Organiczny chów kurcząt

advertisement
OID (290) 11/2015
Organiczny chów kurcząt
Wg raportu Naukowego Instytutu Organicznego Rolnictwa (2015), światowa, ekologiczna
produkcja zwierzęca osiągnęła w 2013 r. wartość 55 mld €, w tym udział USA wynosił 24.3
mld €, Niemiec - 7.6 mld €, Francji - 4.4 mld €
i Chin 3.4 mld €.
otłuszczone oraz jest bogatsze w witaminy
i minerały. Pielęgnowane i właściwie użytkowane pastwisko, zapewnia warunki wysokiego dobrostanu, wysoki status zdrowotny stada,
a kurczętom karmę, chroni je przed drapieżnikami, kłusownikami i przyspiesza tempo
wzrostu oraz zapewnia dobry stan zdrowotny nóg brojlerów (Rodenburg i Koene, 2007).
Błoto natomiast, szczególnie koło kurnika,
sprzyja rozmnażaniu się owadów przenoszących choroby oraz jest przyczyną wielu obrażeń i zadrapań żerujących tam ptaków (Sossidou i in., 2010).
Mimo, że wartość polskiego rynku ekologicznej żywności wynosi ok. 600 mln zł., to w mediach, różnego rodzaju nasi kuchenni celebryci,
głoszą niepodważalne opinie nt. wartości dietetycznej jaj lub mięsa drobiowego uzyskiwanego
w ekologicznych systemach chowu. Utrzymanie brojlerów poza kurnikiem, jest właściwością organicznego chowu drobiu, którego zasa- Dobry stan wybiegu
dy w UE określają odpowiednie przepisy (UE Wiadomo, że konsumenci preferują dobrej
1999; 2007) zalecające żywienie drobiu wła- jakości i bezpieczne dla zdrowia ekologiczsnymi paszami, nie stosowanie zapobiegaw- ne produkty drobiowe, pozyskane od ptaków
czo środków weterynaryjnych i przedłużony utrzymywanych w warunkach wysokiego doodchów na pastwisku niewielkich grup, wol- brostanu (Napolitano i in.2013).
no rosnących kurcząt.
Mimo, że dostęp drobiu do wybiegu jest waWg Majewskiej (u Jankowskiego, 2012), celem runkiem chowu ekologicznego, w Europie są
produkcji ekologicznej jest rozwijanie w mniej- duże różnice między stosowanymi jego systeszych gospodarstw rolnych, mniej intensyw- mami, znaczeniem, a wartość odżywcza znajDr inż. Ryszard Gilewski nej
produkcji jaj i mięsa drobiowego przy wy- dującego się na nim pokarmu, jest nadal nieProf. dr hab. Stanisław Wężyk korzystaniu
regionalnych ras i odmian drobiu, znana (Walker i Gordon, 2003).
AVICONS – Warszawa naturalnych
pasz, ekosystemów i warunków
klimatycznych, doświadczeń wielu pokoleń Sposoby utrzymania pastwiska
ORGANICZNY CHÓW KURCZĄT rolników oraz najnowszych osiągnięć nauki.
W komercyjnych systemach organicznej proWysłane do OID 31/08/2015 Brojlery
na
pastwisku
zjadają
świeżą
trawę,
dukcji brojlerów,
ptaki
szybkoświatowa, rosnące nigdy
Wg raportu Naukowego Instytutu Organicznego Rolnictwa (2015), ekologiczna
owady
i robaki
(Glatz
i in.,
2005),
co
może
ponie
opuszczają
brojlerni
i dlatego
nie można
produkcja zwierzęca osiągnęła w 2013 r. wartość 55 mld €, w tym udział USA wynosił 24.3
prawić
cechy jakości ich mięsa, które jest mniej ich uznać za produkt ekologiczny. Do chowu
mld €, Niemiec – 7.6 mld €, Francji – 4.4 mld € i Chin 3.4 mld €. Tabela
1. Pogłowie zwierząt utrzymywanych w warunkach ekologicznych w Europie
i wTabela 1. Pogłowie zwierząt utrzymywanych w warunkach ekologicznych w Europie i w państwach UE w 2013 r
państwach UE w 2013 r.
