1. ETRUSKOWIE I POCZĄTKI RZYMU

1. ETRUSKOWIE I POCZĄTKI RZYMU
___________________________________________________________________________
1.Położenia geograficzne
a) Rzym to miasto nad rzeką Tyber leżące w Lacjum na Płw. Apenioskim, który oblewają morza:
Adriatyckie, Jooskie, Tyrreoskie i Liguryjskie. Przez Płw. Apenioski wzdłuż przebiegają Góry Apeniny.
Większośd terenów ma więc charakter wyżynny lub górski. Tereny dogodne do uprawy zbóż
znajdują się jedynie na północy gdzie rozciąga się Nizina Padaoska (Galia Przedalpejska).
b) Surowce naturalne – w starożytności występowały złoża kamienia (marmur, bazalt), złoża rudy
żelaza i miedzi w Etrurii i na Elbie.
c) Uprawy – klimat śródziemnomorski umożliwiał uprawę takich roślin jak: winna latorośli, oliwki,
bób, pszenica, figi . Rolnictwo rozwijało się głównie w Lacjum, Etrurii i Kampanii.
d) Handel – początkowo nie był dobrze rozwinięty ze względu na duże trudności komunikacyjne.
Centrum półwyspu pokrywały góry o stromych, często pokrytych kolczastą roślinnością zboczach.
Linia brzegowa nie była dobrze rozwinięta. Rzeki były krótkie, a latem częśd z nich wysychała.
2. Ludność Italii – na Płw. Apenioskim zamieszkiwali:
 Etruskowie w Etrurii (dzisiejsza Toskania) – osiedlili się tutaj w I tys. p.n.e. Stali na wyższym
poziomie rozwoju niż Italikowie. Prawdopodobnie królowie rzymscy byli pochodzenia
etruskiego
 Italikowie na obszarze całej Italii – należeli do ludów indoeuropejskich, które osiedliły się
tutaj w II tys. p.n.e. Do plemion tych zaliczamy: Latynów, Samnitów, Sabinów, Umbrów,
Wolsków.
 koloniści greccy na południu w Kapui i na Wyspie Sycylii – Grecy osiedlili się w okresie wielkiej
kolonizacji w VIII w. p.n.e. Południową częśd półwyspu oraz Sycylię nazywano Wielką Grecją.
 Fenicjanie założyli kolonie na Sycylii.
3. Etruskowie
a) Pochodzenie Etrusków – nie wiadomo skąd przybyli Etruskowie. Nie jest to jednak lud
indoeuropejski. W starożytności uważano, że przybyli z Azji Mniejszej. Współcześnie uważa się, że
przybyli z północy. Język Etrusków nie jest indoeuropejski. Inskrypcje w podobnym języku
zachowały się na egejskiej wyspie Lemnos. Pismo prawdopodobnie zaczerpnęli od Greków i
dostosowali do własnego języka. Do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele inskrypcji etruskich.
b) Zajęcia ludności – Etruskowie głównie uprawiali rolę. Na wysokim poziomie opanowali metalurgię,
wytwarzanie ceramiki, kamieniarstwo. Utrzymywali kontakty handlowe z Fenicjanami i Grekami.
c) System rządów – nie stworzyli jednorodnego paostwa. Utworzyli federację 12 miast – paostw, z
których najważniejsze było Weje. Początkowo rządzili w nich królowie, a następnie władzę
przejęli arystokraci. W VII – VI w. p.n.e. narzucili swoje zwierzchnictwo ludom na Nizinie
Padaoskiej, w Lacjum i Kampanii.
d) Religia i kultura
 wyznawali religię politeistyczną. Znamy kilku bogów etruskich:
Imię Boga
Odpowiednik
Tinia
rzymski Jowisz
Uni
rzymska Junona
Menrva
rzymska Minerwa
Fufluns
grecki Dionizos
Turms
grecki Hermes
Maris
rzymski Mars





Etruskowie wierzyli również w bóstwa opiekuocze miast. Np. bóstwem miasta Volsini był
Vertumnus.
olbrzymie znaczenie przywiązywali do wróżbiarstwa,
odprawiali liczne rytuały np. igrzyska towarzyszyły pogrzebom,
arystokratów grzebali we wspaniałych grobowcach, w sarkofagach z rzeźbionymi postaciami.
Prochy chowano w urnach, których nakrycie było wykonane w kształcie twarzy
pochowanego. Ściany grobowców pokrywano freskami. Do grobów wkładano wszystkie
rzeczy potrzebne po śmierci
kochali taniec, śpiew i uczty.
