Starzenie się i jego wpływ na funkcje organizmu człowieka

Starzenie się i jego wpływ na
funkcje organizmu człowieka
Maria Korzonek
Wydział Nauk o Zdrowiu PAM
Teorie starzenia się organizmu
Teoria mutacji somatycznych:
Nagromadzenie się przypadkowych
uszkodzeń materiału genetycznego
oraz białek powoduje zmniejszenie
się zdolności regeneracyjnych
organizmu. Mutacje mogą być
wynikiem ekspozycji na naturalne
źródła promieniowania.
Teorie starzenia się organizmu
Teoria katastrofy błędów:
Akumulacja błędów w syntezie białka,
w zakresie translacji i transkrypcji, z
upływem czasu prowadzi do
uszkodzenia funkcji komórkowych
Teorie starzenia się organizmu
Teoria wolnych rodników:
Reaktywne molekuły metabolizmu
tlenu mogą uszkadzać białka błon
komórkowych, enzymy, DNA.
Wraz z wiekiem wzrasta produkcja
wolnych rodników co prowadzi do
akumulacji uszkodzeń tkanowych.
Teorie starzenia się organizmu
Teoria modyfikacji białek:
W wyniku pewnych reakcji chem. (
np. utleniania czy glikacji) dochodzi
do zmian w strukturze białek, które
się odkładają i zaburzają funkcje
komórek czy tkanek
Teorie starzenia się organizmu
Teoria immunologiczna:
Pogorszenie sprawności układu
immunologicznego i osłabienie funkcji
limfocytów T i B powoduje spadek
odporności na infekcje i wzrost
chorób z autoagresji.
Spadek nadzoru immunologicznego
prowadzi do wzrostu kancerogenezy.
Teorie starzenia się organizmu
Teoria neuroendokrynna:
Zmiany w układzie nerwowym i
hormonalnym głównie na osi
podwzgórze-przysadka mózgowanadnercza oraz insulina i czynniki
wzrostowe prowadzą do
nieprawidłowych reakcji organizmu na
bodźce środowiskowe
Teoria: starzenia się
komórkowego
Komórki mogą podzielić się tylko
określoną liczbę razy ( limit Hayflicka)
W następstwie podziałów dochodzi do
skracania się telomerów aż do
całkowitego zahamowania replikacji
Komórki rozrodcze i macierzyste
posiadają telomerazę, która
odbudowuje skrócone telomery
Teoria starzenia się
komórkowego
Komórki rozrodcze i macierzyste są
zdolne do większej liczby podziałów
niż limit Haylicka.
Telomeraza jest aktywna również w
komórkach nowotworowych, co
umożliwia nieprzerwane podziały i
agresywną proliferację.
Teorie starzenia się organizmu
Teoria rozwojowo-genetyczna:
Starzenie się jest kolejnym etapem
rozwoju i dojrzewania organizmu,
gdzie dochodzi do przewagi procesów
katabolicznych nad anabolicznymi
Teorie starzenia się organizmu
Wg Hayflicka starzenie komórkowe
jest ściśle związane z określoną
liczbą możliwych podziałów, a
czynnikiem wyznaczającym kres
możliwych podziałów są telomery
Progeria – zespoły
przyśpieszonego starzenia
Zespół Hutchinsona-Gilforda i zespół
Wernera
Uwarunkowany genetycznie
Zahamowanie wzrostu, pojawienie się
zmarszczek, siwienie, łysienie, szybki
rozwój miażdżycy, chorób układu
krążenia i nowotworowych
Objawy już w dzieciństwie
Restrykcja kaloryczna
Zmniejszenie wartości kalorycznej
spożywanych pokarmów o ok. 2040% przy zachowanych wszystkich
niezbędnych składnikach może
spowolnić tempo starzenia i wydłużyć
czas życia o ok 50%)
Starzenie się wg WHO
Wiek podeszły 65 - 70 lat
Wiek starczy 71 – 90 lat
Długowieczność > 90 lat
Długość życia Polaków
Średnia długość życia Polaków – dla
mężczyzn 70,8 dla kobiet – 79,4 (
dane z 2005r.)
