Temat nr 27. Choroby i profilaktyka układu krążenia. Teoria

Temat nr 27. Choroby i profilaktyka układu krążenia.
Teoria
Diagnostyka i choroby układu krążenia
Ciśnienie krwi jest to wypadkowa nacisku wywieranego przez krew na wewnętrzne ściany naczyń krwionośnych i oporu
ścian tych naczyń. Ciśnienie krwi jest zawsze wyższe w tętnicach niż w żyłach i zależy od fazy cyklu pracy serca.
Maksymalną wartość ciśnienia krwi notuje się w tętnicy głównej, aorcie, w czasie skurczu komór -jest to tzw. ciśnienie
skurczowe wynoszące u zdrowego człowieka ok. 120-140 mmHg (słupa rtęci). Najniższe ciśnienie tętnicze to ok. 70-90
mmHg, mierzone w czasie rozkurczu komór (tzw. ciśnienie rozkurczowe). W diagnostyce medycznej pomiar ciśnienia
tętniczego wykonuje się za pomocą ciśnieniomierza, najczęściej na tętnicy ramiennej, w spoczynku. Wynik jest
podawany w postaci ułamka, np. 120/70 mmHg, przy czym pierwsza liczba oznacza wartość ciśnienia skurczowego, a
druga rozkurczowego. Ciśnienie skurczowe powyżej 160 mmHg, a rozkurczowe powyżej 95 mmHg wskazuje na
nadciśnienie tętnicze.
Tętno (puls) jest to rytmiczne rozciąganie ściany tętnic wywołane zmianami ciśnienia krwi wskutek skurczu lewej
komory serca i wyrzucenia porcji krwi do aorty. Pomiaru tętna dokonuje się na tętnicach położonych blisko powierzchni
ciała, np. na wewnętrznej powierzchni nadgarstka lub z boku szyi. Tętno jest miarą pracy serca (lewej komory); u
zdrowego mężczyzny wynosi 70-72 uderzenia na minutę; u kobiet jest nieco wyższe - ok. 78-82 uderzenia na minutę.
Tony serca to odgłosy (najlepiej słyszalne przez stetoskop, czyli słuchawkę lekarską) towarzyszące pracy serca, a
związane z zamykaniem się zastawek i uderzeniem o nie fali krwi. Wyróżnia się dwa tony serca. Pierwszy powstaje na
początku skurczu komór i jest wynikiem zamknięcia się zastawek przedsionkowo-komorowych. Ton drugi powstaje na
początku rozkurczu komór i jest związany z zamykaniem się zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej. Czas
trwania, wysokość i głośność tonów serca umożliwia szybką diagnozę niektórych chorób serca, np. drugi ton miękki i
syczący jest określany, jako tzw. szmery serca wywołane przez nieszczelne zamykanie się zastawek półksiężycowatych.
Do najczęstszych chorób układu krążenia należy miażdżyca i nadciśnienie tętnicze.
Miażdżyca (arterioskleroza) to przewlekła choroba tętnic, polegająca na odkładaniu się w ich błonie cholesterolu i soli
wapnia w postaci twardych, płytkowa-tych złogów zwanych blaszkami miażdżycowymi. Stopniowo odkładające się
blaszki miażdżycowe prowadzą do zwężenia światła naczynia, w konsekwencji niedotlenienie narządów
zaopatrywanych przez daną tętnicę. W skrajnych wypadkach może dojść do całkowitego zaczopowania tętnicy i
obumarcia (martwicy) tkanek narządu. Zaatakowane tętnice tracą elastyczność, stają się sztywne i kruche - łatwo może
dojść do ich pęknięcia i wylewu krwi poza obręb naczynia.
Miażdżyca może atakować wszystkie tętnice, ale najczęściej rozwija się w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych.
Miażdżyca tętnic wieńcowych to choroba wieńcowa, której skutkiem jest niedokrwienie mięśnia sercowego. Objawami
jest ból za mostkiem i uczucie duszności (tzw. dusznica bolesna). Martwica części mięśnia sercowego spowodowana
jego niedokrwieniem to zawał serca. Jedną z metod leczenia miażdżycy naczyń wieńcowych jest operacyjne wstawienie
dodatkowego naczynia krwionośnego (pomost lub z ang. by-pass), dzięki któremu omija się zaczopowaną tętnicę.
Miażdżyca tętnic mózgowych może doprowadzić do udaru mózgu, a także wylewu krwi do mózgu. Zablokowanie
tętnicy kończyny dolnej może doprowadzić do martwicy części kończyny (tzw. zgorzeli).
Rozwojowi miażdżycy sprzyja przede wszystkim nadmiar tłuszczów zwierzęcych w diecie, nadwaga i otyłość,
nadciśnienie tętnicze, mała aktywność fizyczna oraz palenie papierosów.
Nadciśnienie tętnicze (choroba nadciśnieniowa) to utrzymujące się przez dłuższy czas podwyższone ciśnienie krwi - o
wartości 160/95 mmHg i wyższe. Przyczyn nadciśnienia może być wiele: niewłaściwa dieta, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, nadwaga i otyłość, stres, cukrzyca. Nadciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko odkładania się blaszek
miażdżycowych, pękania naczyń krwionośnych i powstawania wylewów, które mogą doprowadzić do paraliżu lub zgonu.
Teorię i zadania opracowano na podstawie następujących wydawnictw:

Podręczniki do biologii w zakresie podstawowym i rozszerzonym;

Vademecum maturzysty wydawnictwo Operon;

Repetytorium maturzysty wydawnictwo Greg,

Vademecum maturzysty wydawnictwo Zielona Sowa

Zadania maturalne:

wydawnictwo Operon,

wydawnictwo MAC,

wydawnictwo WSIP,

wydawnictwo PWN,

wydawnictwo CKA,

wydawnictwo OMEGA,

wydawnictwo: NOWA ERA.

Arkusze maturalne (CKE).
Zadania do rozwiązania
1) Ludzie długo stojący bez ruchu potrafią tracić przytomność. W takiej sytuacji zdecydowanie pomaga choćby chwila
ruchu. Korzystając z rysunku, wyjaśnij zarówno kłopoty stojących, jak i zalety poruszania się (2p).
2) Ciśnienie krwi w tętnicach jest zmienne i wzrasta w następstwie skurczu, a maleje w następstwie rozkurczu serca.
Dysponując poniższym wykresem, wskaż wartość ciśnienia krwi studentki i studenta III roku, którzy z
powodzeniem zdali maturę i bez przeszkód zaliczyli wszystkie dotychczasowe sesje egzaminacyjne.
3) W pewnym szpitalu przeprowadzono badania pojemności minutowej serca. U części pacjentów stwierdzono
niewydolność serca z zastojem krwi. Wyniki badań przedstawia diagram. Podaj dwa wnioski wypływające z badań.
R - badanie pacjenta w spoczynku
E - badanie pacjenta po maksymalnym wysiłku
4) Na wykresie przedstawiono wpływ krwotoku u człowieka na pracę serca. Wyjaśnij, dlaczego znaczna utrata krwi
prowadzi do śmierci człowieka.
5) Na schemacie przedstawiono zmiany chorobowe zachodzące w tętnicach.
a) Nazwij rodzaj zmian powstałych w tętnicach.
b) Wyjaśnij, jakie konsekwencje zdrowotne mogą wystąpić u ludzi na skutek zaistniałych zmian – podaj dwa
przykłady.
6) Poniżej w sposób uproszczony przedstawiono przekrój przez tętnicę człowieka zdrowego (A) i przez tętnicę
człowieka, u którego stwierdzono miażdżycę ściany tętnicy (B) (2p). Interpretując informacje z rysunków:
a) opisz zmianę w budowie tętnicy wywołaną odkładaniem się w niej cholesterolu.
b) przedstaw możliwy wpływ tej zmiany na krążenie krwi w naczyniach.
7) Prawidłowy skład krwi jest jednym z warunków dobrego funkcjonowania organizmu człowieka. Na schemacie
przedstawiono regulację ilości jednego ze składników krwi u osób po krwotokach lub przebywających na dużych
wysokościach. Podaj nazwę krwinek, których wytwarzanie pobudza erytropoetyna (1p).
8) W tabeli przedstawiono dane ilustrujące zmiany przepływu krwi w różnych strukturach organizmu człowieka
wywołane wysiłkiem fizycznym. Na podstawie analizy danych z tabeli sformułuj dwa ogólne wnioski, dotyczące
zmian przepływu krwi we wszystkich wymienionych strukturach organizmu człowieka podczas wysiłku
fizycznego (2p).
9) Wykres przedstawia zmiany tętna pacjenta zmierzonego przed paleniem i w czasie palenia papierosów. Informacje o
tym pacjencie podano obok. Na podstawie analizy wszystkich przedstawionych danych podaj dwa argumenty
uzasadniające słuszność postawionej diagnozy. Diagnoza: ryzyko zawału.
10) Na diagramie przedstawiono umieralność ludzi z powodu chorób serca w zależności od liczby papierosów
wypalanych dziennie. Na podstawie analizy diagramu przedstaw argument zachęcający ludzi palących
papierosy do zerwania z nałogiem (1p).