Gatunek Bydło Owce Świnie Drób sztuki 3.366.763 4.446.751 673.847 34.867.488 Europa % populacji zmiana 2007‐13
2,7 2,9 0,4 1,4 +51% +29% +32% +78% sztuki
3.3108.312 4.156.842 644.866 32.738.116 Unia Europejska % populacji zmiana 2007‐13 3,9 4,2 0,5 2,2 +50% +26% +31% +70% Źródło: OrganicDatanetwork‐FiBL‐AMI survey, 2015 Źródło:
OrganicDatanetwork-FiBL-AMI survey, 2015
10
Mimo, że wartość polskiego rynku ekologicznej żywności wynosi ok. 600 mln zł., to
w mediach, różnego rodzaju nasi kuchenni celebryci, głoszą niepodważalne opinie nt
wartości dietetycznej jaj lub mięsa drobiowego uzyskiwanego w ekologicznych systemach
chowu. Utrzymanie brojlerów poza kurnikiem, jest właściwością organicznego chowu
OID (290) 11/2015
pastwiskowego należy wybrać towarowy zestaw brojlerów, o genetycznie uwarunkowanym wolnym tempie wzrostu, odpornych na
choroby, o odruchach warunkowych nie zagrażających innym ptakom, o poprawnej i mocnej budowie ciała i dobrze rozwiniętym kośćcu
oraz przystosowanych do utrzymania w warunkach naturalnego środowiska. Drób na pastwisku ma możliwość spożywania ziół, korzeni, łodyg i bezkręgowców, a zjadana przez ptaki
zielonka, uzupełnia dietę o witaminy i minerały, wypełnia przewód pokarmowy oraz wzbogaca jego treść. Świeże, suche lub kiszone rośliny w zależności od ich gatunku i genotypu
ptaków, mogą pokryć 10-20% ich zapotrzebowania na paszę. Lorenz i in.(2013) analizując
zawartość żołądka u trzech różniących się genotypami brojlerów utrzymywanych na pastwisku stwierdzili, że wolno rosnące kurczęta
spożywają więcej paszy na pastwisku od szybko rosnących kurcząt. W Wielkiej Brytanii
stwierdzono, że ruń pastwiskowa z udziałem
życicy (70%), traw łąkowych (10%), koniczyny
białej (10%), tymotki (5%) i mietlicy pospolitej (5%) była bardzo dobrze wykorzystywana
przez drób (ECOA, 2009).
Maksymalizacja odruchów żerowania
Przystosowane do pastwiska kurczęta, korzystają z białka roślinnego i zawartego w owadach, robakach i larwach. By zwiększyć żerowanie ptaków i zmniejszyć ryzyko erozji gleby
oraz osłabienia murawy, producenci powinni
pastwisko wykorzystywać rotacyjnie. By poprawić wykorzystanie wybiegu i zapobiec nawykowi wydziobywania piór, należy ptakom,
gdy tylko osiągną pełną okrywę piór oraz zdolność do termoregulacji - zapewnić do niego dostęp (Merritt i in., 2010). By zachęcić kurczęta
do korzystania z całej powierzchni pastwiska,
należ zapewnić im schronienia przed słońcem
i deszczem, pod naturalnymi lub sztucznymi
osłonami. Wg Dal Bosco i in. (2014), kurczęta przebywające pod drzewami oliwnymi na
12
wybiegu , lepiej go wykorzystywały, zjadając
więcej zielonki niż ptaki utrzymywane na nie
wzbogaconym pastwisku. Chisholm i in. (2003)
stwierdzili, że kurczęta żerują głównie podczas
wczesnych godzin porannych (45%) i późnym
popołudniem (29%), natomiast w środku dnia
- tylko 24%.
Sposób żywienia
Wykorzystanie zalet pokarmowych pastwiska
zależy od kilku czynników, takich jak zestaw
towarowy kurcząt, ich wiek i cechy pokarmu,
których ilość i jakość jest trudna do określenia.
Część pobranych na pastwisku bioaktywnych
związków, może być ograniczona ze względu
na wysoką zawartość błonnika, wykorzystanie
innych składników odżywczych, tempo wzrostu i produkcyjność ptaków. Dlatego by kurczęta na pastwisku dobrze przyrastały, winny otrzymywać tam dodatkową porcję ziarna.
