Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki
advertisement
MINISTERSTWO GOSPODARKI Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011 - 2020 Warszawa, 5 lipca 2011 r. (tekst jednolity na dzieĔ 27 paĨdziernika 2014 r.) Spis treĞci: 1. Cel ustanowienia Programu ............................................................................................ 3 2. Okres trwania Programu ................................................................................................. 3 3. Diagnoza sytuacji spoųeczno - gospodarczej w zakresie objħtym programowaniem ........ 3 3.1. Rola bezpoƑrednich inwestycji zagranicznych w procesach wzrostu gospodarczego .................... 3 3.2. Diagnoza sytuacji w zakresie napųywu inwestycji zagranicznych .................................................. 5 3.3. Czynniki wpųywajČce na wielkoƑđ napųywu inwestycji zagranicznych ......................................... 11 3.4. Analiza SWOT ........................................................................................................................... 13 3.5. Wyniki raportu ewaluacyjnego ................................................................................................. 15 3.6. Podsumowanie ......................................................................................................................... 17 4. Cel gųówny i cele szczegóųowe ....................................................................................... 17 4.1. Priorytety i kierunki interwencji w zakresie terytorialnym ........................................................ 18 5. PowiČzania z dokumentami strategicznymi .................................................................. 18 6. Inne instrumenty wsparcia inwestycji ........................................................................... 22 7. Sposób monitorowania i oceny stopnia osiČgania celów ............................................... 24 7.1. System monitorowania ............................................................................................................. 24 7.2. Zestaw wskaǍników .................................................................................................................. 24 7.3. Ewaluacja ................................................................................................................................. 25 8. Finansowanie Programu ............................................................................................... 26 9. System realizacji Programu ........................................................................................... 27 2 1. Cel ustanowienia Programu Celem ustanowienia Programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011 – 2020, zwanego dalej „Programem”, jest wzrost innowacyjnoĞci oraz konkurencyjnoĞci polskiej gospodarki poprzez wspieranie nowych inwestycji realizowanych przez polskie i zagraniczne firmy, speániające kryteria okreĞlone Programem. Program stanowi program rozwoju w znaczeniu art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z póĨn zm.). 2. Okres trwania Programu Okres obowiązywania Programu okreĞla siĊ na lata 2011-2020. Dotacje bĊdą przyznawane do koĔca 2015 r., natomiast biorąc pod uwagĊ, Īe dotacje mogą byü wypáacane w transzach przez okres do 5 lat, konieczne jest, aby Program funkcjonowaá do koĔca 2020 r. Zmiana zasad udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w krajach UE po 2013 r. lub istotna zmiana sytuacji gospodarczej w Polsce wymagaü bĊdzie zmiany Programu. 3. Diagnoza sytuacji spoáeczno - gospodarczej w zakresie objĊtym programowaniem ZwaĪywszy na fakt, iĪ blisko 90% wszystkich znaczących inwestycji w Polsce realizowanych jest przez duĪe firmy zagraniczne, w Programie skoncentrowano siĊ na zaprezentowaniu bieĪącej sytuacji w tym wáaĞnie zakresie. 3.1. Rola bezpoĞrednich gospodarczego inwestycji zagranicznych w procesach wzrostu BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) definiowane są jako proces nabywania przez mieszkaĔców kraju X (kraju macierzystego) prawa wáasnoĞci aktywów w celu kontrolowania dziaáalnoĞci firmy w kraju Y (kraju docelowym). Kluczowymi cechami odróĪniającymi BIZ od inwestycji portfelowych jest wieloletni okres angaĪowania siĊ inwestora zagranicznego w dziaáalnoĞü prowadzoną w kraju docelowym, oraz zamiar wywierania efektywnego wpáywu na procesy zarządzania przedsiĊbiorstwem stanowiącym cel inwestycji. Przyjmuje siĊ, Īe zamiar ten jest realizowany z chwilą pozyskania przez inwestora minimum 10% udziaáów w przedsiĊbiorstwie. Ze wzglĊdu na moĪliwoĞü finansowania inwestycji ze Ğrodków pochodzących w caáoĞci z kredytów zaciągniĊtych w kraju docelowym, BIZ nie muszą byü związane z faktycznym przepáywem kapitaáu pomiĊdzy krajem macierzystym a docelowym. Efekty wywierane przez bezpoĞrednie inwestycje zagraniczne na kraj docelowy mają charakter ekonomiczny, polityczny i spoáeczny. Efekty ekonomiczne podzieliü moĪna na makro- oraz mikroekonomiczne. 3 BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne wpáywają na zwiĊkszenie produktu gospodarki, oznaczające przyĞpieszenie wzrostu gospodarczego kraju docelowego. Efekt ten wynika z zagospodarowania przez inwestora niewykorzystanych zasobów gospodarki kraju docelowego, oraz z poprawy efektywnoĞci wykorzystania czynników produkcji w porównaniu do poziomu notowanego w kraju docelowym. Pozytywny wpáyw BIZ na wzrost gospodarczy jest szczególnie silny w przypadku krajów sáabiej rozwiniĊtych, notujących bezrobocie oraz niedostateczną podaĪ kapitaáu. BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne są ĞciĞle związane z transferem technologii, stanowiącej jeden z podstawowych czynników procesów wzrostu gospodarczego. Inwestycje firm o charakterze miĊdzynarodowym wprowadzają do kraju docelowego nowe technologie, nowe formy zarządzania oraz organizacji produkcji. Efektem jest zwiĊkszenie efektywnoĞci produkcji przemysáowej oraz przyĞpieszenie procesów konwergencji kraju docelowego. Badania empiryczne wskazują, Īe BIZ dotyczące dziaáalnoĞci produkcyjnej wywierają pozytywny wpáyw na wymianĊ handlową. ZwiĊkszenie produkcji - szczególnie wyrobów zaawansowanych technicznie - przyczynia siĊ do wzrostu eksportu oraz substytucji dóbr importowanych produktami wytwarzanymi w kraju docelowym. Efekty skali wystĊpujące w przypadku produkcji przeznaczonej na rynki Ğwiatowe pozwalają przy tym na dodatkowe zwiĊkszenie produktywnoĞci. Efekty wywierane przez BIZ na rynek pracy są szczególnie korzystne w przypadku inwestycji polegających na tworzeniu nowych przedsiĊbiorstw. Nowe miejsca pracy powstają nie tylko w samym przedsiĊbiorstwie, ale takĪe w jego otoczeniu biznesowym. BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne przyczyniają siĊ takĪe do poprawy jakoĞci zasobów rynku pracy, dziĊki znacznej skali inwestycji w kapitaá ludzki dokonywanych w przedsiĊbiorstwach z udziaáem kapitaáu zagranicznego. Przechodzenie pracowników firm zagranicznych do firm krajowych generuje pozytywne efekty zewnĊtrzne związane z transferem umiejĊtnoĞci i wiedzy na temat nowoczesnych metod zarządzania, przyczyniając siĊ do dalszego wzrostu produktywnoĞci gospodarki. Poprawa efektywnoĞci wykorzystania czynników produkcji w kraju przyjmującym inwestycje zagraniczne moĪe przyjąü formĊ przenoszenia zasobów z mniej do bardziej produktywnych gaáĊzi bądĨ sektorów. Oznacza to, Īe BIZ wywierają pozytywny wpáyw na strukturĊ gospodarki kraju docelowego, zwiĊkszając jej konkurencyjnoĞü. Dodatkowy efekt moĪe byü wywoáany zwiĊkszeniem efektywnoĞci funkcjonowania przedsiĊbiorstw krajowych z danego sektora, których fakt pojawienie siĊ nowego konkurenta zmusza do bardziej aktywnej rywalizacji o udziaá w rynku. Pozytywny wpáyw BIZ na wzrost gospodarczy uzaleĪniony jest od kilku warunków. Kraj lokowania inwestycji musi byü zintegrowany z globalną gospodarką, zapewniaü przestrzeganie praw wáasnoĞci znaków i towarów oraz respektowaü patenty chroniące nowe rozwiązania techniczne. Wystąpienie pozytywnych efektów transferów technologii uzaleĪnione jest od istnienia luki technologicznej miĊdzy krajem macierzystym a docelowym. Badania empiryczne wykazują, Īe kraje najbardziej rozwiniĊte nie odnoszą korzyĞci z transferu technologii związanego z napáywem BIZ1. Luka ta nie moĪe byü jednak zbyt duĪa, gdyĪ staje siĊ wtedy barierą utrudniającą przepáyw technologii. Analiza stanu rozwoju gospodarki Polski prowadzi do wniosku, Īe w Polsce istnieją dobre warunki do odnoszenia przez system gospodarczy korzyĞci z BIZ, przy minimalizacji potencjalnych negatywnych skutków tego typu dziaáalnoĞci. BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne speániają waĪną rolĊ w procesach przebudowy i modernizacji polskiej gospodarki2, stwarzając nowe moĪliwoĞci rozwoju gospodarczego. Zagraniczne firmy wprowadzają do polskich przedsiĊbiorstw nowe technologie, nowe formy zarządzania i organizacji produkcji, przyczyniając siĊ w ten sposób do ich unowoczeĞniania oraz do poprawy ich funkcjonowania. Spóáki z udziaáem zagranicznego kapitaáu odgrywają takĪe istotną rolĊ w obrotach polskiego handlu zagranicznego. Wiele duĪych zagranicznych firm dziaáających w Polsce naleĪy równoczeĞnie do 1 Za: Maágorzata Jakubiak, Rola wymiany handlowej i bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych w transferze innowacji do Polski (praca doktorska, WNE UW), Warszawa 2006 r. 2 Za: BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne w Polsce wg stanu na koniec 2007 roku, Ministerstwo Gospodarki, grudzieĔ 2008 r. 4 najwiĊkszych eksporterów. Są to przede wszystkim firmy z branĪy motoryzacyjnej, których produkcja kierowana jest gáownie na eksport. Firmy zagraniczne mają takĪe znaczący udziaá w polskim imporcie; zauwaĪyü naleĪy jednak, Īe nastĊpuje systematyczny spadek udziaáu importu tych firm w caáoĞci polskiego importu. W porównaniu z rokiem 2000, w roku 2007 import zagranicznych firm dziaáających w Polsce zwiĊkszyá siĊ o 64,0%, natomiast eksport – ponad trzykrotnie. Oznacza to, Īe dziaáalnoĞü gospodarcza spóáek zagranicznych w Polsce nakierowana jest gáównie na eksport. Zarówno postĊp technologiczny, jak i wymiana handlowa wpáywają na coraz silniejszą integracjĊ Polski z zachodzącymi na Ğwiecie procesami globalizacyjnymi. Inwestycje zagraniczne wpáywają pozytywnie takĪe na polski rynek pracy. Realizacja w 2012 r. 148 nowych projektów BIZ zaowocowaáa stworzeniem 13,1 tys. nowych miejsc pracy.3 3.2. Diagnoza sytuacji w zakresie napáywu inwestycji zagranicznych Znaczny napáyw BIZ do Polski obserwowany jest od czasu pojawienia siĊ pierwszych skutków reform rynkowych, których efektem byáo zmniejszenie inflacji i poprawa pozostaáych wskaĨników makroekonomicznych. Szczególnie wysoki napáyw inwestycji notowano w drugiej poáowie lat 90. StrumieĔ inwestycji ulegá znacznej redukcji na początku pierwszej dekady XXI wieku (do poziomu 4,3 mld euro w roku 2003). Ponowne przyĞpieszenie napáywu BIZ związane byáo z wejĞciem Polski do UE w 2004 roku. Rok 2007 byá pod tym wzglĊdem rekordowy, wówczas wartoĞü nowych BIZ w Polsce osiągnĊáa 17,2 mld euro. Kolejne ograniczenie napáywu BIZ wystąpiáo w roku 2008 i związane byáo ono ze Ğwiatowym spowolnieniem wzrostu. W 2012 roku odpáyw kapitaáu w tranzycie obniĪyá napáyw netto zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich do Polski do 4,7 mld euro. Wg danych NBP (statystyka kwartalna bilansu páatniczego, czerwiec 2014 r.), saldo zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich w Polsce byáo ujemne i wyniosáo 3,9 mld euro w caáym 2013 r. Byáo to wynikiem wycofania kapitaáu przez inwestorów zagranicznych, gáównie o charakterze finansowym (m.in. likwidacja podmiotów specjalnego przeznaczenia i wycofanie kapitaáu w tranzycie, sprzedaĪ udziaáów kapitaáowych w sektorze bankowym zagranicznym inwestorom portfelowym). Tabela 1 Rok Napáyw BIZ do Polski, 2007-2012, w mld euro. Udziaáy Reinwestowane Pozostaáy kapitaá kapitaáowe zyski (gáównie kredyty) Ogóáem napáyw kapitaáu 2007 5, 6 6, 7 4, 8 17, 2 2008 6, 6 -0,7 4, 1 10, 1 2009 3, 7 3, 5 1, 9 9, 3 2010 3, 1 5, 6 1, 7 10, 4 2011 1, 6 4, 8 7, 0 13, 5 2012 - 2, 6 4, 4 2, 9 4, 7 ħródáo: NBP W 2012 r. do Polski napáynĊáy inwestycje bezpoĞrednie o wartoĞci 4,7 mld euro. Reinwestowane zyski miaáy wartoĞü 4,4 mld euro. Napáyw pozostaáego kapitaáu, czyli róĪnych instrumentów 3 ħródáo: Ernst & Young’s Europe 2013, Attractiveness survey. 5 dáuĪnych wyniósá 2,9 mld euro. Napáyw netto obniĪyáo wycofanie udziaáów kapitaáowych na kwotĊ -2,6 mld euro. Rok 2012 byá wyjątkowy pod wzglĊdem wpáywu kapitaáu w tranzycie na wartoĞü zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich w Polsce. Odpáyw kapitaáu w tranzycie obniĪyá napáyw netto zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich do Polski do 4,7 mld euro. Wyáączenie transakcji podmiotów specjalnego przeznaczenia związanych z kapitaáem w tranzycie w kwocie 4,6 mld euro podniosáoby napáyw zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich do 9,3 mld euro. Odnotowany w 2012 roku spadek napáywu zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich byáby zatem mniejszy niĪ wynikaáoby z analizy zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich z uwzglĊdnieniem kapitaáu w tranzycie. Napáyw netto zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich do Polski wyniósá w 2012 roku 4,7 mld EUR i byá ponad trzykrotnie niĪszy niĪ w roku poprzednim. Istotną przyczyną byáa likwidacja kilku podmiotów specjalnego przeznaczenia w wyniku której, nastąpiá znaczny odpáyw kapitaáu. JednoczeĞnie w przeciwieĔstwie do 2011 roku, nie odnotowano duĪych jednostkowych inwestycji nierezydentów w Polsce. Wykres 1 BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w latach 2007 - 2012, mln euro 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ħródáo: NBP NajwiĊksze napáywy kapitaáu do Polski odnotowano z Niemiec (3,5 mld EUR) i Francji (3,1 mld EUR), a najwiĊksze odpáywy (wycofania kapitaáu) do Luksemburga (-3,2 mld EUR) i Niderlandów (-1,7 mld EUR). Zagraniczne inwestycje bezpoĞrednie w Polsce kierowane byáy przede wszystkim do podmiotów bezpoĞredniego inwestowania zajmujących siĊ dziaáalnoĞcią finansową oraz ubezpieczeniową (3,8 mld EUR) oraz przetwórstwem przemysáowym (2,8 mld EUR). Podmiot bezpoĞredniego inwestowania jest to podmiot, w którego organie stanowiącym, inwestor bezpoĞredni bezpoĞrednio lub poĞrednio, sam lub razem z innymi kontrolowanymi przez siebie podmiotami, posiada co najmniej 10% gáosów. Podmiotem bezpoĞredniego inwestowania jest takĪe podmiot kontrolowany przez inny podmiot bezpoĞredniego inwestowania. 