Sprawozdanie cz. I,II,III do pobrania
advertisement
1. Sytuacja epidemiologiczna W Polsce nadzór epidemiologiczny nad zakażeniami HIV i AIDS stanowi integralną część nadzoru nad chorobami zakaźnymi. Funkcjonuje on od 1985 r. na bazie systemu zgłaszania i rejestracji zachorowań i zakażeń. Centralnie zgłoszenia napływają do Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny bezpośrednio z laboratoriów (zakażenia) lub za pośrednictwem wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych (AIDS). Wybrane analizy epidemiologiczne prowadzone są również w Krajowym Centrum ds. AIDS. W Polsce – w porównaniu z innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej – obserwujemy w ostatnich latach stosunkowo niewielką dynamikę zakażeń. Do 60 % zakażeń doszło na drodze dożylnego stosowania narkotyków. Wśród ogółu zakażeń przeważały osoby między 20 a 29 r. ż. (52,6%). Ponad 10% zakażeń wykryto w grupie osób, które nie ukończyły jeszcze 20 r. ż. W ogólnej liczbie zakażeń przeważają mężczyźni. Jednak w ostatnim czasie obserwuje się zwiększenie liczby zakażeń wśród kobiet, co wynika ze znaczącego wzrostu liczby zakażeń drogą kontaktów heteroseksualnych. Mimo pewnej stabilizacji sytuacji w naszym kraju, nadal kontynuowane są działania prewencyjne. Jak pokazały doświadczenia państw Europy Zachodniej, nawet krótkotrwałe załamanie strategii przeciwdziałania epidemii, prowadzi do szybkiego wzrostu liczby nowych zakażeń HIV. W sytuacji, gdy – jak wypowiadają się naukowcy – na szczepionkę przyjdzie nam jeszcze zaczekać kilka lat, zapobieganie jest wciąż najskuteczniejszą i najbardziej efektywną ekonomicznie metodą walki z pandemią HIV/AIDS. Od wykrycia pierwszego przypadku zakażenia HIV w r. 1985, do końca r. 2002 zarejestrowano: 7.880 wykrytych zakażeń ogółem w tym co najmniej 4.759 (60%) zakażonych w związku z używaniem narkotyków 1.240 zachorowań na AIDS 608 chorych zmarło 15-20.000 – szacunkowa liczba osób żyjących z HIV i AIDS (ok. 20-30% to kobiety) osoby Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS w roku 2002 w poszczególnych miesiącach 80 70 60 50 40 30 20 10 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI zakażenia HIV miesiąc zakażenia w związku z zażywaniem narkotyków zachorowania na AIDS zgony HIV w Polsce w latach 1985 - 2002 z podziałem na główne drogi zakażeń 19 85 19 86 19 87 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Zakażenia inną drogą Zakażenia w związku ze stosowaniem narkotyków drogą dożylną XII Sytuacja epidemiologiczna HIV/AIDS w Polsce w latach 1997 - 2002 800 600 400 200 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 zakażenia HIV zakażenia w związku z zażywaniem narkotyków zachorowania na AIDS zgony Zakażenia HIV w Polsce w poszczególnych grupach wiekowych 1985-2001 2% 1% 3% 9% 8% 24% 53% <20 20-29 30-39 40-49 50-59 >60 brak danych 19 85 20 20 20 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 02 01 00 99 98 97 96 95 94 93 92 91 90 89 88 87 19 -1 9 Liczba przypadków AIDS w Polsce w latach 1985-2002 200 150 100 50 0 2. Uwagi dotyczące realizacji Krajowego programu zapobiegania zakażeniom HIV, opieki nad żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS w roku 2002 Realizacja założeń strategicznych Jednym z głównych założeń strategicznych przyjętych w Krajowym programie jest udział, czyli współrealizacja i współodpowiedzialność za szczegółowe zadania programu pomiędzy wskazanymi, rządowymi partnerami ministra zdrowia. Zgodnie z przyjętym w