4. Początki Rzymu
a) legenda o założeniu Rzymu – miasto na 7 wzgórzach nad Tybrem miał założyd Romulus. Miał on
byd potomkiem Eneasza, który był obroocą Troi, z której uciekł po zdobyciu miasta przez Achajów.
Osiedlił się w Lacjum, w mieście Alba Longa. Romulus i Remus mieli byd bliźniakami, których
rodzicami był bóg wojny Mars i Rea Sylwia, córka Numitora. Ich stryj Amuliusz przejął władzę w
mieście obalając Numitora. Chciał zabid dzieci by pozbyd się konkurentów do tronu. Bliźniaki zostały
umieszczone w koszu i wrzucone do Tybru. Braci wykarmiła wilczyca (symbol Rzymu). Gdy dorośli
obalili stryja i postanowili założyd własne miasto. Podczas wytyczania granic doszło między nimi do
konfliktu, na skutek którego Romulus zabił brata. Rzymski historyk Liwiusz, datuje założenie miasta
na 753 r. p.n.e.
b) wykopaliska archeologiczne potwierdziły, że w VIII w. p.n.e. na Palatynie istniała osada otoczona
murem. Miasto złożono przy przeprawie na Tybrze, przez którą wiódł ważny szlak handlowy z
północy Italii na południe.
5. Historię Rzymu można podzielić na trzy okresy:
(1) okres królewski 753 r. p.n.e. – 509 r. p.n.e.
(2) republika rzymska 509 r. p.n.e. – 27 r. p.n.e.
(3) cesarstwo rzymskie 27 r. p.n.e. – 476 r.
6. Rzym w okresie królewskim
Zgodnie z przekazami legendarnymi w okresie tym rządziło 7 królów: pierwszym był Romulus, a
ostatnim Tarkwiniusz Pyszny.
a) społeczeostwo rzymskie
 wyodrębniono dwie warstwy społeczne:
o patrycjuszy – wywodzili się od najstarszych rodów rzymskich, była to elita
społeczeostwa, która pełniła wszystkie urzędy,
o plebejuszy – wszyscy pozostali Rzymianie bez względu na posiadany majątek. Byli
wolni, ale nie mieli praw politycznych.
 system patronatu – system, który wykształcił się w starożytnym Rzymie, który polegał na
tym, że bogaty patron (patrycjusz) brał w opiekę rzeszę klientów spośród patrycjuszy w
zamian za przysługi i świadczenia np. klienci uprawiali ziemię patrona.
 patrycjusze dzielili się na rody - na ród składał się związek rodzin, wywodzących się od
wspólnego przodka. Miało ich byd początkowo 100, a później 300. 10 rodów tworzyło
wspólnotę nazywaną kuria (było ich 30). 10 kurii tworzyło tribus – było ich trzy. Na czele
każdej rodziny (familia), stał „ojciec” – głowa rodziny, który miał prawo decydowad o życiu i
śmieci wszystkich jej członków.
b) gospodarka – podstawą było rolnictwo, hodowla zwierząt, głównie trzody chlewnej. Gospodarka
naturalna, dopiero później pojawił się handel.
c) system polityczny – monarchia
 król :
o stał na czele paostwa;
o był wybierany na zgromadzeniu wszystkich kurii – zgromadzeniu kurialnym.
Głosowano na nim według kurii.
o posiadał władzę najwyższą czyli imperium,
o pełnił funkcje kapłaoskie,
o był najwyższym sędzią.
 senat = rada starszych – miał charakter doradczy. Za jego założyciela uznaje się Romulusa. W
chwili śmierci króla senat ze swego grona wyłaniał tymczasowego króla, który rządził w
okresie bezkrólewia (5 dni).
d) reforma Serwiusza Tuliusza (społeczno – polityczna w VI w. p.n.e).
 podział społeczeostwa na 5 klas ze względu na posiadany majątek. Obywatele każdej klasy
mieli wystawid odpowiednią ilośd wojska odpowiednio uzbrojonego
 obywatele zbierad się mieli w nowych okręgach wyborczych – centuriach; każdy okręg w
razie wojny miał wystawid oddział wojska w liczbie 100 żołnierzy (centuria), który nosił taką
samą nazwę. Zgromadzenie takie nazywano zgromadzeniem centurialnym.
e) ostatni władca Tarkwiniusz Pyszny został obalony w 509 r. p.n.e. Podobnie jak jego dwóch
poprzedników był pochodzenia etruskiego.