6 Inwestycje wycofywane byáy gáównie z podmiotów zajmujących siĊ dziaáalnoĞcią profesjonalną, naukową i techniczną (-3,7 mld EUR). W tej ostatniej grupie klasyfikowane są czĊsto podmioty specjalnego przeznaczenia sáuĪące do transferu kapitaáu w ramach miĊdzynarodowych grup kapitaáowych. Wskazuje to na znaczną skalĊ zjawiska kapitaáu w tranzycie, które miaáo istotny wpáyw na inwestycje bezpoĞrednie w 2012 roku. Udziaá napáywu zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich do Polski w napáywie inwestycji do nowych krajów czáonkowskich Unii Europejskiej (przyjĊtych w 2004 roku i latach póĨniejszych) zmniejszyá siĊ do 24%, co oznacza powrót do udziaáu notowanego przed kryzysem finansowym. Stan zobowiązaĔ z tytuáu zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich w Polsce na koniec 2012 roku wyniósá 178,3 mld EUR. W porównaniu z poprzednim rokiem nastąpiá wzrost wartoĞci zobowiązaĔ o 21,1 mld EUR, tj. o 13%. Wspomniane juĪ wczeĞniej transakcje zwiĊkszyáy wartoĞü zobowiązaĔ o 4,7 mld EUR, natomiast zmiany wyceny i róĪnice kursowe powiĊkszyáy zobowiązania o kolejne 16,4 mld EUR. Struktura geograficzna oraz podziaá inwestycji bezpoĞrednich w Polsce ze wzglĊdu na rodzaje dziaáalnoĞci gospodarczej nie ulegáy istotnym zmianom. NajwyĪszy poziom zobowiązaĔ odnotowano w stosunku do inwestorów z Niemiec (15%), Niderlandów (15%) i Francji (12%). Inwestycje lokowane byáy przede wszystkim w sektorze przetwórstwa przemysáowego (32%) oraz w obszarze dziaáalnoĞci finansowej i ubezpieczeniowej (24%). PrzyjĊcie kryterium siedziby podmiotu dominującego w grupie, a nie siedziby bezpoĞredniego inwestora zmienia obraz podziaáu geograficznego zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich w Polsce. NajwiĊkszym inwestorem w Polsce pozostają Niemcy (15%). Natomiast na drugim miejscu pojawiają siĊ Stany Zjednoczone Ameryki Pán. (13%), a na trzecim Francja (13%). Paradoksalnie, czwartym najwiĊkszym „zagranicznym“ inwestorem bezpoĞrednim okazuje siĊ Polska (7%), za sprawą inwestycji dokonywanych w Polsce przez rezydentów za poĞrednictwem podmiotów mających swoje siedziby m.in. w Luksemburgu, Niderlandach i na Cyprze. Przy takim podejĞciu spada znacznie rola Niderlandów i Luksemburga jako kluczowych inwestorów bezpoĞrednich w Polsce. Z analizy regionalnego rozkáadu zagranicznych inwestycji bezpoĞrednich w Polsce wynika, Īe wiĊkszoĞü (55% stanu zobowiązaĔ) polskich podmiotów bezpoĞredniego inwestowania ma swoje siedziby w województwie mazowieckim. Kolejne miejsca zajmują województwa wielkopolskie (9%) i Ğląskie (8%). NaleĪy jednak zauwaĪyü, Īe klasyfikacja ta, ze wzglĊdu na przypisanie inwestycji do siedziby podmiotu, a nie miejsca Ğwiadczenia usáug lub produkcji, moĪe nie byü w peáni miarodajna. Dochody inwestorów bezpoĞrednich z tytuáu dokonanych w Polsce inwestycji w 2012 r. osiągnĊáy wartoĞü 14,1 mld EUR i byáy na porównywalnym poziomie, jak przed rokiem. Odnotowano nieznaczny wzrost udziaáu dywidend w caáoĞci dochodów. O napáywie inwestycji bezpoĞrednich do Polski w 2012 roku decydowaáy w szczególnoĞci nastĊpujące czynniki: • zjawisko tzw. kapitaáu w tranzycie i związana z nim likwidacja kilku spóáek specjalnego przeznaczenia zakáadanych w celu transferu (tranzytu) kapitaáu, inwestowanego ostatecznie w innym kraju, w celu optymalizowania struktur podatkowych; • brak jednostkowych duĪych transakcji, które w poprzednich latach miaáy istotny wpáyw na wartoĞü napáywu inwestycji ogóáem; • kryzys ekonomiczny w krajach Europy Zachodniej oraz zmniejszenie zainteresowania tamtejszych firm inwestycjami, w tym takĪe zagranicznymi. 7 Wykres 2 Udziaá bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wedáug kraju inwestora na koniec 2012 r. (w %) Wielka Brytania 4,2% USA 4,6% Austria 3, 4% Cypr 3,3% Belgia 2,8% Szwajcaria 2,7% Pozostaáe 10,9% Niemcy 15, 1% Szwecja 4,7% Hiszpania 5,4% Wáochy 5,6% Niderlandy 14,7% Luksemburg 10,2% Francja 12,3 % ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych NBP BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne lokowane w Polsce w latach 90-tych koncentrowaáy siĊ gáównie w sektorze produkcyjnym. Od tego czasu widoczna jest staáa tendencja przesuwania inwestycji z dziaáalnoĞci produkcyjnej w kierunku usáug. O ile na przetwórstwo przemysáowe przypadaáo w 1999 roku 49% caákowitej wartoĞci BIZ w Polsce, o tyle w roku 2004 udziaá ten spadá do 37,6%, w roku 2011 wyniósá 31,8%, natomiast w roku 2012 - 31,6%. Tabela 2 Caákowity zasób BIZ w Polsce (zobowiązania Polski z tytuáu BIZ), 2012, w % 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Przetwórstwo przemysáowe 37,6 36,6 34,0 33,5 31,1 31,8 31,2 31,8 31,6 Usáugi ogóáem 56,1 57,0 59,1 58,7 60,3 58,6 59,7 57,9 58,4 ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych NBP Udziaá przetwórstwa przemysáowego w nowych BIZ w roku 2012 (2 796,7 mln euro), udziaá usáug siĊgaá natomiast 36,0% (1 697,9 mln euro). wynosiá 59,3% 8 Tabela 3 Napáyw BIZ do Polski, 2004-2012, w % Rodzaj dziaáalnoĞci 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Przetwórstwo przemysáowe 34,6 28,0 24,0 29,8 14,5 34,1 4,6 9,6 59,3 Usáugi ogóáem 55,2 64,0 66,6 57,9 66,5 47,9 72,3 59,5 36,0 ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych NBP Wedáug danych Narodowego Banku Polskiego napáyw BIZ do Polski w 2012 roku wyniósá 4,7 mld euro. Jest to najniĪszy poziom napáywu bezpoĞrednich inwestycji od 1994 roku. WartoĞü ta jest o 65% niĪsza niĪ przed rokiem. Tak niski napáyw spowodowany jest gáównie wystąpieniem zjawiska odpáywu kapitaáu w tranzycie. Porównania miĊdzynarodowe z krajami, z którymi Polska konkuruje o pozyskanie BIZ, wskazywaáy czoáową pozycjĊ Polski w rankingu napáywu inwestycji. WartoĞü napáywu BIZ w roku 2011 stawiaáa PolskĊ na pierwszym miejscu wĞród wszystkich nowych paĔstw czáonkowskich UE Europy ĝrodkowo-Wschodniej. Sytuacja ulegáa zmianie w roku 2012 – na podstawie danych NBP oraz UNCTAD, Polska zajĊáa 3. pozycjĊ w przyciąganiu inwestycji do Polski, ustĊpując miejsca WĊgrom i Republice Czeskiej. W roku 2011 Polska zajĊáa 3. miejsce wĞród paĔstw regionu, biorąc pod uwagĊ wartoĞü BIZ w przeliczeniu na jednego mieszkaĔca. Na àotwie wartoĞü BIZ na jednego mieszkaĔca wyniosáa 132% poziomu notowanego w Polsce, na WĊgrzech – 117%. Wykres 3 BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne na mieszkaĔca, 2011, Polska = 100. àotw a WĊgry Polska Litw a Sáow acja Buágaria Czechy Estonia Rumunia 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140% 9 Sytuacja ulegáa drastycznemu pogorszeniu w roku 2012. Pod wzglĊdem wartoĞci BIZ w przeliczeniu na jednego mieszkaĔca Polska zajĊáa ostatnie miejsce wĞród paĔstw regionu. Rekordowy poziom w porównaniu z Polską osiągnĊáy WĊgry = 1539%, Estonia – 1248%, Czechy – 1140%4. Wykres 4 BezpoĞrednie inwestycje zagraniczne na mieszkaĔca, 2012, Polska = 100. WĊgry Estonia Czechy Sáowacja àotwa Buágaria Litwa Rumunia Polska 0% 200% 400% 600% 800% 1000% 1200% 1400% 1600% Dla porównania, poziom BIZ na mieszkaĔca w roku 2009 wyniósá we Francji 310% poziomu notowanego w Polsce, w Wielkiej Brytanii - 248%, w USA - 140%, w Niemczech – 145%5. Analiza napáywu bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych w ujĊciu regionalnym prowadzi do wniosku, iĪ poszczególne regiony Polski oferują korzystne warunki dla inwestycji dotyczących róĪnych sektorów gospodarki6. Województwa poáudniowej Polski są szczególnie atrakcyjne dla dziaáalnoĞci przemysáowej. Ze wzglĊdu na dáugie tradycje przemysáowe posiadają dobrze rozwiniĊty sektor przedsiĊbiorstw produkcyjnych oraz specjalistyczne zasoby rynku pracy. Charakteryzują siĊ takĪe wzglĊdnie dobrą dostĊpnoĞcią transportową. Regiony metropolitalne, skupione wokóá najwiĊkszych polskich miast, oferują dogodne warunki dla inwestycji związanych z dziaáalnoĞcią usáugową. Regiony te dysponują duĪymi zasobami wysoko wykwalifikowanych pracowników, dobrze rozwiniĊtą infrastrukturą gospodarczą oraz bardzo dobrą dostĊpnoĞcią transportową; stanowią takĪe duĪe i cháonne rynki zbytu. Podregiony metropolitalne są takĪe szczególnie atrakcyjne dla dziaáalnoĞci zaawansowanej technologicznie. W najwiĊkszych miastach skoncentrowana jest przewaĪająca czĊĞü infrastruktury oraz kadry badawczo-rozwojowej. OĞrodki te ksztaácą jednoczeĞnie specjalistów zasilających lokalny rynek pracy. DuĪe miasta dziĊki rozbudowanej infrastrukturze czasu wolnego oferują dobre warunki Īycia i co waĪne, tworzą atmosferĊ sprzyjającą kreatywnoĞci. Korzystne warunki funkcjonowania mogą takĪe zapewniaü oĞrodki, w których zlokalizowana jest wysoko wyspecjalizowana produkcja o duĪej skali oraz oferowane są dodatkowe korzyĞci np. w postaci ulg podatkowych z tytuáu inwestycji w specjalnych strefach ekonomicznych. NajwyĪsza atrakcyjnoĞü inwestycyjna cechuje trzy województwa: Ğląskie, dolnoĞląskie i mazowieckie, natomiast wyraĨnie ponad przeciĊtną atrakcyjnoĞcią charakteryzują siĊ 4 ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie UNCTADStat, Inward and outward foreign direct investment flows, annual, 1970-2012 FDI flows, USD at current prices per Capita, 2013. 5 ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie UNCTADStat, FDI flows, 2013. 6 ħródáo tej czĊĞci opracowania: IBnGR, AtrakcyjnoĞü inwestycyjna województw i podregionów Polski 2012. 10 województwa wielkopolskie, maáopolskie, zachodniopomorskie, pomorskie i áódzkie. Regiony te cechują siĊ bardzo dobrze rozwiniĊtą infrastrukturą gospodarczą, stosunkowo duĪymi i cháonnymi rynkami zbytu oraz ponadprzeciĊtną dostĊpnoĞcią transportową. Optymistyczne prognozy trendów rozwojowych dotyczące napáywu bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych do Polski zostaáy istotnie skorygowane wskutek znacznego spowolnienia gospodarki Ğwiatowej, jakie nastąpiáo w latach 2008-2009. W okresie tym zanotowano zauwaĪalny odwrót zagranicznych inwestorów krótkoterminowych, wywoáany spadkami indeksów GPW w Warszawie oraz osáabieniem záotego. Nieco mniej pesymistyczne są przewidywania dotyczące zachowania inwestorów dáugoterminowych, tzn. grupy odpowiedzialnej za realizacjĊ BIZ w Polsce. Inwestorzy ci są mniej podatni na przejĞciowe wahania wskaĨników makroekonomicznych, w swych decyzjach opierając siĊ na informacjach dotyczących dáugoterminowych prognoz wzrostu. Fundamenty polskiej gospodarki są zdrowe, a skala osáabienia tempa wzrostu gospodarczego wskazuje na mniejszy wpáyw kryzysu, niĪ ma to miejsce za granicą – zarówno w krajach macierzystych potencjalnych inwestorów, jak i u potencjalnych europejskich konkurentów Polski w procesie przyciągania inwestycji zagranicznych. Nie ulega jednak wątpliwoĞci, iĪ osáabienie gospodarki Ğwiatowej moĪe wpáynąü na odáoĪenie w czasie decyzji dotyczących angaĪowania siĊ w nowe inwestycje, powodując tym samym osáabienie napáywu inwestycji zagranicznych do Polski7. DuĪe znaczenie dla prognoz napáywu ma równieĪ tzw. druga fala kryzysu. Dotyczy ona w szczególnoĞci gospodarek europejskich, co w kontekĞcie dekompozycji geograficznej napáywu BIZ do Polski powoduje spadek napáywu. 