„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE Dzięki

1
Witam Państwa na wykładzie z MIKROEKONOMII I, !
2
Dwa zaległe tematy z FORM RYNKU, na które koniecznie
trzeba zwrócić równowagę…
3
RÓWNOWAGA NASHA
Równowagą Nasha (od nazwiska matematyka Johna Nasha, ur.
1924) nazywamy stan, kiedy KAŻDY Z GRACZY WYBRAŁ OPTYMALNĄ DLA SIEBIE STRATEGIĘ PRZY DANYCH STRATEGIACH WYBRANYCH PRZEZ POZOSTAŁYCH GRACZY.
Wymagający
Holleryk
Nie wymagający
Buffon
Wymagający
Nie wymagający
3, 3
4, 1
(a) (b)
1, 4
(c) (d)
2, 2
Sytuacja d w tabeli ilustrującej „dylemat więźnia” jest przykładem RÓWNOWAGI NASHA.
4
Zauważ, że np. sytuacja a, choć lepsza dla obu graczy od sytuacji
d, nie jest równowagą Nasha.
Równowaga Nasha w wielu grach (i w życiu!) bywa wynikiem
gorszym od jakiegoś innego wyniku gry.
Jeśli jednak ten inny, lepszy, wynik nie jest również równowagą
Nasha, nie jest on stabilny (trwały).
Wymagający
Holleryk
Nie wymagający
Buffon
Wymagający
Nie wymagający
3, 3
4, 1
(a) (b)
1, 4
(c) (d)
2, 2
5
Wymagający
Holleryk
Nie wymagający
Buffon
Wymagający
Nie wymagający
3, 3
4, 1
(a) (b)
1, 4
(c) (d)
2, 2
Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy
zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości.
6
Wymagający
Holleryk
Nie wymagający
Buffon
Wymagający
Nie wymagający
3, 3
4, 1
(a) (b)
1, 4
(c) (d)
2, 2
Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy
zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości.
Przyczyną szkód jest NIE ZŁY CHARAKTER GRACZY, LECZ
UKŁAD BODŹCÓW, który skłania do niewłaściwych zachowań.
7
Wymagający
Holleryk
Nie wymagający
Buffon
Wymagający
Nie wymagający
3, 3
4, 1
(a) (b)
1, 4
(c) (d)
2, 2
Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy
zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości.
Przyczyną szkód jest NIE ZŁY CHARAKTER GRACZY, LECZ
UKŁAD BODŹCÓW, który skłania do niewłaściwych zachowań.
Ewentualna reforma powinna ZMIENIĆ TEN UKŁAD BODŹCÓW tak, aby równowaga Nasha pokryła się z rozwiązaniem korzystnym dla zbiorowości.
8
9
ROLA WEJŚĆ I WYJŚĆ
Pomyślmy teraz o WPŁYWIE ZAGROŻENIA WEJŚCIEM konkurentów do gałęzi NA ZACHOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW.
10
Jeśli wejście na atrakcyjny rynek i wyjście z niego nie jest trudne,
mamy do czynienia z RYNKIEM SPORNYM (ang. contestable
market).
Broniąca swego rynku przed przybyszem firma może wtedy
zastosować ODSTRASZANIE STRATEGICZNE.
11
„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE
Oto sytuacja zagrożonej wejściem „przybysza” „starej” firmy…
12
„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE
Dzięki „odstraszaniu” obrona rynku okazuje się bardziej opłacalna od kapitulacji. Perspektywa walki zniechęca do wejścia. W
efekcie broniące rynku przedsiębiorstwo zyskuje 3, a nie 1.
13
„Odstraszanie” strategiczne jest przykładem zachowania, w przypadku którego dochodzi do SAMOOGRANICZENIA SIĘ (ang. precommitment).
Samoograniczenie się polega na DOBROWOLNYM POZBAWIENIU SIĘ PEWNYCH MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA W
PRZYSZŁOŚCI, CO JEST SPOSOBEM OSIĄGNIĘCIA JAKIEGOŚ CELU.