Rotacja pastwiska
Przemienne użytkowane pastwiska pozwala na
odnowienie na nim runi, co zmniejsza koszty żywienia i ryzyko zakażenia kurcząt. Najmniej co 2 - 3 miesiące, a najlepiej co miesiąc,
z kwatery na której przebywały kurczęta, powinny być przeniesione na inną. Odpowiedni plan rotacji chowu brojlerów na pastwisku,
zapobiega problemom zdrowotnym i zmniejsza negatywny wpływ na środowisko. Kolejnym ważnym problemem jest wybór miejsca
na zielony wybieg, które powinno być dobrze
zdrenowane, by ptaki nie oziębiały się , wpadając w kałuże (Charles i Gordon, 2002). Ruń
pastwiskowa powinna być utrzymywana w stadium wegetatywnym, gdyż stare, liściaste rośliny są mniej strawne od młodych. Kurczęta
omijają porost o wysokości >10-15 cm i przydeptują go, a w wysokiej trawie, wydeptują tunele do karmideł. Skoszona, wysoka trawa, zjedzona przez ptaki, może zalegać w ich wolu,
powodując problemy trawienne. Zielony wybieg dla drobiu powinien zapewniać możli-
OID (290) 11/2015
wość wykorzystania ciągnika do orki i koszenia roślin. Aby uniknąć koszenia traw i zbioru
siana, można okresowo na pastwisku dla drobiu - utrzymywać owce lub bydło.
Wielkość obsady na pastwisku
Wg Moyle i in. (2014), w ustalaniu intensywności chowu oraz liczebności grup na pastwisku,
powinno się uwzględniać rodzaj gleby, jakość
runi pastwiskowej oraz zdrowie i dobrostan
ptaków. Zgodnie z Dyrektywą UE, 1999, na
1 ptaka powinno przypadać 4m 2 powierzchni, ale wykorzystanie pastwiska w dużej mierze zależy od zestawu towarowego brojlerów
(Castellini i in., 2008), wzbogacenia środowiska, sezonu i systemu chowu. Dlatego wielkość
obsady na pastwisku może się bardzo różnić
od teoretycznych zaleceń, ze względu na różną aktywność ruchową poszczególnych zestawów brojlerów, np. w pobliżu miejsca przebywania szybko rosnących kurcząt, jest zawsze
dużo odchodów.
Łagodzenie zmian klimatu i zwalczanie
chorób
Chów kurcząt na pastwisku jest skomplikowany ze względu na niekontrolowane, zmienne
warunki środowiskowe. Rozprzestrzenianie się
chorób jest intensywniejsze w czasie ciepłych
i wilgotnych warunków klimatycznych. Wody
stojące oraz spływające w wyniku ulewnych
deszczy, są zagrożeniem zdrowotnym dla kurcząt utrzymywanych poza kurnikami (Laing,
1988). W chowie ekologicznym, zabiegi sanitarne oraz stosowanie systemu „wszystkie ptaki na pastwisko i wszystkie z pastwiska”, sprzyjają zwalczaniu chorób. W planie rotacji kwater
pastwiskowych, należy uwzględniać cykl życia
pasożytów, rodzaj gleby, tempo wzrost roślin
oraz innych istotnych informacji rolniczych.
Nawyk wydziobywanie puchu i piór oraz
agresja
Niepożądane odruchy mogą być przyczyną
14
poważnych problemów, takich jak uszkodzenie okrywy piór oraz poranienia ciała ptaków
(Hughes i Duncan, 1972). Pterofagia występuje nie tylko chowie klatkowym, lecz także w alternatywnych systemach chowu i zależy od rodzaju podłoża żerowania lub trawy (Nicol i in.,
2001; Bozakova i in., 2011).
Ochrona przed drapieżnikami
Przebywający na wybiegu drób jest atrakcyjną zdobyczą dla drapieżników, przeciw którym
zadawalającą ochroną może być druciana siatka pod stałym napięciem prądu elektrycznego. Najczęstszą przyczyną problemów są lisy
oraz norki, psy, borsuki oraz ptaki drapieżne, które mogą zabić lub okaleczyć dużą liczbę kurcząt, wywołując także panikę i histerię
w stadzie, która może przyczynić się do agresywnego zachowania drobiu (Zeltner i Maurer,
2009). Drób chroni się przed drapieżnikami na
drzewach lub w krzakach, gdzie czuje się bezpieczniej (Dal Bosko i in., 2014 ).