3.3. Czynniki wpáywające na wielkoĞü napáywu inwestycji zagranicznych Prowadzone badania dotyczące inwestycji zagranicznych wyraĨnie wskazują, jakie są gáówne determinanty lokowania inwestycji w krajach rozwijających siĊ. Przykáadowo Nonnenberg i Mendonca8, na podstawie analizy panelowej poziomu inwestycji zagranicznych w 33 krajach rozwijających siĊ (w tym takĪe Polski), w okresie 1975 – 2000, jako gáówne czynniki przyciągające inwestycje zagraniczne wskazali: • • • • poziom i tempo rozwoju gospodarczego, mierzony poziomem produktu narodowego brutto oraz dynamiką jego zmiany w kilkuletnim okresie; poziom kapitaáu ludzkiego, mierzonego poziomem wyksztaácenia populacji; poziom otwarcia gospodarki, bĊdący wskaĨnikiem obrazującym gotowoĞü danego kraju do przyjĊcia inwestorów; poziom indeksu Dow Jones, bĊdący wskaĨnikiem koniunktury w kraju pochodzenia inwestora, jest istotnie powiązany z poziomem inwestycji zagranicznych. Ostatnie stwierdzenie moĪe mieü znaczenie z punktu widzenia obserwowanego zaáamania indeksów gieádowych we wszystkich rozwiniĊtych gospodarkach, co bĊdzie niewątpliwie w krótkim okresie sprzyjaü silnemu ograniczeniu inwestycji zagranicznych. PowyĪsze wyniki są zrozumiaáe, jeĞli na kwestiĊ inwestycji zagranicznych spojrzeü z punktu widzenia inwestora. Podejmując decyzjĊ o realizacji inwestycji w innym kraju inwestor ponosi znaczne nakáady, istotnie wyĪsze niĪ w przypadku, np. eksportowania dóbr i usáug. Dlatego teĪ siáa czynników przyciągających musi byü na tyle duĪa, aby korzyĞci wyraĨnie przekraczaáy rzeczywiste i potencjalne koszty. Potwierdzają to badania prowadzone wĞród samych inwestorów. Przykáadowo realizowane przez Ernst & Young9 badania dotyczące inwestycji zagranicznych, pozwalają na identyfikacjĊ 7 Za: Polska gospodarka - diagnoza sytuacji, PKPP Lewiatan, paĨdziernik 2008 r. The determinants of FGI in developing countries, Marcelo José Braga Nonnenberg, Mário Jorge Cardoso de Mendonça, IPEA, 2004 9 Otwarty Ğwiat; badanie atrakcyjnoĞci inwestycyjnej Europy 2008, Ernst & Young 8 11 kryteriów, którymi kierują siĊ dyrektorzy miĊdzynarodowych firm przy wyborze lokalizacji dla projektów inwestycyjnych. Na ich decyzjĊ wpáyw mają cztery zestawy czynników: • wejĞcie na rynek, czyli reakcja na zmianĊ na rynku – jego skali, miejsca, charakteru lub zróĪnicowania; • koszty pracy i produktywnoĞü – poszukiwana bĊdzie lokalizacja, gdzie moĪna osiągnąü najlepszą proporcjĊ pomiĊdzy kosztami pracy a produktywnoĞcią (a zatem niekoniecznie najniĪsze koszty pracy); • podatki i legislacja – ksztaátujące w sposób bezpoĞredni i poĞredni elastycznoĞü oraz rentownoĞü inwestycji; w tej grupie czynników uwzglĊdniane są równieĪ obciąĪenia podatkowe, czynniki prawne i regulacyjne, a takĪe dziaáania motywacyjne ze strony paĔstwa; • otoczenie i region – firmy analizują dostĊpnoĞü kapitaáu, rynków finansowych i specyficznej wiedzy fachowej oraz poziom innowacyjnoĞci i badaĔ, a nawet jakoĞü Īycia. Inwestorzy rozpatrują zatem caáy szereg czynników, które wpáywają ostatecznie na koszty prowadzenia przedsiĊbiorstwa oraz potencjalną zyskownoĞü. Jak zauwaĪają autorzy raportu „DostĊp do lokalnych inwestorów finansowych, subsydia paĔstwowe oraz Ğrodki pomocowe znajdują siĊ na samym dole listy kryteriów wyboru lokalizacji inwestycji”. Co wiĊcej, waga tych czynników istotnie spadáa miĊdzy rokiem 2006 i 2008, co moĪna jednak wiązaü z bardzo dobrą koniunkturą w Ğwiatowej gospodarce i spodziewaną, wysoką stopą zwrotu z inwestycji zagranicznych. MoĪna siĊ spodziewaü, Īe pogorszenie sytuacji gospodarczej moĪe przeáoĪyü siĊ na wzrost znaczenia wsparcia publicznego przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji. NaleĪy zwróciü uwagĊ na istotny fakt konkurowania o projekty pomiĊdzy krajami oferującymi zbliĪone warunki inwestowania, jak np. paĔstwa Europy ĝrodkowo – Wschodniej. Stąd teĪ bardzo czĊsto ostateczna decyzja o wyborze danej lokalizacji podyktowana jest wysokoĞcią zaproponowanego wsparcia i atrakcyjnoĞcią pakietu zachĊt zaoferowanego przez dany kraj. RóĪne formy wsparcia inwestorów zagranicznych istnieją praktycznie we wszystkich krajach. Wsparcie to jest najczĊĞciej koordynowane przez wyspecjalizowaną agencjĊ, a obejmuje zazwyczaj róĪnego rodzaju ulgi podatkowe, korzystne zasady rozliczania inwestycji (np. szybsza amortyzacja), jak równieĪ dotacje bezpoĞrednie dla inwestorów10. W tym kontekĞcie decydującego znaczenia nabiera wielkoĞü oferowanej pomocy. W praktyce jednak niezwykle trudno porównaü skalĊ oferowanego wsparcia w róĪnych krajach. W przypadku czáonków Unii Europejskiej pewnym wskaĨnikiem moĪe byü skala udzielonej pomocy publicznej, jednak w dostĊpnych statystykach nie wyodrĊbnia siĊ pomocy udzielonej inwestorom zagranicznym. Tym samym kaĪdy kraj, decydując o skali Ğrodków przeznaczanych na wsparcie bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych, dziaáa w sytuacji duĪej niepewnoĞci, nie znając ofert „konkurentów”. DostĊpne dane dotyczące pomocy publicznej pozwalają na analizĊ udzielanej pomocy z uwzglĊdnieniem jej formy. Zasadniczo dominują dwa gáówne instrumenty: dotacje i zwolnienia podatkowe. ĝrednio w UE stanowią one 92% pomocy publicznej kierowanej do przemysáu i usáug. Udziaá poszczególnych instrumentów róĪni siĊ istotnie w poszczególnych krajach UE. Przykáadowo w Portugali dotacje stanowiáy w latach 2005 – 2007 Ğrednio 4% pomocy publicznej kierowanej do przedsiĊbiorców, podczas gdy w Sáowenii odsetek ten wyniósá 92%. W Polsce ponad trzy czwarte pomocy kierowanej do przemysáu i usáug udzielane jest w formie dotacji. 10 Zestawienie informacji nt. instrumentów wsparcia napáywu bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych w wybranych krajach europejskich; Przygotowane na podstawie opracowaĔ wydziaáów promocji handlu i inwestycji ambasad RP, Warszawa 2008 12 3.4. Analiza SWOT Silne i sáabe strony gospodarki polskiej oraz szanse i zagroĪenia związane z procesami napáywu bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych przedstawione zostaáy poniĪej: Silne strony: • korzystne poáoĪenie geograficzne kraju, oferujące dogodne warunki lokalizacyjne dla inwestorów zainteresowanych rynkami zbytu Europy, Europy ĝrodkowo-Wschodniej, w tym krajów leĪących poza wschodnią granicą UE; • duĪy wewnĊtrzny rynek zbytu, oferujący perspektywy staáego wzrostu popytu (duĪa liczba ludnoĞci, staáy proces bogacenia siĊ gospodarstw domowych), bliskoĞü rynków nowych Ğrodkowoeuropejskich paĔstw czáonkowskich UE oraz najwiĊkszych rynków unijnych, zwáaszcza Niemiec; • dobra integracja z systemem gospodarczym Unii Europejskiej, nieskrĊpowany dostĊp do rynku wewnĊtrznego Unii; • korzystne uwarunkowania makroekonomiczne gospodarki Polski: relatywnie stabilna gospodarka, osiągniĊty wzrost gospodarczy w ostatnich latach, niski poziom inflacji, stabilny system bankowy; • relatywnie niskie koszty pracy; mimo staáego wzrostu w ciągu najbliĪszych lat dalekie jeszcze od poziomu notowanego w gospodarkach krajów wysoko rozwiniĊtych; • zasoby wykwalifikowanej siáy roboczej: stosunkowo wysokie kwalifikacje pracowników, w regionach przemysáowych zasoby pracowników z wiedzą specjalistyczną, w podregionach metropolitarnych wysoki poziom wyksztaácenia, duĪo uczelni wyĪszych/studentów/absolwentów, znajomoĞü jĊzyków obcych; stosunkowo máode spoáeczeĔstwo; • bogata baza poddostawców dla wielu sektorów przemysáu, • zaczątki klastrów przemysáowych, np. lotniczego, • dobrze rozwiniĊta infrastruktura telekomunikacyjna; • stabilnoĞü polityczna Polski; • oferta agencji paĔstwowych, takich jak PAIiIZ S.A., PARP, ARP S.A., NCBiR, obecnoĞü oĞrodków naukowo-badawczych, funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych. Sáabe strony: • niedobór wáaĞciwie powierzchniowych; • niedorozwiniĊta (w skali kraju) infrastruktura komunikacyjna (sieü drogowa, koleje, lotniska), niezmodernizowana i coraz mniej wydolna infrastruktura energetyczna; • sáaboĞü sektora nauki w dziedzinie wspóápracy ze sferą gospodarczą, niewystarczająco efektywnie rozwiniĊte mechanizmy transferu wiedzy do gospodarki, wdroĪeĔ badaĔ naukowych; • niewystarczająco rozwiniĊte rynki infrastruktury „okoáobiznesowej”: powierzchni biurowych, powierzchni magazynowych, wystawienniczych, hoteli; • ograniczenia administracyjne (biurokracja, przewlekáoĞü postĊpowaĔ, skomplikowane zasady legalizacji pobytu cudzoziemców, ograniczenia w zakupie ziemi przez kapitaá obcy); • maáo przejrzysty, podatkowe; przygotowanych miejscami terenów niespójny system inwestycyjnych, prawny; zwáaszcza skomplikowane wielko- regulacje 13 • opóĨnienia w pracach nad sposobem wykorzystania Ğrodków unijnych w nowym budĪecie UE, co moĪe opóĨniü wykorzystanie Ğrodków unijnych nawet o rok; • unijne ograniczenia w obszarze wspierania bezzwrotnymi dotacjami nowych inwestycji ze Ğrodków unijnych (dla duĪych firm, gáównie na tworzenie infrastruktury B+R); • malejąca atrakcyjnoĞü systemu dostĊpnych zachĊt inwestycyjnych w stosunku do bezpoĞrednich konkurentów w walce o nowe projekty; • niekorzystne prognozy demograficznego rozwoju populacji, które w dáugim czasie bĊdą powodowaáy ograniczenie dostĊpnoĞci zasobów ludzkich. Szanse: • relatywny wzrost atrakcyjnoĞci inwestycyjnej Polski wynikający ze sáabszego (niĪ w wiĊkszoĞci krajów „starej” i „nowej” Europy) negatywnego wpáywu kryzysu gospodarczego; • zwiĊkszenie zasobów rynku pracy wynikające z powrotów z emigracji oraz napáywu mieszkaĔców z krajów dotkniĊtych kryzysem, jak Portugalia, czy Hiszpania, wywoáanych spowolnieniem tempa wzrostu gospodarczego w krajach Zachodniej Europy; • korzyĞci związane z realizacją programów operacyjnych w ramach NSRO 2007-2013, w tym zwáaszcza inwestycje w rozwój infrastruktury, rozwój kompetencji i kwalifikacji pracowników, a takĪe modernizacjĊ systemu edukacyjnego i systemu szkolnictwa wyĪszego. Inwestycje w rozwój kapitaáu ludzkiego, rozwój nowoczesnych technologii, infrastruktury; • relatywnie nieduĪy koszt pieniądza w gospodarce, najniĪszy w historii poziom stóp procentowych ustalanych przez NBP; • szanse na dalszy rozwój w powyĪszym zakresie w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej w latach 2014-2020; • podjĊcie szeregu dziaáaĔ zmierzających do usprawnienia sposobu zarządzania funduszami strukturalnymi; • wysiáki rządu zmierzające do ograniczenia biurokracji i uproszczenia systemu prawnego, tak aby staá siĊ on bardziej przyjazny dla inwestorów. ZagroĪenia: • wyraĨne spowolnienie gospodarcze redukujące aktywnoĞü inwestorów zagranicznych (spowolnienie w krajach macierzystych, w krajach-odbiorcach produktów eksportowanych z Polski, w Polsce, co wpáywa na mniejszy potencjaá rynku wewnĊtrznego); • odnotowywany od 2008 roku staáy spadek BIZ w kategorii „Wniesienie udziaáów”, co bezpoĞrednio przekáada siĊ na nowe inwestycje w gospodarce; • konkurencja w ubieganiu siĊ o inwestycje zagraniczne ze strony innych krajów regionu (gáównie Czechy, WĊgry, Sáowacja); • wzmoĪenie wysiáków dąĪących do przyciągniĊcia inwestorów zagranicznych w krajach konkurujących o inwestycje (j.w.); • niepewnoĞü dotycząca wyników inwestycyjnych w warunkach nieprzewidywalnych, znacznych wahaĔ kursów walutowych; • koncentracja inwestycji zagranicznych w kilku, najbardziej rozwiniĊtych regionach kraju, co w dáuĪszej perspektywie moĪe zaburzyü zrównowaĪony rozwój kraju. 14 3.5. Wyniki raportu ewaluacyjnego Dla Programu zostaá przygotowany kompleksowy raport ewaluacyjny, który wypeánia wymogi ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju i moĪe byü podstawą do ewaluacji wsparcia z tytuáu realizacji inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej. Badanie ewaluacyjne zostaáo przeprowadzone z punktu widzenia kryterium skutecznoĞci oraz efektywnoĞci Programu. UwzglĊdniono równieĪ kryteria charakterystyczne dla ewaluacji ex-ante, czyli kryterium trafnoĞci, spójnoĞci wewnĊtrznej i zewnĊtrznej Programu oraz komplementarnoĞci do innych instrumentów wspierania inwestycji, a takĪe jakoĞci systemu wdraĪania. Analizie i ocenie w Ğwietle tych kryteriów zostaáy poddane: 1. Diagnoza sytuacji spoáeczno-gospodarczej w zakresie odnoszącym siĊ do inwestycji zagranicznych w Polsce. 2. Cel gáówny i cele szczegóáowe Programu w nawiązaniu do odpowiednich strategii rozwoju, wraz z ich wskaĨnikami. 3. Priorytety i kierunki interwencji zaplanowane w Programie. 4. System monitorowania i oceny stopnia osiągania celu gáównego i celów szczegóáowych Programu. 5. System realizacji Programu. Zastosowana metodologia badawcza objĊáa nastĊpujące metody i techniki badawcze: • analiza dokumentów; • wywiady pogáĊbione; • panel ekspertów. Wyniki oceny szacunkowej W wyniku dokonanej analizy i oceny Programu, ewaluatorzy sformuáowali szereg wniosków i rekomendacji sáuĪących podniesieniu jego skutecznoĞci i efektywnoĞci, a takĪe trafnoĞci: 1. W odniesieniu do diagnozy, podkreĞlając dokonanie szczegóáowej analizy napáywu inwestycji zagranicznych do Polski, stwierdzono potrzebĊ pogáĊbienia analizy czynników ograniczających napáyw inwestycji do Polski oraz dotychczasowych efektów wsparcia udzielanego inwestorom. 2. Wskazano na potrzebĊ uzupeánienia analizy SWOT o kwestie waĪne z punktu widzenia diagnozy oraz celów i zasad wdraĪania Programu, tak aby stanowiáa áącznik pomiĊdzy czĊĞcią diagnostyczną i czĊĞcią projekcyjną Programu. 3. Zasugerowano przeformuáowanie celów Programu, uznając okreĞlone w badanym dokumencie cele za zbyt szerokie w stosunku do diagnozy i zakresu Programu. Zaproponowano ich skoncentrowanie na aspektach kluczowych z punktu widzenia Programu, w szczególnoĞci poprawie konkurencyjnoĞci i innowacyjnoĞci polskiej gospodarki. 4. Uznano za trafny brak wyodrĊbnienia w Programie priorytetów, zarówno w ujĊciu merytorycznym, jak i terytorialnym. Wynika to z niewielkiej skali Programu oraz jego homogenicznoĞci. 5. W odniesieniu do wskaĨników monitorowania, zaproponowano przyjĊcie wartoĞci wskaĨnika celu gáównego jako utrzymanie aktualnego poziomu inwestycji zagranicznych w Polsce. 15 6. Stwierdzono zgodnoĞü Programu z dokumentami strategicznymi polskimi i wspólnotowymi. W Ğwietle priorytetu nadawanego przez Strategiczne Wytyczne Wspólnoty wspieraniu otoczenia przedsiĊbiorstw, a nie samych przedsiĊbiorstw, pozytywnie oceniono koncentracjĊ na wspieraniu przez Program nowoczesnych technologii oraz inwestycji w badania i rozwój. 7. Zaproponowany wybór branĪ priorytetowych uznany zostaá za uzasadniony, zgodny z dotychczasowymi doĞwiadczeniami związanym z BIZ w Polsce, jak i analizą branĪ charakteryzujących siĊ najwiĊkszą innowacyjnoĞcią i potencjaáem. Pozytywnie oceniono teĪ fakt, Īe dodatkowo Program przewiduje mechanizm zapewniający jego elastycznoĞü – w przypadku inwestycji o duĪym znaczeniu dla gospodarki, a nie realizowanych w Īadnej z wybranych branĪ, moĪliwe jest równieĪ udzielenie wsparcia. W celu zapewnienia wiĊkszej spójnoĞci Programu z Koncepcją horyzontalną polityki przemysáowej zaproponowano rozwaĪenie uwzglĊdnienia w katalogu wspieranych branĪ (niektórych) z tych, które wskazuje Koncepcja. PodkreĞlono równieĪ, Īe wobec szybkich zmian w gospodarce naleĪy prowadziü staáy monitoring branĪ o najwiĊkszej innowacyjnoĞci i potencjalnym znaczeniu dla polskiej gospodarki i na tej podstawie, w razie uzasadnionej potrzeby, odpowiednio modyfikowaü Program. 