Programie schematem organizacyjnym, każda z instytucji rządowych jest zobowiązana do zagwarantowania środków finansowych w budżecie własnym na realizację szczegółowych zadań wskazanych w programie. Warto podkreślić, że wspomniany schemat organizacyjny, który miał zagwarantować wysoką efektywność, stanowi jeden z rozdziałów Krajowego programu i został zaakceptowany przez Radę Ministrów na posiedzeniu w 1999 roku. Niestety, to założenie od początku trwania programu nie jest w pełni realizowane. Ograniczone środki finansowe, będące w dyspozycji Ministerstwa Zdrowia, nie gwarantują wywiązania się z realizacji wszystkich zaplanowanych zadań, przyjętych w programie. Pozostali partnerzy rządowi ministra zdrowia również nie zabezpieczyli odpowiednich środków finansowych, na poziomie zakładanym i przedstawionym w zestawieniu planów finansowania zadań. Sprawozdania z realizacji zadań określonych w programie przez pozostałe ministerstwa, zgodnie z ustalonym harmonogramem, składane są do końca lutego 2003. Instytucją realizującą i koordynującą strategię Ministerstwa Zdrowia, która wynika z Krajowego programu zapobiegania zakażeniom HIV, opieki nad żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS, jest Krajowe Centrum ds. AIDS. W roku 2002 działalność w omawianej dziedzinie dotyczyła następujących zadań: w odniesieniu do celu pierwszego Krajowego programu, tzn. ograniczenia rozprzestrzeniania zakażeń HIV w Polsce 1) edukacji społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży, 2) działań profilaktycznych w grupach osób o zwiększonym ryzyku zakażenia HIV, 3) promowania i rozszerzania sieci punktów badań anonimowych i bezpłatnych, wykonujących testy w kierunku HIV z uwzględnieniem światowych standardów, obowiązujących w tej dziedzinie, w odniesieniu do celu drugiego Krajowego programu, tzn. poprawy jakości i dostępności opieki nad ludźmi żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS 1) aktualizacji i wprowadzania jednolitych standardów opieki nad osobami żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS, 2) kształcenia pracowników medycznych, terapeutów w zakresie wiedzy na temat HIV i AIDS. Szczegółowy opis zadań w ramach środków finansowych otrzymanych z Ministerstwa Zdrowia wraz z analizą finansowo-merytoryczną przedstawiony jest w dalszej części sprawozdania. 3. Podsumowanie działalności Krajowego Centrum ds. AIDS w roku 2002 3.1 Podsumowanie działalności Krajowego Centrum ds. AIDS w 2002 roku w rozdziale 85152 – Zapobieganie i zwalczanie AIDS Wydatki związane z bieżącym utrzymaniem i funkcjonowaniem Centrum zrealizowane zostały według potrzeb w prawidłowej, przewidywanej wielkości. Wszystkie wydatki kwalifikowane w poszczególnych paragrafach mieściły się w granicach kwot określonych w planie finansowym z uwzględnieniem zmian wprowadzonych na podstawie decyzji dyrektora Krajowego Centrum ds. AIDS. Zmiany w wydatkach rzeczowych były podyktowane dostosowaniem rodzaju wydatków do bieżących potrzeb. Miesięczne sprawozdania z wydatków były kontrolowane na bieżąco przez głównego księgowego oraz analizowane i oceniane przez dyrekcję Krajowego Centrum ds. AIDS. Za celowe i gospodarne wydatkowanie środków odpowiadały poszczególne działy merytoryczne, których pracownicy najpierw wnioskowali o określony przydział środków, a następnie realizowali zadania na podstawie podpisanych umów z zachowaniem Ustawy o zamówieniach publicznych oraz Ustawy o finansach publicznych. Wszystkie projekty umów