwocie średniej 5 – 7 tys. zł.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
71
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Poniżej
przedstawiono
zestawienia
tabelaryczne
kosztów
realizacji
sieci
kanalizacyjnych dla poszczególnych miejscowości oraz w rozbiciu na wyodrębnione
oddzielne układy kanalizacyjne. Dokonano również zestawienia podsumowującego kosztów
realizacji założeń programu.
12.7. Układ kanalizacyjny K1 z wprowadzeniem ścieków do systemu kanalizacyjnego
gminy Myślibórz w m. Ławy
Poniżej w tabelach podano zestawienie kosztów inwestycyjnych koniecznych
do poniesienia przy realizacji kanalizacji sanitarnej w poszczególnych miejscowościach
tworzących ww. układ kanalizacyjny.
1) Kanalizacja w m. Giżyn
Tabela 10. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Giżyn.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
3950.00
390.00
1 540 500.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
4200.00
320.00
1 344 000.00
Razem:
2 884 500.00
Przepompownia ścieków P-1.8
Przepompownia sieciowa P-1.9
1
1
120 000.00
60 000.00
Razem:
120 000.00
60 000.00
180 000.00
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
GIŻYN
4100.00
110.00
RAZEM:
451 000.00
3 515 500.00
2) Kanalizacja w m. Nowogródek Pomorski
Tabela 11. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Nowogródek Pomorski.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
3 830.00
390.00
1 493 700.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
4 200.00
320.00
1 344 000.00
Razem:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
2 837 700.00
72
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Przepompownia ścieków P-1.6
Przepompownia sieciowa P-1.7
1
1
120 000.00
120 000.00
Razem:
120 000.00
120 000.00
240 000.00
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
2 160.00
110.00
NOWOGRÓDEK POMORSKI RAZEM:
237 600.00
3 315 300.00
3) Kanalizacja w m. Rataje
Tabela 12. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Rataje.
Długość/il. szt.
m, szt.
Wyszczególnienie
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
900.00
390.00
351 000.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
750.00
320.00
240 000.00
Razem:
591 000.00
Przepompownia ścieków P-1.5
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
RATAJE
1
105 000.00
105 000.00
1 550.00
110.00
170 500.00
RAZEM:
866 500.00
4) Kanalizacja w m. Trzcinna – Somin
Tabela 13. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Trzcinna – Somin.
Długość/il. szt.
m, szt.
Wyszczególnienie
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
4 300.00
390.00
1 677 000.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
3 640.00
320.00
1 164 800.00
Razem:
2 841 800.00
Przepompownia ścieków P-1.4
1
120 000.00
120 000.00
Przepompownia ścieków P-1.3
1
120 000.00
120 000.00
Przepompownia ścieków P-1.2
1
120 000.00
120 000.00
Razem:
360 000.00
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
TRZCINNA – SOMIN
1 100.00
110.00
RAZEM:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
121 000.00
3 322 800.00
73
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
5) Kanalizacja w m. Świątki
Tabela 14. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Świątki.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
1 350.00
390.00
526 500.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
1 440.00
320.00
460 800.00
Razem:
987 300.00
Przepompownia ścieków P-1.1
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
ŚWIĄTKI
1
120 000.00
120 000.00
450.00
110.00
49 500.00
RAZEM:
1 156 800.00
6) Rurociąg tłoczny MOP – KZ
Tabela 15. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Trzcinna.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Rurociąg tłoczny tranzytowy: Ø 110 PE
1400.00
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
110.00
Razem:
154 000.00
154 000.00
7) Rurociąg tłoczny KZ – SR w m. Ławy
Tabela 16. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Ławy.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Rurociąg tłoczny tranzytowy: Ø 100 PE
2800.00
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
110.00
Razem:
308 000.00
308 000.00
Całkowity koszt realizacji układu kanalizacyjnego K1 przedstawia się
następująco:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
74
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Tabela 17. Zestawienie kosztów układu kanalizacyjnego K1.
Liczba
Liczba
mieszk.
L.p. Miejscowość mieszk. stan
stan na
obecny
2020 r.
Ilość ścieków
Ośr.d [m3/d]
stan na 2020
Koszt
kanalizacji
[zł]
52.4
69.1
9.4
45
17.7
3 515 500.00
3 315 300.00
866 500.00
3 322 800.00
1 156 800.00
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
19.1
154 000.00
Tak
Tak
1.
2.
4.
5.
6.
Giżyn
Nowogródek
Rataje
Trzcinna
Świątki
7.
MOP
-
437
576
78
375
148
-
8.
KZ-Ławy
-
-
-
308 000.00
RAZEM:
1.567
1.613
212.7
12 638 900.00
424
560
75
364
144
Opłacalność
12.8. Układ kanalizacyjny K2 z wprowadzeniem ścieków do oczyszczalni w Karsku
Poniżej w tabelach podano zestawienie kosztów inwestycyjnych koniecznych
do poniesienia przy realizacji kanalizacji sanitarnej w poszczególnych miejscowościach
tworzących ww. układ kanalizacyjny.
1) Kanalizacja w m. Kinice
Tabela 18. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Kinice.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
4 440.00
390.00
1 731 600.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
2 500.00
320.00
800 000.00
Razem:
2 531 600.00
Przepompownia ścieków P-2.4
1
210 000.00
210 000.00
Przepompownia ścieków P-2.5
1
210 000.00
210 000.00
Przepompownia ścieków P-2.6
1
210 000.00
210 000.00
Przepompownia ścieków P-2.7
1
105 000.00
105 000.00
Razem:
735 000.00
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
KINICE
2 050.00
110.00
RAZEM:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
225 500.00
3 492 100.00
75
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
1) Kanalizacja w m. Karsko
Tabela 19. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Karsko.
Długość/il. szt.
m, szt.
Wyszczególnienie
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
3 900.00
390.00
1 521 000.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
4 800.00
320.00
1 536 000.00
Razem:
3 057 000.00
Przepompownia ścieków P-2.1
1
120 000.00
120 000.00
Przepompownia ścieków P-2.2
1
210 000.00
210 000.00
Przepompownia ścieków P-2.3
1
60 000.00
60 000.00
Razem:
390 000.00
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
KARSKO
1150.00
110.00
RAZEM:
126 500.00
3 573 500.00
Całkowity koszt realizacji układu kanalizacyjnego K2 przedstawia się
następująco:
Tabela 20. Zestawienie kosztów układu kanalizacyjnego K2.
Liczba
Liczba
mieszk.
L.p. Miejscowość mieszk. stan
stan na
obecny
2020 r.
1.
2.
Ilość ścieków
Ośr.d [m3/d]
stan na 2020
Koszt
kanalizacji
[zł]
Kinice
Karsko
207
1158
213+1800
1358+400
241.6
210.9
3 492 100.00
RAZEM:
1.365
1.571+2200
452.5
7 065 600.00
3 573 500.00
Opłacalność
Tak
Tak
12.9. Układ kanalizacyjny w Golinie i Parzeńsku
Poniżej w tabelach podano zestawienie kosztów inwestycyjnych koniecznych
do poniesienia przy realizacji kanalizacji sanitarnej w poszczególnych miejscowościach
tworzących ww. układ kanalizacyjny.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
76
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
1) Kanalizacja w m. Golin
Tabela 21. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Golin.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
400.00
390.00
156 000.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
300.00
320.00
96 000.00
Razem:
252 000.00
Przepompownia ścieków P-1
Oczyszczalnia ścieków
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
GOLIN
1
1
60 000.00
90 000.00
60 000.00
90 000.00
50.00
110.00
5 500.00
RAZEM:
407 500.00
2) Kanalizacja w m. Parzeńsko
Tabela 22. Zestawienie kosztów realizacji kanalizacji sanitarnej w m. Parzeńsko.
Wyszczególnienie
Długość/il. szt.
m, szt.
Koszt jednostkowy Koszt całkowity
zł/mb, zł/szt.
zł
Kanalizacja grawitacyjna: Ø 200 PCV
950.00
390.00
370 500.00
Przykanaliki Ø 160 PCV
700.00
320.00
224 600.00
Razem:
594 500.00
Przepompownia ścieków P-1
1
60 000.00
60 000.00
Przepompownia ścieków P-2
1
60 000.00
60 000.00
Przepompownia ścieków P-3
1
60 000.00
60 000.00
Oczyszczalnia ścieków
1
90 000.00
Razem:
270 000.00
Rurociąg tłoczny Ø 110PE
PARZEŃSKO
400.00
110.00
RAZEM:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
44 000.00
908 500.00
77
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
12.10. Zbiorcze zestawienie kosztów realizacji sieci kanalizacyjnych
Tabela 23. Zestawienie kosztów sieci kanalizacyjnych.
Liczba
Liczba
Układ
mieszk.
L.p.
mieszk. stan
kanalizacyjny
stan na
obecny
2020 r.
1.
2.
3.
4.
Ilość ścieków
Ośr.d [m3/d]
stan na 2020
Koszt
Proponowana
kanalizacji
kolejność
[zł]
realizacji
Ukłąd K1
Układ K2
Golin
Parzeńsko
1 567.00
1 365.00
78.00
45+100
1 613.00
1 571+2 200
78.00
45+100
210.80
452.50
9.40
5.40
12 638 900.00
7 065 600.00
407 500.00
908 500.00
RAZEM:
3 155.00
5 607.00
678.1
21 020 500.00
II
I
III
IV
12.11. Podsumowanie i wnioski
1. Miejska
oczyszczalnia
ścieków
w
Myśliborzu
jest
oczyszczalnią
wysokosprawną posiadającą dużą rezerwę w przepustowości hydraulicznej
i technologicznej i może przyjąć całą ilość ścieków jaka powstawać będzie
w perspektywie roku 2020 na terenie miasta i gminy Myślibórz oraz
pochodzących z planowanej kanalizacji sanitarnej gminy Nowogródek
Pomorski – układu kanalizacyjnego K1 obejmującego zachodnia część gminy
Nowogródek.
2. Na zmodernizowaną oczyszczalnię ścieków w Karsku skierowane zostaną
ścieki pochodzące z układu kanalizacyjnego K2 obejmującego miejscowości
Kinice i Karsko oraz tereny letniskowe nad jeziorem Karskie Wielkie.
3. Dla miejscowości Golin i Parzeńsko przewiduje się wykonanie lokalnych sieci
kanalizacyjnych zakończonych mechaniczno – biologicznymi oczyszczalniami
ścieków z odprowadzeniem ścieków oczyszczonych do ziemi, czemu sprzyjają
dogodne warunki gruntowo – wodne w miejscach lokalizacji oczyszczalni.
4. Dla pozostałych miejscowości o rozproszonej zabudowie proponuje się
wykonanie indywidualnych (przydomowych) oczyszczalni z odprowadzeniem
ścieków do rowów melioracyjnych, wód powierzchniowych lub do ziemi.
5. Zaproponowany system kanalizacji sanitarnej obejmujący teren całej gminy
składał się będzie z dwóch układów kanalizacyjnych:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
78
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
Układ K1 z wprowadzeniem ścieków do systemu kanalizacyjnego
gminy Myślibórz w miejscowości Ławy obejmuje miejscowości:
Giżyn, Nowogródek Pomorski, Rataje, Trzinną, Somin (część),
Świątki.
-
Układ K2 z wprowadzeniem ścieków do oczyszczalni w Karsku
obejmuje miejscowości: Kinice i Karsko oraz tereny rekreacyjno –
turystyczne położone nad jeziorem Karskie Wielkie.
6. Skierowanie
ścieków
z
ww.
układów
kanalizacyjnych
na
miejską
oczyszczalnię ścieków w Myśliborzu i oczyszczalnie w Karsku pozwoli
na pełniejsze wykorzystanie ich możliwości technologicznych, zapewni
wysoki stopień ich oczyszczenia wymagany przepisami ochrony środowiska
oraz racjonalną gospodarkę wytworzonymi osadami ściekowymi. Wpłynie
również pozytywnie na stan czystości wód powierzchniowych, głównie jezior,
do których aktualnie pośrednio lub bezpośrednio są wprowadzane ścieki.
7. Duże urozmaicenie litologiczne osadów powierzchniowych, bogata rzeźba
terenu i urozmaicony układ hydrograficzny sprawiają że warunki gruntowo –
wodne na obszarze gminy, poza strefami równin sandrowych są dość
skomplikowane.
Budowa
przedstawionej
w
niniejszym
opracowaniu
kanalizacji sanitarnej i związanych z nią obiektów inżynierskich wymagać
będzie na etapie szczegółowych rozwiązań projektowych przeprowadzenia
dokładnych badań geologiczno – inżynierskich po projektowanych trasach
kanalizacji i pod poszczególne obiekty inżynierskie (przepompownie).
8. Proponuje się realizację sieci kanalizacyjnej na terenie gminy w następującej
kolejności:
a) Wykonanie układu kanalizacyjnego K2 – I etap.
b) Wykonanie układu kanalizacyjnego K1 – II etap.
c) Wykonanie układu kanalizacyjnego w Golinie – III etap.
d) Wykonanie układu kanalizacyjnego w Parzeńsku – IV etap.
e) Wykonanie oczyszczalni przydomowych – V etap.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
79
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
9. Przy ustalaniu kolejności realizacji układów kanalizacyjnych, jw. wzięto pod
uwagę koszt realizacji oraz uzyskany efekt ekologiczny. Jako pierwszy
przyjęto układ K2 odprowadzający ścieki z m. Kinice i Karsko
do zmodernizowanej oczyszczalni w Karsku. W drugim etapie proponuje się
wykonanie układu kanalizacyjnego K1 jako obsługującego znaczną liczbę
mieszkańców gminy.