8. Stwierdzono, Īe wsparcie oferowane w ramach Programu stanowi jeden z instrumentów mogących sáuĪyü wspieraniu inwestycji zagranicznych. Program powinien wiĊc byü rozpatrywany jako fragment wiĊkszej caáoĞci. W badanym dokumencie brakowaáo odniesieĔ do pozostaáych elementów systemu, w szczególnoĞci wsparcia w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007 – 2013 oraz specjalnych stref ekonomicznych. Ponadto zwrócono uwagĊ na trudnoĞci w zarządzaniu caáym systemem wsparcia wynikające z wieloĞci zaangaĪowanych instytucji, przy braku okreĞlonych mechanizmów koordynacji. W związku z tym zarekomendowano: a) uzupeánienie Programu o opis komplementarnoĞci z innymi instrumentami wsparcia, a zwáaszcza odpowiedniego doboru kryteriów wsparcia w ramach poszczególnych instrumentów tak, aby wzajemnie siĊ uzupeániaáy; b) wprowadzenie mechanizmu koordynacji promocji gospodarki polskiej i inwestycji w Polsce. Mechanizm ten powinien prowadziü do poprawy wspóápracy poszczególnych instytucji i w efekcie do lepszego wykorzystania Ğrodków publicznych. Mechanizm ten nie musi byü sformalizowany, jednak jego wprowadzenie powinno byü koordynowane przez Ministra Gospodarki. 9. Stwierdzono, Īe kryteria przyznawania wsparcia w ramach Programu powinny sáuĪyü jako wsparcie kierunkowe przy podejmowaniu decyzji o wsparciu. Uznano, Īe naleĪy utrzymaü system wag, a takĪe okreĞliü wagi dla kryteriów w przypadku dotacji z tytuáu kosztów inwestycji. Zaproponowano dodanie kryterium dotyczącego innowacyjnoĞci i/lub zaawansowania technologicznego inwestycji, a takĪe uwzglĊdnianie przy podejmowaniu decyzji wpáywu danej technologii na Ğrodowisko. 10. W zakresie systemu realizacji Programu, wskazano, Īe jego konstrukcja powoduje wydáuĪanie procesu decyzyjnego, ze wzglĊdu zwáaszcza na brak uregulowaĔ prawnych przyznających odpowiednie kompetencje decyzyjne PAIiIZ, która wykonuje szereg zadaĔ w ramach systemu, a takĪe brak programu pomocowego, co skutkuje koniecznoĞcią kaĪdorazowej notyfikacji pomocy publicznej w Komisji Europejskiej. W związku z tym zarekomendowano: a) opracowanie projektu aktu normatywnego, okreĞlającego zasady udzielania pomocy publicznej w ramach Programu, speániającego wymagania programu pomocowego i notyfikowanie go w KE. Powinien on zapewniü instytucji 16 przyznającej pomoc moĪliwoĞü prowadzenia negocjacji z inwestorem (w ramach puáapów pomocy); b) opracowanie projektu ustawy o PAIIZ. PoniewaĪ nierozstrzygniĊta pozostaje kwestia odpowiedzialnoĞci za promocjĊ eksportu, rekomenduje siĊ opracowanie ustawy w wersji minimalnej, okreĞlającej obszar kompetencji PAIIZ. Ustawa ta mogáaby przewidywaü wprowadzenie mechanizmu uzgadniania w formie porozumienia z wáaĞciwymi ministrami podziaáu zadaĔ i kompetencji w zakresie promocji eksportu i gospodarki. 3.6. Podsumowanie Mimo spowolnienia tempa napáywu BIZ w latach 2008-2009 oraz tzw. „drugiej fali kryzysu” z lat 2011-2012, zachodzące w Polsce procesy dotyczące bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych okreĞliü naleĪy jako jednoznacznie korzystne. Polska notuje staáy napáyw BIZ, jednoczeĞnie w strukturze inwestycji nastĊpuje ciągáy wzrost udziaáu usáug. Poszczególne regiony kraju oferują korzystne warunki dla inwestycji dotyczących dziaáalnoĞci przemysáowej, usáugowej oraz – szczególnie istotnej dla zwiĊkszania konkurencyjnoĞci gospodarki – dziaáalnoĞci zaawansowanej technologicznie. Ze wzglĊdu na swoje atuty (wysokie kwalifikacje pracowników, stosunkowo niskie koszty pracy, stabilnoĞü polityczną i gospodarczą, dostĊp do rynków UE), Polska moĪe liczyü na kontynuacjĊ procesu przyciągania znacznych inwestycji. Jak siĊ wydaje, moĪe to dotyczyü dziaáalnoĞci usáugowej, w tym typu BSS (m.in. usáug ksiĊgowych, finansowych, wsparcia dziaáów kadr, obsáugi klienta, logistycznych, informatycznych, związanych z badaniami naukowymi itp.) oraz stosunkowo pracocháonnych, lecz wysoko zaawansowanych technologicznie dziedzin przemysáu. Inwestycje takie byáyby dokonywane gáównie z myĞlą o eksporcie. Przewiduje siĊ stopniowe ograniczanie w Polsce przemysáów pracocháonnych i nisko zaawansowanych technologicznie. Dla Polski istotne jest utrzymanie pozycji kraju atrakcyjnego jako miejsca lokalizacji bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych, co pozwoli na wykorzystanie tych inwestycji jako waĪnego czynnika zwiĊkszania potencjaáu gospodarki, eksportu i restrukturyzacji produkcji oraz poprawy konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw. 4. Cel gáówny i cele szczegóáowe Celem gáównym Programu jest wzrost innowacyjnoĞci oraz konkurencyjnoĞci polskiej gospodarki. Cel ten realizowany bĊdzie za pomocą wspierania bezpoĞrednich inwestycji w sektorach kwalifikowanych przez OECD jako sektory wysokich technologii (hi-tech). Sektory te generują najwyĪszą wartoĞü dodaną, najsilniej przyczyniając siĊ do rozwoju gospodarki oraz wzmacniania jej przewag konkurencyjnych. Ponadto w sektorach tych koncentruje siĊ wiĊkszoĞü Ğwiatowych przepáywów BIZ. JednoczeĞnie Polska dysponuje zasobami zapewniającymi efektywne funkcjonowanie inwestycji dotyczących dziaáalnoĞci, jakiej dotyczyü ma wsparcie udzielane w ramach Programu. Wsparcie udzielane bĊdzie inwestorom planującym inwestycje opisane w pkt. 9.1.1. Realizacji celu gáównego bĊdą sáuĪyü nastĊpujące cele szczegóáowe: 1. ZwiĊkszanie udziaáu innowacyjnych inwestycji stosujących nowoczesne technologie. 2. Tworzenie miejsc pracy o wysokiej produktywnoĞci. 17 Cel 1 osiągany bĊdzie przez realizacjĊ nowych inwestycji naleĪących do sektorów priorytetowych, o kosztach nowej inwestycji kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą wynoszących co najmniej 160 mln zá i tworzącej co najmniej 50 nowych miejsc pracy oraz poprzez realizacjĊ „znaczącej” inwestycji produkcyjnej o minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zá i tworzącej co najmniej 200 nowych miejsc pracy, lub o minimalnych kosztach kwalifikowanych 500 mln zá i tworzącej co najmniej 500 nowych miejsc pracy. Realizacja celu 2 osiągana bĊdzie przez wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy. ProduktywnoĞü miejsc pracy jest charakteryzowana wielkoĞcią nakáadów inwestycyjnych niezbĊdnych do utworzenia jednego miejsca pracy. Szczegóáowe zasady udzielania wsparcia przedstawiono w pkt 9.1. Dopuszcza siĊ udzielanie na podstawie Programu wsparcia dla inwestycji realizujących jedynie jeden z wymienionych wyĪej celów szczegóáowych. 4.1. Priorytety i kierunki interwencji w zakresie terytorialnym Program zawiera precyzyjnie okreĞlone i jasno ukierunkowane cele. Zgodnie z zaáoĪeniami, ma stanowiü instrument wsparcia w odniesieniu do inwestycji o szczególnym znaczeniu dla rozwoju innowacyjnoĞci i konkurencyjnoĞci. Zawiera równieĪ okreĞlenie priorytetowych sektorów, w których bĊdą wspierane inwestycje. JednoczeĞnie, biorąc pod uwagĊ zróĪnicowanie terytorialne poziomu rozwoju spoáeczno-gospodarczego, a w związku z tym zróĪnicowanie zapotrzebowania na inwestycje zewnĊtrzne jako istotny czynnik stymulujący rozwój gospodarczy i tworzenie miejsc pracy, do kryteriów przyznawania wsparcia wprowadzono lokalizacjĊ inwestycji. Jest to kryterium istotne, bowiem punktacja w jego ramach siĊga 30% caákowitej liczby punktów moĪliwych do uzyskania. Kryterium lokalizacji inwestycji zostaáo zdefiniowane poprzez procent stopy bezrobocia w stosunku do Ğredniej krajowej wedáug ostatnich danych publikowanych przez GUS na dzieĔ przed záoĪeniem wniosku inwestora o udzielenie wsparcia. 5. Powiązania z dokumentami strategicznymi Program realizuje cele nastĊpujących strategii rozwoju: • Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne spoáeczeĔstwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne paĔstwo, przyjĊta przez RadĊ Ministrów dnia 25 wrzeĞnia 2012 r., zwana dalej „SRK” ; • Strategia InnowacyjnoĞci i EfektywnoĞci Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, przyjĊta przez RadĊ Ministrów dnia 15 stycznia 2013 r.; • Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie. Cele Programu wpisują siĊ w nastĊpujące obszary strategiczne oraz cele szczegóáowe SRK: • Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka: → Cel II.1. Wzmocnienie stabilnoĞci makroekonomicznej SRK stwierdza, iĪ sprostanie wyzwaniom wynikającym z kontekstu miĊdzynarodowego oraz sytuacji gospodarczej Polski musi nastĊpowaü przez zapewnienie stabilnoĞci makroekonomicznej kraju, zabezpieczeniu Ĩródeá przyszáego finansowania modernizacji kraju i tworzeniu podstaw wzrostu. 18 Jednymi z podstawowych kierunków interwencji wg SRK powinny byü uzdrowienie finansów publicznych oraz zwiĊkszenie inwestycji. Cele stawiane przez Program i jego realizacja są z nimi zbieĪne. ZwiĊkszenie atrakcyjnoĞci inwestycyjnej Polski dziĊki wsparciu oferowanemu przez Program i – w konsekwencji - zwiĊkszenie liczby realizowanych w Polsce inwestycji adaptujących nowoczesne technologie, wpáywających na wzrost innowacyjnoĞci gospodarki i tworzących nowe miejsca pracy sprzyja przyspieszeniu wzrostu gospodarczego. Wspierając inwestycje zaawansowane technologicznie, zarówno produkcyjne, których sprzedaĪ ukierunkowana jest zasadniczo na zaspokojenie potrzeb spóáek wchodzących w skáad korporacji globalnych, czy teĪ usáugowe – prowadzące obsáugĊ klientów na caáym Ğwiecie, Program speánia zadanie pobudzania wolumenu eksportu z Polski, co – w mechanizmie zwrotnym – kreuje dodatkową produkcjĊ i wzrost zatrudniania. Wielkie korporacje, lokując w Polsce swoje oĞrodki produkcyjne lub usáugowe, zapewniają im dostĊp do miĊdzynarodowych kanaáów dystrybucji i wsparcia marketingowego. Dodatkowo, proinnowacyjne inwestycje zwiĊkszają zdolnoĞü polskiej gospodarki do konkurowania na miĊdzynarodowych rynkach. → Cel II.2. Wzrost wydajnoĞci gospodarki SRK ocenia zachodzący w sektorach produkcyjnych proces modernizacji jako zbyt wolny, co wpáywa na dynamikĊ PKB i zamoĪnoĞü mieszkaĔców Polski. Aby zdąĪaü w kierunku skoku cywilizacyjnego, zakáada on odchodzenie od dotychczasowej struktury gospodarki do gospodarki opartej na wiedzy. Program zachĊca do lokowania w Polsce inwestycji w sektorach zaawansowanych technologii. Poprzez wspieranie projektów w sektorach produkcyjnych i usáugowych o wysokiej wartoĞci dodanej (w tym, dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej w ramach realizowanych projektów) – sprzyja przeksztaácaniu gospodarki polskiej w gospodarkĊ opartą na wiedzy oraz podnoszeniu jej produktywnoĞci. Program obejmuje sektory, które stosują zaawansowane technologie (motoryzacyjny, elektroniczny, biotechnologii, lotniczy) i które wnoszą duĪy wkáad we wzrost wydajnoĞci gospodarki, nie tylko przez swoją wysoką produktywnoĞü, ale takĪe przez korzystne oddziaáywanie na inne przemysáy. Taka kompozycja sektorów kwalifikujących siĊ do wsparcia pozwala równieĪ na ewolucjĊ struktury zatrudnienia, sprzyjając wzrostowi wydajnoĞci pracy i zwiĊkszaniu zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych i posiadających duĪe doĞwiadczenie pracowników. → Cel II.3. ZwiĊkszenie innowacyjnoĞci gospodarki SRK zakáada poprawĊ pozycji konkurencyjnej Polski poprzez wdraĪanie nowoczesnych rozwiązaĔ technologicznych, organizacyjnych i marketingowych. m.in. Program odpowiada na tĊ potrzebĊ. Premiuje i wspiera inwestycje innowacyjne, nie tylko adaptujące nowoczesne technologie, ale przewidujące prowadzenie wáasnej dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej. PoniewaĪ w chwili obecnej najwiĊkszymi problemami dla Polski są wielkoĞü i struktura finansowania dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej, zwáaszcza w zakresie prywatnych nakáadów na tĊ dziaáalnoĞü, Program sprzyja zmniejszeniu luki w tym zakresie. Program premiuje innowacyjnoĞü, nie tylko w wymiarze technologicznym i produktowym, ale takĪe organizacyjnym, procesowym, marketingowym, w tym równieĪ w sektorze usáug. Podniesienie stopnia innowacyjnoĞci gospodarki nie jest teĪ moĪliwe bez usprawnienia wspóápracy sektorów nauki (od poziomu ksztaácenia zawodowego do szkolnictwa wyĪszego) z przemysáem. Warunki realizacji Programu sprzyjają nawiązywaniu wspóápracy sektora gospodarczego z oĞrodkami akademickimi w kraju. SRK stwierdza, iĪ zwiĊkszenie konkurencyjnoĞci polskiej gospodarki wymaga znacznie aktywniejszego niĪ dotychczas podjĊcia prac badawczych i rozwojowych przez rodzime firmy. Podstawową barierą uniemoĪliwiającą wiĊksze wykorzystanie innowacji przez przedsiĊbiorstwa są wysokie koszty ich opracowania i wdroĪenia. ZwiĊkszeniu zainteresowania przedsiĊbiorstw pracami B+R oraz wdraĪaniem innowacji sáuĪyü bĊdzie rozwój instrumentów finansowania takiej dziaáalnoĞci. Priorytetem bĊdzie oparcie ich na 19 modelu rynkowym, z dominującą rolą mechanizmów kredytowych i funduszy Venture Capital. Do czasu ich peánego rozwoju i sprawnego funkcjonowania, konieczna bĊdzie jednak aktywnoĞü paĔstwa polegająca na áagodzeniu niedoskonaáoĞci rynku. Instrumentom stymulującym prywatne inwestycje towarzyszyü bĊdzie dalszy wzrost nakáadów publicznych. Program stanowi odpowiedĨ na wniosek o uzupeánienie luki finansowej na rynku. Przewidując dofinansowanie tworzenia miejsc pracy w sektorze B+R oraz dofinansowanie kosztów jest poĪądanym narzĊdziem interwencji i pobudzenia dziaáalnoĞci B+R u