W ciągu ostatniej dekady średnia
długość życia wydłużyła się dla
mężczyzn o 4,9 lat, dla kobiet o 4 lata
Emeryci w Polsce
W ciągu 16 lat odsetek emerytów
zwiększył się z 12,8% w 1990r do
15,7% w 2006r, a w 2010 osiągnął
17% społeczeństwa
Organizm w okresie starości
Śmiertelność zwiększa się wraz z
wiekiem, po osiągnięciu dojrzałości
Pojawiają się zmiany w
biochemicznym składzie tkanek
Zmniejsza się fizjologiczna wydolność
organizmu ( np. spadek przesączania
kłębuszkowego, spadek częstości
akcji serca)
Organizm w okresie starości
Spada zdolność adaptacyjna
organizmu
Zwiększa się z wiekiem podatność na
choroby
Układ sercowo – naczyniowy w
okresie starzenia się organizmu
W sercu – spadek liczby komórek
mięśniowych i wzrost kolagenu
Obniżenie max. częstości serca
Wzrost późnorozkurczowej i
późnoskurczowej objętości serca
Pogorszenie rezerwy czynnościowej
serca
Układ sercowo-naczyniowy w
okresie starzenia się organizmu
Mechanizmy adaptacyjne
utrzymujące pojemność minutową
serca:
Wzrost objętości rzutu serca
Wzrost liczby uderzeń na minutę
Układ sercowo – naczyniowy w
okresie starzenia się organizmu
W układzie bodźco-przewodzącym
spadek liczby komórek
przewodzących a wzrost kolagenu
Spadek podatności wszystkich
naczyń z powodu pogrubienia
warstwy wewnętrznej i środkowej (
spadek tkanki sprężystej kosztem
wzrostu włókien kolagenu).
Układ sercowo – naczyniowy w
okresie starzenia się organizmu
Nadciśnienie tętnicze ( ok.57-70%
osób podeszłych), często wtórne:
choroby nerek, guz chromochłonny
nadnerczy, zespół Conna, choroby
tarczycy,zespół Cushinga
Izolowane nadciśnienie skurczowe
Układ sercowo – naczyniowy w
okresie starzenia się organizmu
Choroba niedokrwienna serca u ok.
30% ( w badaniach pośmiertnych u
ok. 70%)
Drugi szczyt ostrych zespołów
wieńcowych – po 65r. życia
Śmiertelność w przebiegu OZW jest
większa i rośnie wraz z wiekiem
Układ sercowo – naczyniowy w
okresie starzenia się organizmu
Niewydolność serca u ok. 13%
Przyczyny:nadciśnienie tętnicze,
choroba niedokrwienna, nabyte wady
zastawkowe, ograniczona
aktywność ruchowa
Układ oddechowy w okresie
starzenia się organizmu
Osłabienie odruchu kaszlowego
Osłabienie siły mięśni oddechowych
Zanik mięśni międzyżebrowych
Usztywnienie ścian klatki piersiowej
Układ oddechowy w okresie
starzenia się organizmu
Spadek ilości tkanki podporowej w
płucach
Zmniejszenie powierzchni wymiany
gazowej
Wzrost średnicy przewodów
pęcherzykowych
Układ oddechowy w okresie
starzenia się organizmu
Zwiększenie objętości zalegającej w
płucach
Wzrost czynnościowej pojemności
zalegającej
Spadek utlenowania krwi
Zmniejszenie czułości ośrodków
oddechowych
Układ oddechowy w okresie
starzenia się organizmu
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
związana z wiekiem ( czynniki
środowiskowe, palenie papierosów,
utrata funkcji płuc, spadek rezerw
wentylacyjnych)
Zapalenia płuc (nadprodukcja śluzu,
uszkodzenie aparatu rzęskowego)
Nowotwory płuc
Astma oskrzelowa
Układ odpornościowy w okresie
starzenia się organizmu
Zwiększona podatność na infekcje z
cięższym przebiegiem
Wzrost zachorowań na choroby z
autoagresji i nowotworowe
Zaburzenia produkcji cytokin
Spadek liczby limfocytów B
Wzrost produkcji autoprzeciwciał
Pogorszenie odpowiedzi nieswoistej
związanej z fagocytozą
Układ moczowo-płciowy w okresie
starzenia się organizmu
Spadek wielkości nerek o ok. 30%
Spadek liczby czynnych nefronów
Pogorszenie funkcji cewek nerkowych
Spadek filtracji kłębuszkowej o ok.