10. Analiza techniczno – ekonomiczna realizacji sieci kanalizacyjnych w małych
jednostkach osadniczych leżących na obrzeżach układów kanalizacyjnych
wykazuje, że ich realizacja jest nieopłacalna (duże długości rurociągów
tłocznych, zbyt duży okres przetrzymywania ścieków w rurociągach tłocznych
oraz koszt wykonania kilkukrotnie wyższy od kosztu lokalnych oczyszczalni
ścieków).
11. Całkowita
moc
wszystkich
pompowni
ujętych
w
ww.
układach
kanalizacyjnych wynosi 44.15 kW co przy przyjętym średnim czasie pracy
w ciągu doby wynoszącym 7 godzin i cenie 1 kWh w wysokości 0.3 zł/kWh,
średniej ilości ścieków 678.1 m3/d daje jednostkowy koszt pompownia 1 m3
ścieków/dobę 0.15 zł.
12. Jednostkowe zużycie energii elektrycznej na przepompowanie 1 m3 ścieków
do systemu kanalizacyjnego Myśliborza wynosi dla całej proponowanej
w niniejszym opracowaniu sieci 1.38 kWh/m3, który w porównaniu z takim
wskaźnikiem dla oczyszczalni ścieków kształtującym się na poziomie 0.8
kWh/m3 jest stosunkowo duże.
13. Długość projektowanych sieci dla projektowanych układów kanalizacyjnych
wynosi:
-
kolektorów sanitarnych
– 24.020 m,
-
przykanalików
– 22.130 m,
-
rurociągów tłocznych
– 18.380 m.
14. Całkowity koszt realizacji kanalizacji (netto) objętej koncepcją (bez
oczyszczalni przydomowych) wynosi ok. 21.020.500 zł.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
80
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
12.12. Uwarunkowania wynikające z przepisów ochrony środowiska związane
z gospodarką ściekową
Z dniem 1 stycznia 2002 r. weszła nowa ustawa Prawo Wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr
115, poz. 1227), która wniosła wiele zmian w stosunku do poprzednio obowiązujących
przepisów w zakresie formalno – prawnym, budownictwa wodnego i wprowadzania ścieków
do wód lub do ziemi, a w szczególności:
-
Oczyszczalnie ścieków nie są traktowane już jako urządzenia wodne (art. 9, ust. 1 pkt.
19) i nie jest w związku z tym wymagane uzyskanie pozwolenia wodno – prawnego
na ich wykonanie, a jedynie pozwolenie na budowę według procedury określonej
w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.
627) i w oparciu o przepisy Prawa budowlanego.
-
Zgodnie z art. 39 Prawa wodnego zabrania się wprowadzania ścieków:
-
do wód stojących,
-
do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków do jeziora byłby
krótszy niż jedna doba,
-
do ziemi, jeżeli stopień oczyszczenia ścieków lub miąższość warstwy gruntu nad
zwierciadłem wód – podziemnych nie stanowi zabezpieczenia tych wód przed
zanieczyszczeniem.
-
Zgodnie z art. 129 Prawa wodnego dla zakładów (w rozumieniu ustawy)
pobierających wodę i następnie odprowadzających ścieki wydaje się obecnie jedno
pozwolenie wodno – prawne.
-
W odniesieniu do wykonania oczyszczalni ścieków w zakresie tzw. zwykłego
korzystania z wód (dotyczy oczyszczalni przydomowych o przepustowości do 5 m 3/d)
nie jest już konieczne uzyskanie pozwolenia wodno – prawnego na wykonanie
oczyszczalni oraz na wprowadzanie ścieków do środowiska w granicach własności
inwestora, a jedynie zgłoszenie jej budowy w oparciu o przepisy Prawa budowlanego.
Przed rozpoczęciem eksploatacji oczyszczalni należy jednak zgodnie z przepisami
ochrony środowiska, dokonać jej zgłoszenia w odpowiedniej miejscowo gminie.
Zgłoszenie musi zawierać informacje określone w art. 152 ustawy Prawo ochrony
środowiska. Do eksploatacji oczyszczalni można przystąpić, jeżeli organ (wójt,
burmistrz, prezydent miasta) w ciągu 30 dni od dnia złożenia zgłoszenia nie wniesie
sprzeciwu w formie decyzji. Zgłoszenie oczyszczalni przy nowo realizowanych
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
81
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
budynkach mieszkalnych jest warunkiem koniecznym do odbioru budynku przez
powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. W przypadku wprowadzania ścieków
do ziemi lub do wód na terenie nie należącym do inwestora należy wówczas uzyskać
pozwolenie wodno – prawne na wprowadzanie ścieków do ww. odbiorników.
13. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
13.1. Założenia systemu finansowania inwestycji
Realizacja zadań wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska i Planie Gospodarki
Odpadami wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które
udzielają dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie
ochrony środowiska (gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej) wymaga, żeby
inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie
największą liczbę mieszkańców gminy lub związku komunalnego. Dlatego należy dążyć,
aby podejmowane działania miały charakter gminny lub obejmowały swym zasięgiem kilka
gmin (np. międzygminne działania na rzecz ochrony środowiska).
Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obniży
koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty
eksploatacyjne.
W
zależności
od
przyjętego
w
danym
przypadku
rozwiązania
wariantu
organizacyjnego gmina może samodzielnie lub wspólnie z innymi finansować realizację
konkretnych zadań.
Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą
z następujących źródeł:
-
własne środki gminy,
-
dofinansowanie gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
-
fundusze związane z eko – konwersją (Ekofundusz),
-
fundusze pomocowe (Interreg III A),
-
kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska),
-
pozyskanie inwestora strategicznego,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
82
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej z funduszy spójności
i funduszy strukturalnych.
W przypadku gospodarki odpadami obok wymienionych powyżej źródeł finansowania
środki na częściowe pokrycie kosztów jego realizacji można uzyskać od organizacji odzysku,
a także ze sprzedaży opakowań i surowców wtórnych.
Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej
w dziedzinie ochrony środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia
odpowiedniego formularza, ale również przedstawienia szeregu opracowań i dokumentacji
planujące czy opisujące dane przedsięwzięcie. Są to m.in.:
-
strategia zrównoważonego rozwoju gminy, studium kierunków i uwarunkowań
przestrzennego zagospodarowania gminy, plan zagospodarowania przestrzennego,
plan rozwoju lokalnego (PRL),
-
program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami, koncepcje gospodarki
wodno – ściekowej, plan zalesiania itp.,
-
projekt budowlany i wykonawczy wraz ze źródłową dokumentacją ekonomiczną,
finansową i przetargową,
-
studium wykonalności (lub biznes plan w przypadku przedsięwzięć komercyjnych),
raport oddziaływania na środowisko,
-
wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu.
13.1.1. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Polskie gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Wojewódzkich
i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jednym
z priorytetów tego funduszu jest ochrona powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje
dofinansowanie (poprzez pożyczki) wdrażania projektów związanych z realizacją programów
ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym także gospodarki odpadami. Wniosek
do WFOŚiGW oraz NFOŚiGW składa się wg wzoru stosowanego w tych funduszach.
Maksymalnym udziałem pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka
w wysokości 50% całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi
dla samorządów terytorialnych 0.3% stopy redyskontowej.
W WFOŚiGW oraz NFOŚiGW istnieje możliwość umarzania pożyczek jeśli:
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
83
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
zadanie zostało zrealizowane terminowo,
-
osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny,
-
spłacono terminowo co najmniej 50% udzielonej pożyczki wraz z oprocentowaniem.
Fundusze preferują wnioski podmiotów, które zadeklarują przeznaczenie umorzonych
kwot na inwestycje proekologiczne. Okres spłaty pożyczki wynosi maksymalnie 5 lat.
13.1.2. EkoFundusz
Środki EkoFunduszu pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i z tzw.
ekokonwersji (zamianę kwot polskiego długu zagranicznego na środki inwestycyjne
w dziedzinie ochrony środowiska). Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie
przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko
regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych
za priorytetowe w skali europejskiej a nawet światowej. W statucie EkoFunduszu pięć
sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi:
-
ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu,
-
ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej,
-
ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu),
-
ochrona różnorodności biologicznej,
-
gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek
i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące
inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej),
a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne.
Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30%
nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%.
Specyfika EkoFunduszu polega również na tym, iż inwestor może liczyć na zwolnienie
dokonanych za granicą zakupów od ceł i opłat granicznych. W wyjątkowych, uzasadnionych
przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć wielkość 50%
nakładów własnych inwestora.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
84
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia
ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać
pożyczkę lub dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a inwestor musi wykazać się
wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego
finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu.
EkoFundusz
nie
dofinansowuje
badań
naukowych,
akcji
pomiarowych
i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu
środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowań oraz tworzenia dokumentacji
projektowej. Ze środków EkoFunduszu nie mogą także korzystać te przedsięwzięcia, które
kwalifikują się do udzielenia znaczącej pomocy ze strony funduszy strukturalnych i spójności.
Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty
techniczne (inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Wśród projektów technicznych
wyróżnić można projekty komercyjne, czyli takie które generują znaczne zyski po ich
zakończeniu oraz niekomercyjne, których głównym celem jest poprawa stanu środowiska
oraz względy społeczne, a przyszłe opłaty użytkowników jedynie pokrywają koszty, bez
generowania zysków, bądź generują zyski w niewielkiej wysokości.
W obydwu grupach projektów można wyróżnić projekty typowe oraz projekty
innowacyjne. Przez przedsięwzięcia innowacyjne EkoFundusz rozumie takie, które
wprowadzają na polski rynek nowe, lepsze niż dotąd rozwiązania techniczne służące ochronie
środowiska, oferowane zarówno przez firmy polskie, jak i firmy z krajów – donatorów.
Zadaniem EkoFunduszu jest upowszechnianie takich sprawdzonych, a nie stosowanych dotąd
w kraju lub w danym regionie rozwiązań.
Pewnym ograniczeniem stawianym przez EkoFundusz jest konieczność wprowadzania
technologii pochodzącej z jednego z krajów donatorów, które przeznaczyły część polskiego
długu na ochronę środowiska (USA, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Norwegia, Włochy).
13.1.3. Kredyty Banku Ochrony Środowiska
Bank
Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz
środków NFOŚiGW i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji
degradacji i ochronę
środowiska.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
85
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Na bazie wieloletniego doświadczenia bank realizuje zadania związane z jego
proekologiczną misją, współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony
środowiska, tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska
Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi
funduszami pomocowymi.
Bank udziela na cele proekologiczne następujących instrumentów:
-
Kredyty na inwestycje służące ochronie środowiska udzielane we współpracy
z WFOŚiGW – kredyty udzielane są ze środków WFOŚiGW (w tym w formie linii
kredytowych) lub ze środków banku z dopłatami WFOŚiGW do oprocentowania
z przeznaczeniem na inwestycje służące ochronie środowiska przynoszące wymierny
efekt ekologiczny. Przedmiotem kredytowania są inwestycje z zakresu ochrony
środowiska polegające na realizacji/modernizacji obiektów służących:
a) ochronie wód i gospodarce wodnej (np. oczyszczalnie ścieków wraz
z systemem kanalizacji, modernizacje technologii służące oszczędności wody),
b) ochronie atmosfery (np. budowa i modernizacja instalacji ograniczających
emisję zanieczyszczeń do atmosfery, wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii),
c) ochronie powierzchni ziemi (np. redukcja odpadów u źródeł wytwarzania,
składowiska odpadów, zakłady utylizacji odpadów).
-
Kredyty na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie
środowiska – kredyt dla sprzedawców i wykonawców na zakup lub montaż urządzeń
i wyrobów służących ochronie środowiska, np.: przydomowych oczyszczalni ścieków,
materiałów do ociepleń budynków, pomp ciepła, okien termoizolacyjnych, itd.
Przedmiotem kredytowania jest zakup, zakup i montaż lub montaż urządzeń
i wyrobów służących ochronie środowiska, np.: przydomowych oczyszczalni ścieków,
kolektorów słonecznych, pomp ciepła, grzejników konwekcyjnych, kotłów gazowych,
olejowych lub zasilanych energią elektryczną, zaworów termostatycznych, materiałów
do ocieplania budynków, okien termoizolacyjnych, rolet zewnętrznych i okiennic,
drzwi zewnętrznych charakteryzujących się niskim współczynnikiem przenikania
ciepła. Kredytowane urządzenia i wyroby winny posiadać wymagane prawem
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
86
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
dokumenty potwierdzające jakość (aprobaty, certyfikaty, deklaracje producenta, itp.) –
zgodne z Ustawą o badaniach i certyfikacji oraz rozporządzeniami wykonawczymi do
tej Ustawy. Montaż wyrobów może być kredytowany w przypadku gdy:
a) sprzedawca, z którym bank podpisał porozumienie jest jednocześnie
wykonawcą,
b) wykonawca jest jednostką autoryzowaną przez sprzedawcę, z którym bank
podpisał porozumienie,
c) bank podpisał z wykonawcą porozumienie dotyczące montażu urządzeń
i wyrobów zakupionych wyłącznie na zasadach obowiązujących dla
niniejszego produktu.
Kwota kredytu – do 100% kosztów inwestycji – czyli ceny zakupu i montażu urządzenia lub
wyrobu. Okres kredytowania: do 5 lat. Oprocentowanie: według zmiennej stopy
procentowej lub indywidualnie dla każdego wyrobu i urządzenia.
13.1.4. Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej
Polska jest członkiem Unii Europejskiej od maja 2004 r. Dzięki temu może ubiegać
się o finansowanie inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska z funduszy strukturalnych
i spójności. Finansowaniem z tych funduszy będą już mogły zostać objęte inwestycje
rozpoczęte z dniem 1 stycznia 2004 r.