przedsiĊbiorców, prowadzących dziaáalnoĞü produkcyjną, co stymulowaü bĊdzie z drugiej strony zgáaszany przez nich popyt na wyniki badaĔ. Oznacza to, Īe Program kompleksowo wpisuje siĊ w kierunek interwencji publicznej” „Wzrost popytu na wyniki badaĔ naukowych”. Analogicznie, w przypadku kierunku interwencji: „ZwiĊkszenie wykorzystania rozwiązaĔ innowacyjnych”, Program przyczynia siĊ do tworzenia warunków do rozprzestrzeniania siĊ procesów rozwojowych, stymulując zdolnoĞü przedsiĊbiorców do generowania wáasnych rozwiązaĔ. SáuĪy wzmacnianiu i rozwijaniu powiązaĔ miĊdzy lokalnymi, regionalnymi i krajowymi instytucjami naukowymi, a przedsiĊbiorcami, premiując przy ocenie projektów takie wáaĞnie rozwiązania. Wspiera rozwój produktów i usáug w dziedzinach, w których Polska moĪe staü siĊ liderem w skali europejskiej i Ğwiatowej – m.in. w zakresie systemów informatycznych. → Cel II.4. Rozwój kapitaáu ludzkiego oraz II.4.2 Poprawa jakoĞci kapitaáu ludzkiego SRK wskazuje na jakoĞü kapitaáu ludzkiego jako jeden z gáównych czynników decydujących o rozwoju i konkurencyjnoĞci kraju. Rozwój (iloĞciowy i jakoĞciowy) kapitaáu ludzkiego przekáada siĊ na rozwój krajowego i lokalnych rynków pracy oraz wzrost produktywnoĞci pracowników, a w konsekwencji – wzrost produkcji i usáug, rozwój innowacji, podnoszenie produktywnoĞci gospodarki. Odpowiedzią Programu na problemy wystĊpujące w tej sferze jest w zapobieganie jego odpáywowi (w szczególnoĞci za granicĊ) i sprzyjanie tworzeniu wysokojakoĞciowych trwaáych miejsc pracy oraz premiowanie ich tworzenia w regionach sáabiej rozwiniĊtych gospodarczo. Z drugiej strony Program zachĊca do aktywnej wspóápracy przedsiĊbiorców z oĞrodkami akademickimi, co ma istotny wpáyw na przygotowanie kadr pod potrzeby konkretnych inwestycji, a takĪe na ksztaátowanie kierunków rozwoju lokalnych rynków pracy oraz umiejĊtnoĞci i kompetencji zasobów ludzkich. • Obszar strategiczny III. SpójnoĞü spoáeczna i terytorialna → Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowaĪenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i peánego wykorzystania potencjaáów regionalnych SRK podkreĞla problematykĊ godzenia interesów rozwojowych paĔstwa związanych z konkurencyjnoĞcią regionów i jej wzmacnianiem w skali kraju oraz miĊdzynarodowej z niedopuszczaniem do powiĊkszania siĊ zróĪnicowaĔ regionalnych. Konieczne jest w takiej sytuacji rozwijanie mechanizmów wzmacniających rozprzestrzenianie procesów rozwojowych z gáównych oĞrodków wzrostu na otoczenie oraz wspomaganie procesów rozwojowych na obszarach problemowych. Program, dziĊki zróĪnicowanemu systemowi premiowania inwestycji, który np. promuje realizacjĊ inwestycji w województwach Polski Wschodniej, sprzyja procesom rozwojowym regionów sáabiej rozwiniĊtych, wpáywając na zwiĊkszenie przez nie moĪliwoĞci absorpcji kapitaáu, wykwalifikowanych kadr, wiedzy i innowacji. Cele Programu wykazują równieĪ zgodnoĞü z celami nakreĞlonymi w Strategii InnowacyjnoĞci i EfektywnoĞci Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, zwanej dalej „SIEG”. Cele realizowane przez Program wpisują siĊ w caáoĞci w cel gáówny SIEG, jakim jest „Wysoce konkurencyjna gospodarka (innowacyjna i efektywna) oparta na wiedzy i wspóápracy”. W szczególnoĞci Program sprzyja realizacji Celu 4 SIEG: Wzrost umiĊdzynarodowienia polskiej gospodarki. Cel ten realizowany jest dziĊki podejmowaniu dziaáaĔ proeksportowych (Program, dziĊki stymulowaniu 20 inwestycji w konkretnych sektorach, poĞrednio wpáywa na ksztaátowanie siĊ polskiego eksportu), wspieraniu napáywu innowacyjnych oraz odpowiedzialnych inwestycji zagranicznych (kierunek w peáni realizowany przez Program) oraz kreowanie wizerunku Polski jako atrakcyjnego miejsca lokalizacji inwestycji zagranicznych (moĪliwoĞü skorzystania ze wsparcia przewidzianego Programem traktowana jest przez przedsiĊbiorców jako faktyczna zachĊta, szczególnoĞci w obliczu braku dostĊpnoĞci instrumentów wsparcia inwestycji funkcjonujących w perspektywie finansowej 2007-2013). Program uwzglĊdnia cele przyjĊtej przez RadĊ Europejską w dniu 3 marca 2010 r. Strategii na rzecz inteligentnego i zrównowaĪonego rozwoju sprzyjającego wáączeniu spoáecznemu „Europa 2020”, mającej zapewniü UE wyjĞcie z kryzysu i przygotowanie europejskiej gospodarki na wyzwania nastĊpnego dziesiĊciolecia. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: – rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; – rozwój zrównowaĪony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej Ğrodowisku i bardziej konkurencyjnej; – rozwój sprzyjający wáączeniu spoáecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójnoĞü spoáeczną i terytorialną. PowyĪsze cele szczegóáowe wpisują siĊ w realizacjĊ trzech ogólnych priorytetów – rozwoju inteligentnego, zrównowaĪonego i sprzyjającego wáączeniu spoáecznemu. Program wpisuje siĊ w nastĊpujące inicjatywy przewodnie: Polityka przemysáowa na rzecz ekologicznego rozwoju – zwiĊkszanie konkurencyjnoĞci unijnego sektora przemysáu w warunkach pokryzysowych, wsparcie przedsiĊbiorczoĞci rozwój nowych umiejĊtnoĞci. Przyczyni siĊ ona do stworzenia milionów nowych miejsc pracy; Program na rzecz nowych umiejĊtnoĞci i zatrudnienia – stworzenie warunków do unowoczeĞnienia rynków pracy w celu zwiĊkszenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwaáoĞci naszych modeli spoáecznych w obliczu odchodzenia na emeryturĊ pokolenia wyĪu demograficznego. Program wpisuje siĊ w postulaty wskazane w dokumencie Zintegrowana polityka przemysáowa w erze globalizacji – KonkurencyjnoĞü i zrównowaĪony rozwój na pierwszym planie, m.in. : - koniecznoĞü realizacji dziaáaĔ mających na celu zwiĊkszenie produktywnoĞci przemysáu wytwórczego i związanych z nim usáug; Wsparcie realizacji duĪych, kapitaáocháonnych inwestycji, których sprzedaĪ ukierunkowana jest zasadniczo na zaspokojenie potrzeb spóáek wchodzących w skáad korporacji globalnych kreuje dodatkową produkcjĊ i wzrost zatrudniania. Wielkie korporacje, lokując w Polsce swoje oĞrodki produkcyjne lub usáugowe, zapewniają im dostĊp do miĊdzynarodowych kanaáów dystrybucji i wsparcia marketingowego. - tworzenie silnego, konkurencyjnego, i zdywersyfikowanego áaĔcucha wartoĞci w przemyĞle wytwórczym, dziĊki któremu wzroĞnie potencjaá zatrudnienia i konkurencyjnoĞü gospodarki; Wspieranie projektów w sektorach produkcyjnych i usáugowych o wysokiej wartoĞci dodanej – sprzyja podnoszeniu produktywnoĞci gospodarki. Program obejmuje sektory, które stosują zaawansowane technologie (motoryzacyjny, elektroniczny, biotechnologii, lotniczy), i które wnoszą duĪy wkáad we wzrost wydajnoĞci gospodarki, nie tylko przez swoją wysoką produktywnoĞü, ale takĪe przez korzystne oddziaáywanie na wszystkie firmy uczestniczące w áaĔcuchu produkcji. Nowe inwestycje skutkują wzrostem zatrudnienia we wszystkich wspóápracujących przedsiĊbiorstwach. - tworzenie instrumentów zachĊcających przedsiĊbiorców w inwestowanie w realna gospodarkĊ; 21 Program jest istotną zachĊtą dla przedsiĊbiorstw do realizacji nowych, posiadających istotne dla Gospodarki znacznie inwestycji. - podnoszenie poziomu innowacyjnoĞci, w stanie konkurowaü z innymi. bez którego europejski przemysá nie bĊdzie Kryteria wsparcia w Programie premiują i zachĊcają do realizacji inwestycji innowacyjnych, które polegają zarówno na transferze nowoczesnych technologii, jak i rozwoju w Polsce oĞrodków badawczo-rozwojowych. Program wpisuje siĊ równieĪ w Odnowioną StrategiĊ UE na rzecz Trwaáego Rozwoju. Jednym z jej gáównych celów jest dobrobyt gospodarczy, do którego – jak stwierdza Strategia - naleĪy dąĪyü poprzez propagowanie prĊĪnej, innowacyjnej, konkurencyjnej gospodarki opartej na bogatej wiedzy i racjonalnie wykorzystującej zasoby Ğrodowiska naturalnego, zapewniającej wysoki standard Īycia oraz peáne zatrudnienie obywateli i pracĊ wysokiej jakoĞci. Zarówno cel gáówny, jak i cele szczegóáowe Programu ĞciĞle odpowiadają powyĪszemu celowi. NaleĪy przy tym zwróciü uwagĊ, Īe wsparcie w ramach Programu bĊdzie nakierowane w szczególnoĞci na sektory wysokiej technologii i bĊdzie sáuĪyáo wprowadzaniu do Polski takich nowoczesnych technologii, które z reguáy oznaczają mniejsze obciąĪenie dla Ğrodowiska naturalnego niĪ wczeĞniejsze technologie wykorzystywane do produkcji zbliĪonych dóbr i usáug. WdroĪenie Programu przyczyni siĊ wiĊc do osiągania celów operacyjnych wskazanych w Strategii w obszarze ZrównowaĪona konsumpcja i produkcja, w tym w szczególnoĞci do poprawy realizacji celów w zakresie ochrony Ğrodowiska. JednoczeĞnie Program bĊdzie w praktyce przyczyniaá siĊ do zmniejszania zaleĪnoĞci pomiĊdzy wzrostem gospodarczym a transportem, zgodnie z rekomendowanym w Strategii kierunkiem dziaáaĔ w ramach obszaru ZrównowaĪony transport. MoĪna bowiem przyjąü na podstawie dotychczasowych doĞwiadczeĔ w realizacji podobnych instrumentów, Īe finansowane w ramach Programu inwestycje bĊdą w duĪym stopniu miaáy na celu produkcjĊ dóbr przeznaczonych na rynki europejskie, które do tej pory byáy produkowane w innych regionach Ğwiata – bĊdą wiĊc one prowadziü do zmniejszenia odlegáoĞci pomiĊdzy producentem a konsumentem, a wiĊc i Ğrodowiskowych kosztów ich transportu. 6. Inne instrumenty wsparcia inwestycji Program stanowi jeden z instrumentów umoĪliwiających wsparcie projektów inwestycyjnych w Polsce. Innym kluczowym instrumentem jest wsparcie oferowane w ramach specjalnych stref ekonomicznych, regulowane ustawą z dnia 20 paĨdziernika 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274, z 2008 r. Nr 118, poz. 746 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97). Specjalne strefy ekonomiczne (SSE) to wyodrĊbnione administracyjnie obszary Polski, gdzie przedsiĊbiorcy realizujący nowe inwestycje mogą skorzystaü ze zwolnienia z podatku dochodowego w odniesieniu do dochodów uzyskiwanych w strefie. Zasady funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych okreĞla ustawa z dnia 20 paĨdziernika 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274, z póĨn. zm.) i akty wykonawcze do tej ustawy. Podstawą do korzystania z pomocy publicznej jest zezwolenie na prowadzenie dziaáalnoĞci gospodarczej na terenie strefy. Zezwolenia na prowadzenie dziaáalnoĞci gospodarczej na terenie strefy wydawane są przez spóáki zarządzające strefami w drodze przetargu lub rokowaĔ. Zasady i sposób przeprowadzania przetargów i rokowaĔ okreĞlają – odrĊbnie dla kaĪdej strefy 22 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 2004 r. w sprawie przetargów i rokowaĔ oraz kryteriów oceny zamierzeĔ co do przedsiĊwziĊü, które mają byü podjĊte przez przedsiĊbiorców na terenie strefy. Zezwolenie na dziaáalnoĞü w strefie okreĞla m.in.: - przedmiot dziaáalnoĞci, - wielkoĞü i termin poniesienia nakáadów inwestycyjnych (minimum 100 tys. euro), - wielkoĞü zatrudnienia oraz okres utrzymania miejsc pracy, - maksymalną wysokoĞü kosztów kwalifikowanych inwestycji i dwuletnich kwalifikowanych pracy, - termin zakoĔczenia inwestycji. kosztów Warunkiem uzyskania pomocy jest: - prowadzenie dziaáalnoĞci gospodarczej przez okres nie krótszy niĪ 5 lat, w przypadku maáych i Ğrednich przedsiĊbiorców – przez 3 lata, - utrzymanie wáasnoĞci skáadników majątku, z którymi byáy związane wydatki inwestycyjne przez okres 5 lat, w przypadku maáych i Ğrednich przedsiĊbiorców – przez 3 lata. PrzedsiĊbiorcy posiadający zezwolenie mogą korzystaü z pomocy publicznej z tytuáu: - kosztów nowej inwestycji, - tworzenia nowych miejsc pracy. WielkoĞü pomocy uzaleĪniona jest od maksymalnej intensywnoĞci pomocy okreĞlonej dla obszaru, gdzie realizowana jest inwestycja oraz wielkoĞci kosztów kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą. Dla przedsiĊbiorców korzystających z pomocy z tytuáu zatrudnienia kosztami kwalifikującymi siĊ do objĊcia wsparciem są dwuletnie koszty pracy nowo zatrudnionych pracowników, natomiast dla przedsiĊbiorców, którzy zdecydują siĊ na pomoc inwestycyjną koszty nowej inwestycji. W Polsce istnieje 14 specjalnych stref ekonomicznych, ale są one obecne we wszystkich województwach. Wg stanu na koniec 2013 r. áączny obszar stref wynosiá blisko 16 tys. ha, przy ustawowym limicie caákowitej powierzchni stref wynoszącym 20 tys. ha. W obliczu zakoĔczenia funkcjonowania drugiego z istotnych instrumentów wsparcia realizacji inwestycji, jakim byá Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 (POIG), mając na uwadze, Īe w okresie programowania UE 2014-2020 nie bĊdzie juĪ dziaáania analogicznego do dziaáania 4.5. POIG, a znaczenie instrumentów dotacyjnych, zgodnie z projektami programów operacyjnych, ma zmniejszyü siĊ na rzecz wykorzystania instrumentów zwrotnych, naleĪy uznaü szczególne znaczenie Programu jako instrumentu stymulującego napáyw inwestycji do Polski. Program natomiast cechuje siĊ indywidualnym podejĞciem do inwestorów i procesem decyzyjnym uwzglĊdniającym jako element kluczowy negocjacje z inwestorem. To sprawia, Īe stanowi on instrument interwencji sáuĪący przyciągniĊciu inwestorów uznanych za waĪnych, przy zastosowaniu zindywidualizowanej obsáugi z wykorzystaniem dotacji o wysokoĞci dostosowanej – w okreĞlonych ramach – do specyfiki danego przypadku. Program stanowi wiĊc waĪne dopeánienie instrumentu specjalnych stref ekonomicznych. 23 7. Sposób monitorowania i oceny stopnia osiągania celów 7.1. System monitorowania Monitorowanie realizacji Programu odbywa siĊ poprzez kontrole realizacji umów zawartych z przedsiĊbiorcami. Kontrole przeprowadzają upowaĪnieni przedstawiciele Ministra Gospodarki. Szczegóáowe zasady i zakres kontroli reguluje umowa. Wyniki monitorowania realizacji Programu bĊdą zawarte w rocznych sprawozdaniach Ministra Gospodarki przedkáadanych Radzie Ministrów do dnia 31 sierpnia w roku nastĊpującym po roku sprawozdawczym. 