10% na każdą dekadę po 30 r. życia
Zwiększona utrata sodu
Wzrost zatrzymywania w organiźmie
potasu – ryzyko hiperkaliemii
Układ moczowo-płciowy w okresie
starzenia się organizmu
Odwodnienie spowodowane
spadkiem pragnienia i utratą
zdolności zagęszczania moczu
Utajona niewydolność nerek u ok.
48% po 70 r. życia
Zmniejszenie warstwy korowej nerek
sięga 64% po 70 r. życia
Nefrotoksyczne działanie leków
(głównie NLPZ )
Układ pokarmowy w okresie
starzenia się organizmu
Zmiany czynnościowe i morfologiczne
p.p. spowodowane spadkiem
elementów kurczliwych mięśni i
wzrostem włókien kolagenowych
Spadek siły skurczu mięśni przewodu
pokarmowego
Spadek ilości neuronów
cholinergicznych przewodu
pokarmowego ( p.p.)
Układ pokarmowy w okresie
starzenia się organizmu
Zaburzenia opróżniania żołądka
Zmiany zanikowe błony śluzowej
żołądka – hipochlorhydria, spadek
wydzielania pepsyny
Możliwość przemieszczania się
bakterii do p.p. – nasilone procesy
fermentacyjne, zaburzenia
wchłaniania
Układ pokarmowy w okresie
starzenia się organizmu
Zmiany w zakresie jelita cienkiego:
Osłabienie siły warstwy mięśniowej
Spadek ilości komórek endokrynnych
Pogorszenie wchłaniania głównie wit.
D, wapnia, żelaza, wit. B12
Uchyłkowatość jelita grubego
Układ pokarmowy w okresie
starzenia się organizmu
Zmniejszenie masy wątroby
Spadek przepływu krwi przez wątrobę
Upośledzenie funkcji wątroby
Kamica pęcherzyka żółciowego u
ok.20-30% po 65 r. życia
Ostre żółciopochodne zapalenie
trzustki stanowi 65% wszystkich OZT
w wieku starszym
Układ pokarmowy w okresie
starzenia się organizmu
Choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy – najczęstsza przyczyna
– NLPZ
Powikłania – krwawienia, perforacje –
duży odsetek zgonów
Zapalenie wyrostka robaczkowego –
przebieg skąpoobjawowy – u 70% po
70r.ż. dochodzi do perforacji
Układ pokarmowy w okresie
starzenia się organizmu
Choroba uchyłkowa jelita grubego – u
10-35% postać objawowa
Powikłania – krwawienia lub
perforacja uchyłka – wysoka
śmiertelność – siega 18%
Nowotwory jelita grubego – druga co
do częstości przyczyna zgonów
wśród osób z chorobą nowotworową.
Układ kostno-stawowy w
okresie starzenia się organizmu
Spadek masy kostnej
Wzmożony metabolizm osteoklastów
zmniejszony osteoblastów – deficyt
odbudowy kostnej – osteoporoza
Układ kostno-stawowy w
okresie starzenia się organizmu
Choroba zwyrodnieniowa stawów:
Spadek liczby komórek
mezenchymalnych
Zmiany jakościowe kolagenu
Spadek hormonów tropowych i
cytokin związanych z utrzymaniem
integralności tkanki łącznej
Mikrouszkodzenia tkanki chrzęstnej
Układ nerwowy w okresie
starzenia się organizmu
Spadek masy i funkcji mózgu –
spadek liczby neuronów i kom. gleju,
które dostarczają substancji
odżywczych i pośredniczą w
neurotransmisji, gromadzenie
produktów przemiany materii.
Spowolnienie przetwarzania
informacji, upośledzenie pamięci,
rozwój chorób otępiennych.
otępiennych.
Układ nerwowy w okresie
starzenia się organizmu
Spadek wrażliwości receptorów
adrenergicznych
Zaburzenia funkcji wazomotorycznych
– zwężenie i rozszerzenie naczyń,
nagłe zwyżki RR, zasłabnięcia,
potliwość, upośledzenie
termoregulacji, „sztywność
emocjonalna”.
Narządy zmysłów w okresie
starzenia się organizmu
Starcza dalekowzroczność ( brak
zdolności akomodacji soczewki)
Zaćma starcza – mętnienie soczewki
Ubytek słuchu typu odbiorczego –
utrudnia rozumienie mowy w hałasie
Spadek czucia obwodowego,
zwłaszcza wibracji i czucia
głębokiego, co sprzyja upadkom
Dziękuję za uwagę