weryfikowane były przez prawnika. Pod koniec I półrocza na wniosek dyrektora przeanalizowano wydatki na benzynę oraz na telefony w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Dyrekcja zaleciła szczególną oszczędność w wydatkowaniu środków na te cele w roku bieżącym. Szczególną kontrolą objęta była realizacja zadań zlecanych przez ministra zdrowia, na którą Centrum otrzymało wyodrębnione środki. Wszystkie umowy podpisywane z tytułu ich realizacji akceptowane były przez pełnomocnika ministra zdrowia ds. AIDS i narkomanii – ks. Arkadiusza Nowaka oraz przez prawnika. Ze strony Krajowego Centrum umowy podpisywał dyrektor Centrum w imieniu ministra zdrowia z tytułu posiadanego pełnomocnictwa. W ciągu roku z tytułu podpisanych łącznie 159 umów na dotacje (11 na fundacje i 148 na stowarzyszenia), udzielono dotacji w kwocie 2.656.090,33 zł, co stanowi 100% wykonania dotacji dla fundacji, a 99,99% dla stowarzyszeń. W listopadzie 2002 roku do wszystkich dotacjobiorców skierowano pisemną prośbę o poinformowanie Centrum o ewentualnym niewykorzystaniu dotacji, a co za tym idzie zwrocie środków z tego tytułu. Mimo powyższego, bez wcześniejszego powiadomienia, na początku stycznia 2003 roku zostały zwrócone środki z dotacji. Wszystkie wnioski z całego kraju dotyczące finansowania programów zapobiegania i zwalczania HIV/AIDS były rozpatrywane wcześniej przez komisję, składającą się z pełnomocników wojewodów ds. HIV/AIDS oraz pracowników Centrum. We wrześniu rozpoczęliśmy kontrole w jednostkach, które otrzymały od Krajowego Centrum ds. AIDS dotacje na realizację konkretnych zadań. Kontrole te służyły sprawdzeniu zasadności i celowości poniesionych wydatków zgodnie z zatwierdzonymi wcześniej wnioskami i umowami. Wszelkie ewentualne nieprawidłowości były analizowane i eliminowane, a wnioski z kontroli respektowane i korygowane przez obie strony. Promowanie i rozszerzanie sieci punktów badań anonimowych i bezpłatnych, wykonujących testy w kierunku HIV z uwzględnieniem światowych standardów, obowiązujących w tej dziedzinie Na dzień 31 grudnia 2002 roku działało w Polsce 15 punktów konsultacyjno -diagnostycznych (po jednym w: Warszawie, Bydgoszczy, Kielcach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Zielonej Górze, Białymstoku, Gdańsku i Chorzowie). W 2002 roku badania w tych punktach wykonało 5.857 osób, z których 63 okazały się zakażone HIV. Dodatkowo w tych punktach zostały przyjęte 832 osoby, które z różnych powodów nie zostały skierowane na test, a otrzymały jedynie stosowne porady. W wymienionych ośrodkach badania testowe w kierunku HIV wykonywane są anonimowo i bezpłatnie. Ogólne zasady funkcjonowania ośrodków zostały przedstawione w raporcie za I półrocze. Wydatki związane z działalnością Działu Promocji Zdrowia (poprzednia nazwa: Dział Edukacji i Publikacji) w roku 2002 kształtowały się następująco. 1. Wydatkowano 100% planowanej kwoty. 2. Największą pozycję w powyższych wydatkach stanowiły wydatki przeznaczone na wydawanie materiałów i publikacji edukacyjnych w formie książek, ulotek, plakatów, filmów i innych drobnych form wydawniczych, propagujących zdrowy styl życia. Materiały te przeznaczone są do bezpłatnego rozdawnictwa wśród różnego typu odbiorców – zarówno specjalistów z dziedziny medycyny i prawa, jak i ogółu społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych. 3. Znaczną kwotę, bo 100.872,64 zł przeznaczono na szkolenia oraz inne działania profilaktyczne, dotyczące problematyki HIV/AIDS, skierowane do różnych grup zawodowych. 