7.2. Zestaw wskaĨników W celu skwantyfikowania celów Programu oraz umoĪliwienia monitorowania stopnia jego wdraĪania, opracowany zostaá zestaw wskaĨników. Podany katalog obejmuje gáównie wskaĨniki produktu i rezultatu. Tabela 4 WskaĨniki monitorowania celu gáównego Nazwa wskaĨnika Roczna wartoĞü inwestycji zagranicznych w Polsce (mld euro) Pozycja Polski wĞród krajów UE pod wzglĊdem sumarycznego wskaĨnika innowacyjnoĞci Pozycja Polski wĞród krajów UE w rankingu WartoĞü bazowa* WartoĞü docelowa 2011 - 2015 WartoĞü Ğrednia obliczona na podstawie danych za okres 20052009 - 11,19 11,19 NBP Bez zmian Innovation Union Scoreboard Co najmniej jak w raporcie 2010-2011 - miejsce 39 Global Competitiveness Report 2010 – Polska w grupie umiarkowanych liderów Raport 2012-2013 – miejsce 41 ħródáo danych *WartoĞü Ğrednia obliczona na podstawie danych za okres 2005-2009 Do okreĞlenia wskaĨników monitorowania celów szczegóáowych, o których mowa w rozdziale 4 Programu, przyjĊto planowane efekty realizacji 39 inwestycji, które uzyskaáy wsparcie z budĪetu paĔstwa w ramach programów wieloletnich uchwalonych przez RadĊ Ministrów w latach 2005-2009. Tabela 5 WskaĨniki monitorowania celu szczegóáowego Wsparcie inwestycji zapewniających napáyw nowoczesnych technologii Nazwa wskaĨnika WartoĞü bazowa 2005 - 2009 WartoĞü docelowa ħródáo danych 2011-2015 WskaĨniki produktu Sumaryczna wartoĞü inwestycji wspieranych dotacjami z budĪetu paĔstwa, zgodnie z 39 programami wieloletnimi uchwalonymi przez RadĊ Ministrów w latach 2005 – 2009 (bez uwzglĊdnienia zmian programów (mld zá) 9,63 (Ğredniorocznie: 1,93) 9,63 (Ğredniorocznie: 1,93) MG 24 Nazwa wskaĨnika WartoĞü bazowa ħródáo danych WartoĞü docelowa 2005 - 2009 2011-2015 WskaĨnik rezultatu StopieĔ realizacji zaáoĪeĔ inwestycyjnych w zakresie nakáadów zadeklarowanych w umowach (w %). Udziaá nakáadów inwestycyjnych zrealizowanych w projektach, które uzyskaáy na etapie oceny w kategorii Inne punkty z tytuáu innowacyjnoĞci oraz w projektach B+R do caáoĞci nakáadów. 82% brak danych - dopiero we wrzeĞniu 2008 r. wprowadzono szczegóáowe kryteria oceny projektów inwestycyjnych 85% MG 40% MG Tabela 6 WskaĨniki monitorowania celu szczegóáowego Tworzenie miejsc pracy o wysokiej produktywnoĞci Nazwa wskaĨnika ħródáo danych WartoĞü bazowa WartoĞü docelowa 2005 – 2009 2011-2015 32 174 27 500 MG 75% 85% MG brak danych dopiero we wrzeĞniu 2008 r. wprowadzono kryterium miejsc pracy wymagających wyĪszego wyksztaácenia jako jedno z kryteriów oceny projektów inwestycyjnych 15% MG WskaĨniki produktu Liczba nowych miejsc pracy, które planowano utworzyü w wyniku inwestycji wspieranych dotacjami z budĪetu paĔstwa, zgodnie z 39 programami wieloletnimi uchwalonymi przez RadĊ Ministrów w latach 2005 – 2009 (bez uwzglĊdnienia zmian programów) WskaĨnik rezultatu StopieĔ realizacji zaáoĪeĔ inwestycyjnych w zakresie nowych miejsc pracy zadeklarowanych w umowach (w %). Odsetek utworzonych miejsc pracy wymagających wyksztaácenia wyĪszego (% ogóáu miejsc pracy) 7.3. Ewaluacja Ewaluacja bĊdzie sáuĪyü poprawie jakoĞci i efektywnoĞci wsparcia udzielanego w ramach Programu, w kontekĞcie potrzeb związanych z rozwojem gospodarczym i spoáecznym kraju. Przewiduje siĊ nastĊpujące ewaluacje Programu: 25 • Ewaluacja ex ante (ocena szacunkowa) zostaáa przeprowadzona w fazie ustanawiania Programu; • Ewaluacje bieĪące w trakcie realizacji Programu; mogą one obejmowaü: o ewaluacje związane z monitorowaniem realizacji Programu, podejmowane w szczególnoĞci w przypadku, gdyby monitorowanie wskazaáo na istotne odstĊpstwa od przewidywanego stanu realizacji celów Programu lub jeĞli zaistniaáyby przyczyny wskazujące na potrzebĊ znaczących zmian w Programie; o ewaluacje strategiczne, mające na celu ocenĊ Programu w kontekĞcie odpowiednich polityk i strategii krajowych; • Ewaluacja ex post po zakoĔczeniu realizacji Programu. Badania ewaluacyjne bĊdą realizowane przez niezaleĪne podmioty zewnĊtrzne, a ich wyniki bĊdą przekazywane zainteresowanym resortom i instytucjom oraz udostĊpniane opinii publicznej. 8. Finansowanie Programu Program jest w caáoĞci finansowany ze Ğrodków budĪetu paĔstwa. Corocznie w latach 2011 – 2020 w ustawie budĪetowej planowane bĊdą Ğrodki na realizacjĊ Programu, tj. na finansowanie umów zawieranych w latach 2011 – 2015 pomiĊdzy inwestorem a Ministrem Gospodarki o udzielenie wsparcia. Umowy bĊdą przewidywaü wypáacanie wsparcia w transzach rocznych, nie dáuĪej jednak niĪ przez 5 lat. W przypadku inwestycji produkcyjnych o minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zá i tworzących co najmniej 200 nowych miejsc pracy, lub o minimalnych kosztach kwalifikowanych 500 mln zá i tworzących co najmniej 500 nowych miejsc pracy okres ten moĪe byü dáuĪszy, lecz nie moĪe przekroczyü 2020 r. Oznacza to, Īe ostatnie páatnoĞci z tytuáu zawartych umów bĊdą realizowane w 2020 r., natomiast Program jako program rozwoju bĊdzie realizowany do koĔca 2015 r.. Szacunki dokonane w oparciu o dotychczas udzielane dotacje dla inwestorów wskazują na przewidywany nastĊpujący podziaá tych Ğrodków (rzeczywisty ich podziaá jest uzaleĪniony od wartoĞci danego rodzaju wsparcia, o które w konkretnym roku przedsiĊbiorcy bĊdą siĊ ubiegaü): • wsparcie z tytuáu kosztów tworzenia nowych miejsc pracy – okoáo 56%; • wsparcie z tytuáu kosztów inwestycji – okoáo 44%. àączny budĪet Programu wynosi 662,4 mln zá. BudĪet Programu w poszczególnych latach: Rok 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Kwota (mln zá) 27 34 29,4 76 86 98 97 80 75 60 26 9. System realizacji Programu Ministrem odpowiedzialnym za realizacjĊ Programu jest Minister Gospodarki. Minister Gospodarki, w ramach Ğrodków przeznaczonych na realizacjĊ Programu, udziela wsparcia z tytuáu realizacji nowych inwestycji, które uzyskaáy rekomendacjĊ MiĊdzyresortowego Zespoáu ds. Inwestycji o Istotnym Znaczeniu dla Gospodarki Polskiej, zwanego dalej „Zespoáem”. Zespóá zostaá powoáany zarządzeniem Nr 61 Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 wrzeĞnia 2011 r. w sprawie powoáania MiĊdzyresortowego Zespoáu do spraw Inwestycji o Istotnym Znaczeniu dla Gospodarki Polskiej, zmienionym zarządzeniem Nr 45 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r., na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2012 r. poz. 392 ze zm.). FunkcjĊ Przewodniczącego Zespoáu sprawuje przedstawiciel, w randze sekretarza lub podsekretarza stanu, wyznaczony przez ministra wáaĞciwego do spraw gospodarki. Jako czáonkowie Zespoáu wyznaczeni zostali przedstawiciele w randze sekretarza lub podsekretarza stanu ministrów wáaĞciwych do spraw: finansów, Skarbu PaĔstwa, spraw zagranicznych, transportu, rozwoju regionalnego, nauki, pracy, rolnictwa oraz przedstawiciel Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i przedstawiciel Prezesa UrzĊdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zadaniem Zespoáu jest w szczególnoĞci koordynacja spraw związanych z realizacją Programu, w tym ocena wniosków o udzielenie wsparcia w ramach Programu i przedstawianie Ministrowi Gospodarki rekomendacji w sprawie udzielenia wsparcia. Szczegóáowe tryb pracy Zespoáu okreĞla regulamin ustalony przez Zespóá. 9.1. Zasady przyznawania wsparcia Pomoc publiczna (wsparcie) przyznawana w ramach Programu do 30 czerwca 2014 r. jest zgodna z zasadami udzielania pomocy publicznej w UE okreĞlonymi w Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013 (Dz. Urz. UE C 54 z 4. 3.2006, str. 13). Wsparcie moĪe byü udzielone po wydaniu zgody przez KomisjĊ Europejską. W przypadku, gdy wsparcie w ramach Programu jest uzupeánieniem pomocy przyznanej w ramach przejrzystego programu regionalnej pomocy inwestycyjnej, wówczas udziela siĊ go w oparciu o art. 13 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (Dz. Urz. UE L 214 z 9.8.2008, str. 3). Pomoc publiczna przyznawana w ramach Programu począwszy od 1 lipca 2014 r. jest zgodna z zasadami udzielania pomocy publicznej w UE okreĞlonymi w Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2014-2020 (Dz. Urz. UE C 209 z 23.7.2013, str. 1) oraz w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnĊtrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.6.2014, str.1). Pomoc, która nie bĊdzie speániaü wymogów wspomnianego rozporządzenia, moĪe byü udzielone po wydaniu zgody przez KomisjĊ Europejską w trybie przewidzianym w Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2014-2020. Organem udzielającym wsparcia jest Minister Gospodarki. W ramach Programu wsparcie inwestycji początkowej bĊdzie udzielane z dwóch tytuáów: • kosztów kwalifikowanych tworzenia nowych miejsc pracy; • kosztów kwalifikowanych inwestycji. 27 9.1.1. Inwestycje kwalifikujące siĊ do wsparcia w ramach Programu Wsparcie uzyskaü mogą wyáącznie przedsiĊbiorcy planujący inwestycje: 1) produkcyjne w nastĊpujących sektorach priorytetowych: a) motoryzacyjnym - w szczególnoĞci produkcja: pojazdów samochodowych nadwozi, przyczep i naczep, czĊĞci, komponentów i akcesoriów do pojazdów samochodowych i ich silników oraz produkcja opon; b) elektronicznym oraz produkcji sprzĊtu AGD - w szczególnoĞci produkcja: komputerów, sprzĊtu oraz aparatury radiowej, telewizyjnej i telekomunikacyjnej, ukáadów i podzespoáów; c) lotniczym – w szczególnoĞci produkcja: statków powietrznych, czĊĞci i akcesoriów do statków powietrznych i ich silników, dziaáalnoĞü usáugowa w zakresie naprawy, konserwacji oraz remontów statków powietrznych i silników lotniczych; d) biotechnologii - w szczególnoĞci produkcja: w zakresie biotechnologii biaáej mającej zastosowanie w procesach przemysáowych, czerwonej związanej z medycyną i ochroną zdrowia (np. tworzenie nowych produktów leczniczych) i zielonej zajmującej siĊ aspektami związanymi z rolnictwem, dla której dozwolone jest udzielanie regionalnej pomocy inwestycyjnej; e) rolno-spoĪywczym – w szczególnoĞci produkcja ĪywnoĞci oraz dziaáalnoĞü w zakresie innowacyjnych metod jej przetwarzania, pakowania i przechowywania, dla których dozwolone jest udzielanie regionalnej pomocy inwestycyjnej; 2) produkcyjne we wszystkich sektorach o minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zá i tworzące co najmniej 200 nowych miejsc pracy, lub o minimalnych kosztach kwalifikowanych 500 mln zá i tworzące co najmniej 500 nowych miejsc pracy, zwane dalej „znaczące inwestycje” lub „projekty znaczące”; 3) w sektorze nowoczesnych usáug, pod warunkiem, Īe co najmniej 60% procesów wykonywanych przez firmĊ stanowią usáugi okreĞlone w ad. 1 do tabeli 9; 4) w sektorze badawczo-rozwojowym. Nie udziela siĊ wsparcia: 1) inwestycjom realizowanym w powiatach o stopie bezrobocia wynoszącej poniĪej 75% Ğredniej krajowej, z wyjątkiem inwestycji: a) znaczących, o których mowa w pkt. 2 powyĪej; b) o których mowa w pkt. 3 i 4 powyĪej; c) realizowanych w województwach ĞwiĊtokrzyskim i podkarpackim. warmiĔsko-mazurskim, podlaskim, lubelskim, 2) inwestycjom korzystającym z pomocy udzielanej w formie dotacji bezpoĞrednich z budĪetu paĔstwa, z programów wspóáfinansowanych Ğrodkami unijnymi lub ze zwolnieniami podatkowymi w specjalnych strefach ekonomicznych, z wyjątkiem inwestycji: a) dla której wartoĞü wsparcia w ramach Programu nie przekracza 3 mln zá. b) produkcyjnych w sektorach priorytetowych, jeĪeli koszty kwalifikujące siĊ do objĊcia wsparciem wynoszą co najmniej 350 mln záotych; c) znaczących, d) w sektorze nowoczesnych usáug, jeĪeli inwestor utworzy co najmniej 500 nowych miejsc pracy; e) w sektorze badawczo-rozwojowym. 28 Projekty inwestycyjne ocenia siĊ w oparciu o dane ogáaszane przez Prezesa Gáównego UrzĊdu Statystycznego dotyczące stopy bezrobocia w powiecie na dzieĔ ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym przedsiĊbiorca záoĪyá do PAIiIZ S.A. formularz „Informacja o projekcie”. 