Kurnik
Brojlery od zmroku do rana, mogą być utrzymywane w stacjonarnym lub w mobilnym kurniku, który powinien być często przesuwany, by zmniejszyć ryzyko zakażenia chorobą,
ochronę gleby przed zakwaszeniem i zakażeniem ptaków pasożytami. Producentom zaleca się tworzenie buforowego obszaru między
kurnikiem, a pastwiskiem, by ograniczyć spożywanie pokarmu bezpośrednio przy kurniku
oraz zapobiec zabrudzeniu terenu. Wg Dal Bosko i in.(2014), kurczęta najczęściej przebywają na obszarze o promieniu 20 m od karmidła.
Zdrowie i dobrostan drobiu
W wybiegowym systemie chowu, ptaki wykazują pozytywne odruchy warunkowe, których
nie mogły objawiać zamknięte w kurniku, dlatego dostęp do pastwiska może poprawić dobrostan, zgodny z jego tzw. „pięcioma wolnościami”. W utrzymaniu drobiu na pastwisku,
OID (290) 11/2015
zależnym od skrajnych warunków klimatycznych, kwestionowana jest wolność od dyskomfortu cieplnego i fizycznego, mimo że kurczęta
mają możliwość znalezienia tam miejsc ciepłych lub chłodnych (Spoodler, 2007). Wolność od bólu, urazów i chorób bardzo skomplikuje zakaz przycinania pokrywy dzioba i duże
ryzyko zakażenia ptaków chorobami. Na pastwisku, kurczęta zachowują się normalnie,
wykazując typowe oznaki spokoju i komfortu,
zażywają kąpieli piaskowej lub słonecznej, prężą i machają skrzydłami, czyszczą sobie dziób.
Wolność od strachu i stresu zapewnia kurczętom wybieg, skutecznie chroniony przed drapieżnikami.
Produkcja ekologicznych jaj i mięsa oparta głównie o tradycyjne rasy jest nieopłacalna dla rolników stosujących organiczny chów
drobiu (Zelten i Maurer, 2009). Wg Castellini
i in. (2008), tylko wolno rosnące zestawy kurcząt brojlerów mogą w pełni być wykorzystane
w organicznym chowie, gdyż szybko rosnące
kurczęta, uzyskują zbyt dużą masę ciała i mają
problemy z dobrostanem, z osłabieniem nóg
i wysokim udziałem padnięć. Zgodnie z ekologiczną Dyrektywą UE (WE, 2007), minimalny wiek uboju brojlerów wynosi > 81 dni,
w związku z czym korzystanie z szybko-rosnących kurcząt jest nieuzasadnione. Podczas
dwóch miesięcy chowu, standardowe kurczęta
mięsne prawie się nie poruszają. Wg Dal Bosco
i in. (2010), szybko rosnące kurczęta niechętnie
opuszczają brojlernię, a wolno rosnące - więcej
czasu spędzają na pastwisku. Badania z wykorzystaniem GPS wykazały, że kurczęta wolno
rosnące, poruszające się po wybiegu, pokonywały ok. 1,23 km/dzień, natomiast szybko rosnące - zaledwie 125 m/dzień.
Wolno rosnące ptaki mają mniejsze zapotrzebowanie na białko i energię od szybko rosnących towarowych zestawów brojlerów (Bellof
i Schmidt, 2007) i spędzają więcej czasu na żerowaniu, spacerowaniu i przysiadywaniu , natomiast szybko rosnące kurczęta dłużej piją
16
i jedzą (Bokkers i Koene, 2003).
Istotnym problemem są występujące na piersi brojlerów pęcherzy surowiczych (blistrów).
Wg Reiter i Bessei (1995), aktywne kurczęta mają mocniejsze nogi dzięki siadywaniu na
grzędach, gdzie unikają kontaktu z mokrymi
odchodami. Ferrante i in. (2009) porównując
ekologiczne i konwencjonalne fermy brojlerów
stwierdzili, że organiczne kurczęta w mniejszym stopniu reagowały na obecności ludzi,
a lepsze przystosowanie do środowiska i obsługi - poprawia im dobrostan.
Dawkins i in.(2003), oceniając odruch żerowania w towarowym, organicznym chowie stwierdzili, że wiele z szybko rosnących zestawów
kurcząt, nigdy nie wychodzi z kurnika, co nie
pozwala uznać takiej produkcji za organiczną,
gdyż kurczęta nie preferują wybiegu.