Fundusz Spójności
Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim
Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej,
których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów
członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania i Irlandia). Fundusz ten nie należy do grupy
Funduszy Strukturalnych, ze względu na określony czas w którym działa. Ze względu
na charakter i cel Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej. Realizację
Funduszu Spójności zaplanowano na lata 1993 – 1999. Na szczycie UE w Berlinie
postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 r. Od maja 2004 r. fundusz ten jest dostępny
także dla naszego kraju.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
87
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Fundusz Kohezji (Spójności) redystrybuowany jest przez Komisję Europejską
na podstawie składanych wniosków w odpowiednich terminach. Tak więc to nie instytucje
krajowe, ale stosowne organy Unii Europejskiej rozpatrują konkretne projekty, akceptując je,
a następnie finansując.
Pomoc, którą te kraje otrzymują w ramach funduszu obejmuje finansowanie
projektów dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury
transportowej (w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich).
Budżet Funduszu Spójności na lata 2000 – 2006 wynosi 18 mld Euro (w latach 1994 –
1999 wynosił 15.5 mld Euro).
Fundusz może przyczyniać się do finansowania:
-
projektów, lub etapów projektu, które są technicznie lub finansowo niezależne,
-
lub grupy projektów powiązanych ze sobą widoczną strategią tworzącą spójną całość.
Fundusz może m.in. zapewnić pomoc dla projektów dotyczących środowiska,
przyczyniających się do osiągnięcia celów art. 130 R Traktatu, łącznie z projektami
wynikającymi z przyjętych zgodnie z art. 130 S działań, a w szczególności projekty
zgodne z priorytetami nałożonymi na wspólnotową politykę w zakresie ochrony
środowiska przez Piąty Program Polityki i Działania odnoszący się do Środowiska
i Stałego Rozwoju.
Fundusz może również udzielać pomocy:
-
na wstępne badania odnoszące się do kwalifikujących się projektów, łącznie z tymi,
które są konieczne dla ich wprowadzenia,
-
na środki wsparcia technicznego, a w szczególności:
a) na środki poziome takie jak badania porównawcze mające na celu ocenę wpływu
pomocy wspólnotowej,
b) na środki i badania, które przyczyniają się do oceny, monitorowania lub oszacowania
projektów, oraz wzmocnieniu i zagwarantowaniu koordynowania projektów i ich
spójności, a w szczególności spójności z politykami wspólnotowymi,
c) na działania i badania
pomagające w sporządzeniu koniecznych dostosowań
we wprowadzanych projektach.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
88
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Fundusze strukturalne
Fundusze strukturalne są najważniejszym instrumentem polityki strukturalnej Unii
Europejskiej. Są to specjalne instytucje, których zadaniem jest wspieranie i modernizacja
gospodarek krajów UE. Fundusze te są kierowane do tych regionów i sektorów, które bez
pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE.
Inwestycje związane z ochroną środowiska finansowane są w ramach funduszy strukturalnych
z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
13.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska
Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu
zarządzania tym programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem zasad
zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami
i obowiązków podmiotów zarządzających.
W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostką, na której będą
spoczywały główne zadania zarządzania tym programem będzie Urząd Gminy. Jednak
całościowe zarządzanie środowiskiem w gminie będzie odbywać się na kilku poziomach.
Oprócz poziomu wojewódzkiego jest jeszcze powiatowy i gminne jednostki organizacyjne,
obejmujące działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska.
Na każdą z tych jednostek nałożone są różne (czasami zbieżne) obowiązki (tabela 24).
Tabela 24. Ustawowe zadania poszczególnych jednostek samorządowych.
Jednostka
administracyjna
Zakres obowiązków
1
2
Województwo
-
opracowanie strategii rozwoju,
opracowanie planów wieloletnich,
opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego,
realizacja polityki rozwoju,
edukacja publiczna,
promocja i ochrona zdrowia,
pomoc społeczna,
ochrona środowiska,
gospodarka wodna,
obronność,
bezpieczeństwo publiczne,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
89
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Powiat
Gmina
-
zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego,
gospodarki wodnej,
ochrony środowiska i przyrody,
ochrony przeciwpowodziowej,
zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz
środowiska,
promocji i ochrony zdrowia,
administracji geologicznej,
-
gospodarka odpadami komunalnymi,
zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych,
oczyszczanie ścieków komunalnych,
tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej,
tworzenie niektórych obszarów chronionych,
ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej,
wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych.
Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów
gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami)
ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej choć od jakiegoś czasu uwzględniają one
także głos opinii społecznej. Na tym poziomie zarządzanie środowiskiem odbywa się przez:
-
dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
-
porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,
-
modernizacje stosowanych technologii,
-
eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,
-
instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
-
stałą kontrole zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie
i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez:
-
racjonalne planowanie przestrzenne,
-
kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
-
porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,
-
instalowanie urządzeń ochrony środowiska.
Instrumenty służące do zarządzania programem ochrony środowiska wynikają
z obowiązujących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
90
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty
prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.
13.2.1. Instrumenty prawne
Do instrumentów prawnych zaliczamy:
-
pozwolenia
na wprowadzanie do środowiska substancji
lub energii,
w tym
pozwolenia zintegrowane,
-
decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami,
-
koncesje
geologiczne
wydawane na rozpoznanie i
eksploatacje surowców
mineralnych,
-
oceny oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji,
-
decyzje zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego.
Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli pomiar stanu
środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska jak też
w
odniesieniu
do
ilości
zasobów
środowiska.
Obecnie,
wprowadzenie
badań
monitoringowych, jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je
instrumentem o znaczeniu prawnym.
13.2.2. Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych zaliczamy:
-
opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza,
za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub
ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane są ścieki,
-
administracyjne kary pieniężne,
-
odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,
-
kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska.
13.2.3. Instrumenty społeczne
Wśród
instrumentów
społecznych,
jako
najważniejszy
należy
wymienić
współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
91
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
skutecznego zarządzania opartego o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić
na:
-
narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się
poprzez działanie”. Można w nich wyróżnić dwie kategorie dotyczące:
a) działań
samorządów
(dokształcanie
profesjonalne
i
system
szkoleń,
interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach
sieciowych),
b) powiązań
między
władzami
samorządowymi
a
społeczeństwem
(udział
społeczeństwa w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych,
wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomości – kampanie
edukacyjne),
-
narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych:
a) środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,
b) strategie i plany działań,
c) systemy zarządzania środowiskiem,
d) ocena wpływu na środowisko,
e) ocena strategii środowiskowych.
-
narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju:
a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska),
b) regulacje cenowe,
c) regulacje użytkowania, oceny inwestycji,
d) środowiskowe zalecenia dla budżetowania,
e) kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych.
-
narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju:
a) wskaźniki równowagi środowiskowej,
b) ustalenie wyraźnych celów operacyjnych,
c) monitorowanie skuteczności procesów zarządzania
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
92
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja
ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają
do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska
nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony
środowiska oraz komunikowanie się władz samorządu lokalnego ze społeczeństwem
na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych.
Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy gminnymi służbami
ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami
gospodarczymi. Powinny to być relacje partnerskie które będą prowadziły do wspólnej
realizacji poszczególnych przedsięwzięć. I tak pozarządowe organizacje ekologiczne mogą
zajmować się zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywać plany ochrony
rezerwatów i parków narodowych, opracowywać operaty ochrony przyrody dla nadleśnictw),
prowadzić konstruktywne (i jak najbardziej fachowe) programy ochrony różnych gatunków
czy typów siedlisk, realizować prośrodowiskowe inwestycje (np. związane z alternatywnymi
źródłami energii) itp. Tradycyjną rolą organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania
przepisów ochrony środowiska i monitoringu.
Niezbędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem
wszystkie grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio
wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły
w sposób bezpośredni (np. mieszkańców przez tereny których posesji będzie przebiegać
wodociąg) oraz badanie opinii społeczności lokalnej. Nie może mieć sytuacja,
że o planowanych zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł np. prasy. W takim
przypadku mieszkańcy zajmą postawę negatywną (czasami nawet wrogą) w stosunku
do planowanej inwestycji. Jak uczy doświadczenie wydłuża to lub nawet czasami
uniemożliwia realizacje planowanych celów.
Głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw
(nawyków) społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin życia tak aby były one
zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na specyfikę tego zagadnienia trzeba
mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni, co nie oznacza że nie należy go prowadzić.
Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych
formach oraz na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
93
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych
i organizacji.
W szczególności szkolenia ekologiczne powinny być organizowane dla:
-
pracowników administracji,
-
samorządów mieszkańców,
-
nauczycieli szkół wszystkich szczebli,
-
dziennikarzy,
-
dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.
Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra
i właściwa informacja potęguje proces edukacji.
13.2.4. Instrumenty strukturalne
Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie
rozwoju wraz z programami sektorowymi a także program ochrony środowiska i to one
wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego,
społecznego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju
gminy jako dokument wytyczający główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju
gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla opracowania
programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu ochrony
zdrowia turystyki ochrony środowiska itp.
W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju
poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej
wytyczono pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska.
Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych
działań w określonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszkańców.
13.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska
13.3.1. Zasady monitoringu
W procesie wdrażania progamu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena
stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych
celów. Dlatego ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
94
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być dokonane
ewentualne modyfikacje programu.
Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach:
-
monitoring środowiska,
-
monitoring programu,
-
monitoring odczuć społecznych.
Monitoring
środowiska
–
czyli
system
kontroli
środowiska,
jest
narzędziem
wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem.
Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być
traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym
z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki
efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach
istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji,
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, są wykonywane w ramach
działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo
(lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak
np. Urzędy Gmin, RDLP, dyrekcje Parków Narodowych i Krajobrazowych.
Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji
poszczególnych zadań, które powinno się odbywać np. co roku, na podstawie zestawienia
planu działań przewidzianych do realizacji z postępem ich wdrożenia. W przypadku nie
osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej
przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana
kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych.
Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej
i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa
w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez
społeczeństwo efektów programu. Realizowany powinien być przez niezależne naukowe
jednostki zewnętrzne.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
95
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
13.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych
W ocenie postępu wdrażania Gminnego Programu Ochrony Środowiska (GPOŚ) oraz
jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych
efektów ekologicznych, jakie powinna przynieść realizacja wyznaczonych celów.
W efekcie realizacji wyznaczonych dla gminy celów ekologicznych powinno uzyskać się
efekty ekologiczne zamieszczone w tabeli 24.
Tabela 25. Zakładane efekty działań proponowanych w GPOŚ.