9.1.2 Wsparcie z tytuáu tworzenia nowych miejsc pracy Do ubiegania siĊ o wsparcie uprawnia: 1) realizacja nowej inwestycji produkcyjnej w sektorach priorytetowych, tworzącej co najmniej 250 nowych miejsc pracy o minimalnych caákowitych kosztach kwalifikowanych inwestycji 40 mln zá; 2) realizacja znaczącej inwestycji; 3) realizacja nowej inwestycji w sektorze nowoczesnych usáug, tworzącej co najmniej 250 nowych miejsc pracy, przy minimalnych nakáadach inwestycyjnych w Ğrodki trwaáe (bez kosztów najmu) w wysokoĞci 1,5 mln zá; 4) realizacja nowej inwestycji w sektorze badawczo–rozwojowym, tworzącej co najmniej 35 nowych miejsc pracy dla osób z wyĪszym wyksztaáceniem o minimalnych caákowitych kosztach inwestycji 1 mln zá (bez kosztów najmu); w przypadku inwestycji w dziaáalnoĞü badawczo–rozwojową wsparcie bĊdzie udzielane wyáącznie na tworzenie miejsc pracy dla osób z wyĪszym wyksztaáceniem. Tabela 7 Maksymalna wysokoĞü wsparcia na 1 miejsce pracy Maksymalną wysokoĞü wsparcia w zá na 1 miejsce pracy ustala siĊ przy zastosowaniu progresywnego systemu naliczania bazującego na poniĪszej tabeli. Punkty 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 Liczba zatrudnionych (osoby) 0-250 251-500 501-1000 >1000 3 200 4 300 5 400 6 400 3 200 4 300 5 400 6 400 3 200 4 300 5 400 6 400 3 200 4 300 5 400 6 400 3 200 4 300 5 400 6 400 3 480 4 480 5 580 6 580 3 760 4 660 5 760 6 760 4 040 4 840 5 940 6 940 4 320 5 020 6 120 7 120 4 600 5 200 6 300 7 300 4 760 5 380 6 480 7 480 4 920 5 560 6 660 7 660 5 080 5 740 6 840 7 840 5 240 5 920 7 020 8 020 5 400 6 100 7 200 8 200 5 580 6 300 7 400 8 400 5 760 6 500 7 600 8 600 5 940 6 700 7 800 8 800 6 120 6 900 8 000 9 000 6 300 7 100 8 200 9 200 6 480 7 300 8 400 9 400 6 660 7 500 8 600 9 600 29 Punkty 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 Liczba zatrudnionych (osoby) 0-250 251-500 501-1000 >1000 6 840 7 700 8 800 9 800 7 020 7 900 9 000 10 000 7 200 8 100 9 200 10 200 7 380 8 300 9 400 10 400 7 560 8 500 9 600 10 600 7 740 8 700 9 800 10 800 7 920 8 900 10 000 11 000 8 100 9 100 10 200 11 200 8 300 9 320 10 420 11 420 8 500 9 540 10 640 11 640 8 700 9 760 10 860 11 860 8 900 9 980 11 080 12 080 9 100 10 200 11 300 12 300 9 300 10 420 11 520 12 520 9 500 10 640 11 740 12 740 9 700 10 860 11 960 12 960 9 900 11 080 12 180 13 180 10 100 11 300 12 400 13 400 10 280 11 520 12 620 13 620 10 460 11 740 12 840 13 840 10 640 11 960 13 060 14 060 10 820 12 180 13 280 14 280 11 000 12 400 13 500 14 500 11 220 12 620 13 720 14 720 11 440 12 840 13 940 14 940 11 660 13 060 14 160 15 160 11 880 13 280 14 380 15 380 12 100 13 500 14 600 15 600 Inwestycja moĪe otrzymaü wsparcie jeĪeli uzyska co najmniej 51 punktów. W celu ustalenia kwoty wsparcia z tytuáu tworzenia nowych miejsc pracy dokonuje siĊ oceny atrakcyjnoĞci projektu inwestycyjnego wyraĪonej w punktach, a nastĊpnie progresywnie okreĞla siĊ jego wielkoĞü. Przykáad: PrzedsiĊbiorca planuje zatrudniü 427 osób i uzyskaá w ramach oceny 60 punktów wielkoĞü wsparcia (zá) = 250 x 4600 + 177 x 5200 W przypadku, gdy inwestycja jest realizowana w jednym z 5 województw Polski Wschodniej (ĞwiĊtokrzyskie, podkarpackie, podlaskie, lubelskie, warmiĔsko-mazurskie), wysokoĞü wsparcia okreĞlona zgodnie z tabelą 7 ulega zwiĊkszeniu o 20%. W przypadku áączenia wsparcia z tytuáu tworzenia nowych miejsc pracy w ramach Programu z inną pomocą regionalną udzieloną w formie dotacji bezpoĞrednich z budĪetu paĔstwa, z programów wspóáfinansowanych Ğrodkami unijnymi lub ze zwolnieniami podatkowymi w specjalnych strefach ekonomicznych, wielkoĞü wsparcia finansowego wyliczonego zgodnie z Tabelą 7 ulega zmniejszeniu o 10%. Nie dokonuje siĊ zmniejszenia wsparcia w ramach Programu w sytuacji ww. áączenia instrumentów pomocy w przypadku inwestycji realizowanych w sektorze badawczo-rozwojowym, inwestycji o minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zá lub tworzących co najmniej 1500 nowych miejsc pracy oraz inwestycji realizowanej na terenie jednego z 5 województw Polski Wschodniej. 30 Tabela 8 Kategorie oceny projektów produkcyjnych realizowanych w sektorach priorytetowych i projektów znaczących: Lp. Kategoria Liczba punktów 1. Kapitaá ludzki 5 - 20 2. Lokalizacja inwestycji 6 - 30 3. Nakáady inwestycyjne 9 - 20 4. Sektor przemysáowy 6 - 15 5 Inne do 15 SUMA 100 Szczegóáowe kryteria dla poszczególnych kategorii w sektorach produkcyjnych i projektów znaczących: oceny projektów realizowanych Ad. 1. Kapitaá ludzki Punkty 1 Udziaá osób z wyĪszym wyksztaáceniem w stosunku do ogóáu pracowników, % 4–6 2 powyĪej 6 – 12 9 3 powyĪej 12 – 18 13 4 powyĪej 18 – 24 17 5 powyĪej 24 20 Lp. 5 Ad. 2. Lokalizacja inwestycji Punkty 1 Lokalizacja w powiecie o stopie bezrobocia okreĞlonej jako procent Ğredniej krajowej 30-75 2 76-100 12 3 101-130 24 4 powyĪej 130 30 Lp. Ad. 3. Nakáady inwestycyjne 6 Ad. 4. Sektor przemysáowy Punkty Lp. Sektor przemysáowy Punkty 1 Nakáady inwestycyjne (w mln zá) 40 – 80 9 1 Biotechnologia, 15 2 powyĪej 80 – 120 14 2 Lotniczy 12 3 Motoryzacyjny 9 4 Elektroniczny, AGD, rolno-spoĪywczy, inwestycja znacząca 6 Lp. 3 powyĪej 120 20 31 Ad. 5. Inne Kategoria Inne ma na celu premiowanie projektów wyróĪniających siĊ szczególnie wysoką innowacyjnoĞcią zastosowanych procesów, wytworzonych produktów, wysokim poziomem pozytywnych efektów oddziaáywania na gospodarkĊ i Ğrodowisko naturalne, udziaáem wkáadu lokalnego, atrakcyjnoĞcią produktów na rynkach miĊdzynarodowych, a takĪe zwiĊkszonym prawdopodobieĔstwem przyciągniĊcia do kraju kolejnych firm. W ramach dostĊpnych 5 punktów premiĊ moĪna otrzymaü za: • innowacyjnoĞü produktów i procesów, • zwiĊkszone prawdopodobieĔstwo przyciągniĊcia kolejnych firm, • proekologiczne oddziaáywanie planowanej inwestycji, • inne pozytywne efekty zewnĊtrzne. Ponadto, 10 punktów moĪe zostaü przyznane w oparciu o kryterium wkáadu lokalnego oraz atrakcyjnoĞci produktów na rynkach miĊdzynarodowych. Wkáad lokalny definiuje siĊ jako procentowy udziaá kosztów zakupu komponentów i usáug od podmiotów prowadzących dziaáalnoĞü produkcyjną i usáugową w Polsce w caákowitym koszcie zakupu wszystkich komponentów i usáug niezbĊdnych do wytworzenia danego produktu. AtrakcyjnoĞü produktów na rynkach miĊdzynarodowych definiuje siĊ jako procentowy udziaá wielkoĞci eksportu w caáoĞci sprzedaĪy. PoniĪszy schemat obrazuje moĪliwy podziaá punktów w obu kategoriach: AtrakcyjnoĞü produktów na Punkty Lp. Wkáad lokalny (w %) Punkty rynkach miĊdzynarodowych (w %) 1 0 – 10 0 0 – 20 0 2 powyĪej 10 – 20 1 powyĪej 20 – 40 1 3 powyĪej 20 – 30 2 powyĪej 40 – 60 2 4 powyĪej 30 – 50 3 powyĪej 60 – 80 3 5 powyĪej 50 – 100 5 powyĪej 80 – 100 5 Tabela 9 Kategorie oceny projektów realizowanych w sektorze usáug nowoczesnych i dla dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej Lp. 1 Kategorie Procesy wykonywane przez firmĊ stanowiące co najmniej 60% dziaáalnoĞci firmy Liczba punktów 17 – 50 2 Lokalizacja inwestycji 0 – 30 3 Kapitaá ludzki 0 – 15 4 Inne (wspóápraca z uczelniami wyĪszymi, marka firmy, unikatowoĞü procesów) SUMA 0–5 100 32 Szczegóáowe kryteria dla poszczególnych kategorii oceny projektów realizowanych w sektorze usáug nowoczesnych i dla dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej: Ad.1. Procesy wykonywane przez firmĊ: Punkty 17-34 35-44 45-50 Opis procesu / kryteria • procesy zarządzania kadrami: obliczanie páac, • kontrola poprawnoĞci dokumentów kadrowych, • obsáuga finansowo - ksiĊgowa: Accounts Payable (AP), Accounts Receivable (AR), • Collections, Billing, Order-to-Cash, Purchase-to-Pay, • procesy obsáugi finansowo - ksiĊgowej oraz zarządzania kadrami: General Ledger (prowadzenie ksiĊgi gáównej), • wypeánianie deklaracji podatkowych, sporządzanie raportów finansowych, • zamykanie okresów rozliczeniowych, wyceny oraz analizy rynkowe, • przygotowanie systemów motywacyjnych oraz szkoleĔ, nadzór nad rekrutacją, • centrum wsparcia technicznego (technical suport), monitorowanie usáugi informatycznej dla klienta, rozwiązywanie prostych zapytaĔ oraz zmian dotyczących stacji roboczych, • specjalistyczne wsparcie aplikacji, zdalna naprawa, zmiana konfiguracji w celu rozwiązywania problemu klienta, • procesy informatyczne: zarządzanie infrastrukturą, utrzymywanie aplikacji, • lokalizacja aplikacji, testowanie aplikacji, • konsulting IT (praca realizowana w oparciu o wdroĪeniowców oraz konsultantów mających kontakt z klientem, jak i posiadających wiedzĊ na temat implementowanych systemów), • zdalne zarządzanie projektami informatycznymi, modyfikacja kodów, zarządzanie projektami infrastrukturalnymi, integracja aplikacji i HW (Hardware), • zarządzanie projektami finansowymi, HR-owymi oraz innymi procesami biznesowymi, • zaawansowane procesy finansowo - ksiĊgowe: zarządzanie ryzykiem, hedging, netting, transakcje na rynku walutowym, transakcje na rynku instrumentów pochodnych, • zaawansowane procesy informatyczne: centra inĪynieryjne i badawczo – rozwojowe, centra obsáugujące kompleksowe i caáoĞciowe procesy w ukáadzie KPO (np. knowledge management, podejmowanie decyzji wysokiego ryzyka, wysoce wyspecjalizowane procesy informatyczne i finansowe, charakteryzujące siĊ wysokim „know-how” po stronie usáugodawcy), • prace badawczo – rozwojowe w dziedzinie: inĪynierii produkcji i produktu, inĪynierii Ğrodowiska, biotechnologii, farmacji, elektronice, mechanice, mechatronice, chemii, energetyce, lotnictwie, etc., • konsulting, opracowywanie zaawansowanych analiz i prognoz rynkowych dla róĪnych procesów biznesowych, • kierowanie projektami biznesowymi z peáną odpowiedzialnoĞcią finansową i jakoĞciową. 33 Ad. 2a. Lokalizacja inwestycji - sektor nowoczesnych usáug Stopa bezrobocia osób z wyĪszym wyksztaáceniem* do Ğredniej krajowej** (%) 0 - 70 powyĪej 70 – 110 powyĪej 110 – 150 powyĪej 150 lokalizacja inwestycji na terenie województwa warmiĔsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego lub ĞwiĊtokrzyskiego Liczba punktów 0 12 18 25 30 * stopa bezrobocia osób z wyĪszym wyksztaáceniem w powiecie liczona jako iloraz liczby bezrobotnych z wyksztaáceniem wyĪszym w powiecie i liczby aktywnych zawodowo w powiecie; ** Ğrednia krajowa liczona jak powyĪej Ad. 2b. Lokalizacja inwestycji – dziaáalnoĞü B+R Stopa bezrobocia osób z wyĪszym Liczba wyksztaáceniem* do Ğredniej krajowej** punktów (%) 0-30 25 powyĪej 30 30 * stopa bezrobocia osób z wyĪszym wyksztaáceniem w powiecie liczona jako iloraz liczby bezrobotnych z wyksztaáceniem wyĪszym w powiecie i liczby aktywnych zawodowo w powiecie; ** Ğrednia krajowa liczona jak powyĪej Ad. 3. Kapitaá ludzki Odsetek zatrudnionych z wyĪszym wyksztaáceniem (%) do 80 powyĪej 80 - 85 powyĪej 85 - 95 powyĪej 95 Liczba punktów 0 5 10 15 Ad. 4. Inne: W ramach pozostaáych czynników decydujących o atrakcyjnoĞci inwestycji uwzglĊdniono: uniwersalne parametry oceniające pozycjĊ komparatywną marki firmy poĞród innych firm, poziom zaangaĪowania w rozwój otaczającego Ğrodowiska (wspóápraca z uczelniami), odzwierciedlenie unikatowoĞci realizowanych procesów, za które moĪna przyznaü dodatkowo 5 punktów. 9.1.3. Wsparcie z tytuáu kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji Do ubiegania siĊ o wsparcie uprawnia: 1) realizacja nowej inwestycji produkcyjnej w sektorach priorytetowych o kosztach kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą wynoszących co najmniej 160 mln zá i tworzącej co najmniej 50 nowych miejsc pracy; 34 2) realizacja nowej inwestycji znaczącej; 3) realizacja inwestycji w sektorze badawczo–rozwojowym o kosztach kwalifikowanych wynoszących co najmniej 10 mln zá (bez kosztów najmu) i tworzących co najmniej 35 miejsc pracy dla osób z wyĪszym wyksztaáceniem. Nie udziela siĊ wsparcia z tytuáu kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji inwestycjom realizowanym w sektorze nowoczesnych usáug. W przypadku gdy inwestycja jest realizowana w jednym z 5 województw Polski Wschodniej (ĞwiĊtokrzyskie, podkarpackie, podlaskie, lubelskie, warmiĔsko-mazurskie) maksymalna dopuszczalna wielkoĞü wsparcia wyraĪona jako procent kosztów kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą (wyliczona zgodnie z Tabelą 10 lub Tabelą 12), ulega zwiĊkszeniu o 5 punktów procentowych. W przypadku áączenia wsparcia z tytuáu kosztów nowej inwestycji w ramach Programu z inną pomocą regionalną udzieloną w formie dotacji bezpoĞrednich z budĪetu paĔstwa, z programów wspóáfinansowanych Ğrodkami unijnymi lub ze zwolnieniami podatkowymi w specjalnych strefach ekonomicznych, wielkoĞü wsparcia finansowego wyliczonego zgodnie z Tabelą 10 lub Tabelą 12 ulega zmniejszeniu o 10%. Nie dotyczy to inwestycji realizowanych w sektorze badawczo-rozwojowym, inwestycji o minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zá lub tworzących co najmniej 1500 nowych miejsc pracy oraz inwestycji realizowanej na terenie jednego z 5 województw Polski Wschodniej. 9.1.3.1. Wsparcie dla inwestycji produkcyjnych priorytetowych i dla inwestycji znaczących realizowanych w sektorach Do ubiegania siĊ o wsparcie uprawnia: 1) realizacja nowej inwestycji w sektorach priorytetowych o kosztach nowej inwestycji kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą wynoszących co najmniej 160 mln zá i tworzącej co najmniej 50 nowych miejsc pracy; 2) realizacja nowej inwestycji znaczącej. Maksymalną wysokoĞü wsparcia z tytuáu kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji dla projektów powyĪej wymienionych okreĞla Tabela 10. Inwestycja moĪe otrzymaü wsparcie jeĪeli w ocenie szczegóáowej poszczególnych kryteriów uzyska co najmniej 23 punkty. Tabela 10 Maksymalna wysokoĞü wsparcia Maksymalna dopuszczalna wielkoĞü wsparcia wyraĪona jako procent kosztów kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą do 2 Lp. Zakres punktów 1 23-27 2 28-33 do 4 3 34-39 do 6 4 40- 45 do 7,5 W przypadku inwestycji znaczących, jeĪeli dotacja w ramach Programu nie jest áączona z inną pomocą regionalną udzieloną w formie dotacji bezpoĞrednich z budĪetu paĔstwa, 35 z programów wspóáfinansowanych Ğrodkami unijnymi lub ze zwolnieniami podatkowymi w specjalnych strefach ekonomicznych, maksymalna dopuszczalna wielkoĞü wsparcia wyraĪona jako procent kosztów kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą (Tabela 10), ulega zwiĊkszeniu o 4 punkty procentowe. ZwiĊkszenie nie dotyczy inwestycji realizowanej na terenie jednego z 5 województw Polski Wschodniej. Przy ustalaniu wysokoĞci wsparcia brane są pod uwagĊ nastĊpujące wskaĨniki: Tabela 11 Kategorie oceny projektów Lp. Kategoria Liczba punktów 1 Koszt inwestycji na jednego pracownika w tys. zá 3 - 15 2 Kapitaá ludzki 1 - 10 3 Lokalizacja 8 - 15 4 Inne 0-5 SUMA 45 Ad. 1. Koszty inwestycji na 1 pracownika Ad. 2. Kapitaá ludzki 1 WysokoĞü kosztów inwestycji w przeliczeniu na 1 pracownika w tys. zá 200 – 400 2 powyĪej 400 – 600 6 101 - 150 2 3 powyĪej 600 – 1 000 9 151 – 200 3 4 PowyĪej 1 000 – 1 500 12 201 – 250 4 5 powyĪej 1 500 15 251 – 300 5 6 301 – 400 6 7 401 – 600 7 8 601 – 800 9 9 PowyĪej 800 10 Lp. Punkty Liczba zatrudnionych ogóáem Punkty 3 50 – 100 1 Ad. 3. Lokalizacja Punkty 1 Lokalizacja w powiecie o stopie bezrobocia okreĞlonej jako procent Ğredniej krajowej 30-75 2 76-100 10 3 101-130 12 4 powyĪej 130 15 Lp. 8 36 Ad. 4. Inne Kategoria Inne dopuszcza moĪliwoĞü przyznania dodatkowych 5 punktów z tytuáu realizacji inwestycji, w wyniku której powstaną produkty bądĨ usáugi, które dotąd nie byáy wytwarzane lub Ğwiadczone w Polsce przez firmĊ aplikującą o wsparcie. Ponadto, moĪe ona równieĪ objąü znaczące efekty zewnĊtrzne realizacji inwestycji w Polsce (m.in. wzrost zatrudnienia u polskich kooperantów, wzrost wolumenu zamówieĔ u firm dziaáających w Polsce, nawiązanie wspóápracy z polskimi uczelniami wyĪszymi, znaczący efekt proekologiczny projektu). 