W fermach ekologicznych, większość problemów zdrowotnych drobiu ma związek z dobrostanem i dlatego ten system utrzymania brojlerów może być kwestionowany. Van de Weerd
i in. (2009) sugerują, by w przyszłości prowadzić badania na częstotliwością złamań kości
mostka kurcząt lub nad metodami wzbogacania pastwiska.
Jakość mięsa
W ostatnim dziesięcioleciu gwałtownie się
zwiększyła liczba ekologicznych stad zwierząt
gospodarskich oraz wzrosła produkcja żywności ekologicznej. W sektorze ekologicznym rośnie produkcja organicznego mięsa, a na mięso
drobiowe jest dużym popyt konsumentów zainteresowanych żywnością ekologiczną. Wielu z nich wierzy, że w wyniku zakazu stosowania w uprawie roślin pestycydów i środków
chemicznych, taka żywność jest bezpieczniejsza od konwencjonalnej (Sundrum, 2001). Nie
biorą pod uwagę ryzyka zakażenia się chorobami wywołanymi, przez znajdujące się w takiej
żywności chorobotwórcze mikroorganizmy.
Chociaż wzrost produkcji żywności ekologicznej jest powodowany uznawaniem jej przez
OID (290) 11/2015
konsumentów jako zdrowszej i bezpieczniej- nicznych brojlerów niż u konwencjonalnych.
szej, to w żadnym systemie ekologicznej produkcji zwierzęcej nie stwierdzono szczególnie Jaja i mięso z drobiu utrzymywanego na pamniejszego zakażenia czynnikami patogen- stwisku wyróżnia się dodatkowymi walorami
nymi (Engvall, 2011). Produkcja organiczna dietetycznymi. Wg Kűhn i in., (2014) udział
mięsa, stwarza potencjalnie większe ryzyko witaminy D3 w żółtku jaja był 3-4 razy wyżzakażenia związane z większą ilością drobno- szy w grupach poddanych działaniu światła
ryzyko zakażenia związane z większą ilością drobnoustrojów na
ustrojów na wybiegu oraz z zakazem stosowa- słonecznego niż w utrzymywanej w kurniku.
nia
antybiotyków jak i z działalnością małych Chów pastwiskowy może także wpływać na
stosowania antybiotyków jak i z działalnością małych zakładów ub
zakładów ubojowych.
aromatyczny, pożądany zapach mięsa drobioRyzyko chorób odzwierzęcych nie jest i Charles,
ściśle związane z konk
Ryzyko
chorób
odzwierzęcych
nie jest ści- wego
(Gordon
2002).
Wpływ pastwiśledrobiu, związane z konkretnym
systemem
chowu
skowego
chowu
brojlerów
na
ich
wydajność
jednak system organicznej produkcji, ułatwia kontakt z drobiu, jednak system organicznej produkcji, i jakość mięsa, są nadal w dużej mierze nieW Europie, bakterie Campylobacter spp. i Salmonella spp. są głów
ułatwia
kontakt z czynnikami zewnętrznymi. znane. Pasza jest dla brojlerów źródłem enerW Europie, bakterie Campylobacter spp. i Sal- gii i białka, a także szeregu związków bioakprzenoszonymi przez żywność. Przenoszenie zakażenia drobiu ut
monella spp. są głównymi przyczynami cho- tywnych, które podnoszą wartość dietetyczną
rób
przenoszonymi przez żywność. Przeno- mięsa wolno rosnących brojlerów oraz zwiękjest większe niż w chowie zamkniętym (McCrea i in., 2006). Shen
szenie zakażenia drobiu utrzymywanego na szają ich produkcyjność, wpływają na wydłuwiększą częstotliwość występowania i oporności przeciwdrobno
wybiegu
jest większe
niż w chowie zamkniężanie łańcucha
aminokwasów i tworzenie
się
tym
(McCrea
i in.,
2006).
Shenghui
i in.