Proponowane działania
1
Zakładany efekt
Bezpośrednie
2
Ochrona powietrza
Wyposażanie emitentów w filtry
wyłapujące zanieczyszczenia do
powietrza atmosferycznego –
największe podmioty gospodarcze
emitujące zanieczyszczenia
- Ograniczenie emisji
zanieczyszczenia powietrza
Kontrola zanieczyszczeń
emitowanych przez podmioty
gospodarcze
- Przestrzeganie limitów
emisyjnych
Pośrednie
3
- Czystsze powietrze,
- Zwiększenie atrakcyjności
turystycznej gminy
- Mniejsze zagrożenie dla zdrowia
ludzi
- Lepsze warunki rozwoju flory
i fauny
Zmiana systemu grzewczego i
energetycznego na terenie gminy
- Ograniczenie emisji niskiej do
powietrza
- Zmniejszenie zanieczyszczenia
powietrza związkami siarki i
pyłami
- Wzrost zapotrzebowania na
„ekologiczne” surowce
energetyczne (gaz, drewno
wierzba energetyczna, słoma)
- Możliwość zagospodarowania
niewykorzystanego dotychczas
areału lub fragmentów pól
uprawnych o słabszej klasie
bonitacyjnej do produkcji
surowców energetycznych
- Tworzenie nowych miejsc pracy
Przebudowa układu komunikacyjnego
- Zmniejszenie natężenia ruchu
drogowego we wsiach
- Ograniczenie emisji spalin
- Zwiększenie zatrudnienia
- Ograniczenie poziomu hałasu
Tworzenie stref ochronnych wokół
największych emitorów
zanieczyszczeń oraz najbardziej
uczęszczanych ciągów
komunikacyjnych
- Ograniczanie rozprzestrzeniania
- Zwiększenie zadrzewień
się emitowanych zanieczyszczeń
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
96
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Nowe nasadzenia – zalesianie
- Zwiększenie potencjału
„produkcji tlenu”
- Zwiększenie produkcyjnego
charakteru lasu - możliwości
pozyskiwania drewna
- Nowe miejsca rekreacji i
wypoczynku
Ochrona wód
Opracowanie bilansu wodno gospodarczego gminy
- Stworzenie założeń ochrony
zasobów wodnych na terenie
gminy
Zwodociągowanie i skanalizowanie
terenu gminy
- Zmniejszenie zanieczyszczenia
wód powierzchniowych i
podziemnych
- Zmniejszenie zagrożenia dla
- Dostarczanie ludności wody
zdrowia ludzi
pitnej o dobrych parametrach
- Zwiększenie atrakcyjności
jakościowych
turystycznej gminy
- lepsze warunki rozwoju fauny i
flory zwłaszcza wodnej
Budowa nowych ujęć wody
- Zwiększenie dyspozycyjnych
zasobów wodnych
- Dostarczanie mieszkańcom wody
o dobrej jakości
- Wzrost możliwości osadniczych
- Ograniczenie zanieczyszczenia
wód powierzchniowych i
podziemnych
- Zmniejszenie zagrożeń dla
zdrowia mieszkańców
- Zwiększenie atrakcyjności
turystycznej gminy
- Lepsze warunki do rozwoju
fauny i flory
Podłączenie maksymalnej ilości
mieszkańców do istniejących lub
nowo projektowanych) oczyszczalni
ścieków zbiorczych i przydomowych
Wyznaczenie norm zużycia wody przy - Zachowanie zasobów wodnych
poszczególnych rodzajach działalności gminy
produkcyjnej
- Ograniczenie ilości ścieków
- Możliwości rozwojowe gminy osadnictwo, działalność
gospodarcza
- Zmniejszenie nakładów na
inwestycje związane z
zaopatrzeniem w wodę i
oczyszczaniem ścieków wód
Budowa przepraw dla drobnych
zwierząt, płazów i gadów pod drogą
szybkiego ruchu na trasach korytarzy - ochrona fauny
ekologicznych
Trzcinna
– - migracja zwierząt
Nowogródek Pomorski i Smolary –
Rataje
- zwiększenie atrakcyjności gminy
- zmniejszenie zagrożenia dla
fauny
Zwiększenie kontroli poboru wody i - Naliczanie właściwych stawek
za użytkowanie wód
zrzutu ścieków
Aktywizacja turystyczna zbiorników
wodnych
- Poprawa walorów turystycznych
- Budowa infrastruktury
- Wzrost zatrudnienia
technicznej związanej z ochroną
- Polepszenie warunków rozwoju
i użytkowaniem zbiorników
fauny i flory
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
97
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Odbudowa oraz prawidłowa
eksploatacja systemów melioracji
- Poprawa stosunków wodnych na - Poprawa warunków upraw
terenie gminy
- Wzrost zatrudnienia
Ochrona powierzchni ziemi
Prowadzenie racjonalnej gospodarki
uprawowej
Prowadzenie edukacji dotyczącej
racjonalnej gospodarki rolnej,
wprowadzania nowych metod,
nowych upraw
- Utrzymanie plonów na
dotychczasowym poziomie lub
ich zwiększenie
- Zachowanie walorów
- Zmniejszenie zagrożenia
użytkowych terenów uprawnych
zanieczyszczeń wód
podziemnych w skutek
przenawożenia
- Wykorzystanie potencjału
rolnego gminy
- Wzrost zatrudnienia
- Wzrost przedsiębiorczości
związanej z gospodarką rolną
- Nowe możliwości przychodów
dla mieszkańców
Prawnie kontrolowane wykorzystanie - Wzrost wydajności uprawianych
kompostu i stabilizowanych osadów
gleb
- Podniesienie wydajności upraw
ściekowych powstających na terenie - Podniesienie jakości (żyzności) - Ograniczenie degradacji gleb
powiatu i gminy
ziemi
Ochrona przed hałasem
Tworzenie naturalnych i sztucznych
stref ochronnych wokół największych
- Obniżenie poziomu hałasu
emitorów hałasu oraz najbardziej
uciążliwych ciągów komunikacyjnych
- Zwiększenie komfortu
egzystencji mieszkańców
- Polepszenie warunków rozwoju
fauny
- Wzrost liczby zadrzewień
- Zwiększenie produkcji tlenu
- Zwiększenie estetyki
Wprowadzanie nowych „cichych”
technologii
- Zwiększenie komfortu
egzystencji mieszkańców
- Polepszenie warunków rozwoju
fauny
- Wzrost liczby zadrzewień
- Zwiększenie produkcji tlenu
- Zwiększenie estetyki
- Eliminacja źródeł hałasu
Odpady
- Zmniejszenie ilości
Zmiana profilu produkcji
wytwarzanych odpadów
- zmniejszenie materiałochłonności
- Zmniejszenie zapotrzebowania
i odpadowości
na nośniki energii
- Zmniejszenie zapotrzebowania
na instalacje do przerobu
wykorzystania i
unieszkodliwiania odpadów
- Zmniejszenie zapotrzebowania
na miejsca pod instalacje do
unieszkodliwiania odpadów
(składowiska)
- Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
98
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Uporządkowanie i zabezpieczenie
miejsc wysypywania śmieci
- Poprawa estetyki gminy
- Zmniejszenie zagrożenia dla
zdrowia ludzi
- Zmniejszenia zagrożenia dla
rozwoju fauny i flory
- Zmniejszenie potencjalnych
zanieczyszczeń wód
podziemnych i
powierzchniowych
Rozbudowa selektywnej zbiórki
odpadów
- Zmniejszenie ilości odpadów
trafiających na składowiska
- Pozyskiwanie czystych
surowców do przeróbki
- Poprawa estetyki terenu gminy
- Zmniejszenie zagrożenia dla
zdrowia ludzi
- Ochrona terenu – zmniejszenie
zapotrzebowania na teren pod
składowiska
- Poprawa estetyki gminy
- Zwiększenie zatrudnienia
Przerób odpadów
- Zmniejszenie
- Wydłużenie czasu eksploatacji
materiałochłonności i
istniejących i projektowanych
energochłonności produkcji
składowisk
- Wykorzystanie kompostu do
- Produkcja wyrobów z odpadów
pielęgnacji terenów zielonych
np. elementy małej architektury, - Pozyskanie źródła częściowego
kompostu
finansowania systemu
gospodarki odpadami
Prowadzenie akcji edukacyjnej
- Unikanie powstawania odpadów - Ochrona środowiska
- Właściwe postępowanie z
- Wzrost świadomości
odpadami
ekologicznej
Ochrona dóbr kultury
Prowadzenie renowacji istniejących
zabytków
- Zachowanie zabytków dla
przyszłych pokoleń
- Zwiększenie atrakcyjności gminy
- Wzrost świadomości narodowej
Inwentaryzacja istniejących dóbr
kultury
- Stworzenie bazy danych dóbr
kultury na terenie
- Możliwość planowania zabiegów
konserwatorskich
Wprowadzenie właściwego
oznakowania i opisu dóbr kultury
- Zwiększenie atrakcyjności
gminy
- Promocja gminy
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
99
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Tabela 26. Krótkoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 –
2007 z perspektywą na lata 2008 – 2011.
Cele ekologiczne
Kierunki działań
Zadania ekologiczne
1
2
3
Gospodarka
wodna.
Zapewnienie
odpowiedniej jakości
użytkowej wody,
racjonalizacja zużycia
wody oraz zwiększenie
zasobów w zlewniach.
Zapewnienie
odpowiedniej jakości
użytkowej wód.
1.
Jednostki i
podmioty
realizujące
4
WIOŚ Szczecin,
Reorganizacja systemu monitoringu i oceny jakości wód
RZGW Szczecin,
powierzchniowych i podziemnych
RZGW Poznań,
Realizacja krajowego programu oczyszczania ścieków
komunalnych przez:
2a. Optymalizacja wykorzystania istniejącej oczyszczalni
ścieków oraz budowa nowych oczyszczalni
2b. Zintensyfikowanie budowy i rozbudowy sieci kanalizacji
sanitarnej oraz sukcesywna modernizacja istniejącej sieci
(rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej)
2c. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie
budowa sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalna z przyczyn
ekonomicznych lub technicznych (ukształtowanie terenu)
oraz wsparcie finansowe dla rolników
Okres
realizacji
Źródła
finansowania
5
6
2005
2006
Budżet
Państwa.
NFOŚiGW,
WFOŚiGW
2.
Racjonalizacja
zużycia wody.
3.
Opracowanie koncepcji gospodarki wodno - ściekowej na
terenie gminy
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Gmina,
przedsiębiorstwo
wodociągowo kanalizacyjne
Gmina
Ciągły.
Realizacja
warunkowana
środkami
finansowymi
2006-2007
Budżet gminy i
Powiatu, środki
przedsiębiorstw,
środki pomocowe
UE
oraz WFOŚiGW
NFOŚiGW
Środki własne
jednostki
realizującej, środki
pomocowe
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
4.
5.
Zwiększenie
zasobów wód w
zlewniach.
Poprawa jakości
środowiska –
powietrze.
Ograniczenie emisji
do powietrza w
energetyce i
przemyśle.
Zapewnienie wysokiej
jakości powietrza,
redukcja emisji pyłów i
gazów cieplarnianych
niszczących warstwę
ozonową.
Ograniczenie emisji
w sektorze
mieszkalnictwa.
6.
Zintensyfikowanie budowy i rozbudowy, renowacji i
modernizacji sieci wodociągowej Minimalizacja strat wody
Gmina
na przesyle wody wodociągowej
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Przeprowadzenie akcji edukacyjno - informacyjnej
propagującej optymalizację zużycia wody przez
indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody
deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne - do
podlewania zieleni)
Gmina Szkoły,
pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Realizacja porozumienia w sprawie współpracy na rzecz
zwiększenia retencji wodnej oraz upowszechniania
i wdrażania proekologicznych metod retencjonowania
wody
AR i MR, ZMiUW
Szczecin, Gmina
2005
Budżet Państwa
NFOŚiGW
WFOŚiGW
1.
Modernizacja układów technologicznych oraz montaż Podmioty
urządzeń ograniczających emisję.
gospodarcze
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
2.
Objęcie pozwoleniami (w ramach gospodarczego korzystania ze
środowiska) wszystkich podmiotów.
2006
Środki własne
jednostek
realizujących
3.
Spalanie węgla lepszej jakości lub zamiana nośnika energii Podmioty
na bardziej ekologiczny.
gospodarcze
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
4.
Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych
Użytkownicy
i gospodarstwach domowych, rozpowszechnienie
środowiska
stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Podmioty
gospodarcze
101
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
5.
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń
komunikacyjnych.
Utworzenie bazy
danych o emisji
zanieczyszczeń do
środowiska.
Gmina,
Promowanie nowych nośników energii ekologicznej
Pozarządowe
pochodzących ze źródeł odnawialnych - energia słoneczna,
organizacje
wiatrowa, wodna, geotermalna.
ekologiczne
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
6.
Wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających
ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne.
Gmina
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
(dotacje, ulgi),
PFOŚiGW,
WFOŚiGW
7.
Edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat
wykorzystania proekologicznych nośników energii i
szkodliwości spalania.
Gmina, Szkoły
Ciągły
Środki własne
jednostek
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych
i Autostrad,
Wojewódzki Zarząd Ciągły
Dróg, Powiatowy
Zarząd Dróg,
Powiat, Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
fundusze
pomocowe UE
8.
Wyprowadzenie ruchu tranzytowego ze wsi, budowa
obejść drogowych, obwodnic, przebudowa dróg o małej
przepustowości.
9.
Bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych.
10. Intensyfikacja ruchu rowerowego poprzez likwidację barier
Gmina
technicznych oraz tworzenie ścieżek rowerowych.
Ciągły
11. Inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. WIOŚ, Gmina
2006 i nn
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Środki własne
jednostek
realizujących,
(dotacje, ulgi),
PFOŚiGW,
WFOŚiGW
102
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Bieżąca ocena stanu
powietrza.
Poprawa
jakości
środowiska – hałas.
Zminimalizowanie
uciążliwego hałasu
środowisku.
w
Aktualizacja
informacji o emisji
hałasu do
środowiska.
Ocena stanu
akustycznego
środowiska i ocena
zmian.
12. Wyodrębnienie obszarów naruszeń standardów jakości
powietrza z określeniem zakresu naruszeń.
WIOŚ
Ciągły
WFOSiGW
Ciągły
Budżet państwa,
budżet gminy
i powiatu,
WFOŚiGW
1.
Inwentaryzacja źródeł emisji hałasu do środowiska, WIOŚ, gmina,
zwłaszcza hałasu komunikacyjnego i przemysłowego.
powiat, Wojewoda
2.
Integrowanie planów zagospodarowania przestrzennego
z problemami zagrożenia hałasem.
Gmina
Ciągły
Budżet gminy
3.
Wprowadzenie systemu monitoringu hałasu.
WIOŚ, Wojewoda
Ciągły
Budżet państwa
4.
Opracowanie map akustycznych obszarów położonych
wzdłuż głównych dróg, których eksploatacja może
powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na
znacznych obszarach.
Zarządcy dróg
kołowych, gmina
2005-2006
Budżet gminy,
PFOŚiGW,
WFOŚiGW
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
103
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Ograniczenie
emisji hałasu do
środowiska.
5.
6.
Racjonalizacja
użytkowania
surowców.
Racjonalizacja zużycia
surowców oraz wzrost
udziału
wykorzystywanych
zasobów odnawialnych.
Zmniejszenie
materiałochłonności i
odpadowości
produkcji.
Zmniejszenie
energochłonności
gospodarki.
1.
2.
Opracowanie programów ograniczenia lub
wyeliminowania emisji hałasu do środowiska oraz ochrony
przed hałasem z uwzględnieniem:
- budowy obejść drogowych,
- poprawy nawierzchni dróg,
- optymalizacji płynności ruchu pojazdów,
- stosowania maszyn, urządzeń i pojazdów o
obniżonej hałaśliwości,
- zakładania pasów zieleni ochronnej (izolacyjnej),
- ograniczanie ruchu samochodowego w obrębie
terenów ochrony przyrody.
Zachodniopomorski
Zarząd Dróg
Wojewódzkich,
Zarząd Dróg
Powiatowych,
Gmina
Rok po
opracowaniu
map
akustycznych
Budżet państwa,
budżet
województwa,
budżet powiatu,
budżet gminy,
fundusze UE
Systematyczna kontrola podmiotów gospodarczych.
WIOŚ
Ciągły
Budżet państwa,
środki własne
2006-2007
Środki własne
przedsiębiorstw,
NFOŚiGW,
WFOŚiGW
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
kredyty, dotacje
Opracowanie programu zmniejszenia materiało- i
energochłonności gospodarki.
Poprawa parametrów energetycznych budynków
(wymiana okien i ocieplenie budynków).
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Przedsiębiorstwa
Użytkownicy
środowiska
(Zarządcy
budynków,
właściciele
mieszkań)
104
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Ochrona złóż kopalin
przed trwałym
zainwestowaniem i
zalesieniem oraz
niekontrolowaną
eksploatacją.
3.
Weryfikacja stanu zagospodarowania kopalin.
Gmina
2006
Budżet państwa,
NFOŚiGW
Ochrona
powierzchni ziemi.
Ochrona powierzchni
ziemi i gleb przed
degradacją.