14
Nie tylko przedsiębiorstwa samoograniczają się w imię przyszłych
korzyści. POMYŚL NP. O ALKOHOLIKU, KTÓRY WSZYWA
SOBIE ESPERAL, LICZĄC NA TO, ŻE KIEDY PRZYJDZIE CO
DO CZEGO, STRACH POWSTRZYMA GO PRZED SIĘGNIĘCIEM PO KIELISZEK!
15
ZADANIE
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
16
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
17
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
18
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
19
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
20
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
21
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
22
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
NIE.
23
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
NIE.
b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”.
24
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
NIE.
b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”.
(i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę
pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy.
25
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
NIE.
b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”.
(i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę
pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy.
(iii) Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej
wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się
pilnie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…
26
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
NIE.
b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”.
(i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę
pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy.
(iii) Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej
wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się
pilnie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…
c) Nazwij wspólną cechę tych wszystkich zachowań (odpowiedz jednym zdaniem).
27
a) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO:
(i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe sklepy, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.
TAK.
(ii) Wrzasnąłem mu nad uchem, aż spadł z krzesła! (Buahahah!!!)
NIE.
(iii) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autorytet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.
TAK.
(iv) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach,
powarkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.
NIE.
b) Wskaż cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”.
(i) Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę
pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy.
(iii) Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej
wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się
pilnie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…
c) Nazwij wspólną cechę tych wszystkich zachowań (odpowiedz jednym zdaniem).
We wszystkich tych przypadkach „odstraszający strategicznie”,
OGRANICZA SWOJĄ SWOBODĘ DZIAŁANIA W PRZYSZŁOŚCI, ŻEBY OSIĄGNĄĆ PEWNE CELE.
28
29
PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA
30
CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang. factors of production) są PRACA, KAPITAŁ i ZIEMIA. Pracują ludzie; maszyny i budowle stanowią kapitał rzeczowy, ziemia oznacza bogactwa naturalne.
31
Popyt na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej.
KRÓTKI OKRES
32
POŻYTEK ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednostkę to tzw. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU.
SZKODA spowodowana zwiększeniem wykorzystywanej ilości zasobu o jednostkę to po prostu CENA JEDNOSTKI TEGO ZASOBU.
33
KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang. marginal revenue product),
Z ZASOBU stanowi zmianę utargu całkowitego, spowodowaną
sprzedażą produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego
zasobu.
MRP = MP • P,
gdzie:
MRP (ang. marginal revenue product) to krańcowy przychod z zasobu.
MP (ang. marginal product, marginal productivity) to krańcowy produkt (krańcowa produkcyjność) zasobu.
P (ang. price) to cena wytwarzanego dobra.
34
Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość
zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób).
Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu zrówna się z ceną zasobu, PF. W efekcie linia popytu na zasób, DF,
pokrywa się z linią MRP.
35
Zmiany ceny zasobu są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popytu na
zasób, DF, a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra powodują szoki
popytowe.
36
Popyt na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej.
DŁUGI OKRES
37
W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zaczyna zależeć m. in. od
zmian technologii produkcji (techniki i organizacji produkcji).
(Dokonanie zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele
czasu).
Ważne znaczenie mają wtedy: EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW
(ang. substitution effect) i EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output
effect).
38
EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) polega na zastępowaniu zasobu, który podrożał, zasobem względnie taniejącym.
39
EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę popytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmianą kosztów i wielkości produkcji.
40
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
41
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
MC
14
1
5 1
10
11
15
4,5 5 4,5 10
14,5
15
2
6 2
12
14
3
16
8
5,5 8
11
19
16
4
7 4
14
18
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
C
5
5
6
5,5
7
42
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
MC
14
1
5 1
10
11
15
4,5 5 4,5 10
14,5
15
2
6 2
12
14
3
16
8
5,5 8
11
19
16
4
7 4
14
18
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?
43
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
MC
14
1
5 1
10 15
11
16
15
4,5 5 4,5 10 15
14,5 19,5
3,5
15
2
6 2
12 18
14
20
3
16
8
5,5 8
11 16,5 19
24,5
5
16
4
7 4
14 21
18
25
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?
Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen
pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).
W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produkcji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowego produkcja maleje do 15.
d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.