(2005)
nienasyconych
kwasów
tłuszczowych.
spp. i serotypów Salmonelli u organicznych w brojlerów niż u konw
stwierdzili
większą częstotliwość występowa- Ponte i in. (2008), badając brojlery utrzymy nia i oporności przeciwdrobnoustrojowej Cam- wane na wybiegu porośniętym zieloną i białą
Tabela 2. Zakażenie bakteriami Salmonella spp. i Campylobacter spp. pylobacter
spp. i serotypów Salmonelli u orga- koniczyną, oceniali jakość ich mięsa na pod-
kurcząt mięsnych odchowywanych systemem organicznym lub Tabela 2. Zakażenie bakteriami Salmonella spp. i Campylobacter spp. kurcząt mięsnych odchowywakonwencjonalnym (Shenghui i in., 2005) nych
systemem organicznym lub konwencjonalnym (Shenghui i in., 2005)
Bakteria Liczba i (%) zakażonych próbek
organiczne (n=198) konwencjonalne (n=61)
Campylobacter 150 (76) 45 (74)
C. jejuni 68 (45) 28 (62) C. coli 71 (47) 18 (40) Inne 31 (20) 7 (16) Campylobacter 121 (61) 27 (44) Salmonella 72 (59) 10 (37) Serotyp Kentucky 40 (33) 1 (4) Serotyp Heidelberg 20 (17) 12 (44) Serotyp 11 (9) 6 (2) Typhimurium Inne Salmonelle 18
Jaja i mięso z drobiu utrzymywanego na pastwisku wyróżnia
dietetycznymi. Wg Kűhn i in., (2014) udział witaminy D3 w żółtku
OID (290) 11/2015
stawie cech sensorycznych i profilu kwasów
tłuszczowych, udziału cholesterolu, tokoferoli i tokotrienoli - stabilizujących profil lipidów.
Mimo, że spożycie koniczyny nie wpływało na
kruchość, soczystość i smak mięsa, członkowie
panelu sensorycznego, mięso brojlerów z chowu wybiegowego ocenili wyżej, zgodnie z opinią konsumentów, że produkty drobiowe pochodzące z takiego chow, wyróżniają się lepszą
jakością.
Napolitano i in. (2013), porównując konwencjonalne kurczęta z organicznymi pochodzącymi z wolno lub szybko rosnących zestawów
towarowych stwierdzili, że tylko przeszkoleni paneliści są w stanie rozróżnić mięso piersi, pochodzące z różnych źródeł. Mięso ptaków
pochodzące z konwencjonalnych systemów
utrzymania było bardziej miękkie i włókniste
od uzyskanego w chowie organicznym. O ile
przeszkoleni paneliści mogą rozróżnić pierś
kurczaka z różnych systemów chowu, to niedoświadczeni konsumenci też tego nie są w stanie
dokonać. Konsumenci ulegają w tym przypadku bardziej różnym opiniom, najczęściej medialnym - o produktach ekologicznych, niż na
ich sensorycznych parametrach.
Castellini i in. (2012) oceniając wpływ produkcji ekologicznej na jakość tuszki i mięsa brojlerów, stwierdzili, że miały one większy udział
(%) piersi i podudzia, a niższy - tkanki tłuszczowej. Tkanka mięśniowa miała niższą wartość pH, a wyższą zdolność zatrzymywania
wody, mniejsze straty po ugotowaniu, bardziej
pożądaną barwę, wyższą wartości ścinania,
więcej żelaza i n-3 wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i wyższą wartość utleniającą,
co potwierdza jego lepszą jakość sensoryczną.
System produkcji ekologicznej jest zatem dobrą metodą alternatywnego chowu, ze względu na wyższy dobrostan i dobrą jakości tuszki
i mięsa. Ujemną cechą jest wyższy poziom utleniania lipidów w mięśniach, na skutek większej
aktywności ruchowej brojlerów.
20
Wnioski
Pastwiskowy chów brojlerów ma duże znaczenie dla ich zdrowia i dobrostanu. W przypadku utrzymania na wybiegu, nieodpowiednich
pod względem genetycznym zestawów kurcząt
lub stosowania niewłaściwych metod zarządzania pastwiskiem, może wzrosnąć w stadzie
udział padnięć, pojawią się częściej zapalenia
skóry (dermatitis) i uszkodzenia kośćca ptaków. Im dłużej kurczęta będą przebywały poza
kurnikiem - tym wyższy będzie ich dobrostan.
Mimo, że chów brojlerów na pastwisku, pozytywnie wpływa na jakość i wartość odżywczą
ich mięsa to jednak należy zdawać sobie sprawę z ryzyka zdrowotnego (grypa ptaków, dioksyny itp.), jakie ten system chowu stwarza dla
drobiu i konsumentów, ich żywnościowych
produktów.
Dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
AVICONS - Warszawa
Download