1. Inwentaryzacja degradacji gleb.
Rekultywacja gleb
zdegradowanych.
Gmina
2006
Fundusze
pomocowe UE,
AWRSP, AR i MR
2. Opracowanie programu rekultywacji gleb.
Ochrona gleb przed
erozją.
3. Współpraca z powiatem w zakresie program zalesień dla
gleb zdegradowanych.
Ochrona gleb przed
niewłaściwą
agrotechniką i
nadmierną
intensyfikacją
produkcji rolnej oraz
nadmiernym
stosowaniem
środków ochrony
roślin i nawozów.
Ministerstwo
4. Upowszechnianie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Gmina
2006
Fundusze
pomocowe UE,
ANR, AR i MR
Ciągły
Fundusze
pomocowe UE,
ANR, AR i MR
105
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Rekultywacja
terenów
poeksploatacyjnych i
aktualnie
eksploatowanych w
granicach ich
oddziaływania z
uwzględnieniem
zasad ochrony i
racjonalnego
użytkowania.
Racjonalne
użytkowanie
zasobów
przyrodniczych.
Ochrona i rozwój
Zachowanie walorów i systemu obszarów
zasobów przyrodniczych chronionych.
z uwzględnieniem
georóżnorodności i
bioróżnorodności.
5.
Inwentaryzacja terenów poeksploatacyjnych i
zdegradowanych w otoczeniu wyrobisk spowodowanych
eksploatacją kopalin.
6. Opracowanie programów rekultywacji.
7.
Opracowywanie i wdrażanie planów rekultywacji terenów
aktualnie eksploatowanych.
1.
Aktualizacja planu ochrony:
- Barlinecko – Gorzowskiego Parku
Krajobrazowego.
Gminy,
użytkownicy
środowiska
Dyrekcja Parku
Krajobrazowego
2006
NFOŚ, budżet
państwa, środki
własne jednostek
realizujących
2009
WFOŚiGW,
budżet państwa
2.
Przeprowadzenie inwentaryzacji obszarów chronionych ze
Gmina
szczególnym uwzględnieniem użytków ekologicznych.
2008
Budżet gminy,
WFOŚiGW
3.
Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie
chronionych.
Gmina, Dyrekcje
parków
Ciągły
Budżet
gminy,
NFOŚiGW, budżet
państwa
4.
Prowadzenie prac pielęgnacyjnych parków i pomników
przyrody.
gmina
Nadleśnictwa
Ciągły
Środki
własne
jednostek
realizujących
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
,
106
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
5.
Tworzenie i wdrażanie programów reintrodukcji ginących i
zagrożonych gatunków chronionych i łownych przez
Nadleśnictwo, PZŁ,
2008
opracowanie zasad przeprowadzania reintrodukcji dzikich Wojewoda
gatunków.
NFOSiGW,
WFOŚiGW,
Polski
Związek
Łowiecki, Budżet
państwa,
środki
własne LP
6.
Wyznaczenie miejsc rozrodu i siedlisk gatunków
chronionych zwierząt i roślin oraz opracowanie
dokumentacji tych obszarów.
Budżet państwa,
NFOŚiGW,
WFOŚiGW
Ochrona roślin i
zwierząt.
Ochrona lasów.
MŚ, Wojewoda
Ciągły
7.
Racjonalizacja gospodarowania zwierzętami łownymi
przez:
Nadleśnictwo, PZŁ,
- opracowanie zasad gospodarowania zwierzętami
2006
MOŚ
łownymi,
- opracowanie programu zwalczania kłusownictwa.
WFOŚ i GW,
Polski
Związek
Łowiecki, środki
własne
8.
Ochrona i powiększanie zasobów leśnych przez
opracowanie planów urządzenia lasu wraz z Programem
Ochrony Przyrody.
Środki
własne,
Budżet państwa,
NFOŚiGW
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Nadleśnictwo
Ciągły
107
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Nadleśnictwo
Ciągły
Środki
własne,
Budżet państwa,
NFOŚiGW
10. Działania prowadzące do zróżnicowania struktury
gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej
drzewostanów:
- Dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów
Nadleśnictwo
do siedliska w oparciu o rozpoznanie warunków
glebowo – siedliskowych.
- Zwiększenie bioróżnorodności w celu
zwiększenia odporności ekosystemu leśnego na
stresy.
Ciągły
Środki
własne,
Budżet państwa,
NFOŚiGW
11. Opracowanie i wdrożenie sieci monitoringu środowiska
leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym
(choroby szkodniki).
Ciągły
Środki
własne,
Budżet państwa,
NFOŚiGW
Ciągły
WFOŚiGW,
środki własne,
PFOŚiGW
Ciągły
WFOŚ i GW,
Środki własne,
PFOŚ i GW
9.
Racjonalne, zgodne z zasadami ochrony przyrody
użytkowania zasobów leśnych, w tym wprowadzenie
bezpiecznych technik i technologii prac leśnych.
Nadleśnictwo
12. Dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji
przyrodniczych i społecznych przez opracowanie programu
udostępniania i zagospodarowania lasów do celów rozwoju Gmina,
turystyki i wypoczynku, regeneracji zdrowia, edukacji
Nadleśnictwo
ekologicznej.
13. Zalesienia gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego
przez opracowanie zasad dotyczących zalesiania gruntów Powiat, Gmina,
porolnych z uwzględnieniem potrzeb ochrony
Nadleśnictwo
różnorodności biologicznej oraz zachowaniem korytarzy
ekologicznych.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
108
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
14. Uwzględnienie
w
planach
zagospodarowania
przestrzennego selektywnego dostępu do terenów
wyjątkowo cennych przyrodniczo.
Integracja aspektów
ekologicznych z
planowaniem
przestrzennym.
15. Wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych
chroniących
tereny
cenne
przyrodniczo
przed Gmina
przeinwestowaniem.
Ciągły
Budżety jednostek
realizujących
16. Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i
rekreacyjnego na terenach chronionych i obrzeżach jezior.
Przeciwdziałanie
poważnym
awariom.
Zwiększenie
Ochrona przed ważnymi bezpieczeństwa
przewozów
awariami oraz
substancji
zapewnienie
niebezpiecznych.
bezpieczeństwa
chemicznego i
biologicznego.
1.
Policja,
Inspekcja
Kontrola przewozów substancji niebezpiecznych. Kontrola
Transportu
Ciągły
stanu technicznego pojazdów i dróg.
Drogowego
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Budżet państwa
109
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Tabela 27. Długoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 –
2007 z perspektywą na lata 2008 – 2020.
Cele ekologiczne
Kierunki działań
Zadania ekologiczne
1
2
3
Realizacja krajowego programu oczyszczania ścieków
komunalnych.
1a. Optymalizacja wykorzystania istniejącej oczyszczalni
ścieków oraz budowa nowych oczyszczalni.
1b. Zintensyfikowanie budowy i rozbudowy sieci kanalizacji
sanitarnej oraz sukcesywna modernizacja istniejącej sieci
(rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej).
1c. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie
budowa sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalna z przyczyn
ekonomicznych lub technicznych (ukształtowanie terenu)
oraz wsparcie finansowe dla rolników.
Jednostki i
podmioty
realizujące
4
Okres
Źródła
realizacji finansowania
5
6
1.
Gospodarka wodna.
Zapewnienie
odpowiedniej jakości
użytkowanej wody,
racjonalizacja zużycia
wody oraz zwiększenie
zasobów w zlewniach.
Zapewnienie
odpowiedniej jakości
użytkowej wód.
2.
3.
Racjonalizacja
zużycia wody
4.
Zbudowanie i realizacja programu ograniczania
zanieczyszczeń wód spowodowanych produkcją rolna,.
przez realizację ustawy o rolnictwie ekologicznym i
Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej.
Gmina,
przedsiębiorstwo
wodociągowo kanalizacyjne
Województwo
Zintensyfikowanie budowy i rozbudowy, renowacji i
modernizacji sieci wodociągowej. Minimalizacja strat
wody na przesyle wody wodociągowej.
Gmina
Przeprowadzenie akcji edukacyjno - informacyjnej
propagującej optymalizację zużycia wody przez
indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody
deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne - do
podlewania zieleni.
Gmina, szkoły,
pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
2006-2020
Budżet gminy i
powiatu Środki
przedsiębiorstw
Środki
pomocowe UE
2015
Budżet państwa.
NFOŚiGW,
WFOSiGW,
ARiMR, ANR
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących
dotacje, kredyty
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących
dotacje
110
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Poprawa jakości
wody pitnej
Ograniczenie emisji
do powietrza w
Poprawa jakości
energetyce i
środowiska –
powietrze. Zapewnienie przemyśle
wysokiej jakości
powietrza, redukcja
emisji pyłów i gazów
cieplarnianych
niszczących warstwę
Ograniczenie emisji
ozonową.
w sektorze
mieszkalnictwa
5.
Gmina, zakład
wodociągowy
2012
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
1.
Modernizacja układów technologicznych oraz montaż
urządzeń ograniczających emisję.
2.
Spalanie węgla lepszej jakości lub zamiana nośnika energii Podmioty
na bardziej ekologiczny.
gospodarcze
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
3.
Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych
i
gospodarstwach
domowych,
rozpowszechnienie Użytkownicy
stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy środowiska
gazu.
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych i
Wyprowadzenie ruchu tranzytowego ze wsi, budowa Autostrad,
obejść drogowych, obwodnic, przebudowa dróg o małej Wojewódzki Zarząd Ciągły
przepustowości.
Dróg, Powiatowy
Zarząd Dróg,
Powiat, Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
fundusze
pomocowe
4.
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń
komunikacyjnych.
Modernizacja istniejących stacji uzdatniania wody
Środki własne
jednostek
realizujących,
NFOŚiGW,
WFOŚiGW,
środki
pomocowe UE
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Podmioty
gospodarcze
111
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Bieżąca ocena stanu
powietrza.
Gmina, Marszałek
Województwa,
Wojewódzki Zarząd
Dróg, Generalna
Ciągły
Dyrekcja Dróg
Krajowych i
Autostrad,
Powiatowy Zarząd
Dróg
5.
Bieżąca modernizacji dróg i ciągów komunikacyjnych.
6.
Wyodrębnienie obszarów naruszeń standardów jakości
WIOŚ
powietrza z określeniem zakresu naruszeń.
1. Ocena stanu akustycznego środowiska i ocena zmian
Ciągły
WFOŚiGW
WIOŚ, Wojewoda
Ciągły
Budżet państwa,
WFOŚiGW
Ciągły
Budżet państwa,
Monitoring hałasu.
Poprawa jakości
środowiska – hałas.
Zminimalizowanie
uciążliwego hałasu w
środowisku.
2.
Systematyczna kontrola podmiotów gospodarczych
WIOŚ
3.
Realizacja programów ograniczania lub wyeliminowania
emisji hałasu do środowiska oraz ochrony przed hałasem z
uwzględnieniem:
- budowy obejść drogowych,
- poprawy nawierzchni dróg,
- optymalizacji płynności ruchu pojazdów,
stosowania maszyn, urządzeń i pojazdów o
obniżonej hałaśliwości,
- zakładania pasów zieleni ochronnej (izolacyjnej),
- ograniczanie ruchu samochodowego w obrębie
terenów ochrony przyrody.
Zachodniopomorski
Zarząd Dróg
Wojewódzkich,
2006-2007
Zarząd Dróg
Powiatowych,
Powiat, Gmina
Ograniczenie emisji
hałasu do
środowiska.
Poprawa jakości
środowiska –
Ograniczenie emisji
promieniowanie
promieniowania do
elektromagnetyczne.
Ochrona mieszkańców
środowiska.
przed promieniowaniem
elektromagnetycznym.
1.
Preferowanie niekonfliktowych i mało konfliktowych
Gmina
źródeł promieniowania elektromagnetycznego.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Ciągły
Budżet państwa
Budżet powiatu,
Budżet gminy,
fundusze UE
Budżet gminy
112
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Racjonalizacja
użytkowania
surowców.
Racjonalizacja zużycia
surowców oraz wzrost
udziału
wykorzystywanych
zasobów odnawialnych.
Ochrona powierzchni
ziemi.
Ochrona powierzchni
ziemi i gleb przed
degradacją.
Zmniejszenie
materiałochłonności i
odpadowości
produkcji.
Wzrost
wykorzystania
energii ze źródeł
odnawialnych.
Ochrona gleb przed
niewłaściwą
agrotechniką i
nadmierną
intensyfikacją
produkcji rolnej oraz
nadmiernym
stosowaniem
środków ochrony
roślin i nawozów.
1.
2.
1.
Stosowanie bodźców ekonomicznych dla przedsięwzięć
Gmina, Urzędy
proekologicznych
(ulgi
podatkowe,
możliwości
Skarbowe
współfinansowania.
Gmina, Podmioty
Stopniowe zwiększanie udziału energii otrzymanej z gospodarcze,
Ciągły
surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii.
właściciele i
zarządcy budynków
Upowszechnianie
Rolniczej.
zasad
Kodeksu
Dobrej
Praktyki
1. Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych.
Racjonalne
Ochrona i rozwój
użytkowanie zasobów systemu obszarów
przyrodniczych.
chronionych.
Zachowanie walorów i
zasobów przyrodniczych
z uwzględnienie
georóżnorodności i
bioróżnorodności.
Ochrona roślin i
zwierząt.
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących
(ulgi
podatkowe)
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Ministerstwo
Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
Ciągły
Środki
pomocowe UE,
ANR, AR i MR
Gmina, dyrekcja
parku
Ciągły
Budżety gmin
NFOŚiGW
2.
Prowadzenie prac pielęgnacyjnych parków i pomników Gmina,
przyrody.
Nadleśnictwo
Ciągły
Środki własne
jednostek
realizujących
3.
Tworzenie nowych obszarów
opracowanie ich planów ochrony.
2015
Budżet państwa,
WFOŚiGW
4.