9.1.3.2. Wsparcie dla inwestycji zaliczanych do sektora badawczo-rozwojowego Do ubiegania siĊ o wsparcie uprawnia realizacja nowej inwestycji w sektorze badawczo– rozwojowym o kosztach kwalifikowanych inwestycji wynoszących co najmniej 10 mln zá (bez kosztów najmu) i tworzącej co najmniej 35 miejsc pracy dla osób z wyĪszym wyksztaáceniem. WysokoĞü wsparcia dla projektów badawczo-rozwojowych, w przypadku których kosztem kwalifikowanym są nakáady inwestycyjne, wynosi – zgodnie z Tabelą 12 - maksymalnie 10% kosztów kwalifikowanych. Inwestycja moĪe otrzymaü wsparcie jeĪeli w ocenie szczegóáowej poszczególnych kryteriów uzyska co najmniej 23 punkty. Tabela 12 Maksymalna wysokoĞü wsparcia z tytuáu kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji dla inwestycji badawczo-rozwojowych Lp. Zakres punktów Maksymalna dopuszczalna wielkoĞü wsparcia wyraĪona jako procent kosztów kwalifikujących siĊ do objĊcia pomocą 1 23-33 6 2 34-39 8 3 40- 45 10 Projekty oceniane są w oparciu o poniĪsze kryteria. Tabela 13 Kategorie oceny projektów Lp. Kategoria Liczba punktów 1 Nakáady inwestycyjne 5 - 10 2 Kapitaá ludzki 5 - 15 3 Lokalizacja 10 - 15 4 Inne 0-5 SUMA 45 Ad. 1. Nakáady inwestycyjne Lp Nakáady inwestycyjne (w mln zá) Liczba punktów 1 10-15 5 2 powyĪej 15-20 8 3 powyĪej 20 10 37 Ad. 2. Kapitaá ludzki Liczba zatrudnionych z wyĪszym wyksztaáceniem Liczba punktów 1 35 – 45 5 2 46 – 60 10 3 powyĪej 60 15 Ad. 3. Lokalizacja 1 2 Stopa bezrobocia osób z wyĪszym wyksztaáceniem* do Ğredniej krajowej** (%) 0-30 powyĪej 30 Liczba punktów 10 15 * stopa bezrobocia osób z wyĪszym wyksztaáceniem w powiecie liczona jako iloraz liczby bezrobotnych z wyksztaáceniem wyĪszym w powiecie i liczby aktywnych zawodowo w powiecie; ** Ğrednia krajowa liczona jak powyĪej Ad. 4. Inne Kategoria Inne dopuszcza moĪliwoĞü przyznania dodatkowych 5 punktów w związku ze znaczącymi efektami zewnĊtrznymi realizacji inwestycji w Polsce, np.: • nawiązanie wspóápracy z polskimi uczelniami wyĪszymi, • wspóápraca z JBR, • skáonnoĞü do generowania patentów, • centrum wzmacnia kompetencje zakáadów produkcyjnych w Polsce. 9.1.4. ObniĪanie wsparcia w przypadku zmiany parametrów inwestycji Dopuszcza siĊ moĪliwoĞü obniĪenia wartoĞci nakáadów inwestycyjnych o maksimum 15% i liczby nowo utworzonych miejsc pracy o maksimum 10% z zastrzeĪeniem, Īe w kaĪdym przypadku wysokoĞü faktycznie poniesionych kosztów kwalifikowanych inwestycji lub liczba nowych miejsc pracy nie bĊdzie niĪsza niĪ minimalne progi okreĞlone w Programie. W przypadku obniĪenia w dopuszczalnych granicach parametru inwestycji, z tytuáu którego przyznano wsparcie, wsparcie to ulega proporcjonalnemu obniĪeniu lub zostaje ponownie obliczone zgodnie z zasadami okreĞlonymi w Programie. Do wypáaty przyjmuje siĊ niĪszą kwotĊ. Dodatkowo, w przypadku obniĪenia parametru inwestycji, z tytuáu którego nie zostaáo przyznane wsparcie, wysokoĞü wsparcia ulega obniĪeniu o 0,5 punktu procentowego za kaĪdy punkt procentowy obniĪenia tego parametru inwestycji. W przypadku, gdy wysokoĞü wsparcia z tytuáu tworzenia nowych miejsc pracy okreĞlono z zastosowaniem w kryterium „Inne” punktacji za wkáad lokalny lub atrakcyjnoĞü produktów na rynkach miĊdzynarodowych, przedsiĊbiorca w corocznym sprawozdaniu z realizacji Umowy, przez caáy okres trwania Umowy, przedstawia informacje o stopniu realizacji tych parametrów. PowyĪsze zasady zawarte bĊdą we wszystkich umowach o udzielenie wsparcia. 38 9.2 Procedura i dokumentacja realizacji Programu Minister Gospodarki jest organem udzielającym pomocy publicznej. Za caáoĞü realizacji Programu odpowiada Minister Gospodarki. BezpoĞrednią obsáugĊ inwestorów oraz realizacjĊ etapów I i II procedury prowadzi Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., zwana dalej „PAIiIZ”. Opis procedury: Etap I Faza wstĊpna Na tym etapie inwestor prezentuje projekt inwestycyjny i swoje oczekiwania. Przedstawiciele Ministra Gospodarki i PAIiIZ udzielają stosownych informacji m.in. na temat prawnych aspektów prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej i formalnych wymogów umoĪliwiających udzielenie wsparcia w ramach Programu. W przypadku inwestorów zagranicznych planujących pierwszą inwestycjĊ w Polsce istotnym elementem wstĊpnej fazy rozmów jest wybór odpowiedniej lokalizacji inwestycji. Jest to czasem dáugotrwaáy proces, wymagający rozpatrzenia przydatnoĞci nawet kilkunastu dziaáek, zarówno pod kątem stanu prawnego gruntu jak i dostĊpnoĞci infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. JeĞli w wyniku prac wstĊpnych inwestor podtrzymuje zamiar realizacji inwestycji w Polsce, pod warunkiem uzyskania wsparcia, którego niezbĊdnoĞü wykaĪe, skáada do PAIiIZ wypeániony formularz informacji o projekcie wraz z oĞwiadczeniem o niezbĊdnoĞci pomocy publicznej dla projektu. Formularz obejmuje nastĊpujący zakres informacji: • informacje ogólne o przedsiĊbiorcy; • dotychczasowa dziaáalnoĞü firmy w Polsce; • informacja o uzyskanej pomocy publicznej; • informacja o projekcie; • deklaracjĊ o jakie inne formy pomocy zamierza ubiegaü siĊ inwestor w związku z realizacją inwestycji; • analiza efektu zachĊty, w zakresie okreĞlonym w Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2014-2020 (Dz. Urz. UE C 209 z 23.7.2013, str. 1) lub Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnĊtrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.6.2014, str.1). W przypadku sektora nowoczesnych usáug lub dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej do formularza inwestor zaáącza procentowy udziaá procesów w planowanej dziaáalnoĞci, zgodnie z zasadami przyznawania wsparcia okreĞlonymi w rozdz. 9.1. Etap II Przygotowanie oferty wsparcia PAIiIZ dokonuje analizy przedstawionych przez inwestora w formularzu danych pod kątem speánienia wymogów formalnych Programu oraz rzetelnoĞci i realnoĞci podanych informacji o projekcie inwestycyjnym. W przypadku potrzeby zweryfikowania niektórych danych lub dokonania koniecznych uzupeánieĔ inwestor jest zobowiązany do záoĪenia pisemnych wyjaĞnieĔ lub korekt. W oparciu o zweryfikowany formularz PAIiIZ sporządza opis projektu wraz z uzasadnioną ofertą wsparcia, w celu przedáoĪenia MiĊdzyresortowemu Zespoáowi ds. Inwestycji o Istotnym znaczeniu dla Gospodarki Polskiej. 39 Opis projektu obejmuje: • informacje o dziaáalnoĞci inwestora na Ğwiecie i w Polsce; • informacje o planowanym projekcie inwestycyjnym – planowana wielkoĞü zatrudnienia, prognozowane zatrudnienie w otoczeniu inwestycji, planowane nakáady inwestycyjne, planowana kooperacja z lokalnymi dostawcami, rodzaj dziaáalnoĞci, okres realizacji inwestycji, planowana lokalizacja w Polsce, alternatywne lokalizacje, projekcje finansowe; • wartoĞü, strukturĊ i szczegóáowe uzasadnienie proponowanego wsparcia; • ocenĊ skutków regulacji, tj. szacunki skutków budĪetowych w okresie realizacji projektu oraz w okresie jego trwaáoĞci (sporządzone przy pomocy modelu ekonometrycznego); • podsumowanie oceny projektu zgodnie z obowiązującymi kryteriami; • ocenĊ analizy efektu zachĊty. Opis projektu Przewodniczący Zespoáu przekazuje wszystkim czáonkom najpóĨniej na 7 dni przed planowanym posiedzeniem. Etap III Rekomendacja Zespoáu Na posiedzeniu Zespoáu Przewodniczący prezentuje projekt i ofertĊ wsparcia. Rekomendacja udzielana jest w trybie jawnym i wymaga zgody na przyznanie wsparcia co najmniej 3/4 skáadu Zespoáu obecnego na posiedzeniu. Z posiedzenia Zespoáu sporządzany jest protokóá akceptowany przez wszystkich czáonków, obecnych na posiedzeniu. Protokóá z posiedzenia Zespoáu jest przekazywany Ministrowi Gospodarki w celu podjĊcia ostatecznej decyzji o udzieleniu lub odmowie wsparcia. Oferta wsparcia jest ostateczna i waĪna w ciągu 30 dni od dnia dorĊczenia inwestorowi. Oferta wygasa w przypadku braku akceptacji jej przez inwestora bądĨ braku odpowiedzi inwestora w wyznaczonym terminie. Minister Gospodarki moĪe, bez koniecznoĞci zasiĊgania opinii Zespoáu, w ramach dostĊpnego budĪetu Programu akceptowaü zmiany harmonogramu realizacji rekomendowanych przez Zespóá inwestycji i dokonywaü związanych z nimi zmian harmonogramu páatnoĞci wsparcia, o ile nie obejmują one jednoczeĞnie zmiany parametrów caákowitych tych inwestycji i nie wywierają wpáywu na punktacjĊ i áączną wartoĞü wsparcia. Minister Gospodarki bĊdzie informowaá Czáonków Zespoáu o dokonanych zmianach. Etap IV Zawarcie umowy W przypadku akceptacji oferty wsparcia Minister Gospodarki podpisuje z inwestorem umowĊ o udzielenie dotacji na wsparcie realizacji projektu inwestycyjnego, zwana dalej „Umową”. Umowa okreĞla warunki udzielania wsparcia oraz sposób kontroli, w szczególnoĞci: • wartoĞü i tytuá przyznanej dotacji oraz harmonogram i warunki jej przekazania; • wartoĞü deklarowanych przez inwestora nakáadów inwestycyjnych, liczbĊ deklarowanych tworzonych nowych miejsc pracy oraz harmonogram realizacji inwestycji; • wymagany okres utrzymania zrealizowanej inwestycji oraz utworzonych nowych miejsc pracy; 40 • zasady kontroli przez Ministra Gospodarki stopnia realizacji postanowieĔ umownych przez inwestora; • konsekwencje niedotrzymania przez inwestora zobowiązaĔ umownych; • okres obowiązywania Umowy (uwzglĊdniający okres trwaáoĞci projektu); • w przypadku koniecznoĞci notyfikacji projektu pomocy Komisji Europejskiej – uzaleĪnienie wypáaty dotacji od uzyskania pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej; • obowiązek przekazywania rocznej informacji o dokonanych w okresie sprawozdawczym páatnoĞciach z tytuáu podatków CIT, PIT, VAT oraz podatku od nieruchomoĞci. Zaáącznikami do Umowy są: 1) aktualny odpis z rejestru przedsiĊbiorców Krajowego Rejestru Sądowego dotyczący inwestora, 2) wzór sprawozdania finansowo-rzeczowego dotyczącego postĊpów w realizacji projektu inwestycyjnego, 3) harmonogram tworzenia nowych miejsc pracy, 4) harmonogram ponoszenia nakáadów inwestycyjnych, 5) ewentualne peánomocnictwa. W przypadku koniecznoĞci notyfikacji projektu pomocy Komisji Europejskiej warunkiem wypáaty dotacji jest brak zastrzeĪeĔ Komisji Europejskiej do projektu pomocy. Organem odpowiedzialnym za obsáugĊ procedury notyfikacyjnej jest Minister Gospodarki. Umowa o udzielenie dotacji zobowiązuje inwestora do przekazywania rocznych sprawozdaĔ z realizacji warunków Umowy (zatrudnienie, koszty kwalifikowane inwestycji oraz caákowite koszty inwestycji), a takĪe informacji o dokonanych wpáatach do budĪetu paĔstwa i jednostek samorządu terytorialnego w okresie trwania Umowy. Zasady wsparcia okreĞlone w umowie nie mogą ulec zmianie po okresie dofinansowania (tj. w okresie, gdy inwestor ma obowiązek utrzymania nowych miejsc pracy i inwestycji). Ponadto w przypadku zmiany umowy, parametry inwestycji nie mogą ulec dalszemu obniĪeniu ponad dopuszczalną elastycznoĞü przyjĊtą w Programie, tj. 10% i 15%. Etap V Kontrola realizacji umowy Szczegóáowy zakres, zasady i tryb kontroli okreĞla Umowa. UpowaĪnieni przedstawiciele Ministra Gospodarki przeprowadzają roczne kontrole realizacji Umowy oraz kontrolĊ koĔcową w siedzibie przedsiĊbiorcy i/lub miejscu realizacji inwestycji w zakresie liczby utworzonych miejsc pracy oraz wysokoĞci kosztów inwestycji poniesionych przez przedsiĊbiorcĊ od dnia rozpoczĊcia realizacji inwestycji do ostatniego dnia poprzedniego roku kalendarzowego. PrzedsiĊbiorca jest zobowiązany zapewniü kontrolującym nieograniczony dostĊp do miejsc, w których realizowana jest inwestycja, oraz dostĊp do ewidencji ksiĊgowej, akt osobowych i ewidencji kadrowej (w tym prowadzonych w formie elektronicznej), a takĪe do wszystkich dokumentów związanych z inwestycją. Odmowa poddania siĊ przez przedsiĊbiorcĊ kontroli lub uniemoĪliwienie jej przeprowadzenia stanowi podstawĊ do rozwiązania Umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Po przeprowadzeniu kontroli, przedstawiciele Ministra sporządzają protokóá, który zawiera w szczególnoĞci wykaz dokumentów i innych Ĩródeá, na podstawie których zostaáa przeprowadzona kontrola, liczbĊ utworzonych przez przedsiĊbiorcĊ miejsc pracy oraz wysokoĞü kosztów poniesionych przez przedsiĊbiorcĊ od dnia rozpoczĊcia realizacji inwestycji do 41 ostatniego dnia roku kalendarzowego objĊtego kontrolą. Umowa okreĞla szczegóáowo procedurĊ zgáaszania przez przedsiĊbiorcĊ zastrzeĪeĔ i ich rozpatrywanie przez Ministra Gospodarki. W przypadku, gdy z protokoáu wynika, Īe przedsiĊbiorca w danym roku pobraá transze pomocy w nadmiernej wysokoĞci wówczas jest on zobowiązany do zwrotu odpowiedniej czĊĞci pomocy wraz z odsetkami, zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych, na rachunek bankowy wskazany przez Ministra. W przypadku, gdy kontrola koĔcowa wykaĪe, Īe przedsiĊbiorca nie dotrzymaá wszystkich warunków Umowy wówczas jest on zobowiązany do zwrotu caáoĞci pomocy wraz z odsetkami, zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych, na rachunek bankowy wskazany przez Ministra. 42