44
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
MC
14
1
5 1
10 15
11
16
15
4,5 5 4,5 10 15
14,5 19,5
3,5
15
2
6 2
12 18
14
20
3
16
8
5,5 8
11 16,5 19
24,5
5
16
4
7 4
14 21
18
25
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?
Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16
jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen
pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).
W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produkcji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.
d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.
Dla wielkości produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do
zmiany metody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt
substytucji zasobów, który – w tym przypadku – polega na zastępowaniu drożejącego kapitału pracą. Konkretnie: dla wielkości produkcji 15 zapotrzebowanie na taniejącą pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś
zapotrzebowanie na drożejący kapitał maleje z 6 do 5; natomiast dla
wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8,
zaś na kapitał maleje z 7 do 5,5.
45
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
MC
14
1
5 1
10 15
11
16
15
4,5 5 4,5 10 15
14,5 19,5
3,5
15
2
6 2
12 18
14
20
3
16
8
5,5 8
11 16,5 19
24,5
5
16
4
7 4
14 21
18
25
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?
Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16
jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen
pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).
W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produkcji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.
d) Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała cena produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje
1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości
produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
MC
14
1
5 1
10 15
11
16
15
4,5 5 4,5 10 15
14,5 19,5
3,5
15
2
6 2
12 18
14
20
3
16
8
5,5 8
11 16,5 19
24,5
5
16
4
7 4
14 21
18
25
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?
Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.
d) Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.
Ten efekt polega na wzroście kosztów i wywołanym nim spadku produkcji, który powoduje spadek zapotrzebowania na czynniki. Rzeczywiście, po zmianie ceny kapitału rośnie koszt całkowity i koszt
krańcowy produkcji. Produkcja maleje do 15, co powoduje zmniejszenie się popytu na pracę i kapitał, i to niezależnie od metody produkcji. Konkretnie: kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spadek produkcji z 16 do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebowania na pracę z 8 do 4,5, zaś na kapitał z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie
produkcji zapotrzebowanie na te zasoby zmniejsza się – odpowiednio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.
47
W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają
również zmiany techniki wytwarzania spowodowane postępem technicznym.
48
*
Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku
zasobu...
Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że rynkowa linia
popytu na zasób powstaje w wyniku „poziomego” zsumowania linii
popytu pojedynczych firm.
DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKOWE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SUMUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN
CZYNNIK.
49
W efekcie przyczyną szoków popytowych na rynku czynnika okazują się te zdarzenia, które powodują szoki popytowe w przedsiębiorstwach , np.:
• zmiany cen czynników i spowodowane nimi zmiany technologiczne (efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży);
• postęp techniczny i spowodowane nim zmiany technologiczne;
• zmiany popytu na dobra wytwarzane za pomocą wchodzącego w grę czynnika.
50
Poznawszy ogólne prawidłowości rządzące popytem na czynniki, po
kolei zbadamy teraz działanie rynków:
• PRACY,
• KAPITAŁU (RZECZOWEGO),
• ZIEMI.
51
RYNEK PRACY
Na rynku pracy handluje się USŁUGAMI PRACY. Handel samymi
pracownikami (niewolnictwo!) współcześnie prawie nie istnieje.
Kiedy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, linia podaży
pracy dla pojedynczego przedsiębiorstwa jest pozioma.
52
Jednak zwykle na całym rynku podaż zachowuje się wtedy (konkurencja doskonała na rynku pracy!) normalnie.
53
Przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL , (zmiana płacy!) a
przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (zmiany dochodów z innych niż praca źródeł; zmiana kosztów podjęcia pracy;
zmiana norm kulturowych).
54
WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL .
Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, a także Z
PRZYCZYN KULTUROWYCH, na niektórych rynkach pracy podwyżka płacy (np. z W1 do W2) może spowodować skrócenie czasu
pracy (np. z L1 do L2).
55
WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I
PŁACE
ZWIĄZKI ZAWODOWE są organizacjami pracobiorców,
broniącymi ich interesów na rynku pracy.
56
WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I
PŁACE
Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą zwiększać popyt na pracę lub zmniejszać podaż pracy.