Wyznaczenie miejsc rozrodu i siedlisk gatunków
chronionych zwierząt i roślin oraz opracowanie
MŚ, Wojewoda
dokumentacji tych obszarów (ochrona korytarzy
ekologicznych.
Ciągły
Budżet państwa,
NFOŚiGW,
WFOŚi gW
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
chronionych
oraz
Wojewoda
113
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Ochrona lasów.
Przeciwdziałanie
poważnym
awariom.
Zwiększenie
Ochrona przed ważnymi bezpieczeństwa
przewozów
awariami oraz
substancji
zapewnienie
niebezpiecznych.
bezpieczeństwa
chemicznego i
biologicznego.
Nadleśnictwo, PZŁ,
Ciągły
MŚ
WFOŚiGW,
Polski Związek
Łowiecki, środki
własne
5.
Racjonalne gospodarowanie zwierzętami łownymi
6.
Ochrona i powiększanie zasobów leśnych zgodnie z
Nadleśnictwo
planami urządzenia lasu.
Ciągły
Środki własne,
Budżet państwa,
NFOŚiGW
7.
Racjonalne, zgodne z zasadami
użytkowania zasobów leśnych
Ciągły
Środki własne,
Budżet państwa,
NFOŚiGW
8.
Zalesienia
rolniczego.
Ciągły
WFOŚiGW,
środki własne,
NFOŚiGW
Ciągły
Budżet państwa
2010
Budżet państwa,
Budżety gmin
powiatu i
województwa
1.
2.
gruntów
wyłączonych
ochrony
z
przyrody
Nadleśnictwo
użytkowania Gmina, powiat,
Nadleśnictwo
Policja, Inspekcja
Kontrola przewozów substancji niebezpiecznych. Kontrola
Transportu
stanu technicznego pojazdów i dróg.
Drogowego
Wyznaczenie optymalnych tras przewozu substancji
Gmina, Zarządcy
niebezpiecznych oraz stworzenie stanowisk postojowych i
dróg
parkingów dla pojazdów przewożących substancje
niebezpieczne.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
114
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
14.
KONCEPCJA
GMINNEGO
PROGRAMU
EDUKACJI
EKOLOGICZNEJ
Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP (art. 5
i 74), jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo
ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty.
Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika również z podpisanych przez
Polskę dokumentów międzynarodowych przede wszystkim Agendy 21.
Zapisy dotyczące zasady uspołeczniania polityki ekologicznej przez stworzenie
warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania
modelu zrównoważonego rozwoju znalazły się w II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej
przez Sejm RP w 2001 r.
W wyniku realizacji ustaleń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej
i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, powstał w 2000 r.
dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim określone
cele, z których do podstawowych należą między innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju
we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji
interdyscyplinarnej.
Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przełożone na konkretne zadania,
ujęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Gminny program
edukacji ekologicznej jest rozwinięciem Narodowego, Wojewódzkiego i Powiatowego
Programu. Niniejsza koncepcja ma za zadanie stworzyć ramy przedmiotowe dla prowadzenia
edukacji ekologicznej na teranie gminy.
14.1. Cele gminnego programu edukacji ekologicznej
Głównymi celami programu edukacji ekologicznej są:
1. Wdrożenie zaleceń Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej, programów
krajowego, wojewódzkiego i powiatowego.
2. Stworzenie
lokalnych mechanizmów pozwalających sprostać wyzwaniom
związanym z wdrażaniem idei i zasad rozwoju zrównoważonego.
3. Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej w gminie.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Operacyjnymi celami programu edukacji ekologicznej są przede wszystkim:
1. Umożliwienie koordynacji, podniesienie efektywności i atrakcyjności działań
edukacyjnych poprzez współpracę z gminami sąsiednimi, nadleśnictwami
i organizacjami pozarządowymi lub zlecenie tego zadania wybranej organizacji
pozarządowej.
2. Racjonalizacja wydatków i poszukiwanie źródeł materialnego wsparcia działań
edukacyjnych.
3. Promowanie metodyki aktywnego nauczania ukierunkowanego na rozwój
zrównoważony.
4. Wpływanie na świadomość ekologiczną społeczności lokalnej.
5. Tworzenie
komplementarnego
wobec
powiatowego
programu
edukacji
ekologicznej.
Celami szczegółowymi edukacji ekologicznej w poszczególnych działach środowiska
są:
1. Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód.
2. Dające się zmierzyć,
ograniczenie
masy odpadów wytwarzanych
przez
gospodarstwa domowe, a tym samym wydłużenie okresu wykorzystania
składowiska odpadów.
3. Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza.
4. Poprawa stanu zieleni (parki, lasy).
5. Powstanie
trwałych
grup
mieszkańców
(organizacji
pozarządowych),
współpracujących z samorządem lokalnym, podejmujących nowe wyzwania
w zakresie edukacji ekologicznej.
6. Zwiększenie sprzyjającego nastawienia społeczności lokalnej do ochrony
środowiska.
14.2. Edukacja ekologiczna w gminie
Dla prawidłowego funkcjonowania programu edukacji mieszkańców związanej
z wdrażaniem zrównoważonego rozwoju na terenie gminy niezbędna jest sprawna
koordynacja wszystkich działań edukacyjnych.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
116
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Z tego względu należy rozważyć możliwość zlecenia tego zadania wybranej
organizacji
pozarządowej,
która
byłaby odpowiedzialna
za
prowadzenie
edukacji
ekologicznej w gminie. Głównymi celami takiej działalności byłoby:
-
koordynowanie, wspieranie i realizacja działań edukacyjnych podjętych w gminie,
a także inicjowanie nowych przedsięwzięć w tej dziedzinie,
-
doradztwo merytoryczno – metodyczne, organizowanie szkoleń i innych form
promocji wiedzy i kultury ekologiczno – środowiskowej,
-
współpraca z osobami, instytucjami, placówkami oświaty i organizacjami w zbieraniu
informacji i wymiany doświadczeń w zakresie upowszechniania wiedzy ekologiczno –
środowiskowej,
-
pozyskiwanie funduszy na działalność edukacyjną.
Takie działania edukacyjne powinny objąć trzy zasadnicze segmenty:
1. Edukację ekologiczną, obejmującą administrację gminna w tym wójta, pracowników
samorządowych, sołtysów, radnych oraz osoby mające przekazywać informacje
pozostałym
dziennikarze,
grupom
społecznym
pracownicy
służb
–
„decydentów
komunalnych,
pośrednich”
liderzy
innych
(nauczyciele,
organizacji
pozarządowych).
2. Edukację ekologiczną dzieci i młodzieży.
3. Edukację ekologiczną dorosłych członków społeczności lokalnych, realizowanej
między innymi przez politykę medialną oraz prowadzenie okresowych akcji
ekologicznych obejmujące wszystkich mieszkańców np. sprzątanie gminy, wystawy,
konkursy, festyny.
14.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa
Urzędnicy i osoby odpowiedzialne za informowanie społeczeństwa
Grupą, od której należy rozpocząć prowadzenie akcji edukacyjnej społeczeństwa są
decydenci i pracownicy samorządów. Od tej grupy zależy w dużej mierze podejmowanie
działań z zakresu planowania, programowania i rozwoju. Przekładają się one później
na działania inwestycyjne i organizacyjne, związane z ochroną środowiska na obszarze
gminy. W związku z tym umocowaniem organizacyjnym osoby te powinny zostać
przeszkolone w pierwszej kolejności.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
117
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Właściwy poziom ich świadomości ekologicznej oraz zrozumienie zasad rządzących się
zrównoważonym rozwojem, pozwoli na łatwiejsze wprowadzanie niezbędnych działań.
Elementami edukacji ekologicznej wśród tej grupy powinny być organizowane dla
nich spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje
z praktykami, którzy realizują podobne zadania z zakresu zrównoważonego rozwoju
i ochrony środowiska na własnym terenie. Należy podkreślić, że akcja edukacyjna
prowadzona wśród decydentów nie może mieć charakteru jednostkowego. Powinna być
prowadzona w sposób cykliczny (uwzględniająca pozostałe obowiązki wynikające
z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniająca ciągłe doskonalenie się i dokształcanie tej
grupy osób.
Drugą grupą osób („decydenci pośredni”), które powinny zostać objęte akcją
edukacyjną w pierwszej kolejności są osoby, które z racji wykonywanego zawodu mają
częste kontakty z szerszą grupą mieszkańców. Do grupy tych osób należy zaliczyć między
innymi nauczycieli, lokalnych dziennikarzy, a także pracowników służb komunalnych.
Prowadzenie wśród tej grupy osób edukacji powinno koncentrować się na zorganizowaniu im
głównie cyklu spotkań i szkoleń, a także zapewnienia dostępu do jak najszerszych zasobów
materiałów
literatury
fachowej
(czasopisma,
periodyki,
książki,
wydawnictwa
multimedialne). Uzupełnieniem mogłyby być także wyjazdy terenowe pozwalające przekonać
się naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska. Bardzo istotne jest,
aby w zaplanowanym cyklu spotkań znalazło się co najmniej jedno dotyczące form
przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób mających bezpośredni kontakt z większą
liczbą osób. Nabyta wiedza powinna im umożliwić doskonalenie form prowadzenia spotkań
czy wykładów, przekonywania do własnego stanowiska.
Istotne jest, aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy dużego zaufania
społecznego,
w
sposób
rzetelny
przedstawiały
wszystkie
aspekty
planowanych
do wprowadzenia inwestycji, czy zmian w zakresie zagadnień ochrony środowiska. Muszą
być przygotowani do spotkania z ludźmi o różnym poziomie świadomości ekologicznej
i umieć odpowiednio dostosować formę przekazywanych informacji.
Edukacja dzieci i młodzieży
Prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży to najważniejszy
segment działań edukacyjnych. Dzięki wyrobieniu w nich nawyków właściwego
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
118
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
postępowania w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, można się spodziewać,
że wprowadzane inwestycje i zmiany, będą znajdowały przychylniejsze przyzwolenie
społeczne.
Jak wynika z doświadczeń dzieci i młodzież mogą stać się swoistym przekaźnikiem
treści ekologicznych w swoich rodzinach. Mogą one „upominać” i nakłaniać rodziców np.
do właściwego postępowania z odpadami powstającymi w gospodarstwie domowym,
prowadzenia właściwej gospodarki wodno – ściekowej itp. W pewnym stopniu poprzez swą
świadomość ekologiczną dzieci i młodzież będą kształtować także model konsumpcyjny
w rodzinie.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w dużej mierze powinna być oparta
na placówkach oświatowych w gminie. Organizacja pozarządowa realizująca to zadanie
powinna doradzać, współpracując ze szkołami. Z uwagi na brak odrębnego przedmiotu
obejmującego tylko zagadnienia edukacji ekologicznej treści dot. ochrony środowiska
powinny być włączane w realizowane w ramach programów nauczania dla poszczególnych
grup wiekowych. Dotyczy to większości nauczanych przedmiotów. Powinny to być krótkie
„wtrącenia” w ramach danego przedmiotu np. fizyki, chemii, geografii, biologii. Dodatkowo
wskazane
poświęcenie
np.
jednej
godziny
wychowawczej
w
miesiącu
tylko
(lub w większości) na zagadnienia związane z edukacja ekologiczną. Zadaniem realizatora
edukacji będzie również takie ukierunkowanie prowadzonych działań, by stały się one łatwo
przyswajalne i atrakcyjne dla dzieci i młodzieży.
Poza przekazywaniem treści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie
w stosunku do dzieci i młodzieży zastosowanie także innych form przekazu. Powinny to być
różnego rodzaju konkursy np. rywalizacje między klasami czy szkołami, wycieczki
np. na składowisko czy w miejsce utylizacji odpadów, oczyszczalni ścieków, stacji
uzdatniania wody, a jednocześnie na miejsca dzikich wysypisk śmieci i wylewisk ścieków.
Aby prowadzone działania edukacyjne wśród dzieci i młodzieży przyniosły
oczekiwane efekty niezbędna jest współpraca nauczycieli z samorządem. Przekazywane
informacje powinny w dużej mierze odnosić się do najbliższego otoczenia (miejsca
zamieszkania) czyli wsi, gminy. Przykłady właściwe oraz wymagające zmiany powinny
pochodzić z „własnego podwórka”.
Nie ulega wątpliwości, że nauczyciele i uczniowie, otrzymując wsparcie gminy w tym
zakresie, mogą i podejmują w praktyce szereg działań na rzecz środowiska lokalnego, które
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
119
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
znacznie przekraczają obowiązki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno wsparcia
programowego jak i finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli,
czy całe placówki szkolne działań. Organizatorzy edukacji ekologicznej powinni się zająć
koordynacją wszelkich kontaktów i działań pomiędzy samorządami a placówkami oświaty.
Stosunkowo
nieskomplikowanymi
dla
samorządu
przykładami
wspierania
ekologicznych działań szkoły są między innymi współfinansowanie, wspólna organizacja
i pomoc merytoryczna w takich przedsięwzięciach jak:
-
organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska,
-
prowadzenie programów autorskich, czy innowacji pedagogicznych w szkołach,
-
programy edukacyjne np. związane z gospodarowaniem wodą w gminie lub innym
realizowanym przez gminę przedsięwzięciem na rzecz środowiska,
-
konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej,
-
udział pracowników samorządowych w zajęciach terenowych klas bądź kół
przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie określonym tematem zajęć
terenowych,
-
udostępnianie i popularyzacja informacji, w tym także materiałów drukowanych,
na temat zagrożeń i prośrodowiskowych działań gminy, celem wspólnej edukacji
mieszkańców tego terenu,
-
prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,
-
wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji
zagadnień związanych z gospodarką odpadową, ekologią i ochroną środowiska,
-
wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół w niezbędne pomoce
naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działań,
-
współorganizacja z Wojewódzkim Ośrodkiem Metodycznym (ale nie tylko) form
doskonalenia nauczycieli (np. warsztatowych) w zakresie edukacji ekologicznej.