4. W roku 2002 pod hasłem „HIV nie wybiera. Ty możesz” została zorganizowana multimedialna kampania społeczna w zakresie HIV/AIDS o zasięgu ogólnopolskim. Kampania skierowana była do młodzieży w wieku 15 – 19 lat. Grupa ta została wybrana z wielu powodów. Jednym z nich jest fakt, ze wśród osób zakażonych HIV aż 10% stanowią ludzie poniżej 20 roku życia, a ponad 50% jest w wieku 20 – 29 lat. Z analiz epidemiologicznych wynika, że stale zwiększa się liczba osób zakażonych drogą kontaktów seksualnych. Dlatego też, aby temu zapobiec zorganizowaliśmy kampanię, w czasie której promowane było świadome podejmowanie decyzji, dotyczących zachowań seksualnych. Chcieliśmy zwrócić uwagę młodych ludzi, że czynniki, takie jak alkohol i inne środki psychoaktywne, zwiększają prawdopodobieństwo podejmowania kontaktów seksualnych. 5. W 2002 r. Krajowe Centrum ds. AIDS zaangażowało się w znaczący sposób w badania społeczne i naukowe. Były to badania związane bezpośrednio z HIV/AIDS, np. badanie podtypów HIV-1 oraz badanie opinii kobiet świadczących odpłatnie usługi seksualne. Oprócz ww. badań miały miejsce również badania, sprawdzające efektywność wcześniej przeprowadzanych przedsięwzięć: kampanii „HIV nie wybiera. Ty możesz” oraz działań prewencyjnych w kierunku ograniczenia epidemii HIV/AIDS w Polsce w latach 1998 – 2001. 6. Część środków została przeznaczona na organizację i działalność 18-tu punktów (o trzy więcej niż w ciągu roku) anonimowego i bezpłatnego testowania w czasie akcji „Nie żyj w niepewności! Wykonaj test na HIV”. Szczegółowy wykaz realizowanych zadań jest opisany w rozdziale 4 i 6. Wydatki z tytułu zakupu leków i materiałów medycznych w roku 2002 dotyczyły przede wszystkim zakupów szczepionek dla dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS oraz odczynników do genotypowania i oporności na leki antyretrowirusowe. Zostały one bezpośrednio przekazane do odpowiednich ośrodków leczących chorych. W związku z trzecią ogólnopolską akcją anonimowego i bezpłatnego testowania w kierunku HIV zakupiono w wyniku postępowania przetargowego i podpisanych umów testy, wykorzystane w czasie tej akcji w wyznaczonych laboratoriach na terenie całej Polski. 3.2 Podsumowanie działalności za rok 2002 Krajowego Centrum ds. AIDS w rozdziale 85149 – Programy polityki zdrowotnej Od 2001 roku Krajowe Centrum ds. AIDS oprócz działalności profilaktyczno -edukacyjnej w zakresie HIV/AIDS zostało koordynatorem programu polityki zdrowotnej pt. Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV i chorych na AIDS w Polsce. Zgodnie z tym programem podpisywane są umowy ze szpitalami, na bazie których pracują ośrodki specjalistyczne, leczące pacjentów HIV/AIDS. Zgodnie z założeniami i celami programu, Krajowe Centrum ds. AIDS prowadzi centralny zakup leków antyretrowirusowych. Odbywa się to w ramach realizacji zadań w rozdziale Programy polityki zdrowotnej. Dział Finansowo-Księgowy Centrum równolegle z Działem ds. Medycznych prowadził pełną gospodarkę magazynową zakupionych leków (tzw. leki w magazynach obcych), analizował realizację poszczególnych umów według firm farmaceutycznych, dystrybuował leki do ośrodków, analizował ich zużycie. Na tej podstawie sporządzane były miesięczne, jak i w bardziej szczegółowym zestawieniu kwartalne sprawozdania merytoryczne i finansowe z realizacji wydatków w rozdziale 85149, które w żądanym terminie przesyłane były do Ministerstwa Zdrowia.