57
WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE
Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe
mogą wymuszać wzrost płac (rysunek b).
58
MONOPOL OBUSTRONNY (ang. bilateral monopoly).
Niekiedy pracobiorcy zorganizowani w związki zawodowe natrafiają na pracodawcę, który jako jedyny na rynku oferuje zatrudnienie,
czyli jest MONOPSONISTĄ.
MONOPSON jest jedynym nabywcą pewnego dobra (np.
pracy) na rynku.
59
Po stronie popytu MONOPSON jest odpowiednikiem monopolu.
UWAGA! O monopolu zakładalismy zwykle, że nie różnicuje ceny
SPRZEDAWANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)…
O MONOPSONIE będziemy zwykle zakładać, że nie różnicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie PF≤MCF, gdzie:
PF - cena czynnika produkcji;
MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.
60
Wynikiem istnienia MONOPOLU OBUSTRONNEGO jest wyrównanie sił na rynku pracy. Skutkiem mogą okazać się „rozsądne” płace przy sporym zatrudnieniu.
61
RYNEK KAPITAŁU
Na rynku kapitału handluje się USŁUGAMI DÓBR KAPITAŁOWYCH i samymi DOBRAMI KAPITAŁOWYMI.
Charakterystyczną cechą podaży na rynku kapitału jest
NIEWIELKA ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY KAPITAŁU w krótkim okresie. (Z przyczyn technicznych często nie da się z
dnia na dzień zwiększyć oferowanej na sprzedaż ilości powierzchni
biurowej i reaktorów atomowych.)
62
Popyt na DOBRA KAPITAŁOWE ma charakter pochodny w stosunku do
popytu na USŁUGI KAPITAŁU.
Wzrost popytu sprawia, że rosną cena i obroty na rynku USŁUG
KAPITAŁU (rysunek a). Na rynku DÓBR KAPITAŁOWYCH skutkiem
jest pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do wzrostu cen i obrotów (rysunek b).
63
Na rynku dóbr kapitałowych skutkiem jest pochodny szok popytowy...
Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI.
INWESTYCJE ODTWORZENIOWE pozwalają zachować, a INWESTYCJE NETTO – powiększyć zasób dóbr kapitałowych. Inwestycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącznie INWESTYCJE BRUTTO.
64
RYNEK ZIEMI
Na rynku ziemi handluje się BOGACTWAMI NATURALNYMI, w
tym – ziemią.
Największą osobliwością rynku ziemi jest to, ze podaż ziemi
stosunkowo często BYWA stała (zwłaszcza w krótkim okresie).
65
Podaż ziemi BYWA stała (zwłaszcza w krótkim okresie) .
Zmiany cen na rynku ziemi
Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od
popytu. Zwiększenie się popytu podnosi cenę, oferta się nie zmienia
(rysunek a). Zmniejszenie się popytu powoduje spadek ceny; oferta
pozostaje stała (rysunek b).
66
Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od
popytu. (UWAGA! Podobne sytuacje zdarzają się także na rynkach
innych czynnników produkcji).
Takie sytuacje wygodnie jest analizować, odwołując się do pojęcia
RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent).
67
RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi
nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą
byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY
TRANSFEROWE) (zob. np. pola W*EL’0 oraz W*EAWMIN na rysunkach poniżej).
A
68
Kiedy podaż jest zupełnie nieelastyczna, cena zasobu składa się
wyłącznie z RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure
rent). Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. rent seeking).
Przykładem POGONI ZA RENTĄ są wszelkie próby ograniczenia
podaży, czyli - zmonopolizowania rynku.
A
DOCHODY WŁAŚCICIELI ZASOBÓW
69
Na rynkach czynników produkcji powstają dochody właścicieli pracy, kapitału i ziemi.
Podział wartości wytworzonych dóbr między właścicieli pracy, kapitału i ziemi nosi nazwę FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW w gospodarce.
FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW nie należy mylić z PODMIOTOWYM (ostatecznym) podziałem dochodów
między gospodarstwa domowe, który powstaje w wyniki działań
państwa, nakladającego podatki i wypłacającego zasiłki (transfery).