Edukacji ekologicznej – nie tylko młodzieży – sprzyja również tworzenie
odpowiednich warunków dla ruchu turystycznego m.in. poprzez wyznaczanie ścieżek
pieszych,
rowerowych,
punktów
widokowych
itp.,
pozwalających
wyeksponować
najciekawsze, warte poznania miejsca. Taka forma edukacji ma służyć zdobywaniu
wiadomości o lesie, a przede wszystkim kształtowaniu pozytywnego stosunku do otaczającej
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
120
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
przyrody i przekonaniu o możliwości jej aktywnej ochrony oraz odpowiedzialności za jej
stan.
Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej zasadne jest podjęcie współpracy
z
ekologicznymi
organizacjami
pozarządowymi.
Współpraca
taka
przyczyni
się
do wzbogacenia zakresu merytorycznego prowadzonych działań z drugiej zaś strony pozwoli
na obniżenie jej kosztów. Wielokrotnie z racji swych działań statutowych organizacje
te świadczą swą pomoc w formie nieodpłatnej. Gmina powinna współpracować m.in.
z Polskim Związkiem Łowieckim, Polskim Związkiem Wędkarskim, Związkiem Harcerstwa
Polskiego. Do największych organizacji ekologicznych działających na terenie całego kraju,
z którymi można nawiązać współpracę zaliczyć można m.in.: Ligę Ochrony Przyrody,
Europejskie Towarzystwo Ekologiczne, Polski Klub Ekologiczny, Federacja Zielonych,
Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra, Klub Gaja itd.
Edukacja dorosłych
Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu kształtowania
świadomości ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady, czy kluby
dyskusyjne nie zawsze przynoszą, zamierzone rezultaty. Krąg odbiorców tego typu form
edukacyjnych bywa bardzo zawężony. Z badań wynika, że na kształtowanie świadomości
ekologicznej duży wpływ wywierają media i organizacje pozarządowe. Przekazują one
wiedzę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagrożeń przyrody, ale również informują
na bieżąco o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Dlatego też współpraca
z mediami (prasa lokalna, rozgłośnie radiowe, telewizja, internet) nie tylko poszerza znacznie
krąg edukowanych, ale także przekazuje treści ekologiczne wraz z informacjami
o konkretnych działaniach.
Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu ukształtowanie
świadomości mieszkańców przejawiającej się w ich konkretnych działaniach związanych
z troską o otaczające ich najbliższe środowisko. Ważny jest również wybór odpowiednich
treści, położenie szczególnego nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowania każdego
z nas mają wielkie znaczenie w zachowaniu czystości i estetyki gminy, czy wioski. Treści te
należy przekazywać kilkakrotnie stosując odmienne, interesujące formy przekazu. Edukacja
ekologiczna
w
mediach,
przede
wszystkim
w
prasie,
jest
stosunkowo
prosta
do przeprowadzenia. Wymaga odpowiedniego przygotowania dziennikarzy.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
121
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką
społeczności lokalnych – przede wszystkim edukacja nieformalna powinna stać się sposobem
informowania społeczeństwa o przyjaznych środowisku zachowaniach. Imprezy typu festyny,
wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. zazwyczaj przeznaczone są dla całych
rodzin.
Tym
samym jest sposobność do włączania dzieci w prezentacje ekologiczne
i przekazywanie wiedzy rodzicom zaangażowanym w występy dzieci. Taki sposób
edukowania dorosłych jest bardzo skuteczną formą przekazywania treści ekologicznych.
Proponowane formy przekazu treści ekologicznych mogą mieć charakter cykliczny
np. przechodzący z wsi do wsi. Można do ich organizacji wykorzystać Wiejski Ośrodek
Kultury czy remizy strażackie (wystawy), a także boiska czy sceny widowiskowe (festyny).
Nie należy również zapomnieć o sezonowych „akcjach ekologicznych” np. Sprzątanie
Świata, Dni Ziemi. Stawiają sobie one za cel ochronę przyrody, ostrzegają przed
zagrożeniami, uświadamiają szkodliwość niektórych zachowań człowieka.
14.2.2. Społeczne kampanie informacyjne
Organizatorzy edukacji ekologicznej w swych działaniach powinni położyć duży
nacisk na realizację szerokich kampanii edukacyjnych, których celem byłoby propagowanie
idei zrównoważonego rozwoju. Realizacja takich zadań prowadzona powinna być
z wykorzystaniem wszystkich lokalnie dostępnych form.
14.2.2.1. Media w kampanii informacyjnej
Niezbędnym elementem pomyślnego promowania zagadnień ekologicznych jest
wsparcie prowadzonych działań w środkach masowego przekazu. Media poprzez duże
możliwości
oddziaływania,
spełniają
ważną
rolę
w
kształtowaniu
świadomości
proekologicznej. Ważne jest nawiązanie bliskiej współpracy organizatorów z mediami.
Prowadzona właściwa polityka medialna ma na celu dotarcie z treściami
ekologicznymi głównie do osób dorosłych.
W celu osiągnięcia pożądanych efektów prowadzona polityka medialna powinna być
oparta w głównej mierze o media lokalne (prasa, radio), a także z racji znacznego wzrostu
jego znaczenia również o internet.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
122
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Prasa lokalna
Współpracując z prasą władze samorządowe za pośrednictwem organizatorów
edukacji dysponują specyficznymi formami edukowania społeczeństwa m. in. poprzez:
-
Ogłoszenia – czyli w prosty, hasłowy sposób można promować np. o wprowadzanym
systemie segregacji odpadów. Ogłoszenie może zawierać informacje edukujące
co do sposobów korzystania z pojemników na odpady.
-
Wkładka informacyjna do gazety – powinna zostać skonstruowana w formie ulotki
tematycznej np. w zakresie gospodarki odpadami lub gosp. wodnej. Wkładka ma
za zadanie informować – jak unikać wytwarzania odpadów, jak je segregować,
co robić, aby na składowisko trafiało jak najmniej śmieci. Ulotka ta stanowiłaby więc
ABC kultury odpadowej, z którą powinni się zapoznać mieszkańcy gminy. Pomoże
ona również społeczności lokalnej szerzej spojrzeć na różne aspekty produkcji
odpadów i uzmysłowić jak mogą temu przeciwdziałać. Ta sama broszura powinna być
również rozdana mieszkańcom gminy tuż przed bezpośrednim rozpoczęciem
segregacji odpadów (np. około miesiąca wcześniej).
Wskazane jest także zachęcenie wydawców lokalnej prasy do utworzenia na jej
łamach rubryki (strony) poświęconej szeroko rozumianej ochronie środowiska. Publikowane
byłyby tam artykuły poświęcone poszczególnym zagadnieniom ochrony środowiska.
Autorami mogą być zaproszeni specjaliści przedstawiciele pozarządowych organizacji
ekologicznych przedstawiciele władz samorządowych itp.
Internet
Ważną inicjatywą służącą komunikacji społecznej i informowaniu mieszkańców
o podejmowanych przez władze samorządowe działań jest wykorzystanie możliwości jakie
daje Internet. Tą drogą istnieje duża szansa dotarcia do młodzieży, wśród której Internet jest
coraz bardziej popularnym środkiem komunikacji.
-
Strona internetowa – tu znalazłyby się wszystkie bieżące informacje dotyczące
zakresu ochrony środowiska. W przypadku tworzenia strony internetowej należy
pamiętać o ograniczonym zasięgu oddziaływania tego medium. Treści edukacyjne
można umieścić na stronach gminy. Należy ją uzupełnić o informacje dotyczące
recyklingu i ochrony środowiska. Na stronie internetowej można również zamieszczać
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
123
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
w porozumieniu z lokalnymi gazetami artykuły dotyczące np. gospodarki, wcześniej
publikowane na ich łamach (w tradycyjnej, papierowej wersji). Strona taka mogłaby
stanowić część istniejącego serwisu gminnego.
-
Poczta elektroniczna – tą drogą można wysyłać listy elektroniczne zawierające
informacje np. na temat selektywnej zbiórki odpadów do tych mieszkańców gminy,
którzy korzystają z internetu. Dodatkowo poczta elektroniczna daje możliwość
zgłaszania przez internautów postulatów związanych z ochroną środowiska
do samorządu. Odpowiedzi na te pytania mogą być publikowane na stronie
internetowej lub w lokalnej prasie.
Współpraca z mediami ma na celu uzyskanie aktywnego poparcia mieszkańców dla
realizowanych przez samorząd działań. Chodzi o taką profesjonalną działalność z zakresu
public relations, której celem jest nie tylko przeforsowanie trudnych decyzji, lecz przede
wszystkim promowanie postaw prospołecznych. Promocja zachowań proekologicznych oraz
ogólnie ochrony środowiska za pośrednictwem mediów, odgrywa bardzo ważną rolę i jest
jednym z podstawowych źródeł informacji. Dzięki pomocy mediów w trakcie realizacji
programu możliwe będzie również przeprowadzenie rozmaitych akcji i kampanii
edukacyjnych.
14.2.2.2. Okresowe kampanie informacyjne
Do najpopularniejszych i stosunkowo łatwych do przeprowadzenia (współorganizacji)
działań z zakresu kampanii informacyjnych należy zaliczyć akcję ulotkową, festyny, radiową
otwartą debatę gminną.
Akcja ulotkowa
Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu treści ekologicznych. Jest ona
zawsze wsparciem przy wprowadzaniu konkretnych działań związanych z ochroną
środowiska. Z założenia ulotki (broszury informacyjne) trafiają bezpośrednio do adresatów
czyli mieszkańców. Bezpośrednie dostarczanie wybranej grupie daje większą gwarancję
osiągnięcia zamierzonego celu.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
124
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Istotną sprawą jest, aby kolportaż ulotek był przeprowadzony przed podjęciem
konkretnych działań „technicznych”. Mieszkańcy będą mieli właściwe przygotowanie
merytoryczne w chwili wprowadzanych zmian.
Kolportowane ulotki powinny zawierać tylko najważniejsze elementy wprowadzanych
działań – pełen zakres informacji powinien być przekazany za pośrednictwem innych form
przekazu. Ulotki winny wyjaśniać i uzasadniać wprowadzane przedsięwzięcia a także
przedstawiać korzyści z nich płynące.
Przekazywane treści powinny być zredagowane w sposób jasny i skrótowy (najlepiej
hasłowo), a forma ulotki powinna być przejrzysta i czytelna.
Festyny
Festyn ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy mieszkańcy
danej miejscowości. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu mogą być
przekazywane mieszkańcom także informacje ekologiczne. Mogą to być różnego rodzaju
konkursy: sprawnościowe, wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane aby proponowane formy
edukacji poprzez zabawę angażowały w nią dzieci i dorosłych.
W trakcie trwania festynu można propagować treści z szeroko rozumianej ochrony
środowiska:
-
prezentacja gospodarstw agroturystycznych z terenu gminy,
-
warsztat ceramiki,
-
wystawa zdrowej żywności połączona z degustacją,
-
prezentacja miejscowego leśnictwa,
-
prezentacja parków z terenu gminy,
-
wystawa sadzonek drzew, krzewów, kwiatów,
-
prezentacja literatury ekologicznej oraz prac plastycznych i fotograficznych
związanych z ekologią, wykonanych przez młodzież.
Zagadnieniem, które powinno również znaleźć się w kręgu zainteresowań
tematycznych kampanii edukacyjnej jest promocja roweru jako środka transportu. Rower
powinien być promowany poprzez dwie funkcje komunikacyjne, które spełnia, a mianowicie:
środka transportu i rekreacyjno – turystyczną. Na promocję roweru jako środka transportu
może składać się organizacja letnich festynów (np. zlot właścicieli nietypowych rowerów)
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
125
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
i rajdów rowerowych, połączonych z promocją agroturystyki. Wskazany jest udział
rowerzystów w obchodach Dnia Ziemi i Dnia Bez Samochodu. Kampania edukacyjna
powinna zachęcać mieszkańców gminy do pozostawienia samochodów w garażu i używania
ich tylko do dalszych podróży. Należy również przypuszczać, że realizacja założeń koncepcji
wytyczenia ponadlokalnych dróg rowerowych wpłynie pozytywnie na zwiększenie ruchu
rowerowego.
Wskazane jest, aby w rajdach i wycieczkach (przynajmniej w większych imprezach –
o charakterze festynów), ze względów promocyjnych udział brali także przedstawiciele władz
samorządowych.
Gminna Debata
Skuteczną formą przekazu spośród różnego rodzaju społecznych okresowych akcji
informacyjnych w dziedzinie ochrony środowiska jest przeprowadzenie za pośrednictwem
lokalnej rozgłośni radiowej tzw. Gminnej Debaty.
Gminna
Debata
powinna
być
sformułowana
na
zasadzie
dialogu
władz
samorządowych z mieszkańcami. Celem programu jest sprowokowanie dyskusji na tematy
związane z ochroną środowiska na danym terenie.
W przypadku podjęcia tej formy przekazu należy zaangażować w nią wszystkie
lokalne media. Przed datą samej debaty powinna być rozpoczęta wcześniej kampania
informacyjna. W prasie lokalnej, w Internecie lub na billboardach umieszczonych na terenie
gminy pojawiają się wtedy hasła – tematy publicznej dyskusji. Jednocześnie powinny zostać
podane adresy i telefony redakcji współdziałających w przygotowaniu debaty, pod które
mieszkańcy mogą zgłaszać swoje uwagi dotyczące poruszanych tematów. Mogą nimi być m.
in.:
-
„czystość” – czy nasza wieś, gmina jest czysta?
-
„ekologia” – jakie są odczucia mieszkańców co do stanu środowiska we wsi, gminie?
-
„rozwój – inwestycje” – jakie oczekiwania mają mieszkańcy wobec kierunków
rozwoju swojej wsi, gminy?
Równolegle z częścią informacyjną w lokalnej prasie winny ukazać się artykuły
omawiające poruszane problemy. W trakcie samej debaty na żywo omawiane były by przy
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
126
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
udziale zaproszonych gości zgłoszone przez mieszkańców uwagi do przedmiotowego
problemu.
Efektem przeprowadzonej debaty poza nagłośnieniem danego tematu powinny być
także jakieś wymierne efekty np. likwidacja dzikich wylewisk ścieków, czy uporządkowanie
danego terenu. W związku z tym wskazane jest po pewnym czasie (np. po pół roku) wrócenie
do omawianego w czasie debaty problemu i przedstawienie mieszkańcom efektów podjętych
działań.
14.3. Nakłady związane z edukacją ekologiczną
Koszt prowadzenia akcji edukacyjno – informacyjnej jest trudny do dokładnego
oszacowania w sposób jednoznaczny. Zależy on w dużej mierze od zasięgu planowanych
działań i ich intensywności. Wśród planowanych działań istotne koszty mogą stanowić:
-
druk ulotek informacyjnych, plakatów i ich kolportaż,
-
zamieszczanie płatnych ogłoszeń na billboardach, w lokalnej prasie i radiu,
-
przeszkolenie
pracowników
samorządowych,
nauczycieli,
dziennikarzy
oraz
pracowników firm obsługujących system gospodarki odpadami.
Według zebranych informacji koszt zaproponowanych elementów akcji edukacyjno –
informacyjnej kształtować się będzie następująco:
-
druk ulotek – dwustronnych, kolorowych formatu A4 – 0.18 zł/szt. (przy nakładzie
4000 szt., 720,-zł + 1.000 zł za przygotowanie projektu,
-
druk ulotek dwustronnych do cięcia lub zginania formatu A4 (kreda/matowe/115 g) –
1.000 zł. (przy nakładzie 1.000 szt.) 300 zł za przygotowanie projektu,
-
kolportaż ulotek – wysyłka Pocztą Polską jako druki 1.3 zł/szt. (waga przesyłki do
50 g) ok. 1.300 zł,
-
zamieszczenie reklamy w gazecie regionalnej (tygodnik) 200 – 250 zł + VAT
w jednym numerze,
-
honorarium zaproszonych ekspertów 300 – 400 zł brutto za jeden wykład.
Nakłady na prowadzenie edukacji ekologicznej mogą być finansowane przy pomocy:
-
WFOŚiGW,
-
powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
127
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
dotacji fundacji np. Ekofunduszu,
-
sponsoringu.
15. WNIOSKI
Przedstawione wnioski wynikają z zebranych danych zawartych w GMINNYM
PROGRAMIE OCHRONY ŚRODOWISKA.
15.1. Należy zwrócić się do Urzędu Marszałkowskiego o:
-
Udostępnienie
Sektorowego
Programu
Operacyjnego
„Ochrona
Środowiska
i Gospodarka Wodna”.
-
Udostępnienie dokumentów programowych dla Funduszu Spójności w części
dotyczącej środowiska.
-
Wskazanie limitów w zakresie ochrony środowiska.
Wiadomo, że gminny program ochrony środowiska musi być zgodny z wyżej
wymienionymi opracowaniami i może posłużyć, jako podstawa otrzymania wsparcia
finansowego dla gminy.
15.2. Wnioski do powiatu o:
-
zapoznanie rad gminnych z programem powiatowym, jako podstawą do sporządzenia
gminnych programów ochrony środowiska,
-
określenia w uzgodnieniu z organami wojewódzkimi zasad ochrony obrzeży jezior,
pilnego wyznaczania linii brzegowej,
-
określenie spójnych dla wszystkich gmin zasad zgłoszenia budowlanego dot. realizacji
urządzeń do indywidualnej neutralizacji ścieków,
-
bieżącą aktualizację komputerowej bazy danych poprzez rejestrowanie w niej danych
i informacji oraz pozwoleń wodno – prawnych, a także ustalenie z RZGW zasad
przekazywania tych informacji.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
128
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
15.3. Wnioski dla gminy
-
Opracowywany jest program ochrony wód, jako koncepcja programowo przestrzennej
gospodarki wodnej i ściekowej spójnej do ustawowego programu przedsiębiorstw
komunalnych. Układy kanalizacyjne zlewniowe muszą dotyczyć naturalnych granic
zlewni, a nie granic administracyjnych.
-
Dostosowanie
m.in.
studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, uchwał
rady gminy dotyczących zaopatrzenia w wodę, do ustaleń programu ochrony
środowiska oraz zobowiązania urzędników innych działów do przestrzegania zasad
kontrasygnaty ochrony środowiska.
-
Określenie potrzeb gminy w zakresie funkcjonowania publicznych punktów poboru
wody, w tym studni publicznych ze szczególnym uwzględnieniem jakości
udostępnianej z tych punktów wody. Przekazanie spisu zbiorczego dla powiatu.
-
Przeprowadzenie w gminie analizy istniejącego stanu sieci wodociągowej. Określenie
potrzeb
remontowych,
modernizacyjnych
inwestycyjnych,
z
uwzględnieniem
gwarancji ciągłości dostaw wody oraz programem usuwania azbestu.
-
Bieżąca aktualizacja komputerowej bazy danych poprzez rejestrowanie w nim danych
i informacji oraz pozwoleń wodno – prawnych.
-
Stworzenie bazy danych dot. ochrony wód w zakresach ustawowo określonych.
-
Wprowadzenie
zasady
kontrasygnaty
ochrony
środowiska
w
działaniach
inwestycyjnych gminy.
-
Edukacja ekologiczna szczególnie w dziedzinie ochrony środowiska. Rozważyć
należy przeprowadzenie cyklicznych szkoleń dla wszelkich instytucji związanych
z ochroną środowiska oraz instytucji użyteczności publicznej.
15.4. Uzgodnienia z RZGW
Należałoby poprzez Urząd Marszałkowski zwrócić się do dyrektora RZGW o:
-
ostateczne określenie granic zarządów,
-
zapewnienie
przekazania
informacji
na
temat
bilansów
wodno –
gospodarczych oraz warunków korzystania z wód zlewni rzek,
-
podjęcie
współpracy
RZGW
z
WIOŚ
w
zakresie
ochrony
wód
przed
zanieczyszczeniami na obszarze zarządów,
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
129
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
-
zabezpieczenie udziału przedstawicieli zarządów w rozprawach wodno – prawnych
dot. gminy.
16. BIBLIOGRAFIA
Akty prawne
1.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627).
2.
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229).
3.
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzeniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747).
4.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
Nr 80, poz.717 z 2003 r.).
5.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst pierwotny: Dz. U. z 1994 r. Nr
89, poz. 414) (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z późniejszymi
zmianami).
6.
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085).
7.
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.
U. Nr 132, poz. 622 z późniejszymi zmianami).
8.
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz.
43).
9.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, (Dz. U. Nr 62, poz. 628).
10. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr
63, poz. 638).
11. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639).
12. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U.
01.142.1591).
13. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jednolity Dz. U.
01.142.1592).
14. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, (tekst jednolity Dz. U.
01.142.1590).
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
130
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
15. Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, (tekst jednolity Dz. U.
01.142.1593).
16. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96
z późniejszymi zmianami).
17. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia
przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8, poz. 70 z dnia 31 stycznia 2002 r.).
18. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań
dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz.
1718 z dnia 5 grudnia 2002 r.).
19. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań,
jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530).
20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie
należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie
substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 168, poz. 1763
z dnia 28 lipca 2004 r.).
21. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu
realizacji
obowiązków
dostawców
ścieków
przemysłowych
oraz
warunków
wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108 z dnia
14 sierpnia 2002 r.).
22. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie
warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych (Dz. U. z dnia 14
listopada 2002 r., Dz. U. 02.188.1576).
23. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie wymagań
dla pojazdów asenizacyjnych (Dz. U. Nr 193, poz. 1617 z dnia 22 listopada 2002 r.).
24. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych
uwarunkowań
związanych
z
kwalifikowaniem
przedsięwzięcia
do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. z dnia 3 grudnia 2004
r. Nr 257, poz. 2573).
25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu
odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
131
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
26. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych
osadów ściekowych (Dz. U. Nr 134, poz. 1140).
27. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych
wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. NR 115,
poz. 1003 z dnia 24 lipca 2002 r.).
28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości
progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81).
29. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań, jakim
powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu
ze źródeł rolniczych z 23.12.2002 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44).
30. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie poważnych awarii objętych
obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z 30.12 2002 r.
(Dz. U z 2003 r. Nr 5, poz. 58).
31. DYREKTYWA
2000/60/EC
PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO
I
RADY
WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ z 23 października 2000 r., ustalająca ramy działań
Wspólnoty w zakresie polityki wodnej.
32. Dyrektywa Rady 75/442/EEC z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów
znowelizowana dyrektywą Rady 91/156/EEC, dyrektywą Rady 91/692/EEC oraz
decyzją Komisji 96/350/EC.
33. Dyrektywa Rady 94/63/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania
jakością powietrza.
34. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów
niebezpiecznych, zmieniona dyrektywą Rady 94/31 AA/E.
35. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r.
w sprawie opakowań i odpadów z opakowań, zmieniona decyzją Komisji 99/42/WE
i decyzją Komisji 1999/177/WE.
36. Dyrektywa Rady 99/31 AA/E z dnia 26 kwietnia 1999 r w sprawie składowisk
odpadów.
37. Dyrektywa Rady 96/61 AA/E z dnia 24 września 1996 r w sprawie zintegrowanego
zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (IPPC).
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
132
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
Materiały metodyczne
1. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 – 2006. Ministerstwo
Środowiska, 2000.
2. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej. Ministerstwo Środowiska, 2000.
3. Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy
program zwiększania lesistości, Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej
i in.). Ministerstwo Środowiska, 1996.
4. Krajowa strategia ograniczenia emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń
organicznych. Ministerstwo Środowiska, 1999.
5. Narodowa strategia edukacji ekologicznej. Ministerstwo Środowiska, 1998.
6. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju – Polska 2025.
7. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, 2000.
8. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Rządowe Centrum
Studiów Strategicznych, 2000.
9. Narodowa strategia rozwoju regionalnego. Ministerstwo Gospodarki, 2000.
10. Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku. Ministerstwo Gospodarki,
2000.
11. Program
usuwania
azbestu
i
wyrobów
zawierających
azbest
stosowanych
na terytorium Polski. Rada Ministrów, 2002.
12. Polityka transportowa państwa na lata 2001 – 2015 dla zrównoważonego rozwoju
kraju. Ministerstwo Infrastruktury, 2001.
13. Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1998.
14. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa. Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1999.
15. Strategia rozwoju turystyki w latach 2001 – 2006. Ministerstwo Gospodarki, 2001.
16. Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej. Komitet
Integracji Europejskiej, 1998 (ze zmianami).
17. Polityka resortu obrony narodowej w zakresie ochrony środowiska. Ministerstwo
Obrony Narodowej, 2002.
18. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej
– Projekt. Ministerstwo Środowiska, 2002.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
133
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
19. Narodowy Plan Rozwoju (NPR) – Projekt. Ministerstwo Gospodarki, 2002.
20. Koncepcja Sektorowego Programu Operacyjnego (SPO) Ochrona Środowiska
i Gospodarka Wodna – Projekt. Ministerstwo Środowiska, 2002.
21. Dokumenty końcowe konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i rozwój”
Rio de Janeiro. 3 – 14 czerwca 1992 r. Szczyt Ziemi, IOŚ Warszawa, 1998.
22. Rada Ministrów. Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa na lata
2002 – 2010, Warszawa, listopad 2002.
23. „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest Stosowanych
na terytorium Polski” przyjęty przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej
w dniu 14 maja 2002 roku, Warszawa, maj 2002.
24. Gmina wobec obowiązku ochrony środowiska przed odpadami komunalnymi, H.
Przybyła, Fundacja Ekologiczna SILESIA, Katowice, 1993.
25. Gospodarka odpadami w małej gminie, L. Dindorf, Biuro Badań i Wdrożeń
Ekologicznych Spółka z o.o., Białystok.
26. Instrukcja w zakresie formułowania i realizacji głównego planu zagospodarowania
odpadów komunalnych, Japońska Agencja d/s Współpracy Międzynarodowej (JICA),
1992.
27. Krajowy plan gospodarki odpadami.
28. Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska, M. Kistowski, Gdańsk, 1999.
29. Geografia Fizyczna Polski Jerzy Kondracki, Wydanie VI, Warszawa, 1988.
30. Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2001,
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2002.
31. Rocznik statystyczny ochrony środowiska, 1999.
32. Rocznik statystyczny ochrony środowiska, 2000.
33. Rocznik statystyczny ochrony środowiska, 2001.
34. Rocznik statystyczny ochrony środowiska, 2002.
35. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Warszawa, 2002.
36. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska. Urząd Marszałkowski, Szczecin, 2003.
37. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami. Urząd Marszałkowski, Szczecin, 2003.
38. Powiatowy Program Ochrony Środowiska. Starostwo Powiatowe w Myśliborzu, 2003.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
134
Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005 – 2007, 2008 – 2020.
39. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami. Starostwo Powiatowe w Myśliborzu, 2003.
40. Strategia rozwoju gminy Nowogródek Pomorski. Urząd Gminy Nowogródek
Pomorski, 2005.
41. Waloryzacja przyrodnicza gminy Nowogródek Pomorski.
42. Koncepcja Programowa kanalizacji sanitarnej gminy Nowogródek Pomorski.
Usługi w Zakresie Inżynierii Wodnej i Sanitarnej, ul. Kołłątaja 5c/4, tel. (095) 7213136
135