70
WYNAGRODZENIE PRACY: PŁACA
Dane statystyczne potwierdzają TEORIĘ PRODUKCYJNOŚCI
KRAŃCOWEJ. Zgodnie z tą teorią istnieuje silna korelacja poziomu płac realnych i wydajności pracy (MRPL).
Ogólnie, poziom płac zależy do popytu na pracę i od podaży pracy.
71
Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a). Odwrotnie, kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest duży, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są wysokie (rysunek b).
Także podaż pracy wpływa na poziom płac.
72
73
INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNAGRODZEŃ ZA PRACĘ:
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szczególną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego
zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka
na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie
elektryka w fabryce samochodów).
74
INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNAGRODZEŃ ZA PRACĘ:
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szczególną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego
zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka
na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie
elektryka w fabryce samochodów).
• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZASOBÓW O PODOBNEJ PRODUKCYJNOŚCI DOSTAJĄ ODMIENNE WYNAGRODZENIE.
75
INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNAGRODZEŃ ZA PRACĘ:
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szczególną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego
zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka
na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie
elektryka w fabryce samochodów).
• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZASOBÓW O PODOBNEJ PRODUKCYJNOŚCI DOSTAJĄ ODMIENNE WYNAGRODZENIE.
• BRAK INFORMACJI, NIEWIELKA MOBILNOŚĆ PRACY, BARIERY WEJŚCIA NA RYNEK…
WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA
76
ZYSK to wynagrodzenie kapitału.
Zysk jest m. in. wynagrodzeniem umiejętnosci organizacji produkcji, innowacyjności i skłonności do ryzyka.
Jednak przyczyną zysku może byc także pogoń za rentą (ang. rent seeking) i monopolizacja.
Zysk ma charakter rezydualny, co może sprawić, ze jest on wysoki.
*
Bardzo trudno jest rozróżnić zysk „zasłużony” i „niezasłużony”, co
jest jedna z przyczyn przewlekłości sporów o wysokość podatku od
zysku.
77
WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA
RENTA (dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi.
Stałość podaży, pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, sprawia, że wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty
ekonomicznej. Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wynagrodzenia. Wszak nie zmieni to oferowanej na sprzedaż ilości zasobu i nie spowoduje ubytku nadwyżki całkowitej.
S’
A
B
C
B
A
78
POMYŚLMY JESZCZE O ALOKACYJNEJ FUNKCJI WYNAGRODZEŃ CZYNNIKÓW PRODUKCJI…
Podobnie jak inne ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZASOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELAJĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ)
MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.
79
Podobnie jak inne ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZASOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELAJĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ)
MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.
Na przykład, atrakcyjne płace informatyków skłaniają do
studiowania informatyki. Wysokość zysku decyduje, czy budynek
pełni funkcje biura, hotelu, czy magazynu. Od poziomu renty dzierżawnej i gruntowej zależy, czy działka zostanie wzięta pod uprawę
(np. pszenicy, cebuli, pietruszki), czy też staną na niej budynki.
80
Pamiętasz? GOSPODARKA RYNKOWA JEST JAK SŁONECZNIK…
Słonecznik obraca swoją tarczę ku wędrującemu po niebie
słońcu. Natomiast gospodarka rynkowa dostosowuje strukturę produkcji do zmiennych potrzeb nabywców.
81
Jednak warunkiem tego, aby gospodarka rynkowa, ku zadowoleniu
nabywców, zachowywała się jak słonecznik, jest właśnie spełnianie
przez wynagrodzenia właścicieli czynników FUNKCJI ALOKACYJNEJ, czyli rozdzielanie PRACY KAPITAŁU i ZIEMI) między
różne zastosowania w gospodarce.
82
To działa tak. Nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne
dobra. Zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie
dóbr.
Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują
pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.
Otóż wynagrodzenia PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI kierują te zasoby ku tym zastosowaniom, które zapewniają największy zysk producentom. (To właśnie ten zysk umożliwia zaoferoanie właścicielom
czynników odpowiednio wysokich wynagrodzeń!).
83
Wesołych Świąt! 